Կառավարության կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Կենսաբանության եւ բժշկության նվաճումների կիրառման առնչությամբ մարդու իրավունքների եւ արժանապատվության պաշտպանության մասին» կոնվենցիան վավերացնելու մասին» օրենքի նախագիծը (փաստաթղթային կոդ` Կ-1026-12.03.2025-ՄԻ-011/0) (այսուհետ՝ Նախագիծ) մասնագիտական փորձաքննության է ենթարկվել Ազգային ժողովի աշխատակազմի փորձագիտական եւ վերլուծական վարչությունում: 

Նախագիծը ենթարկվել է իրավական, ֆինանսատնտեսագիտական, սոցիալական փորձաքննության: 

Ստորեւ ներկայացվում է մասնագիտական փորձաքննության եզրակացությունը, ինչպես նաեւ Նախագծին առնչվող այլ օրենքի կամ Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտության մասին տեղեկանքը:

Նախագիծը Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության եւ օրենքների պահանջներին համապատասխանության տեսանկյունից խնդրահարույց նորմեր չի պարունակում:

Ամփոփելով փորձաքննության արդյունքները՝ կարող ենք նշել, որ Նախագծով սահմանված կարգավորումներում Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը եւ օրենքներին հակասող նորմեր առկա չեն:

Միաժամանկ նշենք, որ Նախագծով վավերացվող «Կենսաբանության եւ բժշկության նվաճումների կիրառման առնչությամբ մարդու իրավունքների եւ արժանապատվության պաշտպանության մասին» կոնվենցիայով (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) սահմանված են Հայաստանի Հանրապետության օրենքներին հակասող նորմեր, ինչին ավելի մանրամասն կանդրադառնանք սույն եզրակացությանը կից ներկայացված տեղեկանքում: 
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ 

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                     ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ

Կատարող` Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248)

26.03.2025թ.

Նախագծով վավերացվող Կոնվենցիայով սահմանված որոշ դրույթների առնչությամբ այլ օրենքներ ընդունելու կամ գործող օրենքներում փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտություն է առաջանում: 

Այսպես՝ Կոնվենցիայի 1-ին հոդվածի առաջին պարբերությամբ Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավորվում է ներպետական օրենսդրությամբ ապահովել Կոնվենցիայի դրույթների իրականացման համար անհրաժեշտ միջոցներ: Կոնվենցիայիով սահմանված մի շարք դրույթներով (ինչպես օրինակ՝ Կոնվենցիայի 9-րդ, 12-րդ, 13-րդ եւ այլ հոդվածներով) սահմանված են կարգավորումներ, որոնք Հայաստանի Հանրապետության համապատասխան օրենքներով սահմանված չեն, միաժամանակ՝ Կոնվենցիայով սահմանված են որոշ դրույթներ, որոնք հակասում են Հայաստանի Հանրապետության գործող օրենսդրական ակտերով սահմանված կարգավորումներին: 

Ինչպես օրինակ՝ Կոնվենցիայի 20-րդ հոդվածի 2-րդ մասով կարգավորված է համաձայնություն տալու կարողություն չունեցող անձանցից (ըստ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի դրանք են անչափահասները, ինչպես նաեւ՝ օրենքի համաձայն չափահաս համարվող, սակայն հոգեկան կամ այլ հիվանդության պատճառով համաձայնություն տալու կարողություն չունեցող անձինք) վերականգնողական հյուսվածք վերցնելու պայմանները: «Մարդուն օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքի 10-րդ հոդվածի «բ» կետով սահմանված է. «Ռեցիպիենտին փոխպատվաստելու նպատակով կենդանի դոնորից օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ վերցնելը թույլատրվում է, եթե՝ (…) դոնորն իրենից օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ վերցնելու համար կամովին եւ գիտակցաբար տվել է գրավոր համաձայնություն»: Վերը մեջբերված դրույթում «գիտակացաբար» բառը համաձայնության առնչությամբ կիրառելուց բխում է, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ կարեւորվում է դոնորի կողմից դոնոր հանդիսանալու փաստի եւ դրանից բխող բոլոր հետեւանքների լիակատար գիտակցում: Միաժամանակ նշենք, որ «Մարդուն օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքի 11-րդ հոդվածի «ա» եւ «է» կետերով համապատասխանաբար սահմանված է. «Փոխպատվաստման նպատակով օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ վերցնելը անձից (կենդանի դոնորից) չի թույլատրվում, եթե՝ (…) չի լրացել անձի 18 տարին (բացառությամբ ոսկրածուծի փոխպատվաստման դեպքի), (…) անձը օրենքով սահմանված կարգով ճանաչված է անգործունակ»: Վերը մեջբերված դրույթներից բխում է, որ «Մարդուն օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքի 11-րդ հոդվածի իմաստով Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածում նշված համաձայնություն տալու կարողություն չունեցող անձինք ընդհանրապես իրավունք չունեն դոնոր հանդիսանալու (միակ բացառությունը ոսկրածուծի փոխպատվաստման դեպքն է 18 տարին չլրացած անձանց դեպքում):

Միաժամանակ նշենք, որ հասկանալի չէ, թե ինչպես է ապահովվելու Կոնվենցիայի 20-րդ հոդվածի 2-րդ մասի վերջին կետով սահմանված պահանջի պահպանումը, այն է՝ դոնորի չառարկելու պայմանը, եթե տվյալ դոնորը համարվում է համաձայնություն տալու կարողություն չունեցող անձ: Մասնավորապես՝ ինչպես է ապահովվելու դոնորի կողմից կատարվող ընտրության գիտակցաբար եւ կամովին լինելը, եթե հենց այդ ընտրություն կատարելու կարողություն չունենալու պատճառով այդ անձի փոխարեն համապատասխան որոշումներ կայացնելու իրավունքը վերապահված է նրա ներկայացուցչին կամ իրավասու մարմնին:  Այս հարցը կարեւորվում է նաեւ այն փաստով պայմանավորված, որ «Մարդուն օրգաններ եւ (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքի 11-րդ հոդվածի 3-րդ պարբերությամբ սահմանված է. «Կենդանի դոնորին օրգաններ տալու համաձայնությանը հարկադրող ցանկացած անձ ենթակա է պատասխանատվության՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով», ինչի արդյունքում դժվար է լինելու տարանջատել համաձայնություն տալու կարողություն չունեցող անձին համաձայնություն տալուն հարկադրելը այդ անձի կողմից գիտակցաբար եւ կամովին չառարկելուց: 

Նախագծին առնչվող Ազգային ժողովի որոշման ընդունման անհրաժեշտությունը բացակայում է:

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԻՐԱՎԱԿԱՆ 

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                 ԶԵՄՖԻՐԱ ՀՈՎԱՍԱՓՅԱՆ

Կատարող` Ա. Ղազարյան (հեռ.` 011-513-248)

26.03.2025թ.

Ներկայացված Նախագծով առաջարկվում է վավերացնել 1997 թվականի ապրիլի 4-ին ստորագրված «Կենսաբանության եւ բժշկության նվաճումների կիրառման առնչությամբ մարդու իրավունքների եւ արժանապատվության պաշտպանության մասին» կոնվենցիան (այսուհետ՝ Կոնվենցիա), որը մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում Եվրոպայի խորհրդի կողմից մշակված օրենսդրական փաթեթի բաղկացուցիչ մասն է եւ սահմանում է այնպիսի կարեւոր հարցերի կարգավորումներ, ինչպիսիք են` պացիենտի իրազեկված համաձայնությունը ցանկացած բժշկական միջամտության համար, բժշկական գաղտնիքի պահպանման անհրաժեշտությունը, ֆինանսական շահի արգելքը օրգանների եւ/կամ հյուսվածքների փոխպատվաստման ընթացքում, գենետիկ ժառանգության պահպանումը, վերարտադրողական առողջության պահպանման ոլորտում էթիկական ասպեկտների պահպանումը, պտղի սեռի խտրական ընտրության արգելքը եւ այլն: Կոնվենցիան նաեւ հայտնի է որպես պացիենտների իրավունքների պաշտպանության եզակի իրավական փաստաթուղթ:

Կոնվենցիան ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների նվազեցման, ինչպես նաեւ ֆինանսական պարտավորություններ նախատեսող՝ ծախսերի ավելացման հանգեցնող դրույթներ չի պարունակում:

Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնախնդիրներ չի պարունակում:

Նախագծի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան:

Նախագիծը ֆինանսատնտեսագիտական հիմնահարցերի տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ 

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՖԻՆԱՆՍԱՏՆՏԵՍԱԳԻՏԱԿԱՆ

ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                     ԱՐԹՈՒՐ ԹԱՄԱԶՅԱՆ 

(հեռ.` 011 513-668)

18.03.2025թ.

Նախագծով առաջարկվում է վավերացնել 1997 թվականի ապրիլի 4-ին ստորագրված «Կենսաբանության եւ բժշկության նվաճումների կիրառման առնչությամբ մարդու իրավունքների եւ արժանապատվության պաշտպանության մասին» կոնվենցիան (Օվիեդոյի կոնվենցիա), որը ստորագրման համար բացվել է 1997 թ. ապրիլի 4-ին, ուժի մեջ է մտել  1999 թ. դեկտեմբերի 1-ին: Հայաստանի Հանրապետության կողմից այն ստորագրվել է 2024 թ. մայիսի 16-ին:

Հայաստանի կողմից ԵԽ Օվիեդոյի կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Կոնվենցիա) վավերացումը կարեւոր նշանակություն ունի՝ վերահաստատելու Հայաստանի հանձնառությունը մարդու իրավունքները առողջապահության ոլորտում պաշտպանելու տեսանկյունից:

Նշենք որ, Կոնվենցիան ստորագրելիս Հայաստանը վերապահում է ներկայացրել վերարտադրողական բժշկության ոլորտում երեխայի սեռի ընտրությունն արգելող Կոնվեցիայի 14-րդ հոդվածի առնչությամբ՝ հիմնավորելով, որ ՀՀ օրենսդրությունը նույն արգելքը նախատեսելով հանդերձ՝ բացառություն է կատարում այն դեպքերի համար, երբ, սեռով պայմանավորված, ժառանգական հիվանդության ռիսկ է առկա կամ ընտանիքում արդեն նույն սեռի երեք երեխաներ կան:

Նախագծի վերաբերյալ դիտողություններ եւ առաջարկություններ չկան:

Նախագիծը սոցիալ, կրթական, առողջապահական հիմնախնդիրների տեսանկյունից լրամշակման կարիք չունի:
 

ՓՈՐՁԱԳԻՏԱԿԱՆ ԵՎ ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

ՎԱՐՉՈՒԹՅԱՆ ՍՈՑԻԱԼ, ԿՐԹԱԿԱՆ,

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ՓՈՐՁԱՔՆՆՈՒԹՅԱՆ

ԲԱԺՆԻ ՊԵՏ                                                                        ԼԻԼԻԹ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆ

Կատարող՝   Լ. Սարգսյան (հեռ.՝ 011 513-270, 12-70)

25.03.2025թ.