1) 2-րդ մասից հանել «(բացառությամբ սույն հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերությամբ նախատեսված դեպքի)» բառերը,

2) 4-րդ մասը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ նոր նախադասությամբ.

«Սույն մասին համապատասխան վաղեմության վերջնաժամկետը երկարաձգվում է կասեցման ժամանակահատվածում ներառված աշխատանքային օրերի քանակի չափով:»,

3) 5-րդ մասը եւ 6-րդ մասի 2-րդ կետն ուժը կորցրած ճանաչել,

4) 6-րդ մասի 1-ին կետը շարադրել հետեւյալ խմբագրությամբ.

«1) եթե լրացել են սույն հոդվածի 2-րդ մասին համապատասխան՝ հարկային պարտավորությունների առաջադրման ժամկետները.»:

Հոդված 2. Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածում՝

1) 10-րդ մասի առաջին պարբերությունը շարադրել հետեւյալ խմբագրությամբ.

«Բացառությամբ սույն հոդվածի 10.1-ին մասով սահմանված՝ հարկային պարտավորությունն ավելացնող եւ (կամ) հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարը նվազեցնող հարկային հաշվարկների ներկայացման դեպքերի, հարկային հաշվարկներ չեն կարող ներկայացվել այն դեպքերում, եթե հարկային հաշվարկը վերաբերում է՝»,

2) 10-րդ մասի 3-րդ կետից հանել «, բացառությամբ Օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերությամբ նախատեսված դեպքի» բառերը,

3) 10-րդ մասից հետո լրացնել հետեւյալ խմբագրությամբ 10.1-ին մաս.

«10.1. Անկախ սույն հոդվածի 10-րդ մասով սահմանված սահմանափակումներից՝ հարկային պարտավորությունն ավելացնող եւ (կամ) հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարը նվազեցնող հարկային հաշվարկները (այդ թվում ճշտված հարկային հաշվարկները) ներկայացվում են հարկային մարմնի սահմանած կարգով:»,

4) 10-րդ մասի 2-րդ կետը եւ 11-րդ մասի 2-րդ կետն ուժը կորցրած ճանաչել:

Հոդված 3. Օրենսգրքի 54-րդ հոդվածի 5-րդ մասից հանել «, ինչպես նաեւ Օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերությամբ նախատեսված դեպքի վրա» բառերը:

Հոդված 4. Օրենսգրքի 308-րդ հոդվածի 1-ին մասում՝

1) 1-ին կետի «ե.1» ենթակետում «ապրանքների» բառը փոխարինել «արտադրատեսակների» բառով եւ հանել «, բնաիրային» բառը,

2) 2-րդ կետում «վճարած հարկերի» բառերից հետո լրացնել «եւ վճարների» բառերը:

Հոդված 5. Օրենսգրքի 336-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի «ա» ենթակետից հանել «: Սույն ենթակետի կիրառության իմաստով՝ համարվում է, որ հարկ վճարողը Օրենսգրքի 65-րդ գլխով սահմանված կարգով հորիզոնական մոնիտորինգի համաձայնագրի գործողության ժամանակահատվածում ներառված չէ բարձր ռիսկայնության խմբում» բառերը:

Հոդված 6. Օրենսգրքի 398-րդ հոդվածում՝

1) 1-ին մասում «հարկային իրավախախտում հայտնաբերելուց» բառերը փոխարինել «հնարավոր հարկային իրավախախտման ռիսկեր հայտնաբերելուց» բառերով,

2) 3-րդ մասում «հարկային իրավախախտման փաստը» բառերը փոխարինել «հնարավոր հարկային իրավախախտման ռիսկերը» բառերով:

Հոդված 7. Ուժը կորցրած ճանաչել Օրենսգրքի 65-րդ գլուխը:

Հոդված 8.

1. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

2. Սույն օրենքի 2-րդ հոդվածի 3-րդ կետով սահմանվող դրույթի կիրարկումն ապահովող ենթաօրենսդրական ակտը հարկային մարմինը սահմանում է սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո եռամսյա ժամկետում:

3. Սույն օրենքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ կետը տարածվում է 2018 թվականի հունվարի 1-ից հետո ծագած հարաբերությունների վրա:

1. Իրավական ակտի անհրաժեշտությունը (նպատակը). Նախագծերի հիմնական նպատակը պայմանավորված է ՀՀ հարկային օրենսգրքի կիրառման ընթացքում առաջացած հարցերի կանոնակարգման եւ հստակեցման, օրենսգրքի առանձին դրույթների վերանայման, դրանցում բովանդակային, խմբագրական փոփոխություններ կամ լրացումներ կատարելու եւ նոր կարգավորումներ սահմանելու անհրաժեշտությամբ:

2. Կարգավորման հարաբերությունների ներկա վիճակը եւ առկա խնդիրները.

1) ՀՀ հարկային օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ մասնավորապես՝ հարկային մարմնի ստուգումների եւ ուսումնասիրությունների արդյունքում օրենսգրքի եւ վճարների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքների պահանջների խախտումներ հայտնաբերելու դեպքում հարկային պարտավորություններ չեն կարող առաջանալ, եթե դրանք հարկ վճարողին առաջադրվել են խախտումը կատարելու հարկային տարվան անմիջապես հաջորդող երրորդ հարկային տարին լրանալուց հետո (բացառությամբ նույն հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերությամբ նախատեսված դեպքի): Նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ հարկ վճարողի կողմից ներկայացվող հարկային հաշվարկով հարկային պարտավորությունները կամ հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարները չեն կարող փոփոխվել, եթե դրանք վերաբերում են այն հաշվետու ժամանակաշրջանին, որի վերջին օրվանից անցել է երեք տարի, եթե այլ բան նախատեսված չէ նույն մասով: Նույն մասով սահմանված ժամկետի եւ նույն հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված ժամկետի միջեւ ընկած ժամանակահատվածում հարկ վճարողի կողմից կարող է ներկայացվել նույն մասի առաջին պարբերությամբ սահմանված ժամկետում ներառված հաշվետու ժամանակաշրջաններին վերաբերող հարկային պարտավորությունները նվազեցնող կամ հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարներն ավելացնող հարկային հաշվարկ, որը հարկային մարմնի կողմից կարող է ստուգվել այդ հաշվարկը ներկայացնելու օրվան հաջորդող մեկ տարվա ընթացքում: Խնդիրն այն է, որ օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասի առաջին պարբերությունը կրկնում է 53-րդ հոդվածի 10-րդ մասի 3-րդ կետով սահմանված կարգավորումը (Հարկային հաշվարկներ չեն կարող ներկայացվել այն դեպքերում, եթե հարկային հաշվարկը վերաբերում է այն հաշվետու ժամանակաշրջանին, որի վերջին օրվանից անցել է երեք տարի, բացառությամբ օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասի երկրորդ պարբերությամբ նախատեսված դեպքի), իսկ 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ պարբերությունը գործնականում առաջացնում է անլուծելի տեխնիկական խնդիրներ, քանի որ հաշվետվությունները ներկայացվում են բացառապես էլեկտրոնային եղանակով եւ այդ եղանակով ներկայացված հարկային հաշվարկի ընդունումից հետո է հնարավոր ճշտել, թե տվյալ հաշվարկով հարկային պարտավորությունները նվազեցվում են, թե հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարներն ավելացվում են: Արդյունքում ստացվում է, որ հարկային մարմնի կողմից հաշվարկն ընդունվել է, սակայն այն չի համապատասխանում օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասի 2-րդ պարբերությամբ սահմանված պահանջին եւ հնարավոր չէ իրականացնել հաշվարկի ճշգրտման ծրագրային ապահովում,

2) օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված է, որ նույն հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված վաղեմության ժամկետի ընթացքը կասեցվում է, եթե հարկ վճարողի, հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի բացակայության կամ ի հայտ եկած այլ հանգամանքների հետեւանքով անհնար է դառնում ստուգման կամ այլ կերպ հարկային պարտավորությունների հաշվարկման իրականացումը: Ընդ որում, կասեցման հիմքերի դադարեցումից հետո վաղեմության ժամկետի ընթացքը շարունակվում է, եթե հարկային մարմինը կամ հարկային մարմնի համապատասխան պաշտոնատար անձը գիտեր կամ կարող էր իմանալ կասեցման հիմքերի դադարեցման մասին: Խնդիրն այն է, որ օրենսգիրքը հստակ չի կարգավորում, թե կասեցման հիմքերի վերացումից հետո քանի օրով կարող է երկարաձգվել վաղեմության ժամկետը,

3) օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 10-րդ մասով սահմանված են այն դեպքերը, երբ հարկային հաշվարկներ չեն կարող ներկայացվել: Սակայն որեւէ առանձնահատկություն սահմանված չէ հարկային պարտավորությունն ավելացնող եւ (կամ) հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարը նվազեցնող հարկային հաշվարկների ներկայացման համար: Խնդիրն այն է, որ բազմաթիվ դեպքերում հարկ վճարողները ցանկանում են վաղեմության ժամկետը լրացած հաշվետու ժամանակաշրջանների համար ներկայացնել հարկային պարտավորությունն ավելացնող եւ (կամ) հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարը նվազեցնող հարկային հաշվարկներ, սակայն օրենսգրքով նման հնարավորություն սահմանված չէ: Միաժամանակ, կան դեպքեր երբ պարտավորությունների ավելացումը կարող է կատարվել միայն հաշվարկների ներկայացման եղանակով, օրինակ՝ եկամտային հարկի անձնավորված հաշվարկի ներկայացմամբ,

4) օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 10-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ հարկային հաշվարկներ չեն կարող ներկայացվել, եթե հարկային հաշվարկը վերաբերում է այն հաշվետու ժամանակաշրջանին, որի ստուգումը՝ տվյալ հարկատեսակի մասով, սկսվել է, սակայն հաշվարկի ներկայացման օրը ստուգման ընթացքը կասեցված է: Ստացվում է, որ ստուգման մեջ գտնվող հարկ վճարողները կարող են ներկայացնել ստուգվող հաշվետու ժամանակաշրջանին վերաբերող հարկային հաշվարկներ, բայց չեն կարող հաշվարկները ներկայացնել, եթե հաշվարկի ներկայացման օրը ստուգման ընթացքը կասեցված է,

5) օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 11-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ ավելացված արժեքի հարկի մասով հարկային հաշվարկներ չեն կարող ներկայացվել նաեւ այն դեպքերում, եթե հարկային հաշվարկը վերաբերում է այն հաշվետու ժամանակաշրջանին, որի ուսումնասիրությունը՝ միասնական հաշվին մուտքագրման ենթակա գումարների հիմնավորվածության ուսումնասիրության նպատակով, սկսվել է, սակայն հաշվարկի ներկայացման օրը ուսումնասիրության ընթացքը կասեցված է: Խնդիրն այն է, որ ուսումնասիրության ընթացքում չի արգելվում հարկ վճարողի կողմից հարկային հաշվարկներ ներկայացնել, մինչդեռ ուսումնասիրության ընթացքը կասեցված լինելու պարագայում արգելվում է հարկային հաշվարկների ներկայացումը,

6) օրենսգրքի 308-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ հարկային մարմինը հարկ վճարողների իրազեկման նպատակով Կառավարության սահմանած ձեւով եւ կարգով հարկային մարմնի պաշտոնական ինտերնետային կայքում հրապարակում է առաջին 1000 խոշոր հարկ վճարողների ցանկերը եւ հարկային տարվա սկզբից նրանց վճարած հարկերի մեծությունները` հաշվարկված աճողական կարգով: Անհրաժեշտություն է առաջացել օրենսգրքում հստակեցնել, որ նշված ցանկում ներառվում է նաեւ վճարված վճարների վերաբերյալ տեղեկատվությունը: Բացի այդ օրենսգրքի 308-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի «ե.1» ենթակետի համաձայն՝ հրապարակվում են նաեւ մետաղական օգտակար հանածոյի արդյունահանման թույլտվություն ստացած ընդերքօգտագործող հարկ վճարողների՝ տարվա արդյունքներով վճարած հարկերի եւ վճարների ցանկերը, արտահանած ապրանքների ցանկերը՝ արժեքային, բնաիրային եւ քանակական չափերով: Խնդիրն այն է, որ նշված ցանկերի հրապարակման համար կիրառվում է նաեւ «բնաիրային չափ» հասկացությունը, որը իրավական որոշակիության սկզբունքի պահանջների պահպանման տեսանկյունից խնդրահարույց է, բացակայում է այդ հասկացության սահմանումը, ինչպես նաեւ հարկային մարմնում առկա չէ արտահանած ապրանքների բնաիրային չափերի մասով տեղեկատվություն,

