ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺԻՆ

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

««Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ՝ Պ-580-20.04.2020-ԱՍ-011/0) վերաբերյալ

Ազգային ժողովի պատգամավորներ Եղիշե Սողոմոնյանի եւ Վահե Հովհաննիսյանի կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված ««Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (այսուհետ` Նախագիծ) իրավական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչության պետաիրավական փորձաքննության բաժնում:

Փորձաքննության արդյունքները

Նախագիծը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը (հիմք՝ Ազգային ժողովի պաշտոնական կայքում հրապարակված նախագիծը) :

Օրենքների պահանջներին համապատասխանության վերաբերյալ նշենք հետեւյալը.

1. Նախագծի 1-ին հոդվածով «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի (այսուհետ նաեւ` Օրենք) նոր խմբագրությամբ շարադրվող 6-րդ հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերում նախատեսվում է հետեւյալ կարգավորումը` «2. Սույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված անձինք մինչեւ կենսաթոշակային տարիքը լրանալը սոցիալական վճարը կատարում են հետեւյալ չափերով.

1) աշխատավարձի 5 տոկոսի չափով, ոչ ավել քան 25 000 դրամ ,

2) ձեռնարկատիրական եկամտի (բացառությամբ սույն մասի 3-րդ կետով նախատեսված դեպքի)` 5 տոկոսի չափով, ոչ ավել քան 300 000 դրամ .

3) Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքով սահմանված` շրջանառության հարկի համակարգում հարկվող գործունեության տեսակների մասով` ամսական 5000 դրամի չափով.

4) որպես ինքնազբաղված անձ` ստացված եկամուտների 5 տոկոսի չափով, ոչ ավել քան 25 000 դրամ :

3. Կենսաթոշակային ֆոնդի ընտրության դիմումի հիման վրա սոցիալական վճարներ կատարելու, սույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված անձի կենսաթոշակային տարիքը լրանալու դեպքերում (եթե անձը չի ներկայացրել սույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված դիմումը) անձը սոցիալական վճարը կատարում է հետեւյալ չափերով.

1) աշխատավարձի, ձեռնարկատիրական եկամտի (բացառությամբ սույն մասի 2-րդ կետով նախատեսված դեպքի), որպես ինքնազբաղված անձ` ստացված եկամուտների 5 տոկոսի չափով, ոչ ավել քան 25 000 դրամ .

2) Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքով սահմանված` շրջանառության հարկի համակարգում հարկվող գործունեության տեսակների մասով` ամսական 5000 դրամի չափով.»:

Կարծում ենք, նշված իրավակարգավորումները խնդրահարույց են հետեւյալ հիմնավորմամբ.

Նախ` Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքի (այսուհետ նաեւ` Օրենսգիրք) 1-ին հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «1. Հարկային օրենսգիրքը կարգավորում է Հայաստանի Հանրապետությունում կիրառվող հարկերի եւ Օրենսգրքով նախատեսված վճարների (այսուհետ` վճարներ) հետ կապված հարաբերությունները (այսուհետ` հարկային հարաբերություններ), սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության հարկային համակարգի սկզբունքները, հարկի եւ վճարի հասկացությունները, տեսակները, հարկ վճարողների շրջանակը, հարկի դրույքաչափերը, հարկի հաշվարկման, վճարման, իսկ Օրենսգրքով սահմանված դեպքերում` հարկային պարտավորությունների գանձման կարգն ու ժամկետները, ինչպես նաեւ հարկային արտոնությունները»:

Օրենսգրքի 4-րդ հոդվածում սահմանվում են Օրենսգրքում կիրառվող հիմնական հասկացությունները, մասնավորապես 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն` «1. Հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի կիրառության իմաստով` ստորեւ նշված հասկացություններն ունեն հետեւյալ իմաստն ու նշանակությունը. … 2) վճար` Օրենսգրքով նախատեսված պետական կամ տեղական վճար.»:

Օրենսգրքի 7-րդ հոդվածում սահմանված են վճարի տեսակները, որի համաձայն` «1. Հայաստանի Հանրապետությունում կիրառվում են`

1) պետական վճարներ, որոնց տեսակներն են`

ա. պետական տուրքը,

բ. բնօգտագործման վճարը,

գ. սոցիալական վճարը,

դ. ռադիոհաճախականության օգտագործման թույլտվության տրամադրման (գործողության ժամկետի երկարաձգման) պարտադիր վճարը եւ օգտագործման պարտադիր վճարը,

ե. հանրային ծառայությունների կարգավորման պարտադիր վճարը,

զ. կենսաթոշակային վճարը.

2) տեղական վճարներ, որոնց տեսակներն են`

ա. տեղական տուրքը,

բ. տեղական վճարը»:

Վերոնշյալ իրավական կարգավորումներից բխում է, որ սոցիալական վճարների հետ կախված հարաբերությունները հանդիսանում են Օրենսգրքի կարգավորման առարկա: Հետեւաբար` սոցիալական վճարների հետ կապված հարաբերությունները պետք է դիտարկել նաեւ Օրենսգրքով սկզբունքների համատեքստում:

Քննարկվող հարցի շրջանակներում հարկ ենք համարում անդրադառնալ Օրենսգրքի խտրականության բացակայության սկզբունքին: Մասնավորապես, Հարկային օրենսգրքի 3-րդ հոդվաժի 1-ին մասի 4-րդ կետի համաձայն` «1.Հայաստանի Հանրապետությունում գործում է միասնական հարկային համակարգ` հիմնված հետեւյալ սկզբունքների վրա.

4) խտրականության բացակայություն` հարկերի ու վճարների կիրառությունը եւ հարկային վարչարարությունը չպետք է ունենան խտրական բնույթ` կախված սոցիալական, քաղաքական, կրոնական, էթնիկական, գաղափարական, ինչպես նաեւ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ սահմանված այլ գործոններից.»:

Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 6-րդ հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերում առաջարկվող իրավադրույթներում անկախ աշխատավարձի չափից սահմանվում է սոցիալական վճարի հաշվարկման մեկ հիմնական դրույքաչափ` աշխատավարձի 5 տոկոսի չափով, ոչ ավելի քան 25 000 դրամը: Սակայն, հարկ է նկատել, որ նման իրավակարգավորման դեպքում 500 000 դրամից բարձր աշխատավարձ ստացող անձինք, վճարելու են աշխատավարձի 5 տոկսից պակաս չափով սոցիալական վճար, ի տարբերություն մինչեւ 500 000 դրամ աշխատավարձ ստացող անձանց, ովքեր վճարում են աշխատավարձի 5 տոկոսի չափով:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` կարծում ենք, Նախագծով առաջարկվող իրավակարգավորման դրույթները կարող են խդրահարույց լինել Օրենսգրքի խտրականության բացակայության սկզբունքի համատեքստում:

2. Նախագծի 1-ին հոդվածում օրենքի լրիվ անվանումը առաջարկում ենք շարադրել հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասը` հաջորդականությամբ նշելով օրենքի վերնագիրը (Կուտակային կենսաթոշակի մասին), օրենքի ընդունման տարին, ամիսը (տառերով), ամսաթիվը, հերթական համարը եւ «օրենք» բառը: Նաեւ, հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածի երկրորդ «Հայաստանի Հանրապետության» բառերը հանել :

3 . Նախագծի 1-ին հոդվածում «այսուհետ (օրենք) » ձեւակերպումն առաջարկում ենք փոխարինել « ( այսուհետ` Օրենք) » ձեւակերպումով` հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասը:

4. Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 6-րդ հոդվածի տեքստի վերջում առաջարկում ենք փակել չակերտները:

5. Նախագծի 2-րդ հոդվածում «հետեւյալ խմբագրությամբ» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել «նոր խմբագրությամբ» բառերով` հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 33-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետը: Միաժամանակ առաջարկում ենք Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքի 9-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 2-րդ մասի տեքստը ներառել չակերտների մեջ:

6.Նախագծի 2-րդ հոդվածով Օրենքի 9-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 2-րդ մասում կիրառվում են «ամսական համախառն եկամուտ» հասկացությունը, մինչդեռ հարկ է նկատել, որ Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 6-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրման արդյունքում Օրենքի կարգավորումներից հանվում է «ամսական համախառն եկամուտ» հասկացության սահմանումը:

Այպիսով` Օրենքի 6-րդ հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն.

