ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2018 թվականի հունիսի 21-ի "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին»  ՀՕ-266-Ն օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-338-Ն օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-075-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0751-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Ապահովագրության եւ ապահովագրական գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0752-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Լիցենզավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0753-29.03.2019-ՏՀ-011/0),  "Կուտակային կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0754-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Ինքնազբաղված անձանց հարկային արտոնությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0755-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Ինքնազբաղված անձանց հարկային արտոնությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0756-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Սահմանամերձ բնակավայրերում իրականացվող գործունեությունը հարկերից ազատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0757-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Կազմակերպությունների եւ անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող՝ ակցիզային հարկով հարկման ոչ ենթակա այն ապրանքների ցանկը հաստատելու մասին, որոնց ներմուծումն ազատված է ավելացված արժեքի հարկից» օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0758-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-0759-29.03.2019-ՏՀ-011/0), "Ժամանակավոր անաշխատունակության եւ մայրության նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-07510-29.03.2019-ՏՀ-011/0) եւ "Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Կ-07511-29.03.2019-ՏՀ-011/0)  Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ   Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2018 թվականի հունիսի 21-ի "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին»  ՀՕ-266-Ն օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-338-Ն օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», "Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», "Ապահովագրության եւ ապահովագրական գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», "Լիցենզավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին»,  "Կուտակային կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», "Ինքնազբաղված անձանց հարկային արտոնությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», "Ինքնազբաղված անձանց հարկային արտոնությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին», "Սահմանամերձ բնակավայրերում իրականացվող գործունեությունը հարկերից ազատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», "Կազմակերպությունների եւ անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող՝ ակցիզային հարկով հարկման ոչ ենթակա այն ապրանքների ցանկը հաստատելու մասին, որոնց ներմուծումն ազատված է ավելացված արժեքի հարկից» օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մասին», "Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին», "Ժամանակավոր անաշխատունակության եւ մայրության նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» եւ "Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթը  (այսուհետ` Փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի աշխատակազմի տնտեսագիտական փորձաքննության  վարչությունում:  Ստորեւ ներկայացնում ենք Փաթեթի վերաբերյալ մեր կողմից կատարված փորձաքննության արդյունքները: 1.          