ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

«« Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Խ - 566 - 14 .0 4 .2020- ԱՍ -011/0) վերաբերյալ

Ազգային ժող ո վի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «« Պետական նպաստների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագ իծը (այսուհետ` Նախագիծ) իրավական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչության պետաիրավական փորձաքննության բաժնում:

Փորձաքննության արդյունքները

Նախագծի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանության վերաբերյալ նշենք հետեւյալը (հիմք՝ Ազգային ժողովի պաշտոնական կայքում հրապարակված նախագիծը) .
1. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (այսուհետ նաեւ ` Սահմանադրություն ) 83-րդ հոդվածի համաձայն. «Յուրաքանչյուր ոք, օրենքին համապատասխան, ունի մայրության, բազմազավակության, հիվանդության, հաշմանդամության, աշխատավայրում դժբախտ պատահարների, խնամքի կարիք ունենալու, կերակրողին կորցնելու, ծերության, գործազրկության, աշխատանքը կորցնելու եւ այլ դեպքերում սոցիալական ապահովության իրավունք »:
«Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի համաձայն՝ սոցիալական աջակցությունը կյանքի դժվարին իրավիճակը կանխարգելելու կամ հաղթահարելու նպատակով անձին (ընտանիքին, սոցիալական այլ խմբին) Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված մեկ կամ մի քանի սոցիալական ծառայությունների տրամադրումն է Հայաստանի Հանրապետության եւ (կամ) տեղական ինքնակառավարման մարմնի կողմից:
«Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքի 20-րդ հոդվածի համաձայն՝
«1. Սոցիալական աջակցության հիմնական սկզբունքներն են`
( ... )
7) խտրականության արգելքը` սոցիալական աջակցության տրամադրման հավասար հնարավորությունների ապահովումը, սոցիալական աջակցության տրամադրման ընթացքում խտրական վերաբերմունքի բացառումը.
( ... )
9) կամայականության արգելքը՝ սոցիալական աջակցություն տրամադրելիս միատեսակ փաստական հանգամանքների նկատմամբ անհավասար մոտեցում ցուցաբերելու անթույլատրելիությունը, եթե առկա չէ դրանց տարբերակման որեւէ հիմք»:
Սահմանադրության 28-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Բոլորը հավասար են օրենքի առջեւ» :
Սահմանադրության 29-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Խտրականությունը, կախված սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, էթնիկ կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելությունից, գույքային վիճակից, ծնունդից, հաշմանդամությունից, տարիքից կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից, արգելվում է»:
2. Սահմանադրական դատարան ն օրենքի առջեւ բոլորի հավասարության եւ խտրականության արգելքի սկզբունքների վերաբերյալ արտահայտել է հետեւյալ դիրքորոշում ը. « ( ... ) Պետության պոզիտիվ սահմանադրական պարտականությունն է ապահովել այնպիսի պայմաններ, որոնք նույն կարգավիճակն ունեցող անձանց հավասար հնարավորություն կտան իրացնելու, իսկ խախտման դեպքում՝ պաշտպանելու իրենց իրավունքները, հակառակ դեպքում կխախտվեն ոչ միայն հավասարության, խտրականության արգելման, այլ նաեւ իրավունքի գերակայության եւ իրավական որոշակիության սահմանադրական սկզբունքները (ՍԴՈ–731, 29 հունվարի 2008 թ.):
( ... ) Դատարանը խտրականության արգելման սկզբունքի շրջանակներում թույլատրելի է համարում օբյեկտիվ հիմքով եւ իրավաչափ նպատակով պայմանավորված ցանկացած տարբերակված մոտեցում։ Խտրականության արգելման սկզբունքը չի նշանակում, որմիեւնույն կատեգորիայի անձանց շրջանակում ցանկացած տարբերակված մոտեցում կարող է վերածվել խտրականության։ Խտրականության սկզբունքի խախտում է հանդիսանում այն տարբերակված մոտեցումը, որը զուրկ է օբյեկտիվհիմքից եւ իրավաչափնպատակից (ՍԴՈ–881, 4 մայիսի 2010 թ.)։
