ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-266-Ն օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ` Կ-336-13.06.2018-ՏՀ-011/0), «Հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների գծով արտոնություններ սահմանելու մասին» (փաստաթղթային կոդ` Կ-3361-13.06.2018-ՏՀ-011/0)  եւ  «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ` Կ-3362-13.06.2018-ՏՀ-011/0) Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ     Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-266-Ն օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», «Հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների գծով արտոնություններ սահմանելու մասին» եւ  «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին»  Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթը (այսուհետ` Փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի աշխատակազմի տնտեսագիտական փորձաքննության վարչությունում:   Ստորեւ ներկայացնում ենք Փաթեթի վերաբերյալ մեր կողմից կատարված փորձաքննության արդյունքները: 1. Փաթեթը համապատասխանում է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 67-րդ հոդվածի եւ Ազգային ժողովի աշխատակարգի 25-րդ կետի պահանջներին: 2. Փաթեթի կազմում ընգրկված նախագծերով առաջարկվում է` ա) հնարավորություն ստեղծել, որպեսզի առեւտրային բանկերը կարողանան առանց լրացուցիչ հարկային պարտավորություններ կրելու ֆիզիկական անձանց ներել մինչեւ 2018 թվականի մայիսի 31-ը անհուսալի ճանաչված վարկերի գծով հաշվարկված տույժերն ու տուգանքները, բ) ֆիզիկական անձանց համար իրականացնել եւս մեկ համաներում՝ կապված գույքի (ավտոմեքենա, բնակարան, առանձնատուն, արտադրական, հասարակական կամ այլ առեւտրային տարածք) օտարման գործարքներից առաջացող ԱԱՀ-ի նկատմամբ հաշվարկված տույժերի ու տուգանքների հետ՝ պայմանով, որ օրենքի ընդունումից սկսած՝ 90 օրվա ընթացքում վճարվի հարկի մայր գումարը, գ) վերականգնել հանրային սննդի կազմակերպման ոլորտում հսկիչ դրամարկղային մեքենաների կիրառության կանոնների խախտման դեպքերում կիրառվող տարբերակված պատասխանատվության միջոցները՝ հաշվի առնելով այն, որ 2018 թվականի հուլիսի 1-ից հանրային սննդի կազմակերպման գործունեության մասով հարկային պարտավորությունները հաշվարկվելու են իրացման շրջանառության հիման վրա, դ) նվազեցնել ՀՀ-ում հաշվառված թեթեւ մարդատար ավտոմեքենաների համար սահմանված բնապահպանական հարկի գծով բեռը՝ բնապահպանական հարկի մեծությունը կախվածության մեջ դնելով ոչ միայն ավտոմեքենայի շարժիչի հզորությունից, այլեւ ավտոմեքենայի արտադրության տարեթվից՝ նոր ավտոմեքենաների համար սահմանելով բնապահպանական հարկի ավելի ցածր դրույքաչափեր, ե) հարկային բարենպաստ պայմաններ ստեղծել Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ սահմանային առեւտրի մասով,  ե) վերացնել կոռուպցիոն ռիսկեր պարունակող դրույթները, հստակեցնել Օրենսգրքի` տարընթերցումներ եւ սխալներ պարունակող մի շարք դրույթներ, վերանայել հարկային որոշ արտունություններ եւ այլն: 3. Փաթեթի կազմում ընգրկված նախագծերի ընդունման դեպքում կարող են ապահովվել դրանցով հետապնդվող նպատակների իրականացումը եւ ստանալ ակնկալվող արդյունքները, սակայն հարկ ենք համարում ներկայացնել մի քանի նկատառումներ` այդ նախագծերի բարելավման տեսանկյունից: 4. «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու եւ 2017 թվականի դեկտեմբերի 21-ի «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-266-Ն օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի (այսուհետ` Նախագիծ) վերաբերյալ 4.1 Նախագծի 1-ին հոդվածի 2-րդ մասով առաջարկվում է Օրենսգրքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասը լրացնել նոր` 64-րդ կետով, հետեւյալ խմբագրությամբ. «64) պարտադիր ծանուցման ենթակա փաստաթղթեր՝ հարկային մարմնի կողմից իրականացվող վարչարարության (բացառությամբ հարկային ստուգումների եւ ուսումնասիրությունների) շրջանակներում ինչպես թղթային, այնպես էլ էլեկտրոնային համակարգի միջոցով ընդունվող՝ Օրենսգրքով եւ օրենքով նախատեսված փաստաթղթեր (մասնավորապես՝ արձանագրություններ, արգելանքի հանձնարարագրեր, որոշումներ, ծանուցագրեր).» որը, մեր կարծիքով, որոշակի տարընթերցումների տեղիք կարող է տալ: Խնդիրը կայանում է նրանում, որ տվյալ սահմանման մեջ խոսքը գնում է էլեկտրոնային համակարգի միջոցով միայն «ընդունվող» փաստաթղթերի մասին, ուստի այս դրույթի բառացի մեկնաբանության դեպքում կստացվի, որ տվյալ փաստաթղթերը «պարտադիր ծանուցման ենթակա» կարող են համարվել միայն պարտադիր ծանուցման սուբյեկտի կողմից այն ընդունելու պարագայում, իսկ ուղարկված եւ դեռեւս չընդունված փաստաթղթերը, որպես այդպիսին, չեն կարող համարվել (առավել եւս, որ համաձայն Նախագծի մեկ այլ լրացման` այդ փաստաթղթերն ուժի մեջ են մտնելու փաստաթղթերի հենց ուղարկման օրը): Այս կապակցությամբ առաջարկում ենք տվյալ հասկացության տեքստի «ընդունվող» բառը փոխարինել «ուղարկվող եւ ընդունվող» բառերով, կամ էլ «ընդունվող» բառը փոխարինել այս երկու գործողություններն արտացոլող «փոխանցվող» բառով: Նույն խնդիրն առկա է նաեւ հաջորդ` 65-րդ կետով առաջարկվող լրացման տեքստում: 4.2 Նախագծի 14-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսվող փոփոխության հետ միասին առաջարկում ենք Օրենսգրքի 59-րդ հոդվածի 5-րդ մասում շտկել, մեր կարծիքով, առկա եւս մեկ թերություն: Այսպես, նշված մասի առաջին պարբերությամբ սահմանվում է, որ. «5. Հարկային մարմնում որպես ԱԱՀ վճարող չհաշվառված կազմակերպությունները, անհատ ձեռնարկատերերը եւ նոտարները չեն համարվում ԱԱՀ վճարողներ, սակայն Օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված՝ հարկման օբյեկտ համարվող գործարքներ եւ (կամ) գործառնություններ իրականացնելու դեպքում, ինչպես նաեւ Օրենսգրքի 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված դեպքում պարտավոր են Օրենսգրքով սահմանված կարգով, չափով եւ ժամկետներում հաշվարկել եւ պետական բյուջե վճարել այդ գործարքներից եւ (կամ) գործառնություններից առաջացող ԱԱՀ-ի գումարները, բացառությամբ սույն մասի երկրորդ պարբերությամբ սահմանված դեպքերի:»: Մեր կողմից ընդգծված տեքստի ընթերցումից, կարծում ենք, ակնհայտ է, որ որպես ԱԱՀ վճարող չհաշվառված կազմակերպությունները կարող են հաշվառված լինել (եւ պետք է հաշվառված լինեն) որպես շրջանառության հարկ վճարողներ, արտոնագրային հարկ կամ ԱԱՀ-ին փոխարինող որեւէ այլ հարկ վճարողներ, ուստի այդ սուբյեկտները մեկ անգամ ԱԱՀ պետք է վճարեն որպես փոխարինող հարկ վճարողներ (օրինակ` արտոնագրային կամ շրջանառության հարկի կազմում) եւ մեկ անգամ էլ` որպես Օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով սահմանված՝ հարկման օբյեկտ համարվող գործարքներ եւ (կամ) գործառնություններ իրականացնող սուբյեկտներ: Կարծում ենք նաեւ, որ նշված 5-րդ մասը վերաբերում է այն դեպքերին, երբ հարկ վճարողը լինելով որպես ԱԱՀ վճարող հաշվառման ենթակա անձ, ինչ-ինչ պատճառներով չի դիմել կամ չի հասցրել հաշվառվել որպես այդպիսին եւ շարունակել է վճարել արտոնագրային կամ շրջանառության հարկ: Այս կապակցությամբ, առաջարկում ենք Նախագծի 14-րդ հոդվածում ավելացնել եւս մեկ փոփոխություն, համաձայն որի` Օրենսգրքի 59-րդ հոդվածի 5-րդ մասի առաջին պարբերության «որպես ԱԱՀ վճարող չհաշվառված» բառերը փոխարինել «որպես ԱԱՀ վճարող  հաշվառման ենթակա, բայց չհաշվառված» բառերով: 5. «Հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների գծով արտոնություններ սահմանելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի հետ կապված հարկ է նկատի ունենալ, որ չնայած իր դրական բնույթին եւ հնարավոր դրական էֆեկտին, այդուհանդերձ, այն խտրական մոտեցում է պարունակում այն անձանց նկատմամբ, որոնք նշված ժամանակահատվածում ունենալով չվճարված հարկեր, ժամանակին վճարել են ոչ միայն այդ հարկերը, այլեւ դրանց վճարումն ուշացնելու համար հաշվարկված տույժերն ու տուգանքներ: Հետեւաբար, Օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված` հարկային համակարգի հավասարության եւ խտրականության բացակայության սկզբունքերի, ինչպես նաեւ հարկման արդարացիության սկզբունքի պահպանման տեսանկյունից առաջարկում ենք նախատեսել նաեւ համապատասխան նորմեր` այդ կատեգորիայի անձանց, իրենց դիմումների համաձայն, մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելու օրվա դրությամբ արդեն իսկ վճարված տույժերի ու տուգանքների գումարները վերադարձնելու մասով:               ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի տնտեսագիտական փորձաքննության վարչության պետ`                                       Ա. ԹԱՄԱԶՅԱՆ    15.06.2018թ.