ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-1015-26.02.2025-ՊԱ-011/0) վերաբերյալ Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-1015-26.02.2025-ՊԱ-011/0) (այսուհետ` Նախագիծ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչությունում:  Նախագիծը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության:  Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին տեղեկանքը: Իրավական փորձաքննության արդյունքները Նախագծի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը (այսուհետ՝ Սահմանադրություն) եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1. Նախագծի 1-ին հոդվածով նախատեսվող Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի (այսուհետ նաեւ՝ Օրենսգիրք) 25.1-ին հոդվածի 6-րդ մասում կատարվող լրացման եւ Նախագծի 9-րդ հոդվածով նախատեսվող Օրենսգրքի 129.3-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 1-ին մասի առնչությամբ հարկ է նկատել, որ Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման իններորդ նստաշրջանի 2025 թվականի մարտի 5-ի նիստին առաջին ընթերցմամբ ընդունվել է «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծ (փաստաթղթային կոդ` Պ-997-16.01.2025,28.02.2025-ՊԱ-011/1), որով արդեն իսկ նախատեսվում են Օրենսգրքի 25.1-ին հոդվածի 6-րդ եւ 129.3-րդ հոդվածի 1-ին մասերում լրացումներ եւ փոփոխություններ: Առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածով նախատեսվող Օրենսգրքի 25.1-ին հոդվածի 6-րդ մասում կատարվող լրացման եւ Նախագծի 9-րդ հոդվածով նախատեսվող Օրենսգրքի 129.3-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 1-ին մասի կարգավորումները նախատեսելիս հաշվի առնել «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Պ-997-16.01.2025,28.02.2025-ՊԱ-011/1) որպես օրենք ընդունվելու հնարավորությունը: 2. Նախագծի 2-րդ հոդվածով նախատեսվող Օրենսգրքի 37-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 2-րդ մասից առաջարկում ենք հանել քրեական հետապնդումը դադարեցնելուց հետո վարչական տույժ նշանակելու վերաբերյալ կարգավորումները, քանզի քրեական հետապնդման դադարեցումը չի բացառում վեց ամսվա ընթացքում նրա նորոգման հնարավորությունը Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 198-րդ հոդվածի կանոնների պահպանմամբ: Ուստի հնարավոր է իրավիճակ, երբ վարչական իրավախախտման հատկանիշների առկայությամբ անձի նկատմամբ հարուցվի վարչական վարույթ եւ զուգահեռաբար նորոգվի նրա նկատմամբ դադարեցված քրեական հետապնդումը: Ընդ որում, եթե քրեական հետապնդումը դադարեցնելուց հետո սպառվել են քրեական վարույթը շարունակելու բոլոր հնարավորությունները, ապա վերջինս Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի համաձայն վարույթի կարճման հիմք է, որն արդեն իսկ նախատեված է Նախագծի 2-րդ հոդվածով նախատեսվող Օրենսգրքի 37-րդ հոդվածի նոր խմբագրությամբ շարադրվող 2-րդ մասում: 3. Նախագծի մի շարք հոդվածներով (օրինակ՝ Նախագծի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետի «բ» ենթակետ, 4-րդ հոդվածի 1-ին կետ, 5-րդ, 6-րդ հոդվածներ) նախատեսվում է «չունեցող» բառից հետո լրացնել տրանսպորատային միջոցներ վարելու իրավունքից զրկված» բառերը: Նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման համաձայն. « 1.6. Իրական կյանքում հաճախ են հանդիպում այնպիսի իրավիճակներ, երբ տրանսպորտային միջոցը վարում է տրանսպորտային միջոցը վարելու իրավունքից զրկված անձը, ինչը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 344-րդ հոդվածի համաձայն՝ հանդիսանում է հանցանք, սակայն այդ գործողությամբ միաժամանակ կատարում է մեկ այլ վարչական իրավախախտում, որի համար Օրենսգրքի 123.1-ին հոդվածի 2-րդ մասով, 123.5-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, 124-րդ հոդվածի 31-րդ մասով եւ 124.4-րդ հոդվածի 5-րդ մասով նախատեսվում է վարչական տույժ՝ զրկման ձեւով, ինչը հնարավոր չի լինում կիրառել իրավախախտում կատարած անձի նկատմամբ, քանի որ վերջինս արդեն իսկ զրկվել է տրանսպորտային միջոց վարելու իրավունքից:»: Հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետի «բ» ենթակետով, 4-րդ հոդվածի 1-ին եւ 6-րդ կետերով , 5-րդ, 6-րդ հոդվածներով նախատեսված լրացումներով Օրենսգրքով նախատեսված վարչական իրավախախտումների համար սահմանվում է տրանսպորտային միջոցները վարելու իրավունքից զրկված անձանց համար վարչական տույժ: Մինչդեռ Օրենսգրքով նախատեսված այն վարչական իրավախախտումները, որոնց համար Նախագծով սահմանվում են տրանսպորտային միջոցները վարելու իրավունքից զրկված անձանց համար վարչական տույժ, վերաբերում են տրանսպորտային միջոցը վարելուն: Ինչը Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 344-րդ հոդվածի ուժով առաջացնում է քրեական պատասխանատվություն այն անձանց համար, ովքեր արդեն իսկ զրկված են տրանսպորտային միջոցը վարելու իրավունքից: Օրենսգրքի 9-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերությամբ սահմանված է. «Սույն օրենսգրքով նախատեսված իրավախախտումների համար վարչական պատասխանատվություն առաջանում է, եթե այդ խախտումները իրենց բնույթով քրեական պատասխանատվություն չեն առաջացնում գործող օրենսդրությանը համապատասխան:»: Այսպես՝ Օրենսգրքում սահմանված այն վարչական իրավախախտումները, որոնք իրենց բնույթով առաջացնում են քրեական պատասխանատվություն, չեն կարող առաջացնել վարչական պատասխանատվություն: Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ նշենք, որ Նախագծի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետի «բ» ենթակետով, 4-րդ հոդվածի 1-ին եւ 6-րդ կետերով , 5-րդ, 6-րդ հոդվածներով նախատեսված լրացումները, որոնք վարչական տույժ են սահմանում տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքից զրկված անձանց նկատմամբ հակասում են Օրենսգրքում ամրագրված վարչական պատասխանատվության առաջացման ընդհանուր սկզբունքին:  4. Նախագծի 8-րդ հոդվածով նախատեսվում է Օրենսգրքի 128-րդ հոդվածի 3-րդ մասում փաստաթղթերի բառից հետո լրացնել «կամ վարորդական վկայականում նշված փաստաթղթերի կամ պարագաների»բառերը:  Հարկ ենք համարում նշել, որ Օրենսգրքի 128-րդ հոդվածը վերնագրված է հետեւյալ կերպ. «Տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունք չունեցող անձանց կողմից տրանսպորտային միջոցներ վարելը, առանց վարորդական վկայականի կամ այլ փաստաթղթերի կամ ուժը կորցրած վարորդական վկայականով կամ այլ փաստաթղթերով տրանսպորտային միջոցներ վարելը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու կողմից այլ երկրի վարորդական վկայականով կամ օտարերկրացու կողմից Հայաստանի Հանրապետությունում չգործող վարորդական վկայականով տրանսպորտային միջոցներ վարելը կամ տրանսպորտային միջոցների վարումն այդ իրավունքը չունեցող անձին հանձնելը»:  Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 8-րդ մասում սահմանված կանոնը, այն է. «Հոդվածների վերնագրերը համապատասխանում են հոդվածների բովանդակությանը:», կարծում ենք՝ Նախագծի 8-րդ հոդվածով Օրենսգրքի 128-րդ հոդվածի 3-րդ մասում նախատեսված լրացումն անհրաժեշտություն է առաջացնում հոդվածի բավանադակությանը համապատասխան խմբագրել նաեւ հոդվածի վերնագիրը՝ պարագաների մասով: 5. Հաշվի առնելով Նախագծի 12-14-րդ հոդվածների կարգավորումները, որոնցով նախատեսվում են մի շարք իրավախախտումների վերաբերյալ գործերի քննության ենթակայության փոփոխություններ՝ առաջարկում ենք կարգավորումներ նախատեսել Նախագծի անցումային դրույթներում արդեն իսկ հարուցված վարչական վարույթների փոխանցման կամ նույն վարչական մարմնի կողմից քննությունը շարունակելու վերաբերյալ: Եզրահանգում Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծով սահմանված կարգավորումներում Սահմանադրության տեսանկյունից խնդրահարույց նորմեր առկա չեն: Միաժամանակ, ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա, անհրաժեշտ է ապահովել Նախագծով սահմանված իրավադրույթների համապատասխանությունը Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքին, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքին եւ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքին:   ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարողներ՝ Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248),                              Գ. Մուրադյան(հեռ.` 011-513-248) 13.03.2025թ. ՏԵՂԵԿԱՆՔ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ Կատարողներ՝ Ն. Ներսիսյան (հեռ.` 011-513-248),                             Գ. Մուրադյան(հեռ.` 011-513-248) 13.03.2025թ. Ֆինանսատնտեսագիտական փորձաքննության արդյունքները Ներկայացված Նախագծով առաջարկվում է Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքով (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) նախատեսել նաեւ 0.25 տուգանային միավոր հանելու հնարավորություն, Օրենսգրքի 37-րդ հոդվածի բովանդակությունը համապատասխանեցնել 2022 թվականի հուլիսի 1-ին ուժի մեջ է մտած ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքով քրեական վարույթին վերաբերող կարգավորումների տերմինաբանությանը, ինչպես նաեւ նախատեսել, որ վարչական մարմինը մեկամսյա ժամկետում վարչական ակտ կայացնելու իրավունք է ձեռք բերում ոչ թե նախաքննության եւ դատական մարմինների քրեական վարույթի համապատասխան գործողությունների իրականացման, այլ՝ դրանց մասին տեղեկանալու պահից, Օրենսգրքի 123.1-ին հոդվածի 1-ին մասի դիսպոզիցիայով որպես զանցանք դիտարկել ոչ թե տրանսպորտային միջոցների վրա ստանդարտին չհամապատասխանող լուսային կամ ձայնային ազդանշաններ արձակելու սարքավորումներ տեղադրելը, այլ՝ ստանդարտին չհամապատասխանող լուսային կամ ձայնային ազդանշաններ արձակելու սարքավորումներ տեղադրված վիճակում տրանսպորտային միջոցները վարելը, ինչպես նաեւ հստակեցնել եւ լրամշակել տրանսպորտային միջոցների վարորդների կողմից ճանապարհային երթեւեկության կանոնների խախտման հետ կապված մի շարք հարաբերություններ՝ դրանց խմբագրման եւ խստացման տեսանկյունից: Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում: Նախագծի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան: Եզրահանգում Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնահարցերի տեսանկյունից վերաիմաստավորման եւ լրամշակման կարիք չունի: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                  ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ  (հեռ.` 011 513-668) 03.03.2025թ.  Սոցիալական փորձաքննության արդյունքները 1. Նախագծով առաջարկվում է Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) կատարել լրացումներ  եւ փոփոխություններ:  Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է օրենսդրական առկա բացերը լրացնելու,  Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության նոր օրենսգրքով քրեական վարույթին վերաբերող կարգավորումների տերմինաբանությանը համապատասխանեցնելու, կիրառվող իրավադրույթների իրավական որոշակիությունը  ապահովելու անհրաժեշտությամբ: Նախագծով առաջարկվում է. - սահմանել պատասխանատվություն այլ տրանսպորտային միջոցի հաշվառման համարանիշով տրանսպորտային միջոցներ վարելու համար, - որպես զանցանք դիտարկել ոչ թե առանց համապատասխան թույլտվության տրանսպորտային միջոցների վրա կարմիր եւ (կամ) կապույտ լուսային ազդանշանով առկայծող փարոսիկներ կամ հատուկ ձայնային ազդանշաններ արձակելու սարքավորումներ տեղադրելը, այլ՝ այդ սարքավորումները տեղադրված վիճակում տրանսպորտային միջոց վարելը կամ շարժման ընթացքում դրանք օգտագործելը, - վերանայել Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությանը եւ Հայաստանի Հանրապետության ներքին գործերի նախարարությանը վերապահված Օրենսգրքով նախատեսված իրավախախտումների վերաբերյալ գործերը քննելու եւ վարչական տույժեր նշանակելու լիազորությունները, - նախատեսել պատասխանատվություն ճանապարհի վրա շինարարական աշխատանքներ կատարելու կամ գովազդ տեղադրելու, ինչպես նաեւ ճանապարհների հետ հատումներ բացելու համար համապատասխան թույլտվության կամ համաձայնեցման պահանջների խախտման  դեպքում,  - երկաթուղային գծանցներում տրանսպորտային միջոցների երթեւեկության կանոնները վարորդների կողմից խախտելու համար տուգանքից բացի նախատեսել տուգանային միավոր տույժի տեսակ՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ երկաթուղային գծանցներում տեղի ունեցած ճանապարհատրանսպորտային պատահարները ավելացել են եւ այլն: 2. Նախագծի վերաբերյալ սոցիալական հիմնախնդիրների տեսանկյունից առաջարկություններ եւ դիտողություններ չկան, սակայն կցանկանայինք ուշադրություն հրավիրել հետեւյալին: Նախագծի 1-ին հոդվածով առաջարկվում է Օրենսգրքի 25.1-ին հոդվածի 6-րդ մասում «կիրառվում է» բառից հետո լրացնել «0.25,» թիվը: Նախագծի 9-րդ հոդվածով առաջարկվում է Օրենսգրքի 129.3-րդ հոդվածի 1-ին մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ. «1. Տուգանային միավորի ձեւով վարչական տույժ նախատեսող` ճանապարհային երթեւեկության կանոնների (ճանապարհային երթեւեկության անվտանգության ապահովման բնագավառի օրենսդրության) խախտումներ պարբերաբար կատարելը, այսինքն` տուգանային միավորի ձեւով վարչական տույժ նախատեսող հոդվածներով նախատեսված արարք կատարելը, եթե այդ իրավախախտման համար նախատեսված տուգանային միավորի եւ տվյալ տարում վարորդի նկատմամբ կիրառված տուգանային միավորների հանրագումարը կազմում է 9 կամ ավելի միավոր` առաջացնում է տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքի կասեցում` վեց ամիս ժամկետով:»: Վերոգրյալի հետ կապված հարկ ենք համարում նշել, որ Ազգային ժողովի ութերորդ գումարման իններորդ նստաշրջանի օրակարգում է ընդգրկվել «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» (փաստաթղթային կոդ՝ Պ-997-16.01.2025,28.02.2025-ՊԱ-011/0) օրենքի նախագիծը (այսուհետ՝ Օրենքի նախագիծ), որով առաջարկվում է Օրենսգրքով նախատեսված վարչական իրավախախտումների համար որպես վարչական պատասխանատվության միջոց կիրառել 0.25, 0.5, 1, 2, 3, 4 կամ 5 տուգանային միավոր, իսկ տրանսպորտային միջոց վարելու իրավունք ունեցող անձին մեկ տարի ժամկետով տրամադրել 13 միավոր: Օրենքի նախագծի ուժի մեջ մտնելու ժամկետ սահմանված է 2025 թվականի մայիսի 1-ը: Ավելին, Օրենքի նախագիծը սույն թվականի մարտի 5-ին Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է առաջին ընթերցմամբ:  Հիմք ընդունելով վերոգրյալը եւ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքով սահմանված օրենքի ընդունման ընթացակարգերը եւ ժամկետները, մեր կարծիքով, Նախագծի 1-ին եւ 9-րդ հոդվածները վերանայման կարիք ունեն, քանի որ Օրենքի նախագծով արդեն իսկ նախատեսված է 0.25 տուգանային միավոր կիրառելու հնարավորություն, իսկ տրանսպորտային միջոց վարելու իրավունք ունեցող անձին մեկ տարի ժամանակահատվածի համար 9 միավորի փոխարեն նախատեսված է տրամադրել 13 միավոր:  Եզրահանգում Նախագիծը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի: Միաժամանակ, հաշվի առնելով վերը շարադրվածը, կարծում ենք, Նախագիծը Օրենքի նախագծի համատեքստում լրացուցիչ քննարկման եւ լրամշակման կարիք ունի: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ  ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ՝                                                                ԼԻԼԻԹ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆ  Կատարող՝  Ս. Համբարձումյան   (հեռ. 011-513-360) 12.03.2025թ.