( ... ) Խտրականությունն առկա է այն դեպքում, երբնույն իրավական կարգավիճակի շրջանակներում այս կամ այն անձի կամ անձանց նկատմամբ դրսեւորվում է տարբերակված մոտեցում, մասնավորապես՝ նրանք զրկվում են այսկամ այն իրավունքներից, կամ դրանք սահմանափակվում են, կամ ձեռք են բերում արտոնություններ (ՍԴՈ–1224, 7 հուլիսի 2015 թ.)»։
Սահմանադրական դատարան ն իր 2014 թվականի ապրիլի 2-ի ՍԴՈ-1142 որոշմամբ արտահայտել է հետեւյալ դիրքորոշում ը. «Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ իրավական պրակտիկայում հստակ չէ նաեւ պատկերացումը «սոցիալական ապահովություն» սահմանադրական եզրույթի առնչությամբ։ Սոցիալական ապահովությունն անձի իրավունք լինելուց զատ պետությանպոզիտիվ պարտավորությամբ պայմանավորված նպատակային գործառույթ է, քանի որ ուղղված է հասարակության այն խավերի կենսագոյի ապահովմանը, ովքեր իրենցից անկախ պատճառներով դա անել չեն կարող։
Առավել լայն հասկացություն է սոցիալական պաշտպանությունը, որը ներառում է ոչ միայն սոցիալական ապահովությունը, այլեւ սոցիալական ապահովագրությունը եւ պետության ու հասարակության կողմից իրականացվող սոցիալական օգնությունը։
Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը ( ... ) ճանաչում եւ ամրագրում է յուրաքանչյուրի ծերության, հաշմանդամության, հիվանդության, կերակրողին կորցնելու, գործազրկության եւ օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում սոցիալական ապահովության իրավունքը։ ( ... ) »:
3. Նախագծի 1-ին հոդվածով « Պետական նպաստների մասին» օրենքի (այսուհետ նաեւ ` Օրենք ) 18-րդ հոդվածում լրացվում է նոր` 4-րդ մաս, որի համաձայն՝ «Եռամսյակային հրատապ օգնությունը տրամադրվում է համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում»:
Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվում է նոր` 22.1-ին հոդված, այն է`
«Հոդված 22.1. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնություն ստանալու իրավունքը եւ դրա տրամադրման կարգը
1. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունեն եկամտի այլ աղբյուր չունեցող առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամները , երկկողմանի ծնողազուրկ երեխաները , միայնակ մայրերը , ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքները , ծերության նպաստի իրավունք ունեցող անձինք , որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են ( ... ) »:
Նախագծով կատարվող լրացումների վերաբերյալ Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման մեջ նշվում է հետեւյալը. «Սահմանադրության համաձայն Հայաստանի Հանրապետությունը ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն է: Յուրաքանչյուր ոք, օրենքին համապատասխան, ունի մայրության, բազմազավակության, հիվանդության, հաշմանդամության, աշխատավայրում դժբախտ պատահարների, խնամքի կարիք ունենալու, կերակրողին կորցնելու, ծերության, գործազրկության, աշխատանքը կորցնելու եւ այլ դեպքերում սոցիալական ապահովության իրավունք:
Օրենքի նախագծի նպատակն է համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում օժանդակել նպաստառու այն անձանց որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են : Ակնհայտ է, որ համաճարակի արդյունքում մի կողմից սահմանափակվում է քաղաքացիների տեղաշարժը, մյուս կողմից` մի շարք տնտեսվարողների աշխատանքը , ուստի նման պայմաններում առավել է կարեւորվում պետության սոցիալական պարտավորությունը` անապահով քաղաքացիների նյութական նվազագույն կարիքները հոգալու գործընթացում» :
Հիմք ընդունելով մեջբերված իրավական նորմերը եւ Սահմանադրական դատարանի կողմից արտահայտված իրավական դիրքորոշումները` Նախագծի 1-ին եւ 2-րդ հոդվածներով կատարվող լրացումերի վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալը.
