«ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ (Պ-270-19.02.2018-ՊԱ-011/0) ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆԸ
«Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծով (այսուհետ` նախագիծ) առաջարկվող կարգավորումներն անհրաժեշտ ենք համարում դիտարկել համակարգային կապի մեջ ինչպես վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի (այսուհետ` օրենսգիրք) և ճանապարհային երթևեկության անվտանգության վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության, այնպես էլ վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ նոր օրենսգրքի նախագծի դրույթների հետ: Ընդ որում, նախագծային դրույթների գնահատման համար հիմք են հանդիսացել նաև դրանց համար ներկայացված հիմնավորումները:
1.Նախագծի 1-ին հոդվածի՝
1) «ա» կետով առաջարկվում է փոփոխել օրենսգրքի 123.5-րդ հոդվածի 2-րդ մասը` սահմանելով, որ տրանսպորտային միջոցի հաշվառման համարանիշը սահմանված տեղում չփակցնելն առաջացնում է վարչական պատասխանատվություն, «եթե դա պայմանավորված չէ տվյալ պահին անհաղթահարելի հանգամանքներով»: Առաջարկվող փոփոխության, ինչպես նաև դրա առնչությամբ նախագծին կից ներկայացված հիմնավորման մեջ ներկայացված դիտարկման վերաբերյալ հարկ է նշել, որ գործող օրենսդրական կարգավորումների պայմաններում ևս անհաղթահարելի ուժի պարագայում իրավախախտում կատարելը չի առաջացնում վարչական պատասխանատվություն, քանի որ պատասխանատվության վրա հասնելն oրենսդիրը պայմանավորել է մեղքի առկայությամբ` օրենսգրքի 9-րդ հոդվածում սահմանելով, որ «Վարչական իրավախախտում է համարվում (...) մեղավոր (դիտավորյալ կամ անզգույշ) այնպիսի գործողությունը կամ անգործությունը, որի համար օրենսդրությամբ նախատեսված է վարչական պատասխանատվություն:»:
Այլ կերպ ասած, վարչական պատասխանատվություն առաջանալու համար անհրաժեշտ պայման է այն, որ անձը գիտակցել է իր արարքի հակաօրինականությունը կամ թեև չի գիտակցել, բայց կարող էր գիտակցել իր արարքի հակաօրինականությունը կամ ղեկավարել այն: Անձի մեղավորությանը վերագրվող նշված պայմաններն առկա չեն անհաղթահարելի ուժի պայմաններում, երբ արարքը կատարվում է անձի կամքից անկախ:
Հարկ է նշել, որ թեև օրենսգիրքը, որպես վարչական պատասխանատվությունը բացառող հանգամանք, ուղղակիորեն չի նախատեսել անհաղթահարելի ուժը, այնուամենայնիվ, օրենսգրքի մի շարք կարգավորումների համակարգային վերլուծությունը թույլ է տալիս փաստել, որ անհաղթահարելի ուժի պայմաններում վարչական իրավախախտում կատարելը, երբ առկա չէ անձի մեղավորությունը, չի առաջացնում վարչական պատասխանատվություն:
Միաժամանակ, վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ նոր օրենսգրքի նախագիծն այս առումով հստակություն է մտցրել` անհաղթահարելի ուժը դիտարկելով որպես վարչական պատասխանատվությունը բացառող հանգամանք.
2) «բ» կետով առաջարկվող փոփոխության, դրա կապակցությամբ նախագծի հիմնավորման մեջ ներկայացված օրենսգրքի և «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը» կետի դրույթների միջև առկա առերևույթ հակասության վերաբերյալ հայտնում ենք, որ «Իրավական ակտերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 45-րդ հոդվածի 9-րդ մասի համաձայն, եթե իրավական ակտում բառը նշված է եզակի թվով, ապա դա տարածվում է նաև այդ բառի հոգնակիի վրա և հակառակը, եթե տվյալ իրավական ակտով այլ բան նախատեսված չէ կամ ուղղակի այլ բան չի բխում այդ իրավական ակտի բովանդակությունից:
Բացի դրանից, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2010 թվականի սեպտեմբերի 9-ի N 1251-Ն որոշման N 11 հավելվածի 12-րդ կետի համաձայն թեթև մարդատար և բեռնատար ավտոմոբիլներին ու ավտոբուսներին հատկացվում են թվերի ու տառերի միևնույն հավաքածուն պարունակող 2 (դիմացի և հետին), իսկ մոտոտրանսպորտային միջոցներին, տրիցիկլերին, քվադրոցիկլերին, կցորդներին ու կիսակցորդներին՝ մեկ համարանիշ: Այսինքն, սահմանվում է համարանիշերի տրամադրման երկու ռեժիմ` կախված տրանսպորտային միջոցի տեսակից: Հետևաբար, «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը» կետով նախատեսված կարգավորումը ևս, տրանսպորտային միջոցի տեսակով պայմանավորված, պետք է դիտարկել տարբեր կերպ:
Այս մեկնաբանությունների համատեքստում օրենսգրքի 123.5-րդ հոդվածի և «Ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի «ը» կետի միջև հակասություն չկա:
Տեղին է նշել, որ նախագծով առաջարկվող դրույթը խնդրահարույց է ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ոլորտի մի շարք այլ իրավախախտումների (օրինակ` տեսանկարահանող սարքով արձանագրվող) տեսանկյունից: Չի բացառվում, որ անձը դիտավորյալ հանի, օրինակ, դիմացի համարանիշը և գերազանցի թույլատրելի արագությունը` օգտվելով այն հանգամանքից, որ համարանիշի բացակայության պայմաններում հնարավոր չի լինի նույնականացնել տրանսպորտային միջոցը և արձանագրել իրավախախտումը:
Հարկ է նշել նաև, որ քննարկման առարկա դրույթի վերաբերյալ նախագծի հիմնավորման մեջ ներկայացված մտավախությունն անհաղթահարելի հանգամանքների վերաբերյալ ևս սպառվում է գործող օրենսդրական կարգավորումների պայմաններում:
2.Նախագծի 2-րդ հոդվածով օրենսգրքի 124-րդ հոդվածում առաջարկվող տրանսպորտային միջոցի վարորդի կողմից՝
1) աղբ նետելու պատասխանատվության վերաբերյալ հայտնում ենք, որ թե՛ օրենսգիրքը, թե՛ վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ նոր օրենսգրքի նախագիծը սահմանում են վարչական պատասխանատվություն ոչ միայն տրանսպորտային միջոցի վարորդի, այլև ուղևորի կողմից տրանսպորտային միջոցից աղբ կամ այլ առարկաներ նետելու համար.
2) ձայնային ազդանշանի կիրառման կանոնները ժամանակային առումով տարբերակելը հիմնավորված չէ: Ձայնային ազդանշանների կիրառման կանոնները խախտելու անմիջական օբյեկտը ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովման ոլորտի հասարակական հարաբերություններն են, ինչն ուղղակիորեն բխում է նաև օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի վերնագրից: Հետևաբար, գիշերային ժամերին ձայնային ազդանշանների կիրառման կանոնները խախտելու համար առավել խիստ պատասխանատվություն նախատեսելն անհրաժեշտ է ծանրակշիռ հիմնավորել հենց ճանապարհային երթևեկության անվտանգության տեսանկյունից: Նախագծի հիմնավորման մեջ նշված քաղաքացիների հանգիստը խախտելու վերաբերյալ դրույթներն ընդգրկված են օրենսգրքի հասարակական հարաբերությունների դեմ ուղղված իրավախախտումների այլ հոդվածներում: Մասնավորապես, օրենսգրքի 180-րդ հոդվածը պատասխանատվություն է նախատեսում լռությունը խախտելու համար, որը ներառում է նաև գիշերային ժամանակ (ժամը 23.00-ից մինչև 7.00-ն) ձայնային ազդանշաններ տալը, որը կապված չէ անհետաձգելի անհրաժեշտության հետ: Ընդ որում, վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ նոր օրենսգրքի նախագծով վերանայվել է օրենսգրքի նշված հոդվածով նախատեսված սանկցիան` նախազգուշացման փոխարեն նախատեսելով տուգանք, իսկ նույն արարքը վարչական տույժ նշանակելու մասին որոշման անբողոքարկելի դառնալուց հետո` մեկ տարվա ընթացքում կրկին կատարելը դիտարկվել է որպես ծանրացնող հանգամանք` կրկնակի սանկցիայով:
Ամփոփելով նշվածը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը գտնում է, որ ներկայացված օրենքի նախագծով քննարկվող հոդվածներում փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտությունը բացակայում է և առաջարկում է դրանք թողնել անփոփոխ: