Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Թանգարանների մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-717-20.11.2023-ԳԿ-011/0) եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-717¹ -20.11.2023-ԳԿ-011/0) (այսուհետ միասին` Նախագծերի փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության են ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական  վարչությունում:

Նախագծերի փաթեթը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության: 

Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության  մասին տեղեկանքը:

Նախագծերի փաթեթի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (այսուհետ նաեւ՝ Սահմանադրություն) եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը.

1. «Թանգարանների մասին» օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագիծ) 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում սահմանված է «մշակութային արժեք» հասկացությունը, համաձայն որի. «մշակութային արժեք՝ մշակույթի եւ արվեստի երկեր, գեղարվեստական ժողովրդական ստեղծագործություններ եւ արհեստներ, բանահյուսություն, բարոյագիտական եւ գեղագիտական գաղափարատիպեր (իդեալներ), վարվեցողության կանոններ եւ ձեւեր, լեզուներ, բարբառներ եւ խոսվածքներ, ազգային ավանդույթներ եւ սովորույթներ, պատմաաշխարհագրական տեղանուններ, մշակութային գործունեության մասին գիտական հետազոտությունների արդյունքներ եւ մեթոդներ, մշակութային ժառանգության առարկաներ (օբյեկտներ).»: 

Հարկ ենք համարում նշել, որ «Մշակութային օրենսդրության հիմունքների մասին» օրենքի 6-րդ հոդվածում եւս սահմանված է «մշակութային արժեքներ» միեւնույն բովանդակությամբ հասկացությունը: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 13-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն. «Նորմատիվ իրավական ակտերում բացառվում են իրավական նորմերի անհիմն կրկնությունները եւ ներքին հակասությունները:», նույն օրենքի 17-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված է. «Նույն մարմնի ընդունած նույն տեսակի նորմատիվ իրավական ակտերում չպետք է անհիմն կրկնվեն գործող նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված նորմերը:»:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք բացառել նորմի անհիմն կրկնությունն՝ անհրաժեշտության դեպքում կիրառելով հղումներ:

2. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետում կիրառված է «եւ/կամ» ձեւակերպումը: Հարկ ենք համարում նկատել, որ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 16-րդ հոդվածի բովանդակությունից բխում է, որ կարող է կիրառվել կա՛մ «եւ», կա՛մ «կամ» շաղկապը: Մինչդեռ «եւ/կամ» գրելաձեւը կիրառելի չէ: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետում վերանայել «եւ /կամ» ձեւակերպումը: 

Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 10-րդ մասում կիրառված «եւ/կամ» ձեւակերպմանը:

3. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետում սահմանված է «մշակութային առարկա» հասկացությունը, որի համաձայն. «մշակութային առարկա` մարդկային հասարակության կենսագործունեության արգասիք համարվող առարկաներ, ներառյալ` համարանիշային (սերիական) արտադրության կամ զանգվածային արտադրության առարկաներ, ինչպես նաեւ ստեղծագործություններ, որոնք, անկախ ստեղծման ժամանակից, մշակութային արժեք չեն ներկայացնում եւ չեն ընդգրկվում թանգարանային հավաքածուի մեջ.»:

Հարկ ենք համարում նշել, որ նշված հասկացությամբ մշակութային առարկան մշակութային արժեք չի ներկայացնում եւ չի կարող ընդգրկվել թանգարանային  հավաքածուի մեջ: Մինչդեռ Նախագծի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասում նախատեսված է թանգարանի կողմից մշակութային առարկաների հաշվառման ենթակա լինելու վերաբերյալ իրավադրույթ եւ Նախագծի 10-րդ հոդվածում սահմանված է թանգարանի թանգարանային, մշակութային առարկաների եւ հավաքածուների պահպանության եւ անվտանգության ապահովման վերաբերյալ իրավադրույթներ: Հիմք ընդունելով մշակութային առարկայի սահմանված հասկացությունը եւ Նախագծում մշակութային արժեք ներկայացնող թանգարանային առարկաների վերաբերյալ իրավահարաբերությունների կարգավորումները՝ առաջարկում ենք Նախագծի ամբողջ տեքստում վերանայել «թանգարանային, մշակութային առարկաներ եւ հավաքածուներ» ձեւակերպումները՝ իրավական շփոթից խուսափելու նպատակով: 

4. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետում սահմանված է «թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաշվառում» հասկացությունը, որի համաձայն. «թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաշվառում՝ թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաստատված կարգով ու հերթական համարանիշներով գրանցում, ուսումնասիրություն եւ փաստաթղթավորում.»:

Նախագծում սահմանված վերոնշյալ հասկացությունը բացահայտվում է  թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաստատված կարգով գրանցման, ուսումնասիրման եւ փատաթղթավորման միջոցով: Մինչդեռ Նախագծում բացակայում է թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաստատված կարգի վերաբերյալ որեւէ իրավակարգավորում, այդ թվում՝ ո՞ր մարմինն է լիազորված ընդունել կամ հաստատել քննարկվող կարգը եւ ի՞նչ է այն բովանդակում: Թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաստատված կարգի վերաբերյալ լիազորող նորմի բացակայությունը խնդրահարույց է իրավական որոշակիության տեսանկյունից, ինչը հանգեցնում է Նախագծում «թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաշվառում» հասկացության սահմանմանը՝ միեւնույն ժամանակ չբացահայտմանը: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն առաջարկում ենք ապահովել Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետում սահմանված դրույթի իրավական որոշակիությունը:

5. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետում սահմանված է «թանգարանի գլխավոր մատյան» հասկացությունը: Միեւնույն ժամանակ, Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետում կիրառվում է «թանգարանային առարկաների հաշվառման գլխավոր մատյան» հասկացությունը: Առաջարկում ենք Նախագծում կիրառել արդեն իսկ սահմանված հասկացությունները եւ միեւնույն միտքն արտահայտել միեւնույն բառերով՝ որոշակի հերթականությամբ՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերում սահմանված իրավադրույթները, որոնց համաձայն. «1. Նորմատիվ իրավական ակտում կիրառվում են նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կամ հանրածանոթ հասկացություններ կամ տերմիններ:

2. Նորմատիվ իրավական ակտում միեւնույն միտքն արտահայտելիս կիրառվում են միեւնույն բառերը, տերմինները կամ բառակապակցությունները` որոշակի հերթականությամբ:»:

6. Նախագծի մի շարք հոդվածներում կիրառվում է «թանգարանի հավաքածու» եզրույթը: Մինչդեռ Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետում սահմանված է «Թանգարանային հավաքածու» հասկացությունը: Եզրույթների միատեսակ կիրառությունն ապահովելու նպատակով առաջարկում ենք Նախագծում միեւնույն հասկացությունը կիառել հասկացություններում սահմանված ձեւով: Սույն առաջարկը բխում է «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերում սահմանված իրավադրույթներից:

7. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 8-րդ կետում նախատեսված է «Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածու» հասկացությունը, որի համաձայն. «Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածու. մշտապես Հայաստանի Հանրապետության պահպանության ներքո գտնվող, թանգարանների գլխավոր մատյաններում հաշվառված եւ շարունակաբար համալրվող թանգարանների առարկաների եւ հավաքածուների ամբողջություն, որն անօտարելի է եւ Հայաստանի Հանրապետության մշակութային ժառանգության անբաժանելի մասն է.»:

Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն. «Պետական կամ համայնքի uեփականությունը հանդիսացող թանգարանային առարկան կամ հավաքածուն օտարման ենթակա չէ: Թանգարանային առարկաները չեն կարող օգտագործվել որպես պարտքը մարելու միջոց կամ գրավի առարկա, ինչպես նաեւ օտարման վերաբերյալ չեն կարող կնքվել գործարքներ:»: Հարկ է նկատել, որ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 3-րդ եւ 4-րդ մասերում սահմանված են պետական կամ համայնքի սեփականություն հանդիսացող թանգարանային առարկան թանգարանային այլ առարկայով փոխանակելու վերաբերյալ իրավադրույթներ: Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի երկրորդ ենթաբաժնում սահմանված են գույքի օտարման պայմանագրերը, որի 33-րդ գլուխը վերաբերում է փոխանակությանը: Այսպես՝ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 3-րդ եւ 4-րդ մասերում պետական կամ համայնքի սեփականություն հանդիսացող թանգարանային առարկան թանգարանային այլ առարկայով փոխանակելու վերաբերյալ իրավադրույթները եւս ենթադրում են գույքի օտարում: Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանվում է պետական եւ համայնքի սեփականություն հանդիսացող թանգարանային առարկայի կամ հավաքածուի օտարման արգելք, մյուս կողմից՝ նույն հոդվածի 3-րդ եւ 4-րդ մասերով նախատեսվում են օտարման վերաբերյալ իրավակարգավորումներ: 

Բացի այդ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 8-րդ մասում սահմանված է. «Ոչ պետական թանգարանի թանգարանային, մշակութային առարկաները եւ հավաքածուները կարող են օտարվել սեփականատիրոջ կամ հիմնադրի որոշմամբ:»: Սույն դրույթը հակասություն է առաջացնում Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 8-րդ կետում սահմանված «Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածու» հասկացության թանգարանների առարկաների եւ հավաքածուների ամբողջության անօտարելիության վերաբերյալ նախատեսված կանոնի հետ:

Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք Նախագծում վերանայել թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների օտարման վերաբերյալ նորմերը՝ բացառելով ներքին հակասությունները:

8. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետում սահմանված է «Հայաստանի Հանրապետության ազգային թանգարանային հավաքածու» հասկացությունը, որի համաձայն. «Հայաստանի Հանրապետության ազգային թանգարանային հավաքածու` Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի մաս կազմող բացառիկ թանգարանային առարկաներ, որոնք ենթակա են հաշվառման հատուկ պահպանության համապատասխան պայմանակարգով.»:

Նախագծում  բացահայտված չէ «հաշվառման հատուկ պահպանության համապատասխան պայմանակարգը»: Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 7-րդ հոդվածում սահմանված է թանգարանի առարկաների եւ հավաքածուների հաշվառման վերաբերյալ իրավադրույթներ, որի 1-ին մասում նախատեսված իրավադրույթով լիազոր պետական մարմինը լիազորվում է հաստատել հաշվառման կարգը: Մինչդեռ բացառիկ թանգարանային առարկաների հաշվառման  վերաբերյալ առանձնահատուկ իրավադրույթ, այդ թվում հաշվառման հատուկ պահպանության պայմանակարգի վերաբերյալ նախատեսված չէ: Նախագծի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասում նախատեսված է թանգարանի թանգարանային, մշակութային առարկաների եւ հավաքածուների պահպանության ապահովման համար թանգարաններում պայմանակարգի սահմանումը: Սակայն Նախագծից հասկանալի չէ՝ արդյոք պահպանությունն ապահովելու նպատակով թանգարանում սահմանվող պայմանակարգը ենթադրում է նաեւ բացառիկ թանգարանային առարկաների հաշվառման առանձնահատուկ կարգ: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք իրավական որոշակիության ապահովման նպատակով վերանայել Նախագծում թանգարանային բացառիկ առարկաների հաշվառման առանձնահատուկ կարգի մասին նշումը՝ լիազոր պետական մարմնի կողմից թանգարանային բոլոր առարկաների հաշվառման վերաբերյալ ընդհանուր կարգի հաստատման եւ պահպանությունն ապահովելու նպատակով թանգարաններում սահմանվող պայմանակարգի համատեքստում:

9. Նախագծի 3-րդ հոդվածում «Մշակութային օրենսդրության հիմքունքների մասին» օրենքի անվանման հիշատակման մեջ նշված «Հայաստանի Հանրապետության» բառերն առաջարկում ենք հանել՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 18-րդ հոդվածի 3-րդ մասում սահմանված պահանջը, այն է. «Օրենքի լրիվ անվանումը հիշատակելիս հետեւյալ հաջորդականությամբ ներառվում են օրենքի վերնագիրը, օրենքի ընդունման տարին, ամիսը (տառերով), ամսաթիվը, հերթական համարը եւ «օրենք» բառը: Օրենքի կրճատ անվանումը հիշատակելիս դրանում նշվում է օրենքի վերնագիրը:»:

Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 12-րդ հոդվածի 7-րդ մասում «Պատմության եւ մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության եւ օգտագործման մասին» օրենքի, Նախագծի 18-րդ հոդվածի 4-րդ մասում «Մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման մասին» օրենքի, Նախագծի 24-րդ հոդվածի 1-ին մասում «Տեղական ինքնակառավարման մասին» եւ «Երեւան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքների անվանումների հիշատակմանը, ինչպես նաեւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացվող նոր՝ 95.7-րդ հոդվածի վերնագրում «Թանգարանների մասին» օրենքի անվանման հիշատակմանը:

10. Նախագծի ամբողջ տեքստում «Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն» եւ «կառավարություն» բառերը՝ համապատասխան հոլովաձեւերով, առաջարկում ենք փոխարինել համապատասխան հոլովաձեւերով «Կառավարություն» բառով՝ հիմք ընդունելով Սահմանադրությամբ սահմանված հասկացությունը, ինչպես նաեւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերում սահմանված իրավադրույթները:

11. Նախագծի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն. «Թանգարանների դասակարգումը կատարվում է համապատասխան չափորոշիչների՝ լիազոր մարմնին կից գործող թանգարանային խորհրդի եզրակացության հիման վրա` լիազոր պետական մարմնի սահմանած կարգով:»:

Վերոնշյալ դրույթում կիրառված «լիազոր մարմնին կից գործող թանգարանային խորհուրդ» հասկացությունը խնդրահարույց է իրավական որոշակիության տեսանկյունից: Եթե լիազոր մարմնին կից գործող թանգարանային խորհուրդը նույնանում է Նախագծի 26-րդ հոդվածում սահմանված թանգարանների խորհրդի հետ, ապա առաջարկում ենք միեւնույն միտքն արտահայտելիս կիրառել միեւնույն բառերը՝ որոշակի հերթականությամբ: Իսկ եթե լիազոր մարմնին կից գործող թանգարանային խորհուրդը եւ թանգարանների խորհուրդը տարբեր մարմիմններ են, ապա անհարժեշտ է սահմանել համապատասխան կարգավորումներ լիազոր մարմնին կից գործող թանգարանային խորհուրդի վերաբերյալ:

Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 26-րդ հոդվածով սահմանված թանգարանների խորհրդի լիազորություններին վերաբերելի իրավադրույթներում թանգարանների դասակարգաման հիմքում դրվող եզրակացության վերաբերյալ որեւէ կարգավորում նախատեսված չէ: Ինչը կարող է խնդրահարույց լինել իրավական որոշակիության տեսանկյունից: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք թանգարանների դասակարգման հիմքում դրվող եզրակացության վերաբերյալ սահմանել բավարար չափով հստակ ու որոշակի իրավակարգավորումներ, որպեսզի հասեցատեր սուբյեկտները կարողանան դրսեւորել համապատասխան վարքագիծ:

12. Նախագծի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն. «1. Պետական կամ համայնքային թանգարանների թանգարանային հավաքածուները համալրվում են հետեւյալ եղանակներով.

1) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից թանգարանին թանգարանային առարկայի ամրացում,

(…)»:

Պետական կամ համայնքային թանգարանային հավաքածուների համալրման եղանակներում նախատեսված է միայն Կառավարության կողմից թանգարանին թանգարանային առարկայի ամրացման մասին նորմ: Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 7-րդ հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերում սահմանված է պետական եւ համայնքային թանգարաններին հիմնադրի կողմից թանգարանային առարկաների ամրացման վերաբերյալ իրացադրույթներ: Նախագծի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում սահմանված իրավադրույթի համաձայն՝ համայանքային թանգարանները հիմնադրվում են տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք Նախագծի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում պետական կամ համայնքային թանգարանային հավաքածուների համալրման եղանակում նշում կատարել նաեւ տեղական ինքնակառավարման մարմնի կողմից համայքային թանգարաններին թանգարանային առակայի ամրացման մասին:

13. Նախագծում կիրառվում են «լիազոր մարմին», «լիազոր պետական մարմին», «պետական լիազոր մարմին», «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազորած պետական մարմին» ձեւակերպումները: Նախագծում առաջարկում ենք միեւնույն միտքն արտահայտելիս կիրառելի միեւնույն բառերը՝ որոշակի հերթականությամբ՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասը:

14. Նախագծի 12-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն. «4. Թանգարանի գույքամատյանը հասանելի է միայն թանգարանի ղեկավարին եւ գլխավոր ավանդապահին (ֆոնդապահ): Գլխավոր մատյանին հասանելիություն թույլատրում է պետական լիազոր մարմի կողմից: Գույքամատյանում գրանցումներ կատարում է միայն թանգարանի գլխավոր ավանդապահը:»:

Հարկ է նկատել, որ հասկանալի չէ՝ «թանգարանի գույքամատյան» հասկացությունը: Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետում սահմանված է «թանգարանի գլխավոր մատյան» հասկացությունը: Եթե Նախագծի 12-րդ հոդվածի 4-րդ մասում կիրառված «գույքամատյան» եզրույթը ենթադրում է «թանգարանի գլխավոր մատյան» հասկացության բովանդակությունը, ապա առաջարկում ենք Նախագծում միեւնույն միտքն արտայատելիս կիառել միեւնույն  բառերը՝ որոշակի հերթականությամբ եւ կիրառել Նախագծով սահմանված հասկացությունը: Իսկ եթե «գույքամատյան» հասկացությունը չի նույնանում «թանգարանի գլխավոր մատյան» հասկացության հետ, ապա անհրաժեշտ է իրավական որոշակիության ապահովման նպատակով սահմանել «թանգարանի գույքամատյան» հասկացությունը: Նշված առաջարկները բխում են «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերում սահմանված պահանջներից:

15. Նախագծի 13-րդ հոդվածը վերնագրված է «Թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների օտարումը, նվիրատվությունն ու հաշվառումից հանելը»: Մինչդեռ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 3-րդ եւ 4-րդ մասերում սահմանված են պետական կամ համայնքի սեփականություն հանդիսացող թանգարանային առարկան թանգարանային այլ առարկայով փոխանակելու վերաբերյալ իրավադրույթներ: Ուստի առաջարկում ենք Նախագծի 13-րդ հոդվածի վերնագիրը համապատասխանեցնել բովանդակությանը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասում սահմանված պահանջը, որի համաձայն. «Հոդվածների վերնագրերը համապատասխանում են հոդվածների բովանդակությանը:»:

16. Նախագծի 13-րդ հոդվածի վերնագրի վերջում դրված ստորակետն առաջարկում ենք հանել՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասում սահմանված պահանջը, որի համաձայն. «Հոդվածների վերնագրերի վերջում որեւէ կետադրական նշան չի դրվում:»:

17. Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն. «1. Պետական կամ համայնքի uեփականությունը հանդիսացող թանգարանային առարկան կամ հավաքածուն օտարման ենթակա չէ: Թանգարանային առարկաները չեն կարող օգտագործվել որպես պարտքը մարելու միջոց կամ գրավի առարկա, ինչպես նաեւ օտարման վերաբերյալ չեն կարող կնքվել գործարքներ:»:

Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին նախադասությամբ նախատեսված է պետական կամ համայնքի uեփականությունը հանդիսացող թանգարանային առարկայի կամ հավաքածուի օտարման ենթակա չլինելու կանոնը, իսկ երկրորդ նախադասությամբ սահմանվում է թանգարանային առարկաների օտարման վերաբերյալ պայմանագրեր կնքելու արգելքը: Կարծում ենք՝ քննարկվող դրույթում «ինչպես նաեւ օտարման վերաբերյալ չեն կարող կնքվել գործարքներ» ձեւակերպման անհարժեշտությունը բացակայում է, քանի որ պետական կամ համայնքի uեփականությունը հանդիսացող թանգարանային առարկայի կամ հավաքածուի անօտարելիությունն ենթադրում է դրանց վերաբերյալ պայմանագրեր կնքելու արգելք: Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 13-րդ հոդվածի 8-րդ մասում սահմանված իրավադրույթն՝ առաջարկում ենք Նախագծի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասում բացառել անհիմն կրկնությունը: 

Նույն դիտարկմամբ Նախագծի 13-րդ հոդվածի 2-րդ մասի անհրաժեշտությունը եւս բացակայում է՝ հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի երկրորդ ենթաբաժնում սահմանված գույքի օտարման պայմանագրերը, մասնավորապես՝ 34-րդ գլխում սահմանված նվիարատվությունը:

18. Նախագծի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 23-րդ կետի համաձայն. «Լիազոր պետական մարմինը` 

(…)

23) հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի եւ Հայաստանի Հանրապետության ազգային թանգարանային հավաքածուի մասին կանոնակարգը եւ վկայականի ձեւը.»:

Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասում սահմանված է. «Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի մասին կանոնակարգը եւ Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածույում թանգարանային առարկաները եւ հավաքածուները ընդգրկելու եւ հանելու կարգը հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:»:

Այսպես՝ Նախագծով Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի կանոնակարգը հաստատելու լիազորությունը վերապահվում է եւ՛ Կառավարությանը, եւ՛ լիազոր պետական մարմնին: Ուստի առաջարկում ենք վերանայել Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի կանոնակարգը հաստատելու լիազորությունը՝ այն վերապահելով միայն մեկ մարմնի:

19. Նախագծի 25-րդ հոդվածում սահմանվում է թանագարանների եւ Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի ոլորտում տարածքային կառավարման եւ այլ պետական մարմինների լիազորությունները, որի 1-ին մասում 1-ին կետի համաձայն. «1. Տարածքային կառավարման եւ այլ պետական մարմինները`

1) իրականացնում է Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով եւ այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված այլ լիազորություններ:»:

Հարկ ենք համարում նկատել, որ Նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին մասում սահմանված է օրենքի կարգավորման առարկան, որի համաձայն. «1. Սույն օրենքը կարգավորում է թանգարանների գործունեության հետ կապված հարաբերությունները, ինչպես նաեւ սահմանում է թանգարանների տեսակները, գործառույթները, Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի ձեւավորման, համալրման, հաշվառման, պահպանության եւ անվտանգության իրավական հիմքերը:»:

Հիմք ընդունելով Նախագծի կարգավորման առարկայի շրջանակ՝ նշենք, որ տարածքային կառավարման եւ այլ պետական մարմինների Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով եւ այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված լիազորությունների վերաբերյալ հոդվածի անհրաժեշտությունը բացակայում է եւ դուրս է Նախագծի կարգավորման շրջանակից:

20. Նախագծի 5-րդ գլուխը բաղակացած է միայն մեկ հոդվածից: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 4-րդ մասում սահմանված է. «Օրենսդրական ակտերում բովանդակությամբ համասեռ հոդվածները միավորվում են գլուխներում:»: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք ապահովել Նախագծում բովանդակությամբ համասեռ հոդվածների միավորումը գլուխներում:

Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 7-րդ գլխին:

21. Նախագծի 30-րդ հոդվածը վերնագրված է «Օրենքի ուժի մեջ մտնելը»: Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասում նախատեսված է անցումային դրույթ: Առաջարկում ենք Նախագծի 30-րդ հոդվածի վերնագիրը համապատասխանեցնել բովանդակությանը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասում սահմանված պահանջը:

22. Նախագծի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասում «ենթաօրենսդրական իրավական ակտեր» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել «ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր» բառերը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով սահմանված հասկացությունը, ինչպես նաեւ նույն օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասը: 

23. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացվող նոր՝ 95.7-րդ հոդվածի համարն առաջարկում ենք տեքստից բաժանել միջակետով՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 7-րդ մասում սահմանված պահանջը, այն է. «Հոդվածների եւ մասերի համարները տեքստից բաժանվում են միջակետերով, իսկ հոդվածների կետերի համարները` փակագծերով:»:

24. «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացվող նոր՝ 95.7-րդ հոդվածով պատասխանատվություն է սահմանվում թանգարանային առարկաների պահպանության կանոնների խախտելու համար: «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի 3-րդ հոդվածով սահմանվում է «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի ուժի մեջ մտնելու ժամկետը, այն է. «Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:»:

Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 14-րդ կետի համաձայն՝ լիազոր պետական մարմինը հաստատում է թանգարանի թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների պահպանության կանոնները: Իսկ Նախագծի 30-րդ հոդվածի 2-րդ մասում սահմանված է, որ Նախագծի ընդունմամբ պայմանավորված համապատասխան ենթաօրենսդրական նորմատիվ  իրավական ակտերն ընդունվում է Նախագծի ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ 1 տարվա ընթացքում: 

Այսպես՝ թանգարանի թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների պահպանության կանոնները կարող են հաստատվել Նախագծի ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ 1 տարվա ընթացքում, մինչդեռ դրանց խախտման համար պատասխանտվություն նախատեսող նորմն ուժի մեջ է մտնում Նախագծի ուժի մեջ մտնելու հետ միաժամանակ: Հիմք ընդունելով վերոգրյալն՝ առաջարկում ենք վերանայել «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի ուժի մեջ մտնելու ժամկետը՝ դրանում սահմանված նորմերի կիրառելիության տեսանկյունից:

Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծերի փաթեթով սահմանված կարգավորումները կարող են խնդրահարույց լինել իրավական որոշակիության տեսանկյունից: 

Միաժամանակ, ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա, անհրաժեշտ է ապահովել Նախագծերի փաթեթով սահմանված իրավակարգավորումների համապատասխանությունը միմյանց եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքին:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ 

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                          ԶԵՄՖԻՐԱ  ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ 

Կատարող՝ Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248)

11.12.2023թ.

Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ 

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                          ԶԵՄՖԻՐԱ  ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ 

Կատարող՝ Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248)

11.12.2023թ.

Նախագծերի փաթեթով (այսուհետ՝ Փաթեթ) առաջարկվում է օրենսդրական հիմքեր ստեղծել մշակութային ժառանգության անբաժանելի մաս կազմող՝ Հայաստանի Հանրապետության թանգարանային հավաքածուի, ինչպես նաեւ յուրաքանչյուր թանգարանի հավաքածուի օգտագործման, տնօրինման, թանգարանների ստեղծման (անկախ սեփականության ձեւից) եւ հարակից մյուս խնդիրները: Մասնավորապես, Փաթեթով առաջարկվում է սահմանել եւ ճշգրտել «Թանգարանների մասին» օրենքի կարգավորման առարկան, օրենքի խնդիրները, թանգարանների ստեղծման նպատակները եււ սկզբունքները, օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացությունները եւ այլն: Փաթեթի ընդունմամբ, ըստ դրա հեղինակի, կապահովվի մշակութային ժառանգության պահպանության եւ պաշտպանության համակարգված գործունեությունը, մշակույթի ոլորտում տնտեսական նոր մեխանիզմների եւ շուկայական հարաբերությունների զարգացումը, ինչպես նաեւ մշակույթի բնագավառում իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց միջեւ ծագող հարաբերությունների կարգավորումը:

Փաթեթը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում:

Փաթեթի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան: 

Փաթեթը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրների տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                               ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ  

կատարող՝ գլխավոր մասնագետ Գ. Կիրակոսյան 

(հեռ.՝ 011 513-603) 

27.11.2023թ.

1. Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է շրջանառության մեջ դնել «Թանգարանների մասին» օրենքի նախագիծը, համապատասխան լրացումներ կատարելով Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում:

Նախագծերի փաթեթի ընդունումը կապված է Կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրի ռազմավարական փաստաթղթի հետ:

Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է սահմանել՝

• թանգարանային ոլորտում կիրառվող մի շարք հասկացություններ, ինչպիսիք են՝ թանգարանային առարկա, թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաշվառում,  թանգարանային հավաքածու, թանգարանի գլխավոր մատյան եւ այլն,

•  թանգարանային գործունեության նպատակները եւ գործառույթները,

•  թանգարանների տեսակները,

•  պետական եւ համայնքային թանգարանների հավաքածուների համալրման հիմնական եղանակները,

•  Կառավարության, Կառավարության լիազորած պետական մարմնի, թանգարանների խորհրդի լիազորությունները եւ այլն:

2. Ընդհանուր առմամբ, Նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ սոցիալական հիմնախնդիրների տեսանկյունից առաջարկություններ եւ դիտողություններ չկան, սակայն Նախագծերի փաթեթում ներառված «Թանգարանների մասին» օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագիծ) վերաբերյալ կցանկանայինք ներկայացնել մի քանի նկատառում:

2.1. Թանգարանների միջազգային խորհրդի (ԻԿՕՄ) վեհաժողովի կողմից ընդունվել է «թանգարան» եզրույթի նոր ձեւակերպում, այն է՝ «Թանգարանը հասարակությանը ծառայող, շահույթ չհետապնդող, մշտական հաստատություն է, որը հավաքում, պահպանում, հետազոտում, մեկնաբանում եւ ցուցադրում է նյութական եւ ոչ նյութական ժառանգությունը:

Լինելով հանրության համար բաց, հասանելի եւ ներառական, թանգարանը խթանում է բազմազանությանն ու կայունությանը:

Աշխատանքային էթիկան եւ արհեստավարժությունն ընկած են վերջինիս գործունեության եւ հաղորդակցության հիմքում: Համայնքի հետ համագործակցելով, թանգարանն առաջարկում է կրթվելու, վայելելու, արտահայտվելու եւ գիտելիքով կիսվելու իր բազմազան փորձը:»[1]: 

Հաշվի առնելով վերոգրյալը, առաջարկում ենք վերանայել Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում տրված «թանգարան» հասկացության սահմանումը: 

Կարծում ենք անհրաժեշտ է նաեւ Նախագծի 2-րդ հոդվածով առաջարկվող օրենքում օգտագործվող հասկացությունների ձեւակերպումները եւս վերանայել Թանգարանների միջազգային խորհրդի (ԻԿՕՄ) կողմից հրատարակված «Թանգարանագիտական բառարան»-ում (հեղինակ Ֆրանսուա Մեղես) սահմանված հասկացությունների համատեքստում:

2.2. Նախագծի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետում «որեւէ դարաշրջանի կամ երեւույթի պատմությանը» բառերն առաջարկում ենք փոխարինել «պատմական ժամանակաշրջանին կամ  իրադարձությանը» բառերով:

2.3.Նախագծի 10-րդ հոդվածի 3-րդ մասում առաջարկում ենք «ամրակայման եւ վերականգման» բառերը փոխարինել «ամրակայման, կոնսերվացման եւ վերականգման» բառերով: 

2.4. Նախագծի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 26-րդ կետի համաձայն՝ Կառավարության լիազորած պետական մարմինը հաստատում է թանգարանային առարկաների եւ հավաքածուների հաշվառման, պահպանության, անվտանգության, կոնսերվացման, ամրակայման եւ վերականգնման աշխատանքների իրականացման կարգը: Առաջարկում ենք Նախագծի «Օրենքում օգտագործվող հասկացությունները» վերտառությամբ 2-րդ հոդվածում տալ  «կոնսերվացում» եզրույթի սահմանումը:

3. Նախագծերի փաթեթում ներառված «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի վերաբերյալ առաջարկություններ եւ դիտողություններ չկան:

Հաշվի առնելով թանգարանային ոլորտի կարեւորությունը եւ անհրաժեշտ նորմատիվ իրավական ակտի բացակայությունը, Նախագծերի փաթեթի ընդունումը, մեր կարծիքով, կարող է ունենալ դրական նշանակություն՝ թանգարանային ոլորտում իրավահարաբերությունների կարգավորման տեսանկյունից:

Միաժամանակ, կարծում ենք, որ Նախագծերի փաթեթը լրամշակման կարիք ունի՝ վերը նշված  նկատառումներից ելնելով:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ,

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ 

ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ՝                                                                              Լ. ՄԱՐԿՈՍՅԱՆ 

Կատարող՝  Ս. Համբարձումյան   (հեռ. 011-513-360)

07.12.2023թ. 
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Ոչ պաշտոնական թարգմանություն