« Վերլուծելով Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորումը` կարող ենք եզրակացնել, որ լրացումների նպատակն է օժանդակել նպաստառու այն անձանց , որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են, քանի որ սահմանափակվում է քաղաքացիների տեղաշարժը, մյուս կողմից` մի շարք տնտեսվարողների աշխատանքը, եւ նման պայմաններում առավել է կարեւորվում պետության սոցիալական պարտավորությունը` անապահով քաղաքացիների նյութական նվազագույն կարիքները հոգալու գործընթացում: Մինչդեռ հիմնավորմամբ արտահայտված նպատակը, կարծում ենք, չի արտացոլվում Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 1-ին մասում ներառված անձանց եւ ընտանիքների շրջանակում:
Մասնավորապես, որպես հրատապ օգնության նոր տեսակի շահառու նախատեսվել են եկամտի այլ աղբյուր չունեցող առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամները, երկկողմանի ծնողազուրկ երեխաները, միայնակ մայրերը, ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքները, ծերության նպաստի իրավունք ունեցող անձինք, սակայն ցանկում, կից հիմնավորմամբ նախատեսված նպատակի ամբողջական իրագործման համար, կարծում ենք, ներառված են ոչ բոլորհամապատասխանող սուբյեկտները: Ներառված չեն, օրինակ, սոցիալական նպաստ ստացող ընտանիքները, ամուսինը կամ օրենքով սահմանված կարգով խնամակալ ճանաչված անձը, ով զբաղված է մահացած կերակրողի 14 տարին չլրացած երեխայի խնամքով եւ այլն:
Հաշվի առնելով նշվածը եւ հիմք ընդունելով օրենքի առջեւ բոլորի հավասարության եւ խտրականության արգելքի սահմանադրական սկզբունքները` կարծում ենք, որ Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 1-ին մասում ներառված շահառուների սահմանափակ շրջանակի նախատեսումը չի բավարարում օբյեկտիվ հիմքով եւ իրավաչափ նպատակով պայմանավորված տարբերակված մոտեցման պահանջին։ Ուստի, կարծում ենք, տվյալ իրավիճակում առկա է խտրականություն, այն է` նույն իրավական կարգավիճակի շրջանակներում անձանց նկատմամբ դրսեւորվում է տարբերակված մոտեցում, մասնավորապես՝ նրանք ձեռք են բերում արտոնություններ:
« Քննարկվող հարցի շրջանակներում հարկ ենք համարում անդրադառնալ նաեւ հետեւյալ հարցին. «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» օրենքի 1-ին հոդվածում սահմանվում է արտակարգ իրավիճակի հասկացությունը, այն է ` «արտակարգ իրավիճակ ` որոշակի տարածքում կամ օբյեկտում խոշոր վթարի, վտանգավոր բնական երեւույթի, տեխնածին, տարերային կամ էկոլոգիական (բնապահպանական) աղետի, համաճարակի, անասնահամաճարակի (էպիզոոտիա), բույսերի եւ գյուղատնտեսական մշակաբույսերի լայնորեն տարածված վարակիչ հիվանդության (էպիֆիտոտիա), զենքի տեսակների կիրառման հետեւանքով ստեղծված իրավիճակ, որը հանգեցնում է կամ կարող է հանգեցնել մարդկային զոհերի, մարդկանց առողջությանն ու շրջակա միջավայրին` զգալի վնասի, խոշոր նյութական կորուստների եւ մարդկանց կենսագործունեության բնականոն պայմանների խախտման»:
Նշված իրավադրույթից հետեւում է, որ արտակարգ իրավիճակ է համարվում ոչ միայն համաճարակը, այլ նաեւ մի շարք այլ իրավիճակներ, որոնք հանգեցնում կամ կարող են հանգեցնել մարդկային զոհերի, մարդկանց առողջությանն ու շրջակա միջավայրին` զգալի վնասի, խոշոր նյութական կորուստների եւ մարդկանց կենսագործունեության բնականոն պայմանների խախտման, որոնք էլ կարող են հիմք ծառայել արտակարգ դրության հայտարարման համար:
Ինչպես նշվում է Նախագծի հիմնավորմամբ` ակնհայտ է, որ համաճարակի արդյունքում մի կողմից սահմանափակվում է քաղաքացիների տեղաշարժը, մյուս կողմից` մի շարք տնտեսվարողների աշխատանքը, ուստի նման պայմաններում առավել է կարեւորվում պետության սոցիալական պարտավորությունը` անապահով քաղաքացիների նյութական նվազագույն կարիքները հոգալու գործընթացում : Սակայն հարկ է նշել, որ համաճարակից բացի արտակարգ իրավիճակ համարվող այլ իրավիճակի հաստատման պայմաներում եւս կարող է հայտարարվել արտակարգ դրություն, եւ կարող են կիրառվել նույն սահմանափակումները:
Հետեւաբար, կարծում ենք, խնդրահարույց է Նախագծով առաջարկվող կարգավորումը, այն է` հրատապ օգնության տրամադրումը միայն համաճարակի հետեւանքով արտակարգ դրության հայտարարելու դեպքում: Գտնում ենք, հնարավոր է այլ հիմքերով արտակարգ իրավիճակի պայմաններում արտակարգ դրության հայտարարում, որը եւս կհանգեցնի անձանց իրավունքների եւ ազատությունների որոշակի սահմանափակումների, որոնց առկայության դեպքում եւս կառաջանա Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման գլխավոր նպատակի իրականացման խնդիր, այն է` օժանդակել նպաստառու այն անձանց որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը, կարծում ենք, որ հրատապ օգնության տրամադրում նախատեսելը միայն համաճարակի հետեւանքով արտակարգ դրության հայտարարելու դեպքում հակասում է սոցիալական աջակցության հիմնական սկզբունք հանդիսացող կամայականության արգելքին՝ սոցիալական աջակցություն տրամադրելիս միատեսակ փաստական հանգամանքների նկատմամբ անհավասար մոտեցում ցուցաբերելու անթույլատրելիությանը, եթե առկա չէ դրանց տարբերակման որեւէ հիմք:
Օրենքների պահանջներին համապատասխանության վերաբերյալ նշենք հետեւյալը.
1. Նախագծի վերնագրից առաջարկում ենք հանել երկրորդ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ» բառերը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասը: Նույն առաջարկը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 1-ին հոդվածի «Հայաստանի Հանրապետության» բառերին եւ «ՀՀ» հապավումին :
2. Նախագծի 1-ին հոդվածում շարադրված օրենքի լրիվ անվանումն առաջարկում ենք համապատասխանեցնել «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջին՝ հաջորդաբար շարադրելով օրենքի վերնագիրը, օրենքի ընդունման տարին, ամիսը (տառերով), ամսա թիվը , հերթական համարը եւ «օրենք» բառը:
3. Նախագծի 1-ին հոդվածում « 18-րդ հոդվածը լրացնել 4-րդ կետով`» ձեւակերպումն առաջարկում ենք փոխարինել« 18-րդ հոդվածում լրացնել նոր` 4-րդ մաս» ձեւակերպումով` հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 33-րդ հոդվածի 3-րդ մասը եւ 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասը` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 18-րդ հոդվածում լրացվող նոր հատվածը կարող է լրացվել որպես հոդվածի մաս :
4. Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 18-րդ հոդվածում լրացվում է նոր` 4-րդ մաս, որի համաձայն. «4. Եռամսյակային հրատապ օգնությունը տրամադրվում է համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում»:
Նշված լրացման կապակցությամբ հարկ ենք համարում կատարել հետեւյալ դիտարկումները.
4.1. Օրենքի 5-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Սույն օրենքով սահմանվում են պետական նպաստների հետեւյալ տեսակները.
1) ընտանեկան նպաստը.
2) սոցիալական նպաստը.
3) հրատապ օգնությունը.
4) երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստը.
5) մինչեւ երկու տարեկան երեխայի խնամքի նպաստը.
6) ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստը.
6.1) մայրության նպաստը.
7) ծերության նպաստը.
8) հաշմանդամության նպաստը.
9) կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստը.
10) թաղման նպաստը.
11) խնամակալության նպաստը»:
Օրենքի 18-րդ հոդվածի համաձայն. « 1. Հրատապ օգնության տեսակներն են՝
1) միանվագ հրատապ օգնությունը.
2) եռամսյակային հրատապ օգնությունը:
2. Միանվագ հրատապ օգնությունը տրամադրվում է`
1) ընտանիքում երեխայի ծննդյան դեպքում.
2) ընտանիքում երեխայի առաջին դասարան ընդունվելու դեպքում.
3) ընտանիքի անդամի մահվան դեպքում:
3. Եռամսյակային հրատապ օգնությունը տրամադրվում է անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում »:
Օրենքի 22-րդ հոդվածով նախատեսվում է հետեւյալ կարգավորումը. «1. Եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունի ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանեկան կամ սոցիալական նպաստի իրավունք չունեցող անապահովության «0» միավորից բարձր անապահովության միավոր ունեցող ընտանիքն անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում(արտակարգ իրավիճակների եւ կարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ ունենալու) հայտնվելու դեպքում:
( ... )
3. Եռամսյակային հրատապ օգնությունը նշանակվում է սոցիալական նպաստի չափով` երեք ամիս ժամկետով (եռամսյակով)»:
4.2. Այսպիսով, Օրենքով նախատեսված են պետական նպաստների տեսակները, որոնց մեջ ներառված է նաեւ հրատապ օգնությունը: Հրատապ օգնությունն Օրենքով նախատեսված կարգավորումներով բաժանվում է երկու խմբի` միանվագ եւ եռամսյակային: Եռամսյակային հրատապ օգնությունն Օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված է որպես օգնություն, որը տրամադրվում է անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնվելու դեպքերում: Այդպիսի իրավիճակներ են համարվում արտակարգ իրավիճակները եւ կարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ ունենալը: Հարկ է նկատել նաեւ, որ «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում կյանքին դժվարին իրավիճակը սահմանվում է որպես հաշմանդամության, հիվանդության, տարիքի հետ կապված ինքնասպասարկման ունակությունների կորստի, առանց ծնողական խնամքի մնալու, աղքատության, գործազրկության, ընտանիքում կոնֆլիկտների, դաժան վերաբերմունքի, բռնության, մարդկանց շահագործման (թրաֆիքինգի) ենթարկվելու, անօգնականության, միայնակության, սոցիալական մեկուսացման, վնասակար սովորույթների, դժբախտ պատահարի կամ արտակարգ իրավիճակներում հայտնվելու , ազատազրկման վայրերում գտնվելու կամ այդ վայրերից վերադառնալու հանգամանքներից որեւէ մեկով կամ դրանց համակցմամբ, մարդու կենսագործունեությանը խանգարող օբյեկտիվ իրավիճակ, որն անձն ինքնուրույն հաղթահարել չի կարող:
Եռամսյակային հրատապ օգնությունը ստանում է դժվարին իրավիճակներում հայտնված` ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանեկան կամ սոցիալական նպաստի իրավունք չունեցող անապահովության «0» միավորից բարձր անապահովության միավոր ունեցող ընտանիքը: Բացի այդ, եռամսյակային հրատապ օգնությունը նշանակվում է երեք ամիս ժամկետով (եռամսյակով ):
4.3. Հիմք ընդունելով նախորդ երկու կետերումմեջբերված իրավական ակտերը եւ կատարված դիտարկումները` կարծում ենք, որ եռամսյակային հրատապ օգնությունն Օրենքով արդեն իսկ սահմանված եւ որոշակի կարգավորման ենթարկված է, ուստի նպատակահարմար չէ համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում տրամադրվող օգնությունը որպես եռամսյակային հրատապ օգնություն դիտարկելը: Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում տրամադրվող օգնությունը կամ արտակարգ դրության դեպքում տրամադրվող օգնությունը կարող է դիտարկվել որպես հրատապ օգնության առանձին տեսակ` հաշվի առնելով սույն եզրակացության` Նախագծի` Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրությանը համապատասխանության բաժնում արված դիտարկումները:
5. Նախագծի 2 - րդ հոդվածում« Օրենքը լրացնել նոր 22.1 հոդվածով.
«Հոդված 22.1» ձեւակերպումն առաջարկում ենք փոխարինել « Օրենքում լրացնել նոր` 22.1-ին հոդված.
«Հոդված 22.1.» ձեւակերպումով` հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 7-րդեւ 33-րդ հոդվածի 3-րդ մասերը:
Միաժամանակ առաջարկում ենք Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի վերնագրում արված վրիպակն ուղղել` «հետանքով» բառը փոխարինելով «հետեւանքով» բառով:
6. Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվում է նոր` 22.1-ին հոդված, այն է`
«Հոդված 22.1. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնություն ստանալու իրավունքը եւ դրա տրամադրման կարգը
1. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունեն եկամտի այլ աղբյուր չունեցող առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամները , երկկողմանի ծնողազուրկ երեխաները , միայնակ մայրերը , ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքները , ծերության նպաստի իրավունք ունեցող անձինք , որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւսոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են:
2. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության ստանալու իրավունքը որոշում է տարածքային կենտրոնը` «Սոցիալական աջակցության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված խորհրդի (այսուհետ` խորհուրդ) առաջարկությամբ:
3. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնություն նշանակվում է այն չափով որպեսզի նպաստառուի կողմից ստացվող այլ նպաստի կամ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության հանրագումարը հավասար լինի նվազագույն ամսական աշխատավարձի գումարին:
4. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնությունը նշանակվում է մինչեւ արտակարգ դրության ավարտը, սակայն ոչ ավել, քան երեք ամիս ժամկետով »:
Նախագծով օրենքում լրացվող նոր 22.1-ինհոդվածի վերաբերյալ հարկ ենք համարում նշել հետեւյալը.
6.1. Օրենքի 22-րդ հոդվածով նախատեսվում է հետեւյալ կարգավորումը. «1. Եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունի ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանեկան կամ սոցիալական նպաստի իրավունք չունեցող անապահովության «0» միավորից բարձր անապահովության միավոր ունեցող ընտանիքն անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում (արտակարգ իրավիճակների եւ կարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ ունենալու) հայտնվելու դեպքում:
2. Եռամսյակային հրատապ օգնություն ստանալու իրավունքը որոշում է տարածքային կենտրոնը ` «Սոցիալական աջակցության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված խորհրդի (այսուհետ` խորհուրդ) առաջարկությամբ:
3. Եռամսյակային հրատապ օգնությունը նշանակվում է սոցիալական նպաստի չափով` երեք ամիս ժամկետով (եռամսյակով) :
4. Խորհուրդը եռամսյակային հրատապ օգնության տրամադրման մասին առաջարկությունը տալիս է՝ հաշվի առնելով`
1) միայն կենսաթոշակառուներից, ծերության կամ հաշմանդամության նպաստառուներից բաղկացած ընտանիք լինելը.
2) ընտանիքում մեկից ավելի երեխայի առկայությունը.
3) ընտանիքի անդամներից մեկի կամ մի քանիսի երկարատեւ հիվանդությունը.
4) ընտանիքի կազմում գործազուրկ ունենալու հանգամանքը.
5) ընտանիքի կազմում ուսանող ունենալու հանգամանքը.
6) բնակարանի հրդեհը, բնակարանի (մի մասի) փլուզումը, ներտնային հաղորդակցուղիների վթարները եւ նմանատիպ այլ հանգամանքներ.
7) ընտանիքի անդամի մահը, ինչպես նաեւ կյանքի դժվարին այլ իրավիճակների պատճառներով առաջացած կարճատեւ ֆինանսական խնդիրների առկայությունը» :
Այսպիսով, կարող ենք եզրակացնել, որ Օրենքով եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունի ընտանիքն` անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնվելու դեպքում: Եռամսյակային հրատապ օգնություն ստանալու իրավունքը որոշում է տարածքային կենտրոնը ` «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքով սահմանված խորհրդի առաջարկությամբ :Եռամսյակային հրատապ օգնություն ստանալու իրավունքը որոշ ելու կարգավորում նախատեսվում է հաշվի առնելով այն համգամանքը, որ պետք է որոշակի գնահատականի արժանանա արտակարգ իրավիճակների եւ կարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ ունենալու հետեւանքով մարդու գործունեությանը խանգարող օբյեկտիվ իրավիճակը անձի կողմիցինքնուրույն հաղթահարել չկարողանալու հանգամանքը:
Եռամսյակային հրատապ օգնությունը նշանակվում է երեք ամիս ժամկետով (եռամսյակով): Խորհուրդը եռամսյակային հրատապ օգնության տրամադրման մասին առաջարկությունը տալիս է՝ հաշվի առնելովկարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ առաջացնող մի շարք հանգամանքների առկայություն, որոնց առավել տարածված դեպքերը Օրենքով արդեն իսկ թվարկված են:
6.2. Վերլուծելով եզրակացության 6-րդ եւ 6.1-ին կետերում մեջբերված իրավական նորմերը եւ կատարված դիտարկումները` կարող ենք եզրակացնել, որ Նախագծով կատարվող լրացումների արդյունքում Օրենքում նախատեսում են հրատապ օգնության տեսակներ, որոնցից մեկի դեպքում օգնություն տրամադրելու հիմքը մասամբ կլանվում է մյուս տեսակի կողմից, մասնավորապես` եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք արդեն իսկ նախատեսված է այն ընտանիքների համար, որոնք հայտնվել են անհետաձգելի լուծում պահանջող կյանքի դժվարին իրավիճակում (արտակարգ իրավիճակների եւ կարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ ունենալու):
Այսպիսով, համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքը ընտանիքի համար կարճատեւ ֆինանսական խնդիրներ առաջացնելու պարագայում արդեն իսկ հանդիասանում է որոշակի պայմանի բավարարող ընտնիքներին հրատապ օգնություն տրամադրելու հիմք:
Վերոնշյալ հիմքի առկայության դեպքում, փաստացի, հրատապ օգնություն ստանալու իրավունք կունենան եւ որոշակի պայմանի բավարարող ընտնիքները եւ նրանց այն անդամները, ովքեր Նախագծով լրացվող կարգավորումների արդյունքում կհանդիսանան նախատեսվող հրատապ օգնության նոր տեսակի շահառու: Հաշվի առնելով վերոգրյալը, կարծում ենք, որ Նախագծի քննարկվող դրույթները ունեն հստակեցման կարիք:
6.3. Հարկ է նկատել, որ Օրենքի հրատապ օգնությանը վերաբերող 5-րդ գլխում ներառված հրատապ օգնության բոլոր տեսակները` եւ՛ միանվագ հրատապ օգնության, եւ՛ եռամսյակային, նախատեսվում են որպես օգնություն ընտանիքին :
Մինչդեռ Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող`համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնություն ստանալու իրավունքի եւ դրա տրամադրման կարգին վերաբերող 22.1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունեն եկամտի այլ աղբյուր չունեցող առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամները , երկկողմանի ծնողազուրկ երեխաները , միայնակ մայրերը , ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքները , ծերության նպաստի իրավունք ունեցող անձինք , որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են»:
Այպիսով` համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք է նախատեսվումեկամտի այլ աղբյուր չունեցող ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքների (հարկ է նկատել, որ Օրենքի 22-րդ հոդվածով նախատեսվում է հետեւյալ կարգավորումը. «Եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունի ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգում հաշվառված ընտանեկան կամ սոցիալական նպաստի իրավունք չունեցող անապահովության «0» միավորից բարձր անապահովության միավոր ունեցող ընտանիքը » ), ինչպես նաեւ անձանց որոշակի շրջանակի համար, այն է` եկամտի այլ աղբյուր չունեցող առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամները, երկկողմանի ծնողազուրկ երեխաները, միայնակ մայրերը, ծերության նպաստի իրավունք ունեցող անձինք, որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են :
Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից կարող ենք եզրակացնել, որ Նախագծով լրացվող կարգավորումների արդյունքում հրատապ օգնություն ստանալու իրավունք կունենան եւ որոշակի պայմանի բավարարող ընտնիքները եւ նրանց այն անդամները, ովքեր եւս կհանդիսանան նախատեսվող հրատապ օգնության շահառու: Հաշվի առնելով վերոգրյալը, կարծում ենք, որ Նախագծի քննարկվող դրույթները եւս ունեն հստակեցման կարիք:
6.4. Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն.«2. Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության ստանալու իրավունքը որոշում է տարածքային կենտրոնը` «Սոցիալական աջակցության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված խորհրդի (այսուհետ` խորհուրդ) առաջարկությամբ»:
Հարկ է նկատել, որ ի տարբերություն եռամսյակային հրատապ օգնության վերաբերյալ Օրենքում արդեն իսկ առկա կարգավորումների, որոնց համաձայն միայն որոշակի իրավիճակների առկայության դեպքում եւ դրանց համապատասխան գնահատական տալուց հետո է հնարավորհրատապ օգնության տրամադրումը, Նախագծով Օրենքում կատարվող լրացումների արդյունքում հրատապ օգնության տրամադրելու հիմք է ծառայում համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելը :
Բացի այդ, նշվում է, որ համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության իրավունք ունեն եկամտի այլ աղբյուր չունեցող առաջին կամ երկրորդ խմբի հաշմանդամները, երկկողմանի ծնողազուրկ երեխաները, միայնակ մայրերը, ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքները, ծերության նպաստի իրավունք ունեցող անձինք, որոնց տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են: Այսինքն նախատեսվում է անձանց խմբերի եւ ընտանիքների որոշակի շրջանակ, ովքերկոնկրետ պայմանին բավարարելու դեպքում կարող են ստանալ հրատապ օգնությունը: Ուստի հասկանալի չէ Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 2-րդ մասի կարգավորման անհրաժեշտությունը` տվյալ հրատապ օգնության պարագայում:
Միաժամանակ առաջարկում ենք լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 2-րդ մասի ««Սոցիալական աջակցության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված խորհրդի (այսուհետ` խորհուրդ)» ձեւակերպումը փոխարինել «խորհուրդ» ձեւակերպումով` հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 21 -րդ հոդվածի 4 - րդ մասը եւհաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ երկար արտահայտության կրճատ տարբերակը` «խորհուրդ»-ը, սահմանվել է Օրենքի 22-րդ հոդվածում առաջին իսկ կիրառումից հետո:
6.5. Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն. «Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնություն նշանակվում է այն չափով որպեսզի նպաստառուի կողմից ստացվող այլ նպաստի կամ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության հանրագումարը հավասար լինի նվազագույն ամսական աշխատավարձի գումարին»:
Կարծում ենք, որ Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 3-րդ մասում նպատակահարմար չէ «նպաստառու» եզրույթը կիրառելը` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հրատապ օգնություն կարող են ստանալ նաեւ ընտանեկան նպաստ ստանալու իրավունք ունեցող ընտանիքները: Միաժամանակ առաջարկում ենք հստակեցնել «այլ նպաստի կամ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության հանրագումարը հավասար լինի նվազագույն ամսական աշխատավարձի գումարին» ձեւակերպումը` հիմք ընդունելով այն համգամանքը, որ Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 1-ին մասի կարգավորմամբնախատեսվում է այլ պայման, այն է`համապատասխան անձանց շրջանակին եւ ընտանիքներին «տրամադրվող այլ նպաստների եւ սոցիալական աջակցության դրամական այլ օգնության գումարները նվազագույն աշխատավարձի գումարից պակաս են» :
Բացի այդ, կարծում ենք, Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 3-րդ մասը` վերոգրյալ ձեւակերպման պարագայում չի ծառայում իր նպատակին, այսինքն` չի նախատեսում համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնության չափը:
6.6. Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ «Համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում եռամսյակային հրատապ օգնությունը նշանակվում է մինչեւ արտակարգ դրության ավարտը, սակայն ոչ ավել, քան երեք ամիս ժամկետով »:
Մեջբերված կարգավորման վերլուծությունից կարող ենք եզրակացնել, որ համավարակի հետեւանքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում հրատապ օգնությունը նշանակվում է մինչեւ արտակարգ դրության ավարտը , սակայն ոչ ավել, քան երեք ամիս ժամկետով, այսինքն` հրատապ օգնություն կարող է նշանակվել օրինակ` երկու ամիս ժամկետով, մինչդեռ Նախագծով կատարվող լրացումների արդյունքում այդ օգնությունը համարվում էեռամսյակային հրատապ օգնություն:
6.7. Նախագծով օրենքում լրացվող նոր 22.1-ինհոդվածի 1-ին մասում« նվազագույն աշխատավարձի գումարից» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել « նվազագույն ամսական աշխատավարձի գումարից» բառերով` հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15 -րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերըեւ հաշվի առնելով Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքում լրացվող նոր` 22.1-ին հոդվածի 3-րդ մասում առկա համապատասխան ձեւակերպումը, ինչպես նաեւ«Նվազագույն ամսական աշխատավարձի մասին» օրենքի կարգավորումները:
7 . Նախագծի 3 -րդ հոդվածում նշված «հրապարակմանհաջորդող օրը» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել «հրապարակմանը հաջորդող օրվանից» բառերով՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասը:
Նախագծի վերաբերյալ այլ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան:

Եզրահանգում

Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծի 1-ին եւ 2-րդ հոդվածներով կատարվող լրացումները չեն համապատասխանում օրենքի առջեւ բոլորի հավասարության եւ խտրականության արգելքի սահմանադրական սկզբունքներին :
Միաժամանակ անհրաժեշտ է ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա ապահովել Նախագծով սահմանված կարգավորումների համապատասխանությունը « Պետական նպաստների մասին», «Սոցիալական աջակցության մասին», «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին»եւ «Նվազագույն ամսական աշխատավարձի մասին» օրենքներին:

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                                                        ԱՆԻ ՄՈՒԹԱՖՅԱՆ

Կատարողներ` Մ. Մնացականյան (հեռ.` 011-513-248), (118),

Գ. Մամյան (հեռ.՝ 011-513-361), (108)

05.05.2020թ.