ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ «Պետական նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-886-16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Բարձրագույն եւ հետբուհական մասնագիտական կրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-8861 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Հանրակրթության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-8862 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Կրթության մասին» օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-8863 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Փաստաբանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-8864 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-8865 -16.07.2024-ԱՍ-011/0) եւ «Զբաղվածության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-8866 -16.07.2024-ԱՍ-011/0) վերաբերյալ Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Պետական նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-886-16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Բարձրագույն եւ հետբուհական մասնագիտական կրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-8861 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Հանրակրթության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-8862 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Կրթության մասին» օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-8863 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Փաստաբանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-8864 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), «Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-8865 -16.07.2024-ԱՍ-011/0), եւ «Զբաղվածության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մաuին» օրենքի նախագիծն (փաստաթղթային կոդ` Կ-8866 -16.07.2024-ԱՍ-011/0)  (այսուհետ միասին` Նախագծերի փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության են ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական  վարչությունում: Նախագծերի փաթեթը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության:  Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության  մասին տեղեկանքը: Իրավական փորձաքննության արդյունքները Նախագծերի փաթեթի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1. «Պետական նպաստների մասին» օրենքի  (այսուհետ՝ Օրենք) 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է. «Դիմողը տարածքային կենտրոնում հայտարարագրում է պետական նպաստի տվյալ տեսակի համար անհրաժեշտ տվյալները եւ ներկայացնում պահանջվող փաստաթղթերը»: «Պետական նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագիծ) 2-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասից հանել «տարածքային կենտրոնում» բառերը, ինչի արդյունքում Օրենքի 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասից այլեւս հստակ չէ, թե որտեղ է դիմողը հայտարարագրում անհրաժեշտ տվյալները եւ ներկայացնում պահանջվող փաստաթղթերը: Հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ Օրենքի մի շարք դրույթներում պահպանվում է դիմողի կողմից տարածքային կենտրոն անհրաժեշտ տվյալներ կամ փաստաթղթեր ներկայացնելու պահանջը՝ նշենք, որ հասկանալի չէ վերոգրյալ փոփոխության նպատակը: 2. Նախագծի 3-րդ հոդվածով Օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում կատարվող փոփոխության արդյունքում սահմանվում է, որ պետական նպաստի նշանակումը մերժվում է պետական նպաստի տվյալ տեսակի նշանակման համար սահմանված հիմքերի բացակայության դեպքում, որոնք այսուհետ սահմանվելու են ոչ թե օրենքով, այլ օրենսդրությամբ: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին»  օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով սահմանված է, որ օրենսդրությունը օրենսդրական եւ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերի ամբողջությունն է: Այս կապակցությամբ հարկ է նկատել, որ բացառապես օրենսդրական ակտերով պետական նպաստի ստացման հիմքեր սահմանելու պահանջը բխում է Սահմանադրությունից: Մասնավորապես՝ Սահմանադրության 83-րդ հոդվածով ամրագրված է. «Յուրաքանչյուր ոք, օրենքին համապատասխան, ունի մայրության, բազմազավակության, հիվանդության, հաշմանդամության, աշխատավայրում դժբախտ պատահարների, խնամքի կարիք ունենալու, կերակրողին կորցնելու, ծերության, գործազրկության, աշխատանքը կորցնելու եւ այլ դեպքերում սոցիալական ապահովության իրավունք»: Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը, Սահմանադրության այս դրույթին անդրադառնալով, նշել է. «Յուրաքանչյուրի սոցիալական ապահովության իրավունքի ծավալը որոշվում է օրենքով: Օրենքով են ամրագրվում նաեւ այդ իրավունքի իրացման կարգը եւ պայմանները: Այսինքն? օրենսդիրը պարտավոր է ընդունել սոցիալական ապահովության իրավունքը երաշխավորող օրենսդրական կարգավորումներ, եւ միաժամանակ, օգտվում է լայն հայեցողությունից, թե ինչպիսի կարգավորումներ պետք է ամրագրի: Սահմանադրության 83-րդ հոդվածում ամրագրված իրավունքի երաշխավորմանն է ուղղված «Պետական նպաստների մասին» օրենքը» (ՍԴՈ-1438): Դրանից բխում է, որ Օրենքը պետք է արտացոլի Սահմանադրության 83-րդ հոդվածով ամրագրված իրավունքը եւ երաշխավորի այդ հոդվածի կատարումը, մինչդեռ պետական նպաստ ստանալու հիմքերն օրենսդրությամբ սահմանելը հակասում է Սահմանադրությանը: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով՝ առաջարկում ենք Նախագծի 3-րդ հոդվածը հանել: 3. Նախագծի 5-րդ հոդվածով Օրենքի՝ նոր խմբագրությամբ շարադրվող 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նշված է. «Անապահովության նպաստ նշանակելու նպատակով ընտանիքի չափահաս անդամներից մեկը՝ չափահաս մյուս անդամների գրավոր կամ էլեկտրոնային համաձայնությամբ ( )»: Առաջարկում ենք Նախագծով հստակեցնել, թե ինչ է իրենից ներկայացնում էլեկտրոնային համաձայնությունը, ում կողմից է սահմանվում վերոնշյալ համաձայնության ձեւը եւ ինչպես է հաստատվելու էլեկտրոնային համաձայնությունը ընտանիքի անդամի կողմից տրվելու հանգամանքը:  4. Նախագծի 5-րդ հոդվածով Օրենքի՝ նոր խմբագրությամբ շարադրվող 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասում նշված է. «Անապահովության նպաստը նշանակելու կամ մերժելու կամ անապահովության նպաստ ստանալու իրավունքը դադարեցնելու վերաբերյալ վարչական ակտն ընդունվում է ինքնաշխատ եղանակով՝ ընտանիքի սոցիալական գնահատման եւ սոցիալական աջակցության տեղեկատվական ենթահամակարգում»: «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է. «Նորմատիվ իրավական ակտում կիրառվում են նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կամ հանրածանոթ հասկացություններ կամ տերմիններ»: Այսպես՝ հարկ է նկատել, որ «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքում կիրառվում է ոչ թե «ընտանիքի սոցիալական գնահատման եւ սոցիալական աջակցության տեղեկատվական ենթահամակարգ» հասկացությունը, այլ «ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգ» եւ «սոցիալական աջակցության տեղեկատվական ենթահամակարգ» երկու տարբեր հասկացությունները: Այսինքն՝ գործող օրեսնդրությամբ որպես առանձին ենթահամակարգ «ընտանիքի սոցիալական գնահատման եւ սոցիալական աջակցության տեղեկատվական ենթահամակարգ» սահմանված չէ: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով՝ առաջարկում ենք Նախագծով սահմանված ձեւակերպումը համապատասխանեցնել «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքում կիրառվող ձեւակերպումներին:  Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծի 5-րդ հոդվածով Օրենքի՝ նոր խմբագրությամբ շարադրվող 14-րդ հոդվածի 5-րդ մասում նշված նույն հասկացությանը: 5. Նախագծի 5-րդ հոդվածով Օրենքի՝ նոր խմբագրությամբ շարադրվող 15-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով սահանված է, որ ընտանիքի խնամառու անդամ է համարվում 75 տարեկան եւ ավել տարիքի անձը, իսկ նույն մասի 2-րդ կետով սահմանված է, որ ընտանիքի աշխատունակ անդամ է համարվում մինչեւ 63 տարեկան անձը: Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ նշենք, որ հասկանալի չէ, թե անապահովության նպաստ նշանակելիս խնամառության խումբ որոշելիս ինչու չեն հաշվարկվում 63-75 տարեկան անձինք:  6. Օրենքի 37-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է. «Ավել վճարված նպաստի գումարները, նպաստ նշանակող տարածքային կենտրոնի հետ փոխհամաձայնեցված ժամանակացույցի հիման վրա կարող են վերադարձվել ( )»: Նախագծի 13-րդ հոդվածի 2-րդ կետով նախատեսվում է վերը մեջբերված դրույթից հանել «, նպաստ նշանակող տարածքային կենտրոնի հետ փոխհամաձայնեցված» բառերը: Նախագծի որեւէ այլ դրույթով այս հարցին անդրադարձ չկատարելու պարագայում հասկանալի չէ, թե ինչպես է սահմանվում Օրենքի 37-րդ հոդվածի 2-րդ մասում նշված ժամանակացույցը:  7. Նախագծի 14-րդ հոդվածն առաջարկում ենք խմբագրել՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ հոդվածում հղում է կատարվում Օրենքի 39-րդ հոդվածի 14-16-րդ մասերում առկա միայն փոքրատառով գրված «ընտանեկան նպաստ, սոցիալական» բառերին, մինչդեռ Օրենքի 39-րդ հոդվածի 14-րդ մասում առկա է «Ընտանեկան նպաստ, սոցիալական» արտահայտություն: 8. Նախագծի 15-րդ հոդվածի վերնագիրն առաջարկում ենք հանել՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասի պահանջը, այն է. «Օրենսդրական ակտի հոդվածները ունենում են վերնագրեր, բացառությամբ փոփոխություն կամ լրացում նախատեսող օրենսդրական ակտերի»:  Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծերի փաթեթում առկա մյուս բոլոր նախագծերի վերջին հոդվածների վերնագրերին: 9. Նախագծի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է. «Սույն օրենքով նախատեսվող փոփոխությունները գործելու են անապահովության գնահատման նոր կարգը հաստատող Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ սահմանված ժամկետներում` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ սահմանված մեկ մարզում, որից հետո մնացած մարզերում եւ Երեւան քաղաքում»: Վերը մեջբերված դրույթի ձեւակերպումից բխում է, որ Նախագծով սահմանված դրույթները սկզբում գործելու են միայն մեկ մարզում, ապա գործելու են միաժամանակ բոլոր մարզերում եւ Երեւան քաղաքում: Նշենք, որ հասկանալի չէ, թե ինչով է պայմանավորված այն հանգամանքը, որ Նախագծով սահմանված կարգավորումները մնացած բոլոր մարզերում եւ Երեւան քաղաքում գործելու են միաժամանակ, բայց միայն մեկ մարզի համար դրանք սկսելու են գործել ավելի վաղ: Միաժամանակ՝ որոշակի չէ, թե ինչ սկզբունքով է Կառավարությունը որոշելու, թե որ մարզում է առաջինը ներդրվելու այս համակարգը:  Քննարկվող նորմի համատեքստում հարկ է անդրադառնալ նաեւ Նախագծով սահմանված փոփոխությունների եւ լրացումների գործելու ժամկետին: Այսպես՝ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է. « Եթե նորմատիվ իրավական ակտի որեւէ դրույթ կարող է կատարվել միայն այդ նորմատիվ իրավական ակտով նախատեսված այլ նորմատիվ իրավական ակտի ընդունմամբ, կամ դրա կատարումն ուղղակիորեն պայմանավորված է նորմատիվ իրավական այլ ակտի ընդունմամբ, ապա նորմատիվ իրավական ակտի այդ դրույթը գործում է համապատասխան նորմատիվ իրավական այլ ակտն ուժի մեջ մտնելու պահից»: Նախագծի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասից բխում է, որ համապատասխան փոփոխությունների գործելողության ժամկետը կախվածության մեջ է դրվելու Կառավարության որոշմամբ նախատեսված ժամկետներից, ընդ որում Նախագծի գործելու ժամկետը Կառավարության որոշմամբ սահմանվելու պարագայում չի բացառվում Կառավարության հայեցողությամբ այդ ժամկետի հետաձգումը կամ փոփոխումը, ինչի արդյունքում Նախագծով նախատեսված համապատասխան փոփոխությունների գործողության ժամկետը եւս կենթարկվի փոփոխության: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով եւ առաջմորդվելով լիազորող նորմի որոշակիությունը սկզբունքով՝ առաջարկում ենք որոշակիացնել Նախագծով սահմանված փոփոխությունների եւ լրացումների գործելու ժամկետը՝ չկապելով ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված անորոշ ժամկետների հետ: Նույն դիտարկումը վերաբերելի է նաեւ Նախագծերի փաթեթում առկա մյուս նախագծերի գործողության ժամկետներին: Միաժամանակ առաջարկում ենք քննարկվող նորմում նշված «փոփոխությունները» բառից հետո լրացնել «եւ լրացումները» բառերը՝ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ Նախագծով կատարվում են ոչ միայն փոփոխություններ, այլեւ՝ լրացումներ: 10. Նախագծի 15-րդ հոդվածի 3-րդ մասում «ենթաօրենսդրական» բառից հետո առաջարկում ենք լրացնել «նորմատիվ» բառը՝ հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջը, ինչպես նաեւ նույն օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով սահմանված հասկացությունը: Նույն դիտարկումը վերաբերելի նաեւ Նախագծերի փաթեթի մյուս նախագծերում առկա «ենթաօրեսնդրական իարավական ակտ» բառերին: 11. «Կրթության մասին» օրենքում փոփոխություն եւ լրացում կատարելու մաuին» օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածում «Կրթության մասին» օրենքի հերթական համարն առաջարկում ենք շտկել: Եզրահանգում Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծերի փաթեթով սահմանված նորմերը կարող են խնդրահարույց լինել Սահմանադրության 83-րդ հոդվածի եւ իրավական որոշակիության սկզբունքին համապատասխանության տեսանկյունից:  Միաժամանակ առաջարկում ենք ներկայացված դիտարկումների հիման վրա ապահովել Նախագծերի փաթեթով սահմանված կարգավորումների հստակությունը, ինչպես նաեւ՝ դրանց համապատասխանությունը «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքի եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի պահանջներին:    ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                     ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարող` Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248) 06.08.2024թ. ՏԵՂԵԿԱՆՔ Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության մասին Նախագծերի փաթեթով նախատեսվում է «ընտանեկան նպաստ» հասկացության փոխարեն կիրառել «անապահովության նպաստ» հասկացությունը: Այս կապակցությամբ նշենք, որ «Հուղարկավորությունների կազմակերպման եւ գերեզմանատների ու դիակիզարանների շահագործման մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածով կարգավորվում է ընտանեկան նպաստի իրավունք ունեցող ընտանիքի անդամի հուղարկավորության կազմակերպման ծախսերի մասնակի փոխհատուցման հարցը: Առաջարկում ենք Նախագծերի փաթեթից բխող համապատասխան փոփոխություններ կատարել վերոնշյալ օրենքում, ինչպես նաեւ այլ օրենքներում, որտեղ կիրառվում է «ընտանեկան նպաստ» հասկացությունը: Նախագծերի փաթեթին առնչվող Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                   ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարող` Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248) 06.08.2024թ. Ֆինանսատնտեսագիտական փորձաքննության արդյունքները Ներկայացված Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է՝  1. «ընտանեկան նպաստը» վերանվանել «անապահովության նպաստ»,  2. սահմանել, որ ա) անապահովության նպաստ ստանալու իրավունք ունի Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ հաստատված ընտանիքի անապահովության գնահատման կարգով (այսուհետ՝ Գնահատման կարգ) սոցիալապես անապահով ճանաչված այն ընտանիքը, որի մեկ հաշվարկային մեկ անդամի ամսական եկամտի չափը ցածր է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստ ստանալու իրավունք տվող սահմանային շեմից եւ ընտանիքի համար հաշվարկված անապահովության նպաստի ամսական հիմնական չափը բարձր է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստի նվազագույն չափից եւ բ) անապահովության նպաստի չափը որոշվում է` անապահովության հիմնական նպաստի չափին ավելացնելով հավելումը,  3. սահմանել անապահովության նպաստի նշանակման, մերժման եւ ստանալու իրավունքի դադարեցման վարչական վարույթի առանձնահատկությունները, 4.  «սոցիալական նպաստը» որպես նպաստի տեսակ հանել «Պետական նպաստների մասին» օրենքից, քանի որ այն նույնանում է ընտանեկան նպաստի հետ, 5. հանել երեխային ծննդյան եւ ընտանիքի անդամի մահվան դեպքում միանվագ հրատապ օգնությունը, քանի որ դրանք նույնանում են այլ նպաստների հետ (երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստ եւ թաղման նպաստ), 6. «եռամսյակային հրատապ օգնություն»-ը վերանվանել «եռամսյա հրատապ օգնության», վերանայել դրա իրավակարգավորումները, 7. համապատասխան հարակից օրենքերում կատարել նշված կարգավորումներից բխող փոփոխություններ եւ լրացումներ: Նախագծերի փաթեթը, ըստ էության, ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում, սակայն հարկ ենք համարում դրանում ընդգրկված «Պետական նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մաuին օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագիծ) վերաբերյալ ներկայացնել երկու նկատառում: 1. Նախագծի 5-րդ հոդվածով առաջարկվող՝ «Պետական նպաստների մասին» օրենքի 3-րդ գլխի նոր շարադրանքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասով, ինչպես արդեն նշվեց, սահմանվում է, որ. «Անապահովության նպաստ ստանալու իրավունք ունի Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ հաստատված ընտանիքի անապահովության գնահատման կարգով (այսուհետ՝ Գնահատման կարգ) սոցիալապես անապահով ճանաչված այն ընտանիքը, որի մեկ հաշվարկային անդամի ամսական եկամտի չափը ցածր է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստ ստանալու իրավունք տվող սահմանային շեմից եւ ընտանիքի համար հաշվարկված անապահովության նպաստի չափը բարձր է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստի նվազագույն չափից:»: Խնդիրը կայանում է նրանում, որ առաջարկվող մոտեցման մեջ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստի նվազագույն չափից ընտանիքի համար հաշվարկված անապահովության նպաստի չափի բարձր լինելն ավելորդ չափանիշ է, քանի որ՝ եթե ընտանիքի մեկ հաշվարկային անդամի ամսական եկամտի չափը ցածր է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստ ստանալու իրավունք տվող սահմանային շեմից, ապա տվյալ ընտանիքի համար հաշվարկվող անապահովության նպաստի չափը, այսպես թե այնպես, ամեն դեպքում, չի կարող պակաս լինել Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստի նվազագույն չափից, քանի որ այդ նվազագույն չափից ցածր նպաստ սկզբունքորեն չի կարող գոյություն ունենալ: Հետեւաբար, այս չափանիշը որեւէ դեր չի խաղում նպաստ նշանակելու որոշման կայացման տեսանկյունից, ուստի առաջարկում ենք այն հանել, կամ էլ, որպես լրացուցիչ (կամ այսպես կոչված՝ վերահսկիչ չափանիշ) սահմանել ընտանիքի համար հաշվարկված անապահովության նպաստի չափը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից տվյալ տարվա համար սահմանված անապահովության նպաստի նվազագույն չափից ոչ թե բարձր, այլ ցածր լինելու փաստը:  Բացի այդ, Նախագծի ամբողջ տեքստում խոսվում է նպաստի տարբեր չափերից բարձր կամ ցածր լինելու մասին, իսկ այդ նպաստների սահմանված չափերին հավասար լինելու դեպքերը չի քննարկվում՝ առաջացնելով տարընթերցման հնարավորություններ: Այս առումով, կարծում ենք, անհրաժեշտ է հատուկ նշել, որ եթե հաշվարկված նպաստի չափը հավասար է Կառավարության սահմանած նպաստի նվազագույն կամ որեւէ այլ չափին, ապա այդ դեպքում ընդունվում է նպաստառուի համար առավել բարենպաստ որոշումը: 2. Նախագծի 5-րդ հոդվածով առաջարկվող՝ «Պետական նպաստների մասին» օրենքի 3-րդ գլխի նոր շարադրանքի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվում է, որ. «Անապահովության նպաստ նշանակելու նպատակով ընտանիքի չափահաս անդամներից մեկը՝ չափահաս մյուս անդամների գրավոր կամ էլեկտրոնային համաձայնությամբ, անհատական օգտահաշվի միջոցով առցանց ներկայացնում է Գնահատման կարգով հաստատված դիմում: Դիմումին կից ներկայացվում են անհրաժեշտ փաստաթղթերի բնօրինակների գունավոր լուսապատճեններ, որոնք հավաքվում են ընտանիքի սոցիալական էլեկտրոնային գործում:»: Այսինքն, անապահովության նպաստ ստանալու դիմումի ներկայացման համար սահմանվում է բացառապես առցանց (էլեկտրոնային) ներկայացման ձեւը՝ մարդկանց զրկելով դիմում ներկայացնելու այլընտրանքային մյուս բոլոր հանրավորություններից, ինչն անապահով ընտանիքի համար ենթադրում է ոչ միայն ինտերնետ հասանելիրության, այլեւ համապատասխան համակարգչային եւ գունավոր  լուսապատճեններ պատրաստող տեխնիկայի (սկաներ) առկայություն: Կարծում ենք, ակնհայտ է, որ ներկայացված տենիկական միջոցներ չունեն նույնիսկ համեմատաբար բարեկեցիկ ապրող շատ ընտանիքներ, իսկ իրականում անապահով հանդիսացող ընտանիքն ամենայն հավանականությամբ չի կարող ունենալ ոչ մեկը եւ ոչ էլ մյուսը, ինչն էլ (եթե օգնություն չտրամադրվի) ուղղակի կզրկի տվյալ ընտանիքին անապահովության նպաստ ստանալու հնարավորությունից՝ չնայած համապատասխան իրավունքի առկայությանը: Այս կապակցությամբ առաջարկում ենք վերականգնել համապատասխան մարմիններում գրավոր դիմում ներկայացնելու հնարավորությունը, իսկ ընտանիքի սոցիալական էլեկտրոնային գործի ստեղծման պարտականությունն էլ, այդ դեպքերում, դնել համապատասխան սոցիալական ծառայությունների վրա: Եզրահանգում Նախագծերի փաթեթը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի, սակայն որոշ կարգավորումներ վերաիմաստավորման եւ վերաշարադրման կարիք են զգում՝ կազմակերպական եւ գործընթացների արդյունավետության, իրատեսության ու արդարացիության տեսանկյունից: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                   ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ  (հեռ.` 011 513-668) 22.07.2024թ. Սոցիալական փորձաքննության արդյունքները ՀՀ կառավարության կողմից ներկայացված Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարել «Պետական նպաստների մասին» օրենքում, համապատասխան փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելով նաեւ հարակից՝ «Բարձրագույն եւ հետբուհական մասնագիտական կրթության մասին», «Հանրակրթության մասին», «Կրթության մասին», «Փաստաբանության մասին», «Պետական տուրքի մասին» եւ «Զբաղվածության մասին» օրենքներում:  Նախագծերի փաթեթով առաջարկվող փոփոխությունների եւ լրացումների ընդունմամբ գործարկվելու է ընտանիքի նոր գնահատման համակարգ, վերանայվելու են գնահատման բնութագրիչները, հստակեցվելու են ընտանիքի կենսապայմանների բարձրացմանն ուղղված նպաստների նշանակման եւ վճարման ընթացակարգերը, ներդրվելու են աղքատության փուլային հաղթահարման մոդելներ:  Նախագծերի փաթեթով հեղինակն ակնկալում է վերանայել ընտանիքների անապահովության գնահատման ներկայիս համակարգի հիմնախնդիրները: Մասնավորապես՝ - ցածր հասցեականությունը, - ցածր արդյունավետությունը եւ ազդեցությունը, - գործող գնահատման բանաձեւում ընտանիքի անդամների սոցիալական կարգավիճակի վրա հիմնված ինտուիտիվ խոցելիության, ինչպես նաեւ տարածքային/աշխարհագրական սկզբունքի գերագնահատումը, - գնահատման բանաձեւի, դրա մեջ մտնող ցուցանիշների եւ դրանց կշիռների պարբերական վերանայման եւ դրանցում երկրում բնակչության կենսապայմանների փոփոխության անհրաժեշտ արտացոլման բացակայությունը, ինչպես նաեւ դրա համար հստակ ընթացակարգեր ներդնելու կարիքը, - բացառող գործոնների եւ դրանց շեմերի վերանայման անհրաժեշտությունը, - աշխատաշուկայում ներառման խթանների եւ չներառման (ստվերային տնտեսության մեջ մնալու) սանկցիաների բացակայությունը, - ակտիվացման պայմանների եւ ինտեգրված սոցիալական ծառայությունների (զբաղվածության ապահովման կամ խրախուսման, ինչպես նաեւ սոցիալական հմտությունների եւ վերականգնողական ծառայությունների) միջոցով կարիքներին համալիր արձագանքման համակարգի բացակայությունը, - հրատապ արձագանքի համակարգի անկատարությունը, կանխարգելիչ հրատապ միջոցառումների բացակայությունը, - նպաստի եւ անապահով ընտանիքների համար նախատեսված սոցիալական ծառայությունների տրամադրման մեկ շեմի առկայությունը, - արդիական տեղեկատվական համակարգի բացակայությունը եւ սոցիալական պաշտանության ոլորտի տեղեկատվական շտեմարանների եւ արտաքին վարչական շտեմարանների հետ ավտոմատացված փոխգործելիության թույլ մակարդակը, - ընտանիքի իրական կազմի որոշման ոչ հստակ մեխանիզմները, - անարդյունավետ եւ կոռուպցիայի տեսանկյունից բարձր ռիսկայնությամբ վարչարարության առկայությունը եւ սոցիալական աշխատանքի ստանդարտներին համապատասխանող ընթացակարգերի ու հիմնական կատարողական ցուցանիշների համակարգի ոչ բավարար մակարդակը: Վերոգրյալ հիմնախնդիրները կարգավորելու նպատակով, Նախագծերի փաթեթով առաջարկվող փոփոխությունների եւ լրացումների ընդունման պարագայում, հեղինակն ակնկալում է, որ հնարավոր կլինի ամբողջությամբ վերանայել ընտանիքի անապահովության գնահատման հետ կապված իրավահարաբերությունները կանոնակարգող կառավարության որոշումները: Նախագծերի փաթեթի՝ «Պետական նպաստների մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի վերաբերյալ, սոցիալական հիմնախնդիրների տեսանկյունից, կցանկանայինք ներկայացնել հետեւյալ նկատառումները:  Մասնավորապես, Նախագծի 5-րդ հոդվածի համաձայն, վերոնշյալ օրենքի նոր խմբագրությամբ 3-րդ գլխի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվում է. «Անապահովության նպաստ նշանակելու նպատակով ընտանիքի չափահաս անդամներից մեկը՝ չափահաս մյուս անդամների գրավոր կամ էլեկտրոնային համաձայնությամբ, անհատական օգտահաշվի միջոցով առցանց ներկայացնում է Գնահատման կարգով հաստատված դիմում: Դիմումին կից ներկայացվում են անհրաժեշտ փաստաթղթերի բնօրինակների գունավոր լուսապատճեններ, որոնք հավաքվում են ընտանիքի սոցիալական էլեկտրոնային գործում:» : Փաստորեն, ստացվում է, որ անապահովության նպաստ ստանալու դիմում ներկայացնելու համար սահմանվում է բացառապես առցանց (էլեկտրոնային) ներկայացման ձեւ, որի դեպքում անապահով ընտանիքը պետք է ունենա համակարգիչ, լուսապատճենահանող սարք, ինչպես նաեւ ինտերնետ հասանելիություն, որոնց հանրագումարային արժեքը բավականին բարձր է:  Այս առումով հարց է առաջանում՝ իսկ ի՞նչ պետք է անի անապահով այն ընտանիքը, որը չունի նման հնարավորություններ: Փաստացի ստացվում է, որ տվյալ ընտանիքը չի կարող ներկայացնել անհրաժեշտ դիմումը եւ չի կարող ստանալ անապահովության նպաստ՝ զրկվելով իր իրավունքի իրացման հնարավորությունից: Հետեւաբար, նման դեպքերի համար առաջարկում ենք ստեղծել համապատասխան համայնքի սոցիալական ծառայությունում գրավոր դիմում ներկայացնելու հնարավորություն, որտեղ նշված ընտանիքները կարող են ստանալ ոչ միայն տեխնիկական, այլեւ մեթոդական եւ իրավական բնույթի աջակցություն՝ անապահովության նպաստի ստացման դիմում ներկայացնելու դեպքում:  Եզրահանգում Նախագծերի փաթեթով առաջարկվող փոփոխությունների եւ լրացումների ընդունումը սոցիալական հիմնախնդիրների տեսանկյունից ունի լրամշակման եւ վերախմբագրման կարիք:   ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                   Լ. Մարկոսյան  Կատարող` Ա. Գալստյան (հեռ. 011-513-235), (12-35)  23.07.2024թ.