Փաթեթը համապատասխանում է "Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 67-րդ հոդվածի եւ Ազգային ժողովի աշխատակարգի 25-րդ կետի պահանջներին: 2.     Փաթեթը, համաձայն կից ներկայացված հիմնավորման, ուղղված է ազգային տնտեսության մրցունակության եւ ներդրումային գրավչության բարձրացման համար հարկային բեռի վերաբաշխմանն ուղղված փոփոխությունների իրականացմանը, միկրոձեռնարկատիրության հարկման արտոնյալ համակարգի կատարելագործմանն ու կիրառության շրջանակի ընդլայնմանը, ինչպես նաեւ գործունեության առանձին ոլորտներում առկա` հարկային համակարգին առնչվող խնդիրների լուծմանը: Առաջարկվող կարգավորումների զգալի մասն, ակնհայտորեն, դրական ազդեցություն կունենան երկրի տնտեսական միջավայրի բարելավման եւ գործարար ակտիվության բարձրացման տեսանկյունից: Մասնավորապես, որպես այդպիսիք կարելի է հատկապես առանձնացնել. - շրջանառության հարկ վճարող համարվելու համար տարեկան իրացման շրջանառության 115 մլն դրամի չափով սահմանումը ներկայումս գործող 58.35 մլն դրամի փոխարեն, ինչը, հնարավորություն կտա, այլ հավասար պայմաններում, շուրջ 2800 տնտեսավարող սուբյեկտների գործել շրջանառության հարկի համակարգում՝ ավելի ցածր հարկային բեռով, - 2019 թվականի հունվարի 1-ից ինքնազբաղված անձանց հարկման համակարգի շեմի բարձրացումը 9 միլիոն դրամից 24 միլիոն դրամ, ընտանեկան ձեռնարկատիրության հարկման համակարգի շեմը՝ 18 միլիոն դրամից 24 միլիոն դրամ, - 2020 թվականի հունվարի 1-ից արտոնագրային հարկի, ինքնազբաղված անձանց հարկման համակարգի եւ ընտանեկան ձեռնարկատիրության համակարգի փոխարեն մեկ միասնական` միկրոձեռնարկատիրության հարկման արտոնյալ համակարգի ներդրումը, որի շրջանակներում մինչեւ տարեկան 24 միլիոն դրամ իրացման շրջանառություն ունեցողները կազատվեեն բոլոր հիմնական հարկերից,  - 2020 թվականի հաշվետու տարվա եւ դրան հաջորդող տարիների համար շահութահարկի դրույքաչափի երկու տոկոսային կետով աստիճանական նվազեցումը եւ 18 տոկոսի չափով սահմանումը: 3.                  Ընդհանուր առմամբ, դրական գնահատելով առաջարկվող փոփոխություններն ու լրացումների հիմնական մասը, միեւնույն ժամանակ, հարկ ենք համարում Փաթեթով առաջարկվող որոշ կարգավորումների հետ կապված ներկայացնել հետեւյալ նկատառումները: "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2018 թվականի հունիսի 21-ի "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի "Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին»  ՀՕ-266-Ն օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-338-Ն օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ նաեւ Նախագիծի) վերաբերյալ ա) Նախագծի 32-րդ հոդվածով առաջարկվում է ներկայումս հանրապետությունում գործող եկամտային հարկի պրոգրեսիվ դրույքաչափից անցում կատարել համամասնական կամ համահարթ դրույքաչափի: Այս կապակցությամբ, հարկ ենք համարում նշել, որ հարկման երկու մեթոդներն էլ ունեն իրենց առավելությունները եւ թերությունները, իսկ դրանց կիրառումը պայմանավորված է առավելապես տվյալ երկրում իրականացվող տնտեսական եւ հարկային քաղաքականության հետապնդած նպատակներով: Մասնավորապես, պրոգրեսիվ հարկումը համարվում է առավել արդարացի, քանի որ կախված է հարկ վճարողի վճարունակությունից եւ, այդ առումով, ապահովում է հարկման արդարության սկզբունքի իրացումը: Այն հնարավորություն է տալիս նաեւ առավել արդյունավետ կերպով իրականացնել պետության կողմից եկամուտների բաշխումն ու վերաբաշխումը՝ դրանով իսկ զսպելով հասարակության եկամտային ու գույքային բեւեռացումը: Ինչ վերաբերում է համամասնական հարկմանը, ապա այն ավելի պարզ է, իսկ վարչարարության տեսանկյունից՝ հեշտ: Ներկայացված Փաթեթով առաջարկվում է եկամտային հարկի ներկայումս գործող եռաստիճան` 23, 28 եւ 36 տոկոս դրույքաչափերի փոխարեն 2020 թվականից սահմանել համամասնական դրույքաչափ 23 տոկոսի չափով, որը հետագա տարիներին կնվազի տարեկան 1 տոկոսային կետով եւ 2023 թվականից կդառնա 20 տոկոս: Որպես հիմնավորում ներկայացվում է այն փաստարկը, որ Հայաստանի Հանրապետությունում եկամտային հարկի արդյունավետ դրույքաչափը կազմում է շուրջ 25.1-25.2 տոկոս, ինչը, լինելով բավականաչափ բարձր, բացասական ազդեցություն է ունենում ինչպես ազգային տնտեսության մրցունակության, արտահանման ծավալների ու տնտեսական աճի ցուցանիշների բարելավման, այնպես էլ աղքատության մակարդակի կրճատման վրա: Ընդ որում, պետք է նկատի ունենալ այն ձեւավորված իրողությունը, որ ներկայումս հայտարարագրվող եկամուտների հիմնական մասը կենտրոնացված է ցածր եկամտային խմբում: Մասնավորապես, համաձայն Փաթեթին կից ներկայացված հիմնավորման, հանրապետությունում շուրջ 610 հազար վարձու աշխատողների շուրջ 65 տոկոսի մասով հայտարարագրված ամսական եկամուտը չի գերազանցում 150 հազար դրամը, իսկ ամսական 2 միլիոն դրամից ավելի եկամուտ հայտարարագրվում է վարձու աշխատողների ընդամենը 0.3 տոկոսի մասով: Այսինքն, առաջարկվող փոփփոխության դեպքում եկամտային հարկ վճարողների 65 տոկոսի համար առաջիկա 1.5 տարիներին հարկային բեռի նվազեցում տեղի չի ունենա, իսկ հետագա տարիներին աստիճանաբար նվազելով՝ կապահովի 3 տոկսային կետով հարկային բեռի նվազեցում: Մինչդեռ, մոտ 34.5 տոկոսի համար հարկային բեռը 2020 թվականին կնվազի 5, իսկ հետագայում՝ 8 տոկոսային կետով: Այսինքն, բարձր եկամուտներ ունեցողների դեպքում հարկային բեռի կրճատումը ավելի կտրուկ կլինի, մինչդեռ, մեր կարծիքով, պետք է լիներ հակառակը: Ավելին, առաջարկվող փոփոխությունների արդյունքում բնակչության համեմատաբար ցածր եկամուտներ ունեցողների (հատկապես` սոցիալապես խոցելի խմբերի) համար հարկային բեռի էական փոփոխություն տեղի չի ունենում, մինչդեռ, հաշվի առնելով եկամտային հարկի նաեւ սոցիալական ուղղվածությունը, նրանք պետք է լինեին այս փոփոխությունների հիմնական շահառուներից: Նման մոտեցումը, կարծում ենք, ցածր աշխատավարձ ստացողների կողմից տնօրինվող եկամտի անփոփոխության պայմաններում կնպաստի բարձր աշխատավարձ ստացողների տնօրինվող եկամուտների ավելացմանը՝ հանգեցնելով սոցիալական բեւեռացման հետագա խորացմանն ու սրացմանը: Եթե դրան ավելացնենք նաեւ այն, որ սույն Փաթեթով նախատեսվում է նաեւ ենթաակցիզային մի շարք ապրանքների գծով հարկային բեռի ավելացում, որի բեռն, ի վերջո, ընկնելու է վերջնական սպառողների վրա, ապա պատկերն առավել մտահոգիչ կդառնա: Կարծում ենք, այն չի բխի նաեւ արդարության սկզբունքի պահանջներից՝ չապահովելով ֆիզիկական անձանց եկամուտների հարկման մեխանիզմին վերապահված սոցիալական գործառույթի գործնական իրացումը: Միաժամանակ, պետք է նաեւ նշել, որ համամասնական դրույքաչափի կիրառումը հատկապես արդյունավետ է այն դեպքում, երբ այն հավասար է շահութահարկի դրույքաչափին, քանի որ այդ դեպքում նվազում է գործատուների կողմից վճարվող եկամուտների թերհայտարարագրման մոտիվացիան: Մինչդեռ, անգամ 2023  թվականից հետո հանրապետությունում եկամտային հարկի եւ շահութահարկի դրույքաչափերի հավասարեցում չի լինի: Այս առումով, կարծում ենք, որ առաջարկվող փոփոխությունների արդյունքում եկամտային բեւեռացման հետագա հնարավորությունը կանխելու համար նպատակահարմար է համամասնական դրույքաչափի կիրառումը զուգակցել սոցիալական եւ այլ բնույթի նվազեցումների արդյունավետ համակարգի կիրառմամբ: Մասնավորապես, ֆիզիկական անձանց եկամուտների հարկման համակարգի կատարելագորման համար անհրաժեշտ է հստակ եւ տնտեսագիտորեն հիմնավորված կերպով սահմանել չհարկվող նվազագույն շեմ, ինչպես նաեւ սոցիալական ուղղվածություն ունեցող նվազեցումներ, մասնավորապես` կրթության եւ բուժսպասարկման գծով, ընտանիքում երեխաների եւ չաշխատող անդամների թվաքանակով պայմանավորված եւ այլն: Դա, մեր կարծիքով, հնարավորություն կտա զսպել եկամուտների բեւեռացման խորացումը: բ) Նախագծի 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասով առաջարկվում է վարկերի (փոխառությունների) տրամադրման ծառայությունների համար ԱԱՀ-ով հարկման բազա համարել նաեւ վարկերի (փոխառությունների) տրամադրման պահին միանվագ գանձվող՝ վարկի (փոխառության) տրամադրման վճարը, վարկի սպասարկման (այդ թվում՝ մոնիտորինգի) համար որոշակի պարբերականությամբ գանձվող վճարները, վարկային հայտի ուսումնասիրության համար գանձվող վճարը, վարկային հաշիվների բացման, վարման եւ սպասարկման համար գանձվող վճարները: Կարծում ենք, նման մոտեցումը որոշակի քննարկման կարիք ունի, քանի որ, մեր կարծիքով կարող է հանգեցնել նշված ծառայությունների սակագների բարձրացմանը՝ դրանով իսկ նպաստելով վարկերի ու փոխառությունների ձեռք բերման ծախսատարության ավելացմանը եւ լրացուցիչ բեռ դառնալով վարկառուների վրա: Ասվածին եթե հավելենք նաեւ այն, որ Փաթեթում ընդգրկված "Պետական տուրքի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծով նախատեսվում է բանկային եւ ֆինանսավարկային կազմակերպությունների գործունեության մի շարք լիցենզավորվող տեսակների համար նախատեսված պետական տուրքի դրույքաչափի բարձրացում (որոնցից որոշները լրացուցիչ հիմնավորման կարիք ունեն), ապա բանկային որոշ ծառայությունների թանկացման հնարավորությունն առավել քան հավանական կդառնա: Չվիճարկելով Փաթեթին կից ներկայացված հիմնավորման մեջ բերվող այն տեսակետը, որ ուղղակի հարկերի նվազեցման քաղաքականության արդյունքում ֆինանսաբանկային ոլորտի որոշ կազմակերպություններ հարկային տնտեսումներ են ունենալու եւ, այդ առումով, պետական տուրքի ավելացումը լրացուցիչ ֆինանսական բեռ չի դառնա վերջիններիս համար, կարծում ենք, որ դա երաշխիքներ էլ չի տալիս մատուցվող ծառայությունների սակագները չբարձրացնելու համար՝ պայմանավորված, ավելացված արժեքի հարկի՝ որպես անուղղակի հարկի բնույթով:  բ) Հոդված 23-ով նախատեսվում է ակցիզային հարկի արժեքային (տոկոսային) դրույքաչափերից անցում կատարել հաստատուն դրույքաչափերի: Ընդ որում,  մի շարք ենթաակցիզային ապրանքների գծով նախատեսվում է նաեւ հարկային բեռի ավելացում: Այս կապակցությամբ հարկ ենք համարում նշել, որ ինչպես արժեքային, այնպես էլ հաստատուն դրույքաչափերն ունեն իրենց առավելություններն ու թերությունները: Որպես վերջիններիս օրինակ կարող ենք նշել այն, որ այս դեպքում հարկի չափն ավելի ցածր գին ունեցող ապրանքների դեպքում տոկոսային արտահայտությամբ կլինի ավելի բարձր: Այլ խոսքով, ակցիզային հարկը ձեռք կբերի ռեգրեսիվ բնույթ, քանի որ ապրանքի գնի բարձրացմանը զուգընթաց հարկի չափը տոկոսային արտահայտությամբ կնվազի: Փաթեթով առաջարկվող փոփոխությունների դեպքում ցածր գին ունեցող ենթաակցիզային ապրանքների դեպքում (որոնք, ի դեպ, հիմնականում սպառվում են բնակչության ցածր եկամուտներ ունեցող խմբերի կողմից) կմեծանա գների բարձրացման հավանականությունը: Չնայած այն հանգամանքին, որ Փաթեթին կից ներկայացված հիմնավորման մեջ որպես առաջարկվող փոփոխության պատճառներից մեկը ներկայացվում է բարձրարժեք եւ ցածրարժեք կամ ներմուծվող եւ տեղական արտադրության ապրանքների միջեւ հարկային բեռի անհավասար բաշխումը, հարկ ենք համարում նշել, որ հարկային բեռի անվահավասարաչափ բաշխում տեղի է ունենում հենց հաստատուն, այլ ոչ թե տոկոսային դրույքաչափերի դեպքում: Ի դեպ, այս դեպքում հարկային ավելի ծանր բեռ է