«( … ) Ամսական համախառն եկամուտը անձի կողմից ստացման ենթակա՝ հաշվետու ամսվա համար (բոլոր գործատուների հաշվարկած) աշխատավարձի եւ դրան հավասարեցված եկամուտների ու այդ հաշվետու ամսվա ընթացքում անձին վճարված պայմանագրային եկամտի հանրագումարն է: ( … )» :

Մինչդեռ Նախագծի 1-ին հոդվածով Օրենքի 6-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրման արդյունքում դրա 6-րդ մասով նախատեսվում է միայն հետեւյալ կարգավորումը.

«6. Գործատուն, որպես սույն օրենքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված՝ մինչեւ 3 տարեկան երեխայի խնամքի արձակուրդում գտնվող վարձու աշխատողի հարկային գործակալ, մինչեւ 3 տարեկան երեխայի խնամքի արձակուրդում գտնվող վարձու աշխատողի անունից իրմիջոցների հաշվին հաշվարկում եւ փոխանցում է սոցիալական վճար՝ խնամքի արձակուրդ գնալու օրվան հաջորդող ամսվանից մինչեւ երեխայի 2 տարին լրանալու ամիսը (ներառյալ) ընկած ժամանակահատվածի համար՝ ամսական 3 000 դրամի չափով: Սույն մասի իմաստով վարձու աշխատող է համարվում բացառապես գործատուի հետ աշխատանքային հարաբերությունների մեջ գտնվող անձը»:

7. Նախագծի 3-րդ հոդվածով նախատեսվում է ուժը կորցրած ճանաչել Օ րենք ի 81-րդ հոդվածի 8-րդ մասը, որի նպատակն է, Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման համաձայն, 2020 թվականի հուլիսի 1-ից սոցիալական վճարների հաշվարկման օբյեկտների շեմի բարձրացման կարգավորումները չեղյալ համարելը, եւ առանց հետագա ժամկետային սահմանափակման առավելագույն շեմը 500 000 ՀՀ դրամ սահմանելը:

Նշվածի կապակցությամբ հարկ է նկատել, որ «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «սոցիալական վճարը» հանդիսանում է պետական բյուջեի եկամուտների աղբյուր՝ հարկային եկամուտների մասով: Այսինքն, Նախագծով նախատեսված կարգավորումներից պարզ է դառնում, որ Պետական բյուջեի եկամուտների 2020 թվականի հուլիսի 1-ից հետո անկնկալվող սոցիալական վճարների գծով ավելացումը նախատեսվում է չեղյալ համարել, ինչը, կարծում ենք, անհրաժեշտ է քննարկել հարկաբյուջետային քաղաքականության տեսանկյունից:

8. Նախագծի 4-րդ հոդվածի տեքստում արված վրիպակն առաջարկում ենք ուղղել`հանելով «1-ից» թվից հետո նշված « »: » կետադրական նշանները:

Եզրահանգում

Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները` կարող ենք նշել, որ Նախագիծը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը: Միաժամանակ անհրաժեշտ է ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա ապահովել Նախագծով սահմանված կարգավորումների համապատասխանությունը միմյանց, ինչպես նաեւ համապատասխանությունը Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքին եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքին:

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                                                      ԱՆԻ ՄՈՒԹԱՖՅԱՆ

Կատարողներ` Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248),

Գ. Մամյան (հեռ.՝ 011-513-361), (108),

Մ. Մնացականյան (հեռ.` 011-513-248), (118)

11.05.2020թ.