Հարգելի պարոն Նիկոյան

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի պատգամավոր Վիկտոր Դալլաքյանի` օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացրած «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի վերաբերյալ սկզբունքային առարկություններ չունի: Միաժամանակ հարկ է նկատել, որ`

1. Համաձայն մի շարք բացատրական եւ հոմանիշների բառարանների՝ օրենքի նախագծում օգտագործվող «ստերջացում» բառը մարդկանց համար կիրառվող «ամլացում» բառի՝  կենդանիների նկատմամբ օգտագործվող հոմանիշն է:

Միաժամանակ անհրաժեշտ է նկատի ունենալ այն, որ օրենքի նախագծում նկարագրվող գործողության բնորոշման համար օգտագործվում է միջազգային ճանաչում ստացած «chemical castration» հասկացությունը (Մեծ Բրիտանիայում` «chemical castration», Ֆրանսիայի Հանրապետությունում` «castration chimique»), ուստի, անհրաժեշտ է քննարկել օրենքի նախագծում  օգտագործվող եզրույթի վերանայման հարցը:

2. Օրենքի նախագծի ընդունման կապակցությամբ կարող են էական հակասություններ առաջանալ Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի դրույթների հետ: Այսպես, Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի «Անմեղսունակ անձանց նկատմամբ բժշկական բնույթի հարկադրական միջոցներ կիրառելու վարույթը» 52-րդ գլխի համաձայն բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները կիրառվում են քրեական օրենքով չթույլատրված արարքը կատարած անձանց նկատմամբ՝ դատարանի որոշմամբ` հարկադիր կարգով: Նույն գլխի 450-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն «Բժշկական բնույթի հարկադրական միջոցները դատարանը կիրառում է այն անձանց նկատմամբ, ովքեր քրեական օրենքով չթույլատրված արարքը կատարել են անմեղսունակ վիճակում, եթե այդ անձինք շարունակում են վտանգավոր լինել հասարակության համար»: Բացի դրանից, օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով օրենսգրքի 97-րդ հոդվածում որպես լրացում նախատեսվող 5-րդ կետում նշված արարքները հնարավոր է, որ իրականացվեն ոչ միայն անմեղսունակ, այլեւ մեղսունակ անձանց կողմից:

Հարկ է նկատի ունենալ նաեւ այն, որ օրենքի նախագծի 1-ին հոդվածով Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 1-ին մասում որպես լրացում նախատեսված 5-րդ ենթակետը խմբագրման կարիք ունի` հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ տվյալ ենթակետով հղում է կատարվում օրենսգրքի 140-րդ հոդվածի 3-րդ, 141-րդ  հոդվածի 3-րդ եւ 142-րդ հոդվածի 3-րդ մասերին, որոնք գոյություն չունեն:

3. Նախագծի 1-ին հոդվածով կատարված լրացման դեպքում անհրաժեշտ է օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի 2-րդ մասը «առաջին մասում» բառերից հետո լրացնել «բացառությամբ 1-ին մասի 5-րդ կետում» բառերով:

4. 97-րդ հոդվածի 4-րդ մասը «լուծելու համար» բառերից հետո անհրաժեշտ է  լրացնել «բացառությամբ սույն հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետում նշված անձանց» բառերով:

5. Նախագծի 2-րդ հոդվածով օրենսգրքի 97-րդ հոդվածում որպես լրացում նախատեսվող 5-րդ մասի համաձայն նշված բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցը կիրառվում է համալիր փորձագիտական եզրակացությունից հետո, սակայն պարզ չէ, թե ինչ կարգով, ում կողմից եւ ինչ ժամկետներում է իրականացվելու տվյալ փորձաքննությունը:

6. Նախագծի 4-րդ հոդվածով օրենսգրքում որպես լրացում նախատեսվող 100.1-ին հոդվածի`

1) 1-ին մասում «դեղամիջոց» բառը փոխարինել «դեղ» բառով` նկատի ունենալով «Դեղերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 1-ին հոդվածի պահանջը.

