«Գույքահարկի  մասին»  Հայաստանի  Հանրապետության օրեն­քում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հան­րա­պե­­տու­թյան օրենքի նախա­գծի (Պ-116-16.08.2017-ՊԱ-011/0) վե­րա­բերյալ  Հայաստանի   Հանրապետության  կառավարության                   

ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն առաջարկում է ներկայացված նախագծով քննարկվող գործող օրենքի հոդվածը թողնել անփոփոխ՝ հետևյալ հիմնավոր­մամբ.

1. «Գույքահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համաձայն, գույքա­հար­կը սեփականության իրա­վուն­քով հարկ վճարողին պատկանող հարկվող օբյեկտ համար­վող գույքի համար նույն օրենքով սահմանված կարգով և չափով գույքի գտնվելու վայրի տե­ղա­կան ինքնա­կա­ռա­վար­ման մարմնի բյուջե վճարվող ուղղակի հարկ է, որը կախված չէ հարկ վճարողների տնտեսա­կան գործունեության արդյունքներից: Հետևաբար, գույքահարկի գծով ցան­կացած արտո­նու­թյան սահմանում անխուսափելիորեն հանգեցնելու է տեղական ինքնա­կա­­ռա­վար­ման մար­մինների ֆինանսական միջոցների կրճատման, որը հակադրվում է տեղա­կան ինքնա­կառավարման մարմինների ֆինանսական անկախության սկզբունքին: Ընդ որում, հա­մայնքներին ֆինանսական համահարթեցման համար բյուջեից տրվող միջոցները նախա­տես­վում են օրենսդրությամբ սահմանված որոշակի կանոններով, որոնք բացառում են գույ­քա­հար­կի արտոնությունների դիմաց փոխհատուցումների տրամադրում: Հետևաբար առա­ջարկ­վող արտոնությունների ընդունման դեպքում կստացվի, որ զինված ուժերից 20 տարվա պար­տա­դիր զինվորական ծառայություն անցած սպայական կազմի հոսունության խնդրի լուծման հա­մար վճարում են տեղական ինքնակառավարման մարմինները, ինչը կարծում ենք տրա­մա­բա­նական և հիմնավորված չէ:
2. «Գույքահարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված գույքահարկից ազատման արտոնությունը սահմանված է՝

                1) ՀՀ միջազգային պայմանագրերով դաշնակից երկրների, ինչպես նաև Հայաստանի Հան­րապետության զինված ուժերում և այլ զորքերում պարտադիր ժամկետային զինվորական ծա­ռայության մեջ գտնվող անձանց համար՝ վերջիններիս սեփականության (կամ համասե­փա­կա­նության) իրավունքով պատկանող միայն հասարակական և (կամ) արտադրական նշա­նա­կու­թյան շինություն չհանդիսացող շենքերի և շինությունների և (կամ) փոխադրամիջոցների կամ նշյալ հարկման օբյեկտների՝ իրենց բաժնի մասով: Ընդ որում, նշյալ արտոնությունը կի­րառ­վում է միայն պարտադիր զինվորական ծառայության ընթացքում.

                2) պարտադիր ժամկետային ծառայության ավարտից հետո Հայաստանի Հանրա­պե­տու­թյան զինված ուժերում և այլ զորքերում ծառայություն անցած` ռազմաուսումնական հաստա­տու­թյուններն ավարտած անձանց համար` հասարակական և (կամ) արտադրական նշանա­կու­թյան շինություն չհան­դի­սացող մեկ շինության մասով, որի հարկման բազան չի գերազանցում 40.0 մլն դրամը (չգե­րա­զանցող մասով) և մեկ փոխադրամիջոցի մասով, որի հարկման բազան չի գերա­զան­ցում 150 ձիաուժը (չգերազանցող մասով:):

Գույքահարկից ազատման արտոնության նման շրջանակի սահմանումն ունի հստակ ընդգծված տրամաբանություն և նպատակադրում: Մասնավորապես՝

1) միայն պարտադիր զինվորական ծառայության մեջ գտնվող անձանց գույքահարկից ազա­տելու տրամաբանությունը կայանում է նրանում, որ պարտադիր զինվորական ծառա­յու­թյան ընթացքում անձը, իր կամքից անկախ, զրկվում է ինչպես այդ գույքն օգտագործելու կամ դրա­նից օգտվելու հնարավորությունից, այնպես էլ առհասարակ եկամուտներ ստանալու հնա­րա­վորությունից, հետևաբար տրամաբանական է, որ վերջինս ծառայու­թյան ընթացքում (եկա­մուտ­ներ ստանալու հնարավորությունից զրկված լինելու ժամանակա­հատ­վածում) ազատվի իրեն պատկանող ոչ արտադրական կամ ոչ հասարա­կական գույքի մասով հաշվարկվող գույ­քա­հարկի պարտավորությունից: Նշյալ նկատառումը հիմնավորվում է նաև նրա­նով, որ «Գույքահարկի մասին» Հայաստանի Հանրա­պե­տու­թյան օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասի վեր­ջին պարբե­րության համաձայն, այն բոլոր դեպքերում, երբ արտոնությունից օգտվող գույքից ստաց­վում են եկամուտները (երբ գույքը հանձնվում է վարձակալության կամ հավատար­մագրային կառավարման) արտոնությունը դադարում է գործել:

Ինչ վերաբերում է արտադրական կամ հասարարական նշանակության գույքի նկատ­մամբ նշյալ արտոնությունը չկիրառելու հիմնավորումներին, ապա այդ կապակցությամբ հայտ­նում ենք, որ այն հիմնավորվում է նրանով, որ արտադրական կամ հասարարական նշա­նա­կու­թյան գույքից եկամուտներ ստանալու հնարա­վորու­թյունը, զինվորական ծառայ­ության մեջ գտնվե­լու հանգամանքով պայմանավորված, չի սահ­մա­նափակվում.

2) պարտադիր ժամկետային ծառայության ավարտից հետո գույքահարկից ազատման արտոնությունը միայն ռազմաուսումնական հաստատություններն ավարտած անձանց նկատ­մամբ կիրառելը զինված ուժերը որակավորված սպայական կազմով համալրելուն խթա­նելու նպա­տակադրում ունի: Մյուս կողմից, «Զինվորական ծառայության անցնելու մասին» Հայաս­տա­նի Հանրա­պե­տու­թյան օրենքի 4-րդ հոդվածի 3-րդ կետի երրորդ պարբերության հա­մա­ձայն, ռազ­­մա­ուսում­­նական հաստատություններ կամ համապատասխան սպայական կամ սեր­ժան­տական դասընթացներ ավարտած զինծա­ռա­յող­ների հետուսումնական պայմանա­գրա­յին զինծառա­յու­թյունը պարտադիր է: Ուստի կարելի է փաստել, որ «Գույքահարկի մասին» Հայաս­տանի Հանրա­պե­տու­թյան օրեն­քով, գույքահարկից ազատումը նպատակ ունի խթանելու նաև որա­կավորված երկարաժամկետ ծառայությունը: Ընդ որում, հաշվի առնելով այն հանգա­ման­քը, որ նշյալ արտոնության կիրա­­ռության առումով ժամկետային սահմանափակում նախա­տես­ված չէ` արտոնությունից օտվելու չարաշահումների հնարավորությունները կանխելու և հա­մայնք­­ների եկամուտների անհարկի նվազեցումների ռիսկերը սահմանափակելու համար՝ «Գույ­քա­հարկի մասին» Հայաստանի Հանրա­պե­տու­թյան օրենքով նշյալ արտոնության մասով սահմանավել են հարկման բազայի որոշակի շեմեր:

Քննարկման դրված նախագծով ներկայացված առաջարկությունը հակա­դրվում է վերո­նշյալ տրամաբանությանը և նպատակադրումներին: Մասնավորապես, նախագծով առաջարկ­վում է արտոնություն կիրառել ոչ միայն պար­տա­դիր զինվորական ծառայության մեջ գտնվող անձանց նկատմամբ, այլ առհասարակ՝ Հայաստանի Հանրա­պե­տու­թյան զինված ուժերում և այլ զորքերում զինվորական ծառայության մեջ գտնվող բոլոր անձանց նկատմամբ: Կարծում ենք, որ վերոգրյալը հիմնավորված համարվել չի կարող, այն պատ­ճառով, որ պարտադիր զինվորական ծառայությունից տարբերվող զինվորական ծառա­յու­թյան մեջ գտնվող անձինք, ըստ էության, զրկված չեն այդ գույքն օգտագործելու կամ դրանից օգտվելու հնարա­վորու­թյու­նից և, միաժամանակ, զինվորական ծառայության դիմաց վարձատրվում են (ստանում են եկամուտ­ներ), հետևաբար ունեն գույքահարկը վճարելու համար միջոցներ: Առաջարկությունը թերևս հիմնավորված կարող էր համարվել այն դեպքում, երբ զինվորա­կան ծառայությունից ստաց­վող եկամուտները և գույքահարկի գծով հարկային պար­­­տավորություններն անհա­մա­տե­ղե­լի լինեին, մինչդեռ հայտնի է, որ Հայաստանի Հանրա­պե­տու­թյանում գույքահարկի գծով հար­կային բեռը բավականին ցածր է և այդ առումով հեռու է արդարացված համար­վելուց:

3. Ինչ վերաբերում է զինված ուժերից 20 տարվա պարտադիր զինվորական ծառա­յու­թյուն անցած սպայական կազմի հոսունության խնդրին, ապա գույքահարկի գծով արտոնու­թյան բացակայությամբ պայմանավորված՝ այդ խնդրի առկայության մասին հիմնա­վորում­ներ նա­խագծով ներկայացված չեն և այդ առումով տեղին կլիներ նախ և առաջ հիմնավորել խնդրի առ­կայությունը (oրինակ, որ որպես խնդրի հիմանավորում կարող էր ծառայել այն փաստը, թե առաջարկվող արտոնության բացակայությամբ պայ­մա­նա­վոր­ված քանի պայմանագրային զին­վո­րական ծառայող է հրաժարվել զինվորական ծառա­յությունից): Այդուհանդերձ, եթե նույնիսկ խնդիրն առկա է, ապա կարծում ենք, որ գույքահարկի գծով արտոնություններ սահմանելու առաջարկությունը խնդրի լուծման միակ, համենայն դեպս՝ լավա­գույն միջոցը չէ և գտնում ենք, որ խնդիրն անհրաժեշտ է լուծել այլ՝ ավելի հասցեական և արդյունավետ գործիքների միջոցով:
4. Բացի դրանից, նախագծով ներկայացված առաջարկության ընդունման դեպքում «Գույ­քա­հարկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 15-րդ հոդվածի 2-րդ մասի առաջին և երկրորդ պարբերու­­թյուն­ների միջև կառաջանան հակասություններ, քանի որ մի կողմից նախա­տես­վում է զին­վորա­կան ծա­ռայության մեջ գտնվող բոլոր անձանց հասարա­կական և արտադրական գույք չհա­մար­վող ամբողջ գույքի մասով գույքահարկից ազատում, մյուս կողմից ռազմա­ուսում­նական հաստա­տություններն ավարտած զինծառայողների համար սահման­ված են սահմանափակ շրջա­նակով գույքահարկից ազատման արտոնություններ:

Ամփոփելով վերոգրյալը՝ կարելի է փաստել, որ նախագծով ներկայացված առաջարկու­թյունը մի կողմից հակադրվում է գույքահարկով հարկման ընդհանուր տրամաբանությանը, մյուս կողմից ստեղծում է արտոնությունից անհարկի օգտվելու ռիսկեր և չի հան­գեց­նելու իր առջև դրված խնդիրների իրագործմանը: