ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆԸ «Աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-1020-07.03.2025-ՊԱ-011/0) եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի (փաստաթղթային կոդ` Կ-1020.1-07.03.2025-ՊԱ-011/0)  վերաբերյալ Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-1020-07.03.2025-ՊԱ-011/0) եւ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-1020.1-07.03.2025-ՊԱ-011/0) (այսուհետ միասին` Նախագծերի փաթեթ) մասնագիտական փորձաքննության են ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական  վարչությունում: Նախագծերի փաթեթը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության:  Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծերի փաթեթին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության  մասին տեղեկանքը: Իրավական փորձաքննության արդյունքները Նախագծերի փաթեթի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից նշենք հետեւյալը. 1. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված են մի շարք հասկացությունների սահմանումներ, որոնք միանշանակ չեն հասկացվում եւ հստակեցման կարիք ունեն՝ իրավական շփոթից խուսափելու նպատակով. մասնավորապես՝ 1) «աղետ», «արտակարգ դեպք» եւ «արտակարգ իրավիճակ» հասկացությունների սահմանումների հիմնական տարբերակիչ հատկանիշն այն է, որ • աղետի դեպքում հետեւանքների վերացումը կամ հետաղետային վերականգնումը պահանջում է լրացուցիչ ուժերի ներգրավում, քանզի այն գերազանցում է համայնքի կամ հասարակության կարողությունը,  • արտակարգ իրավիճակի դեպքում չի պահանջվում լրացուցիչ ուժեր եւ բացասական հետեւանքների վերականգնումը կարող է հաղթահարվել համայնքի կամ հասարակության կողմից սեփական ուժերով, • իսկ արտակարգ դեպքի կամ պատահարի պարագայում կարող է առաջանալ մասնագիտացված ծառայություններ կամ ուժեր ներգրավելու անհրաժեշտություն. Մինչդեռ Նախագծի հաջորդ կարգավորումներում նշված հասկացությունների կիրառված կոնտեքստն իրավական շփոթ է առաջացնում, արդյո՞ք արտակարգ իրավիճակի ժամանակ լրացուցիչ ուժեր, միջազգային աջակցության անհրաժեշտություն առաջանում է թե ոչ. Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված է «աղետի գոտի» հասկացության սահմանումը՝ աղետի գոտի դիտարկելով նաեւ այն տարածքը, որտեղ արտակարգ իրավիճակի հետեւանքների վերացման համար կարող են պահանջվել լրացուցիչ ուժեր՝ ներառյալ միջազգային հանրության օգնություն: Ընդ որում աղետի գոտի հասկացության հետ զուգահեռ, որը վերաբերելի է այն տարածքին, որտեղ արտակարգ իրավիճակի հետեւանքների վերացման կարիք կա, 21-րդ կետով սահմանված է «արտակարգ իրավիճակի գոտի» հասկացությունը.  մեկ այլ օրիանկ՝ Նախագծի 8-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 15-րդ կետով, որպես արտակարգ իրավիճակի արձագանքման եւ վերականգնման միջոցառում, սահմանված է  միջազգային արձագանքման թիմի ներգրավումը. մինչդեռ Նախագծով «աղետ» եւ «արտակարգ իրավիճակ» հասկացությունները ի թիվս այլնի միմյանցից տարբերվում են  հենց նրանով, որ արտակարգ իրավիճակի հետեւանքների վերացումը չի պահանջում միջազգային  օգնության ներգրավում, քանզի համայնքն ինքը կարող է հաղթահարել հետեւանքները:  2)  համանման շփոթ է առաջանում նաեւ Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 56-րդ կետով սահմանված «տարհանում» հասկացության շուրջ. մասնավորապես տարհանում նախատեսված է արտակարգ իրավիճակի գոտուց կամ հնարավոր վտանգավոր տարածքից բնակչության դուրսբերումը. հասկանալի չէ առանձին միայն արտակարգ իրավիճակի գոտու մասին շեշտադրելը, եթե առանձնացված են «աղետի գոտի», «արտակարգ դեպքի վայր», «պատահարի վայր» որոնք բոլորն էլ կարող են դիտարկվել հնարավոր վտանգավոր տարածք: 3)Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված է միայն «աղետների ռիսկի գնահատում» եւ «համալիր գնահատում» հասկացությունները, մինչդեռ Նախագծի հաջորդիվ կարգավորումներում անդրադարձ է կատարվում աղետների ռիսկի բաղադրիչների գնահատմանը, վտանգի գնահատմանը, կարիքի գնահատմանը, կարիքի արագ գնահատմանը, վնասի գնահատմանը, կորստի գնահատմանը, վթարված ինժեներական կառույցներ գնահատմանը որոնց բազմազանության արդյունքում հասկանալի չէ վերջիններիս բովանդակության տարբերությունը եւ միմյանց մեջ կլանվելու հնարավորությունը: 4) Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասով, որպես «ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտներ» նախատեսված են Կառավարությունը, Ազգային ժողովը, դատարանները եւ այլն. նույն հոդվածի 45-րդ կետով, որպես պատասխանատու անձ սահմանված է պետական մարմնի ղեկավարը կամ նրա իրավական ակտով նշանակված անձը , որն ունի սույն օրենքով սահմանված միջոցառում կատարելու պարտականություն: Նախագծով ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտներին է վերապահված իրականացնել բնակչության պատսպարում, ազդարարման համակարգերի ստեղծում, վերջիններիս համար պարտադիր է արտակարգ իրավիճակների հանրապետական հանձնաժողովի կայացրած որոշումները..Նշված կարգավորումների պարագայում հասկանալի չէ, թե ով պետք է հանդես գա Ազգային ժողովում կամ դատարանում, որպես ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտ կամ մարմնի ղեկավար. Ազգային ժողովի պարագայում արդյո՞ք ԱԺ նախագահն է լինելու, աշխատակազմի ղեկավարը թե ԱԺ Խորհուրդը, նույն շփոթն առաջանում է նաեւ դատարանների պարագայում. 5) Որպես Նախագծով կիրառված հասկացություններ՝ նախատեսված են «արտակարգ իրավիճակներում գործելու պլան», «արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության հանրապետական պլան», «արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության փոխհամագործակցության պլան» հասկացությունների սահմանումները, մինչդեռ հաջորդիվ Նախագծով նախատեսվում են այլ պլանների վերաբերյալ կարգավորումներ, օրինակ՝ «աղետների ռիսկի կառավարման պլան» (հոդված 2-ի 43-րդ կետ), «սողանքային ռիսկի կառավարման պլան» (հոդված 11-ի 40-րդ կետ), «մարզային պլան» (հոդված 21-ի 1-ին մասի 4-րդ կետ), «գործողությունների պլան» (հոդված 35-ի 12-րդ մաս): Տվյալ պարագայում հասկանալի չէ արդյո՞ք նշված պլանները կլանվում են հասկացություններով սահմանված պլանների մեջ թե ոչ. եթե այո, ապա անհրաժեշտ է կիրառել նույն հասկավությունը նույն հերթականությամբ, եթե ոչ՝ անհրաժեշտ է բացահայտել վերջիններիս բովանդակությունը՝ մյուս պլանների օրինակով: 6) Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին  մասի 51-րդ կետով որպես վնաս սահմանված է «արտակարգ իրավիճակի հետեւանքով գույքի, ակտիվների եւ ենթակառուցվածքների ամբողջական կամ մասնակի ոչնչացումը», հաջորդ կարգավորումներով գնահատում եւ փոխհատուցում է նախատեսված արտակարգ իրավիճակի հետեւանքով  բնակչության կրած վնասի , այսինքն միայն գույքի մասնակի կամ ամբողջական ոչնչացման համար: Նշված ձեւակերպումից հասկանալի չէ որպես վնաս (հետագայում նաեւ փոխհատուցում) միայն գույքի ոչնչացման նախատեսումը, եթե արտակարգ իրավիճակների հետեւանքով անձի կրած վնասը կարող է դրսեւորվել նաեւ գույքի կորստով կամ վնասվածքով:  7) Նախագծի 2-րդ հոդվածով նախատեսված մի շարք հասկացությունների կողքին հետագա կիրառման համար սահմանված է վերջիններիս կրճատ տարբերակները, մինչդեռ Նախագծում շարունակում է կիրավել ամբողջական տարբերակը. օրինակ Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 26-րդ կետում «արտակարգ իրավիճակներում բնակչության հանրապետական պլան» հասկացության կիրառման համար այսուհետ սահմանված է «հանրապետական պլան» կրճատ տարբերակը, մինչդեռ Նախագծի, օրինակ, 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետում գործածված է հանրապետական պլանի ամբողջական տարբերակը: Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասի եւ 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի պահանջները՝ առաջարկում ենք Նախագծում կիրառել հասկացությունների առաջին կիրառումից հետո նախատեսված կրճատ տարբերակը:  8) Որպես հասկացություն նախատեսված է  «արտակարգ դեպքի վայր, պատահարի վայր» եզրույթը, մինչդեռ հասկանալի չէ՝ ինչու է Նախագծի մի շարք հոդվածներում նշված եզրույթը առանձին գործածվում. օրինակ ՝ Նախագծի 35-րդ հոդվածի 9-րդ մասում կարգավորում է նախատեսված միայն դեպքի վայրի, բայց ոչ պատահարի վայրի համար: 2. Նախագծի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասում հղում է տրված նույն օրենքի 12-հոդվածի 1-ին մասով ձեւավորվող հանձնաժողովներին ( ), մինչդեռ Նախագծի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասը վերաբերում է Կառավարության կոնկրետ լիազորություններին: Հիմք ընդունելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 17-րդ հոդվածի պահանջները՝ առաջարկում ենք հղումը շտկել: 3. Նախագծի 11-րդ հոդվածի 1-ին մասի 23-րդ կետով սահմանված է Կառավարությունը ( ) հաստատում է լիազոր մարմնի կողմից մշակված՝ արտակարգ իրավիճակի հետեւանքով կյանքի (մահվան), ինչպես նաեւ անձի գույքին եւ առողջությանը պատճառված վնասներից պարտադիր ապահովագրության չափորոշիչները, պայմանները եւ կարգը»: Նշված դրույթի բովանդակությունից բխում է, որ Կառավարությանն է վերապահվում իր ենթաօրենսդրական իրավական ակտով սահմանել պարտադիր ապահովագրության պայմաններն ու կարգը: Մինչդեռ Քաղաքացիակն օրենսգրքի 983-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ պարբերությամբ սահմանված է ՝ «Պարտադիր ապահովագրությունը ապահովադրի կամքից անկախ ապահովագրողի հետ օրենքի ուժով ծագող հարաբերություններն են, որի տեսակները, պայմաններն ու իրականացման կարգը կարգավորվում են սույն օրենսգրքով, «Ապահովագրության եւ ապահովագրական գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով եւ պարտադիր ապահովագրության մասին համապատասխան օրենքներով:»:  Համանման կարգավորում նախատեսված է նաեւ «Ապահովագրության եւ ապահովագրական գործունեության մասին» օրենքով, որի 6-րդ հոդվածով հստակ սահմանված է, որ «պարտադիր ապահովագրության իրականացման դեպքերը, կարգը եւ պայմանները սահմանվում են օրենքով»: Հիմք ընդունելով վերը նշված օրենսդրական ակտերը, ակնհայտ է, որ պարտադիր ապահովագրությանը վերաբերող կարգը, պայմանները պետք է սահմանվեն բացառապես օրենքով, բացի այդ Նախագծով նախատեսված նշված կարգավորումից հասկանալի չէ, թե ում համար է պարտադիր անձի կյանքի, գույքին եւ առողջությանը պատճառված վնասներից պարտադիր ապահովագրության պահանջը: Նշենք նաեւ, որ եթե անգամ կարգավորումը վերաբերում է պարտադիր պետական ապահովագրությանը, ապա կրկին մանրամասն կարգավորումները պետք է նախատեսվեն օրենքով: 4. Նախագծի 11-րդ հոդվածի 41-րդ կետով Կառավարությունը լիազորվում է հաստատել «աղետների ռիսկի գնահատման եւ ինդեքսավորման ուղեցույց», իսկ 43-րդ կետով՝  «ազգային մակարդակում  աղետների ռիսկի գնահատման եւ ինդեքսավորման ուղեցույց» Նշված լիազորող նորմը բավարար չափի որոշակի չէ, որպեսզի հասցեատեր սուբյեկտին պարզ լինի ինչ ուղեցույց է մշակելու եւ ինչով են նշված երկու առանձին ուղեցույցները միմյանցից տարբերվելու: Հիմք ընդունելով Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասի պահանջն առ այն, որ լիազորող նորմերը պետք է համապատասխանեն իրավական որոշակիության սկզբունքին, առաջարկում ենք Կառավարության կողմից մշակվող երկու ակտերի տարբերությունը հստակեցնել: 5. Նախագծում միեւնույն միտքն արտահայտելիս առաջարկում ենք կիրառել միեւնույն հասկացությունները. օրինակ՝ Նախագծի մի շարք հոդվածներում կիրառված է «չպլանավորված ուսումնասիրություններ» եզրույթը, մինչդեռ Նախագծի այլ հոդվածներում, այդ թվում հասկացությունները բովանդակող 2-րդ հոդվածում, կիրառված է «ոչ պլանավորված ուսումնասիրություն» ձեւակերպումը: 6. Նախագծի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետում սահմանված է «ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտների համալիր գնահատում» ձեւակերպումը, Նախագծի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետի բովանդակություից բխում է, որ համալիր գնահատում կարող է իրականացվել հենց ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտների մոտ, հետեւաբար Նախագծի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետում համալիր գնահատման կողքին սուբյեկտի մասին նշելու անհրաժեշտությունը բացակայում է: 7. Նախագծի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի 8-րդ կետով սահմանված է, որ Լիազոր մարինը աղետների ռիսկի նվազեցման ուղղությամբ կազմակերպում է ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտների աշխատողների, ծառայողների ուսուցում՝ աղետի ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության հարցերով: Մինչդեռ Նախագծի 14-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով  ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտ հանդիսացող Ազգային ժողովին, դատարաններին է վերապահվում աղետների ռիսկի նվազեցման ուղղությամբ իր աշխատողների, ծառայողների ուսուցում կազմակերպելը՝ աղետի ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության հարցերով: Առաջարկում ենք Նախագծից հանել միմյանց հակասող կարգավորումները: 8. Նախագծի 16-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետով սահմանված է, որ Լիազոր մարմինը ներկայացնում է հայտ կապի ոլորտը համակարգող պետական կառավարման լիազոր մարմնին՝ էլեկտրոնային հաղորդակցության ցանցերը եւ ենթակառուցվածքները օգտագործելու եւ լրացուցիչ կապուղիներ հատկացնելու վերաբերյալ: Մինչդեռ որեւէ կարգավորում չկա, թե կարող է արդյո՞ք կապի ոլորտը համակարգող պետական կառավարման լիազոր մարմինը մերժել հայտը կամ առավելագույնը ինչ ժամկետում պետք է արձագանքի նշված հայտին եւ այլն. հիմք ընդունելով սահմանադրական այն կարգավորումը, որ պետական մարմիններն իրավասու են կատարել այն, ինչ սահմանված է օրենքում, առաջարկում են համապատասխան կարգավորումները հստակեցնել: 9. Առաջարկում ենք Նախագծի 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով ֆիզիկական անձանց համար սահմանված՝ արտակարգ իրավիճակի վերաբերյալ ճշգրիտ տեղեկություն ստանալու իրավունքին զուգահեռ նախատեսել լիազոր մարմնի՝ արտակարգ իրավիճակի վերաբերյալ ճշգրիտ տեղեկություն տրամադրելու պարտականության վերաբերյալ՝ ֆիզիկական անձի նշված իրավունքի պատշաճ իրացումն ապահովելու նպատակով: 10. Նախագծի 32-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է, որ արտակարգ իրավիճակի մասին որոշում ընդունում է Կառավարությունը. նշված ձեւակերպումից հարց է առաջանում՝ արտակարգ իրավիճակի հիմքով արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում արդյո՞ք դրան պետք է նախորդած լինի Կառավարության կողմից արտակարգ իրավիճակի մասին որոշման ընդունումը: Ինչ վերաբերում է նույն հոդվածի նույն մասով համայնքի ավագանու կողմից համայնքի կամ տեղային մակարդակի արտակարգ իրավիճակի մասին որոշում ընդունելուն, առաջարկում ենք համապատասխան լրացում կատարել «Տեղական ինքնակառավարմա մասին» օրենքի՝ համայնքի ավագանու լիազորությունները սահմանող վերաբերելի հոդվածում: 11. Նախագծի 34-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի «բ» ենթակետով սահմանված է արտակարգ իրավիճակների հանրապետական հանձնաժողովի վերաբերյալ կարգավորումներ, որը կազմված է լինելու  Վարչապետի որոշմամբ ստեղծված պետական կառավարման համակարգի մարմինների լիազորված անձանցից, որոնց իրավունք է վերապահվում ընդունել որոշումներ, եւ որոնք պարտադիր են լինելու ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի բոլոր սուբյեկտների, այդ թվում Ազգային ժողովի եւ դատարանների համար: Նախ նշենք, որ Սահամանադրության 6-րդ հոդվածով սահմանված է, որ ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր կարող են ընդունել բացառապես Սահմանադրությամբ նախատեսված մարմինները, մինչդեռ նշված հանձնաժողովը նախատեսված չէ Սահմանադրությամբ, բացի այդ հասկանալի չէ՝ ինչպես կարող է համապատասխան Հանձնաժողովն իր ենթաօրենսդրական ակտով պարտադիր կատարման ենթակա ակտ ընդունել օրենսդիր կամ դատական համակարգի մարմինների համար, որոնց կարգավիճակի առանձնահատկությունները , լիազորությունների շրջանակը սահմանված են Սահմանադրությամբ կամ սահմանադրական օրենքներով: Նույն տրամաբանությամբ նշենք, որ հասկանալի չէ նաեւ Նախագծի 39-րդ հոդվածի 3-րդ մասի կարգավորումը. մասնավորապես տեսչական մարմնի կողմից իրականացվող վերահսկողությունը եւ նրանց գործունեությանը չխոչընդոտելու պահանջը ԱՌԿ եւ ԲՊ համակարգի սուբյեկտ հանդիսացող Ազգային ժողովի համար. հիմք ընդունելով նաեւ այն հանգամանքը, որ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքով պատասխանատվություն է նախատեսված տեսչական մարմնի գործունեությանը խաչընդոտելու համար (հոդված 182.7-րդ): 12. Նախագծի 36-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված է՝ «Աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության ուսուցումը իրականացնում է տվյալ ուսումնական հաստատությունը՝ ». նշված ձեւակերպուից հասկանալի չէ՝ որ տվյալ ուսումնական հաստատույունն է իրականացնում ուսուցում: Անհրաժեշտ է վերաշարադրել ձեւակերպումը՝ կարգավորման որոշակիությունն ապահովելու նպատակով:  Բացի այդ Նախագծի ողջ տեքստում կարգավորումներ են նախատեսված ԱՌԿ եւ  ԲՊ  համակարգի սուբյեկտների աշխատողների ուսուցման վերաբերյալ եւ միայն 36-րդ հոդվածի 3-րդ մասով անդրադարձ է կատարվում նշված աշխատողների եւ ծառայողների վերապատրաստման վերաբերյալ, որը ապահովող, կազմակերպող, անցկացնող սուբյեկտի վերաբերյալ որեւէ կարգավորում նախատեսված չէ. նշենք նաեւ, որ վերապատրաստումը նախատեսված չէ նաեւ  որպես աղետի նվազեցման միջոցառում: 13. Նախագծի 7-րդ գլուխը բաղկացած է միայն մեկ հոդվածից, մինչդեռ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 14-րդ հոդվածի 4-րդ մասի բովանդակությունից բխում է, որ օրենքներում գլուխները միավորում են բովանդակությամբ համասեռ հոդվածներ: 14. Նախագծի Հավելվածի վերջում նշված ստորագրող պաշտոնատար անձի պաշտոնը, անվան սկզբնատառը, ազգանունը, ստորագրման տարին, ամիսը, ամսաթիվը եւ վայրը նշելու անհրաժեշտությունը բացակայում է, քանի որ նշված վավերապայմանները դրվում են ընդունված նորմատիվ իրավական ակտում, այլ ոչ նախագծում: Միաժամանակ՝ հաշվի առնելով Նախագծերի փաթեթն անհետաձգելի համարելու հետեւանքով ժամանակի սղության գործոնը՝ նշենք, որ բացակայել է այն համապարփակ փորձաքննության ենթարկելու հնարավորությունը: Ուստի սույն եզրակացությունը չի բացառում Նախագծերի փաթեթի լրացուցիչ ուսումնասիրության եւ քննարկման արդյունքում նոր առաջարկությունների, դիտողությունների եւ եզրահանգումների ներկայացում: Եզրահանգում Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծով սահմանված կարգավորումները կարող են խնդրահարույց լինել Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի, իրավական որոշակիության  համապատասխանության տեսանկյունից : Միաժամանակ առաջարկում ենք ներկայացված դիտարկումների հիման վրա ապահովել Նախագծով սահմանված կարգավորումների հիմնավորվածությունը, համապատասխանությունը միմյանց, Քաղաքացիական օրենսգրքի, «Ապահովագրության եւ ապահովագրական գործունեության մասին» օրենք, «Նորմատիվ իրավական ակտեհջ մասին» օրենքի պահանջներին:    ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                 ԶԵՄՖԻՐԱ  ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ  (հեռ.` 011-513-248) 21.03.2025թ. ՏԵՂԵԿԱՆՔ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                 ԶԵՄՖԻՐԱ  ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ  (հեռ.` 011-513-248) 21.03.2025թ. Ֆինանսատնտեսագիտական փորձաքննության արդյունքները Նախագծերի փաթեթն (այսուհետ՝ Փաթեթ) ուղղված է աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության կազմակերպման ու իրականացման գործընթացում պետական կառավարման համակարգի մարմինների, տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավասությունների շրջանակների հստակեցմանն ու ընդլայնմանը, ինչպես նաեւ աղետների ռիսկի կառավարման գործընթացի ապակենտրոնացմանը:  Ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրների տեսանկյունից հարկ ենք համարում ներկայացնել հետեւյալ նկատառումները: Փաթեթում ընդգրկված «Աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագիծ) 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվում է, որ. «Աղետների ռիսկի նվազեցման ուղղությամբ նախատեսված գործողություններից բխող միջոցառումների գծով Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեով ֆինանսական միջոցները նախատեսվում են՝ ելնելով հարկաբյուջետային հնարավորություններից՝ յուրաքանչյուր տարվա բյուջետային գործընթացի շրջանակներում դրանք քննարկվելու եւ հաստատվելու դեպքում:» Նշված դրույթը, կարծում ենք, չի բխում «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» օրենքի, ինչպես նաեւ հանրապետությունում արդեն իսկ գործող ծրագրային բյուջետավորման տրամաբանությունից: Բացի այդ, այն պարունակում է խիստ ընդհանրական եւ, ինչ-որ առումով, մեկնաբանելի ձեւակերպումներ, ինչը կարող է խնդիրներ առաջացնել նման տեսքով ընդունման դեպքում՝ դրանց իրականացման տեսանկյունից: Մասնավորապես, «հարկաբյուջետային հնարավորություններ» հասկացությունը, եթե տնտեսագիտական տեսանկյունից ինչ-որ կերպ հասկանալի է, ապա իրավական առումով խնդրահարույց է: Վերջին հաշվով, բյուջետային ծախսերի պլանավորումն իրականացվում է ֆինանսական հնարավորություններից ելնելով՝ միաժամանակ հաշվի առնելով այլ գործոններ: Ընդ որում, ծրագրային բյուջետավորման պարագայում առաջին պլան է մղվում բյուջետային ծրագիրը եւ դրա կատարողականը, ինչն էլ հանդես է գալիս որպես բյուջետային ծախսերի պլանավորման միջոց: Կարծում ենք, նախագծի 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասն ավելորդ է, դրա վերաբերյալ իրավակարգավորումներն արդեն իսկ հստակ սահմանված են «Հայաստանի Հանրապետության բյուջեոտային համակարգի մասին» օրենքում: Նույնը վերաբերում է նաեւ Նախագծի 24-րդ հոդվածի 2-րդ մասին, ըստ որի. «Տեղական ինքնակառավարման մարմինները համայնքի բյուջե փաստացի ստացված եկամուտների հաշվին իրականացնում են աղետների ռիսկի կառավարման միջոցառումներ: Եզրահանգում Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրների տեսանկյունից վերաիմաստավորման եւ լրամշակման կարիք ունի՝ վերը նշված դիտողությունները հաշվի առնելու տեսանկյունից:   ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ  ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                     ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ   կատարող՝ գլխավոր մասնագետ Գ. Կիրակոսյան  (հեռ.՝ 011 513-603)  12.03.2025թ. Սոցիալական փորձաքննության արդյունքները ՀՀ կառավարության կողմից ներկայացված Նախագծերի փաթեթով առաջարկվում է շրջանառության մեջ դնել «Աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության մասին» օրենքը, համապատասխան լրացումներ կատարելով նաեւ հարակից՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում», որի նպատակը աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության ոլորտը կարգավորող իրավական դաշտը կատարելագործելն է:  Ներկայացված Նախագծերի փաթեթով, մասնավորապես՝ «Աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության մասին» օրենքի նախագծով  հստակեցվել եւ ընդլայնվել են բնակչության պաշտպանության կազմակերպման եւ իրականացման գործընթացում պետական կառավարման համակարգի մարմինների, տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավասությունների շրջանակները, ինչը կբերի աղետների ռիսկի կառավարման ապակենտրոնացման գործընթացի ապահովմանը:  Միեւնույն ժամանակ, Նախագծերի փաթեթով կարգավորվում են արտակարգ իրավիճակներում աղետների ռիսկերի նվազեցման, արագ արձագանքման եւ վաղ վերականգնման, հետաղետային վերականգնման գործընթացներից բխող միջոցառումների ապահովման գործընթացը: Սահմանվել են արտակարգ իրավիճակի մակարդակի մասին որոշման հիմքերը, այդ որոշման ընդունման հնարավորությունը, որի բովանդակության մեջ ներառվում են որոշման ընդունման համար հիմք հանդիսացած հանգամանքները, անհրաժեշտության հիմնավորումը, այն տարածքի սահմանները, որտեղ որոշվում է արտակարգ իրավիճակի մակարդակը, դրանից բխող միջոցառումների իրականացման համար պատասխանատու պետական մարմիններն ու պաշտոնատար անձանց շրջանակը:  Նախագծերի փաթեթի վերաբերյալ առաջարկություններ եւ դիտողություններ չկան: Եզրահանգում Նախագծերի փաթեթի ընդունմամբ, հեղինակն ակնկալում է, որ կկատարելագործվի աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության ոլորտի իրավական դաշտը՝ սահմանելով նոր հասկացություններ, որոնք առկա չեն «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» գործող օրենքում: Ավելին, աղետների ռիսկի կառավարման եւ բնակչության պաշտպանության ուղղությամբ պետական կառավարման համակարգի եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին կվերապահվեն առավել լայն իրավասություններ: Կամրագրվեն պետական կառավարման համակարգի եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ամբողջական ներգրավումը բոլոր մակարդակներում, կհստակեցվեն պետական կառավարման համակարգի, տարածքային կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների եւ ֆիզիկական անձանց իրավասությունների շրջանակը եւ այլն: Նախագծերի փաթեթի ընդունումը սոցիալական հիմնախնդիրների տեսանկյունից կունենա դրական ազդեցություն:  Նախագծերի փաթեթը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնախնդիրների տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի: ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ, ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ  ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                        Լ. Մարկոսյան  Կատարող` Ա. Գալստյան (հեռ. 011-513-235), (12-35)  13.03.2025թ.