2)  վերաբերյալ տեղեկացնում ենք, որ դրա ընդունման կապակցությամբ կարող են առաջանալ իմաստային եւ իրավական հակասություններ` Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի եւ քրեական դատավարության օրենսգրքի դրույթների հետ:

Մասնավորապես, նախագծի 4-րդ հոդվածով օրենսգրքում որպես լրացում նախատեսվող 100.1-ին հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն առաջին անգամ հանցանք կատարած անձի նկատմամբ քիմիական ստերջացումը նախատեսվում է իրականացնել վերջինիս համաձայնությամբ: Այնինչ, Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի «Բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները» 15-րդ գլխի եւ Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի «Անմեղսունակ անձանց նկատմամբ բժշկական բնույթի հարկադրական միջոցներ կիրառելու վարույթը» 52-րդ գլխի իմաստային բովանդակությունից բխում է, որ բժշկական բնույթի հարկադրանքի միջոցները կիրառվում են քրեական օրենսգրքով չթույլատրված արարքը կատարած անձանց նկատմամբ` դատարանի որոշմամբ՝ հարկադիր կարգով:

Միջազգային փորձի տեսակետից հայտնում ենք, որ քիմիական կաստրացիան կիրառվում է ԱՄՆ-ում` Կալիֆոռնիա, Ֆլորիդա, Ջորջիա, Տեհաս, Լուիզիանա, Մոնտանա նահանգներում, Կանադայում եւ մի շարք եվրոպական պետություններում` Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Դանիա, Իսրայել, Շվեդիա, Լեհաստան, Նորվեգիա:

Միջազգային փորձի ուսումնասիրությունից բխում է, որ տարբերակվում է երկու ձեւի քիմիական կաստրացիա` պարտադիր՝ անկախ հանցագործի ցանկությունից կամ համաձայնությունից (նման կարգավորում է նախատեսված ԱՄՆ-ի նշված նահանգներում եւ Լեհաստանում) եւ կամավոր՝ միայն հանցագործի համաձայնությամբ կիրառվող (նման կարգավորում է նախատեսված մի շարք եվրոպական պետություններում` Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Դանիա, Իսրայել, Շվեդիա, Լեհաստան, Նորվեգիա):

Միջազգային փորձի ուսումնասիրությունից բխում է նաեւ, որ քիմիական կաստրացիան կիրառվում է հետեւյալ ընթացակարգով`

սեռական անձեռնմխելիության համար դատապարտված հանցագործները պատիժը կրելու ավարտից առաջ` հիմնականում մեկ շաբաթ առաջ, պարտադիր կերպով անցնում են բժշկական-հոգեբանական-հոգեբուժական փորձաքննություն: Փորձաքննության արդյունքում, եթե հաստատվում է ապագայում այդ հանցագործության կատարման հնարավորությունը, այդ անձանց առաջարկվում է կիրառել քիմիական կաստրացիա: Հրաժարվելու դեպքում նրանց նկատմամբ նշանակվում է հիվանդանոցային հարկադիր բուժում` նրանց հասարակությունից մեկուսացնելու միջոցով: Դա կիրառվում է այնքան ժամանակ, մինչեւ այդ անձինք համաձայնվում են քիմիական կաստրացիայի, կամ դատարանը` համապատասխան բժշկական-հոգեբանական-հոգեբուժական փորձաքննության հիման վրա հաստատված է համարում նրանց հանրային վտանգավորության բացակայությունը:

Մեծ Բրիտանիայում նույնպես ներդրվել է քիմիական կաստրացիա` անձի համաձայնությամբ: Բացի դրանից՝ ընդունվել է Մեգանի օրենքին համահունչ օրենք, որի համաձայն նախկինում սեռական հանցագործություն կատարած անձանց ցուցակները հրապարակվում են:

Չեխիան աշխարհի գրեթե միակ երկիրն է, որտեղ կիրառվում է ֆիզիկական կաստրացիա: Այն կիրառվում է հիմնականում կրկնահանցագործների նկատմամբ եւ միայն կամավոր հիմունքներով:

Լեհաստանը միակ եվրոպական երկիրն է, որտեղ քիմիական կաստրացիան կիրառվում է անկախ անձի համաձայնությունից: Դա պարտադիր կերպով կիրառվում է այն անձանց նկատմամբ, ովքեր բռնաբարել են մինչեւ 15 տարեկան անձանց կամ մերձավոր ազգականի: Այլ սեռական բնույթի հանցագործությունների կատարման համար դրա կիրառման հնարավորությունը որոշում է դատարանը, որն այդ որոշումը կայացնում է անձին ազատ արձակելուց 6 ամիս առաջ:

Հարավային Կորեան դարձել է առաջին ասիական երկիրը, որտեղ քիմիական կաստրացիան նախատեսված է որպես քրեական պատիժ: Օրենքը հնարավորություն է տալիս դատարաններին որպես պատիժ նշանակել քիմիական կաստրացիան մինչեւ 15 տարի ժամկետով` անչափահասների նկատմամբ սեռական հանցագործություն կատարած անձանց նկատմամբ:

Վերլուծելով նշված փորձը՝ գտնում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետությունում նպատակահարմար է  քիմիական կաստրացիան  դիտարկել ոչ թե որպես պատիժ, այլ որպես հանցագործությունների կանխման միջոց:

Միաժամանակ հայտնում ենք, որ, ներկայացված օրենքի նախագիծը Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովում քննարկելիս, հարակից զեկուցմամբ հանդես կգա Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանը:

Ներկայացնում ենք օրենքի նախագծի  ընդունման դեպքում ընդունումից հետո դրա կատարումն ապահովող՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշումների կամ այլ իրավական ակտերի ցանկը եւ ժամանակացույցը`

1. «Քիմիական եղանակով ստերջացում իրականացնելու համար անհրաժեշտ հորմոնալ դեղամիջոցների ցանկը հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում՝ օրենքի ընդունումից 6 ամիս  հետո:

2. «Քիմիական ստերջացում իրականացնելու համար անհրաժեշտ համալիր փորձաքննության իրականացման կարգը հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում՝ օրենքի ընդունումից 6 ամիս հետո:

Կից ներկայացվող փաստաթղթերում տրված է օրենքի նախագծի կարգավորման ազդեցության գնահատականը:
 

Հարգանքով`
	ՏԻԳՐԱՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

«Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագիծն իր մեջ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2009 թվականի հոկտեմբերի 22-ի «Նորմատիվ իրավական ակտերի նախագծերի հակակոռուպցիոն բնագավառում կարգավորման ազդեցության գնահատման իրականացման կարգը հաստատելու մասին» թիվ 1205-Ն որոշմամբ հաստատված Կարգի 9-րդ կետով նախատեսված որեւէ կոռուպցիոն գործոն չի պարունակում:

Նախագծի` սոցիալական պաշտպանության ոլորտում կարգավորման ազդեցության գնահատումն իրականացվել է Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2010 թվականի հունվարի 14-ի «Նորմատիվ իրավական ակտերի նախագծերի` սոցիալական պաշտպանության ոլորտում կարգավորման ազդեցության գնահատման իրականացման կարգը հաստատելու մասին» N 18-Ն որոշման համաձայն:

Նախագիծը սոցիալական պաշտպանության  ոլորտում  ունի դրական ազդեցություն:
 

1. «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի  (այսուհետ` օրենք) նախագծի ընդունման արդյունքում շրջակա միջավայրի oբյեկտների` մթնոլորտի, հողի, ջրային ռեսուրսների, ընդերքի, բուuական եւ կենդանական աշխարհի, հատուկ պահպանվող տարածքների վրա բացասական հետեւանքներ չեն առաջանա:

2. Օրենքի նախագծի չընդունման դեպքում շրջակա միջավայրի oբյեկտների  վրա բացասական հետեւանքներ չի առաջացնի:

3. Օրենքի նախագիծը բնապահպանության ոլորտին չի առնչվում, այդ  ոլորտը կանոնակարգող իրավական ակտերով ամրագրված uկզբունքներին եւ պահանջներին չի հակասում:

Օրենքի նախագծի կիրարկման արդյունքում բնապահպանության բնագավառում  կանխատեuվող  հետեւանքների գնահատման եւ վարվող քաղաքականության համեմատական վիճակագրական վերլուծություններ կատարելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

«Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխությոնւներ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի ընդունումը առողջապահության բնագավառի վրա ազդեցություն չի ունենա: