Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված   «Մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-799-18.03.2024-ԳԿ-011/0) (այսուհետ՝ Նախագիծ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչությունում: 

Նախագիծը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության: 

Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին տեղեկանքը:

Նախագծի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը.

1. Նախագծի 1-ին հոդվածով «Մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման մասին» օրենքի (այսուհետ նաեւ՝ Օրենք) 3-րդ հոդվածում լրացվող նոր պարբերությունները համարակալված են, մինչդեռ Օրենքի գործող 3-րդ հոդվածը բաղկացած է միայն չհամարակալված պարբերություններից: Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 34-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, որով սահմանված է. «Նորմատիվ իրավական ակտում կատարվող փոփոխությունների կամ լրացումների ձեւը (տեսքը) պետք է համապատասխանի փոփոխվող կամ լրացվող իրավական ակտի ձեւին (տեսքին)», առաջարկում ենք Օրենքի ողջ 3-րդ հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ դրա համարակալումը համապատասխանեցնելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի պահանջներին:

2. Նախագծի 1-ին հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսվում է Օրենքում լրացնել նոր՝ 12-րդ կետ, որով սահմանվում է նոր հասկացություն, այն է. «մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիա (եզրակացություն)՝ մշակութային արժեքի արտահանման իրավունքը հաստատող պաշտոնական փաստաթուղթ»: Հարկ է նկատել, որ Օրենքի գործող 3-րդ հոդվածում արդեն իսկ առկա է հասկացություն, որն իր մեջ ներառում է վերը մեջբերված հասկացությունը, այն է. «մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացություն (թույլատրող փաստաթուղթ)` լիազորված պետական մարմնի տված փաստաթուղթ, որը հավաստում է մշակութային արժեքի արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքը»: Անհարկի կրկնություններից եւ իրավական շփոթից խուսափելու նպատակով առաջարկում ենք Օրենքում բացառել «մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիա (եզրակացություն)» եւ «մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացություն (թույլատրող փաստաթուղթ)» հասկացությունների միաժամանակյա կիրառությունը: Նշենք, որ այս առաջարկը բխում է «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 13-րդ հոդվածի 8-րդ հոդվածից, որով սահմանված է. «Նորմատիվ իրավական ակտերում բացառվում են իրավական նորմերի անհիմն կրկնությունները եւ ներքին հակասությունները»:

3. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենքի 4-րդ հոդվածում լրացվում է նոր՝ 16-րդ կետ, որի արդյունքում Օրենքով սահմանված մշակութային արժեքների շարքում ներառվում են նաեւ մինչեւ 1951 թվականը արտադրված տրանսպորտային միջոցները: Այսպես՝ այս համատեքստում հարկ է անդրադառնալ Օրնեքի 3-րդ հոդվածով սահմանված «մշակութային արժեքներ» հասկացությանը, այն է. «մարդկային հասարակության կենսագործունեության արգասիք համարվող առարկաներ եւ ստեղծագործություններ, որոնք, անկախ ստեղծման ժամանակից, ունեն հնագիտական, ազգագրական, պատմական, կրոնական, գեղարվեստական, գիտական կարեւոր նշանակություն»: Վերը մեջբերված հասկացությունից բխում է, որ մշակութային արժեք համարվելու համար որեւէ առարկայի կամ ստեղծագործության համար պարտադիր պայման է ունենալ հնագիտական, ազգագրական, պատմական, կրոնական, գեղարվեստական, գիտական կարեւորություն՝ անկախ ստեղծման ժամանակից: Մինչդեռ Նախագծի 2-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենքի 4-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 16-րդ կետով տրանսպարտային միջոցի կարեւորությունն անմիջականորեն կապված է դրա ստեղծման ժամանակի հետ՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ մշակութային արժեք է համարվում միայն մինչեւ 1951 թվականը արտադրված տրանսպորտային միջոցը: Հիմք ընդունելով վերոգրյալը, ինչպես նաեւ այն հանգամանքը, որ Օրենքի գործող կարգավորումներով 4-րդ մասում թվարկված մշակութային արժեքների տեսակներից ոչ մեկի կաեւորությունը կախված չէ դրա ստեղծման ժամանակից՝ առաջարկում ենք ապահովել Նախագծի 2-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենքի 4-րդ հոդվածում լրացվող նոր՝ 16-րդ կետի եւ Օրենքի գործող կարգավորումների համապատասխանությունը միմյանց:

4. Օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով սահմանվում է Կառավարության՝ մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացության (թույլատրող փաստաթղթի) ձեւը եւ դրա տրման կարգը հաստատելու իրավասությունը: Նախագծի 4-րդ հոդվածի 1-ին կետով վերոնշյալ դրույթից «արտահանման կամ» բառերը հանելու արդյունքում Կառավարությունն այլեւս հաստատում է միայն մշակութային արժեքների ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացության (թույլատրող փաստաթղթի) ձեւը եւ դրա տրման կարգը: Միաժամանակ՝ Նախագծի 4-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացվում է 5.1-ին կետ, որով սահմանված է, որ Կառավարությունը «հաստատում է մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիա (եզրակացություն) տալու կարգը»: Այսպես՝ վերոնշյալ բոլոր դրույթների համադրությունից բխում է, որ ժամանկավոր արտահանման իրավունքի եզրակացության դեպքում Կառավարությունը հաստատում է թե՛ դրա ձեւը, թե՛ դրա տրման կարգը, մինչդեռ արտահանման եզրակացության դեպքում Կառավարությունն իրավասու է հաստատել միայն դրա տրման կարգը: Այս դեպքում հասկանալի չէ, թե ում է վերապահված մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիայի (եզրակացության) ձեւի հաստատման իրավասությունը:

5. Նախագծի 4-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացվում են նոր՝ 6.3-րդ, 6.4-րդ եւ 6.6-րդ կետեր՝ հետեւյալ բովանդակությամբ. 

«6.3) հաստատում է hանքագիտության եւ հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) ժամանակավոր արտահանում եւ վերամշակում՝ մաքսային տարածքից դուրս մաքսային ընթացակարգերով արտահանման եզրակացության (թույլատրող փաստաթուղթ) տալու կարգն ու չափանիշները.

6.4) սահմանում է hանքագիտության եւ հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) արտահանման լիցենզիա (եզրակացություն) տալու կարգն ու չափանիշները.

(…)

6.6) հաստատում է մշակութային արժեքների վերամշակում՝ մաքսային տարածքից դուրս մաքսային ընթացակարգերով արտահանման եզրակացության (թույլատրող փաստաթուղթ) տալու կարգը»: 

5.1. Վերը մեջբերված դրույթներով Կառավարությունը լիազորվում է հաստատել այնպիսի փաստաթղթերի տրման կարգեր, որոնց մասին Օրենքում առկա չէ որեւէ այլ կարգավորում,  մասնավորապես խոսքը վերաբերում է՝ hանքագիտության եւ հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) արտահանման լիցենզիային (եզրակացություն), hանքագիտության եւ հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) ժամանակավոր արտահանում եւ վերամշակում՝ մաքսային տարածքից դուրս մաքսային ընթացակարգերով արտահանման եզրակացությանը (թույլատրող փաստաթուղթ) եւ մաքսային տարածքից դուրս մաքսային ընթացակարգերով արտահանման եզրակացությանը (թույլատրող փաստաթուղթ): Հասկանալի չէ, թե արտահանման իրավունք հաստատող վերոնշյալ փաստաթղթերն ինչով են տարբերվում Օրենքով սահմանված նմանատիպ այլ փաստաթղթերից եւ ում կողմից են տրամադրվում: Իրավական շփոթից խուսափելու համար առաջարկում ենք Նախագծով հստակ սահմանել Օրենքում լրացվող արտահանման իրավունք հաստատող նոր փաստաթղթերի հասկացությունները: Նշենք նաեւ, որ «Պետական տուրքի մասին» օրենքով Օրենքի գործող կարգավորումներում նշված արտահանման իրավունք տվող փաստաթղթերի տրման համար սահմանված է պետական տուրք, մինչդեռ Նախագծով լրացվող վերոնշյալ նոր փաստաթղթերի համար որեւէ պետական տուրք սահմանված չէ: Կարծում ենք, այս դեպքում անհրաժեշտ է լրացուցիչ հիմնավորում այս փաստաթղթերի նկատմամբ տարբերակված մոտեցման հետ կապված: 

5.2. Հատկանշական է նաեւ, որ Օրենքի 1-ին հոդվածով սահմանվում է Օրենքի կարգավորման ոլորտը, այն է՝ մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման ընթացքում ծագող հարաբերությունները: Օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված են մշակութային արժեքների այն տեսակները, որոնց վրա տարածվում է Օրենքի գործողությունը: Նշենք, որ Օրենքի 4-րդ հոդվածում առկա չէ որեւէ նշում հանքագիտության առարկաների հետ կապված, միաժամանակ նշենք, որ Օրենքի 4-րդ հոդվածի 11-րդ կետով սահմանված է, որ մշակութային արժեքների տեսակներից են «բուսական, կենդանական եւ երկրաբանական հավաքածուներ եւ նմուշներ, հանքաբանության, անատոմիայի եւ հնէաբանության համար հետաքրքրություն ներկայացնող առարկաներ»: Այսպես՝ եթե «հանքագիտություն» եւ «հանքաբանություն» բառերը նույն իմաստն են արտահայտում, առաջարկում ենք ապահովել «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջը եւ նույն միտքն արատահայտելիս կիրառել միեւնույն բառը: Եթե դրանք տարբեր իմաստ ունեն, ապա հանքագիտության առարկաների հետ կապված հարաբերությունները, Օրենքի գործող կարգավորումների համաձայն, դուրս են Օրենքի կարգավորման առարկայից: 

5.3. Միաժամանակ նշենք, որ հասկանալի չէ Նախագծի 4-րդ հոդվածի 2-րդ կետով Օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացվող նոր՝ 6.3-րդ եւ 6.4-րդ կետերով հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) արտահանման համար փաստաթղթերի տրման վերաբերյալ առանձին կարգավորումներ սահմանելն այն դեպքում, երբ Օրենքի 4-րդ հոդվածի 11-րդ կետի համաձայն՝ հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) վերաբերյալ Օրենքով կամ Նախագծով սահմանված չեն առանձնահատուկ՝ այլ տեսակի մշակութային արժեքների համար սահմանված կարգավորումներից տարբերվող կարգավորումներ, եւ «հնէաբանության հավաքածուներ (առարկաներ)» հասկացությունն արդեն իսկ «մշակութային արժեքներ» հասկացության մեջ ընդգրկված լինելու պարագայում, մշակութային արժեքների արտահանման իրավունք հաստատող փաստաթղթերի տրման կարգի վերաբերյալ առկա կարգավորումները տարածվում են նաեւ հնէաբանության հավաքածուների (առարկաների) նկատմամբ:

6. Նախագծի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսվում է Օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի «մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացություն (թույլատրող փաստաթուղթ)» արտահայտությունից հանել «արտահանման կամ» բառերը: Այս դեպքում նշենք, որ Օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված են Օրենքում գործածվող հիմնական հասկացությունները, որոնց շարքում է նաեւ «մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացություն (թույլատրող փաստաթուղթ)» հասկացությունը: Նշենք, որ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասը հնարավորություն չի ընձեռում, Օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված հասկացության մեջ որեւէ փոփոխություն չկատարելով, Նախագծով խմբագրել Օրենքի այլ դրույթներում կիրառվող նույն հասկացությունը:

Այս համատեքստում հարկ է անդրադառնալ նաեւ այն փաստին, որ Նախագծով առանց «մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացություն (թույլատրող փաստաթուղթ)» հասկացության մեջ որեւէ փոփոխություն կատարելու փորձ է կատրվում առանձնացնել  մշակութային արժեքների արտահանման եւ ժամանակավոր արտահանման իրավունք տվող փաստաթղթերի վերաբերյալ կարգավորումները: Հասկանալի չէ, սակայն, թե այս փոփոխություններն ու լրացումները ինչ նպատակ են հետապնդում, եթե դրանց արդյունքում մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիայի վերաբերյալ բոլոր դրույթները կրկնում են «մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացություն (թույլատրող փաստաթուղթ)» հասկացության վերաբերյալ կարգավորումները:

Բացի այդ՝ նշենք, որ, Նախագծով հստակ արտահայտված մշակութային արժեքների արտահանման իրավունք հաստատող փաստաթղթերը ժամանակավոր արտահանման իրավունք հաստատող փաստաթղթերից տարանջատելու միտումն իր արտացոլումը չի գտել «Պետական տուրքի մասին» օրեքում, որով պետական տուրք նախատեսված է միայն մշակութային արժեքների արտահանման կամ ժամանակավոր արտահանման իրավունքի եզրակացության (թույլատրող փաստաթղթի) համար:

Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծով սահմանված կարգավորումներում Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը հակասող նորմեր առկա չեն:

Միաժամանակ առաջարկում ենք ներկայացված դիտարկումների հիման վրա ապահովել Նախագծով սահմանված կարգավորումների հստակությունը եւ համապատասխանությունը «Մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման մասին» օրենքի եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի պահանջներին:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ 

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                          ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ

Կատարող` Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248)

05.04.2024թ.

Նախագծով կատարվող փոփոխությունների եւ լրացումների արդյունքում, կարծում ենք՝ անհրաժեշտություն է առաջանում համապատասխան փոփոխություն կամ լրացում կատարել նաեւ «Պետական տուրքի մասին» օրենքում:

Նախագծին առնչվող Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ 

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                          ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ

Կատարող` Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248)

05.04.2024թ.

Նախագծով առաջարկվում է օրենսդրական հիմքեր ստեղծել մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման բնագավառում համակարգված գործունեության, մշակույթի ոլորտում տնտեսական նոր մեխանիզմների եւ շուկայական հարաբերությունների զարգացման, ինչպես նաեւ մշակույթի բնագավառում իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց միջեւ ծագող հարաբերությունների կարգավորումն ապահովելու նպատալով: Առաջարկվում է նաեւ ամրագրել իրավական նորմ, որը հնարավորություն կտա ՀՀ կառավարությանը սահմանելու մշակութային արժեքների փորձաքննություն իրականացնող կազմակերպությունների հավատարմագրումը, բացի այդ՝ կավելանա պետության կողմից ձեռբերվելիք մշակութային արժեքների գնման ժամկետը:

Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում:

Նախագծի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան: 

Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրների տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ՝                           ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ 

25.03.2024թ.

 Նախագծով առաջարկվում է «Մշակութային արժեքների արտահանման եւ ներմուծման մասին» օրենքում կատարել լրացումներ եւ փոփոխություններ: 

Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է 2015 թվականի ապրիլի 21-ի Եվրասիական տնտեսական  հանձնաժողովի կոլեգիայի «Ոչ սակագնային կարգավորման միջոցների մասին» թիվ 30 որոշման թիվ 12 հավելվածի պահանջներին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությամբ:

Նախագծով առաջարկվում է.

- օրենքով սահմանել «մշակութային արժեքների փորձաքննություն իրականացնող կազմակերպություն», «հավատարմագրված մասնագետ» եւ «մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիա (եզրակացություն)» հասկացությունների սահմանումները,

- Հայաստանի Հանրապետության կողմից մշակութային արժեքների գնման նախապատվության իրավունքից օգտվելու ժամկետը երկարացնել,

- լիազորել Կառավարությանը  հաստատելու մշակութային արժեքների արտահանման լիցենզիա (եզրակացություն) տալու կարգը, մշակութային արժեքների փորձաքննություն իրականացնող կազմակերպությունների հավատարմագրման կարգն ու չափորոշիչները, մշակութային արժեքների կրկնակի փորձաքննության կարգը եւ այլն:

Նախագիծը սոցիալ, կրթական,  առողջապահական հիմնախնդիրներ չի պարունակում:

Նախագծի վերաբերյալ առաջարկություններ եւ դիտողություններ չկան:

Նախագիծը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ,

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ 

ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ՝                                                       ԼԻԼԻԹ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆ 

Կատարող՝  Ս. Համբարձումյան   (հեռ. 011-513-360)

27.03.2024թ.