սահմանվում տեղական արտադրողների, այլ ոչ թե ներմուծողների համար, քանի որ հանրապետությունում արտադրվող ենթաակցիզային ապրանքների զգալի մասն ավելի էժան է, քան ներմուծվողները:   գ) Նախագծի հոդված 23-ի 2-րդ մասով սահմանվում է, որ ակցիզային հարկով հարկման օբյեկտ համարվող մի շարք գործարքների եւ գործառնությունների հարկման բազայի նկատմամբ ակցիզային հարկը հաշվարկվում է դրույքաչափի եւ ակցիզային հարկի հաշվարկման գործակցի արտադրյալով: Վերջինիս չափը 2020-2023 թվականներին կազմելու է համապատասխանաբար 1.0, 1.4, 1.8 եւ 1.12: Այս առումով, կարծում ենք, անորոշություն կա ընտրված մեծությունների հիմնավորվածության առումով: Եթե նպատակը գնաճով պայմանավորված ակցիզային հարկի գծով հնարավոր բյուջետային կորուստների փոխհատուցումն է, ապա ընտրված մեծությունները եւ դրանց հետագա աճողական բնույթը լրացուցիչ հիմնավորումների կարիք ունի: Բացի այդ, հասկանալի չէ նաեւ, թե ինչպես է լուծվելու տվյալ խնդիրը 2023 թվականին հաջորդող տարիների համար: Միաժամանակ, եթե տվյալ մոտեցումը ընդունելի է բյուջետային եկամուտների պաշտպանվածության մակարդակի բարձրացման տեսանկյունից, ապա նույն  խնդիրն առկա է նաեւ բյուջեից բնակչությանը կատարվող տարբեր վճարումների պարագայում: Ըստ էության, դա հաստատուն դրույքաչափերի թերություններից մեկն է, որը տոկոսային դրույքաչափերի դեպքում առկա չէ:  դ) Փաթեթով առաջարկվում է 2020 թվականի հունվարի 1-ից վերանայել տոտալիզատորի (այդ թվում` ինտերնետ տոտալիզատորի), իսկ 2021 թվականի հունվարի 1-ից` շահումով խաղերի (այդ թվում` ինտերնետ շահումով խաղերի) կազմակերպման գործունեության հարկման մոտեցումները: Նշված գործունեության տեսակների հարկումը նախատեսվում է կազմակերպել շահութահարկի համակարգում: Անշուշտ, հարկման արդարացիության տեսանկյունից առաջարկվող մոտեցումն առավել հիմնավորված է, սակայն, միեւնույն ժամանակ, իրագործման առումով բարդ՝ հատկապես պատշաճ հարկային վերահսկողության տեսանկյունից: Այս առումով, կարծում ենք, որ կարող են որոշակի խնդիրներ ծագել արդյունավետ հարկային վարչարարության իրականացման եւ, մասնավորապես, շահույթի եւ ծախսերի հաշվառման տեսանկյունից: ե) Նախագծի 42-րդ հոդվածով նախատեսվում է 2020 թվականի հունվարի 1-ից էականորեն պարզեցնել փոքր ձեռնարկատիրության հարկման համակարգը: Այդ նպատակով նախատեսվում է վերացնել արտոնագրային հարկի համակարգը, իսկ ինքնազբաղված անձանց հարկման համակարգի եւ ընտանեկան ձեռնարկատիրության համակարգի փոխարեն ներդնել մեկ միասնական` միկրոձեռնարկատիրության հարկման արտոնյալ համակարգ, որի շրջանակներում գործունեություն իրականացնողներն ազատվելու են բոլոր հիմնական հարկերից: Հարկման այս համակարգից կարող են օգտվել ինչպես իրավաբանական անձինք եւ անհատ ձեռնարկատերերը, այնպես էլ անհատ ձեռնարկատեր չհանդիսացող ֆիզիկական անձինք, եթե վերջիններիս իրացման շրջանառության տարեկան մեծությունը չի գերազանցում 24 միլիոն դրամը: Ընդ որում, համաձայն այլ սահմանափակումների,  միկրոձեռնարկատիրության սուբյեկտ չեն կարող համարվել նաեւ Երեւան քաղաքի վարչական սահմաններում առեւտրի իրականացման վայրերում, առեւտրի կենտրոններում եւ տոնավաճառներում առեւտրական (առք ու վաճառքի) գործունեությամբ զբաղվող կազմակերպություններն ու անհատ ձեռնարկատերերը: Կարծում ենք, այս մոտեցումը լրացուցիչ հիմնավորումների կարիք ունի, քանի որ հարկից ազատման հիմք է հանդիսանում իրացման շրջանառության ծավալը:              Փաթեթում ընդգրկված մյուս նախագծերի վերաբերյալ առաջարկություններ եւ դիտողություններ չկան: ՀՀ ԱԺ Աշխատակազմի տնտեսագիտական  փորձաքննության վարչության տնտեսական  փորձաքննության բաժնի պետ`                                          Գ. Կիրակոսյան  17.04.2019թ.