7) 2019թ. հունվարի 1-ից ուժի մեջ է մտել ՀՀ հարկային օրենսգրքով նախատեսված հորիզոնական մոնիթորինգին վերաբերող դրույթները, սակայն մինչ օրս որեւէ հարկ վճարող ցանկություն չի հայտնել հորիզոնական մոնիտորինգի համակարգից օգտվելու համար: Առկա վիճակը գնահատելու նպատակով` իրականացվել է համակարգի համակողմանի վերլուծություն, մասնավորապես` ուսումնասիրվել է միջազգային փորձը, գնահատվել է ՀՀ-ում ներկա իրավիճակը եւ համակարգի գործարկման խնդիրները, ինչպես նաեւ հաշվի է առնվել Համաշխարհային Բանկի կողմից՝ Միացյալ Թագավորության կառավարության «Լավ կառավարման հիմնադրամի» աջակցությամբ իրականացված՝ Պետական եկամուտների կոմիտեում հորիզոնական մոնիթորինգի նպատակահարմարության վերաբերյալ իրագործելիության վերլուծությունը: Վերոնշյալի հիման վրա առանձնացվել են մի շարք հիմնարար խնդիրներ, որոնց առկայությունը հնարավորություն չի տալիս ներկա փուլում հորիզոնական մոնիթորինգի ներդրումը դարձնել գերակա խնդիր: Մանավորապես՝

1. վերլուծությունները ցույց են տվել, որ հորիզոնական մոնիթորինգն առավել նպատակահարմար է իրականացնել այն երկրներում, որտեղ հարկերից միտումնավոր խուսափման դեպքերի մակարդակը բավականին ցածր է, հակառակ պարագայում դժվար է մոնիթորինգի իրականացումը, ինչը չի ապահովի համապատասխան արդյունավետություն,

2. hորիզոնական մոնիթորինգի համակարգի գործարկման համար պահանջվում է զգալի աշխատանքային, մարդկային եւ նյութական ռեսուրսներ: Մասնավորապես՝

ա. կազմակերպությունների եւ հարկային մարմնի միջեւ իրական ժամանակում տեղեկատվության էլեկտրոնային եղանակով փոխանակման նպատակով համապատասխան ծրագրային եւ տեխնիկական ապահովումները կպահանջեն համապատասխան ֆինանսական եւ աշխատանքային ռեսուրսներ, եւ եթե մոնիթորինգի շրջանակները լինեն խիստ սահմանափակ, կատարված ծախսերը կարող են գնահատվել ոչ արդյունավետ,

բ. համակարգի ներդրմամբ պայմանավորված առաջանում են գործառույթների կրկնություններ, ինչը կարող է բերել այդ գործառույթների անարդյունավետության:

3. Հորիզոնական մոնիթորինգի համակարգը իրենից ենթադրում է հարկային մարմնի եւ հարկ վճարողների միջեւ կամավորության սկզբունքով կնքված փոխհամագործակցության համաձայնագրի հիման վրա հարկային մարմնի կողմից իրականացվող սպասարկման եւ ընթացիկ հսկողության համակարգ: Պիլոտային եղանակով հորիզոնական մոնիթորինգի համակարգի փորձարկումը ի հայտ բերեց էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառությանը (այդ թվում` գործարքների փաստաթղթավորմանը) եւ հաշվապահական հաշվառման ծրագրին իրական ժամանակում լրիվ հասանելիության անհնարինության, քանի որ.

- հարկ վճարողների կողմից կիրառվում են տարբեր էլեկտրոնային ծրագրեր, հետեւաբար՝ անհրաժեշտություն էր առաջանում թե հարկ վճարողի, թե հարկային մարմնի համար ստեղծել մեկ պլատֆորմ (ծրագիր), որում արտացոլված կլինեին ինչպես հարկ վճարողների հաշվապահական ձեւակերպումները, այնպես էլ դրանց համար հիմք հանդիսացող փաստաթղթերը եւ պայմանագրերը,

- հարկ վճարողների կողմից կիրառվող էլեկտրոնային ծրագրերում հիմնականում չէին արտացոլվում համաձայնագրով նախատեսված ողջ տեղեկատվությունը, օրինակ` էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառությունը (այսինքն` հաշվապահական ձեւակերպումների համար հիմք հանդիսացող փաստաթղթերի տեսաներածված տարբերակները, պայմանագրերը եւ այլն),

- խնդիրներ էին առաջանում իրական (օնլայն) հասանելիություն ապահովելու հարցում:

Բացի այդ, հարկ է նշել, որ 2022թ. հորիզոնական մոնիթորինգ նույնպես չի անցկացվելու, քանի որ սահմանված ժամկետում՝ մինչեւ 2021թ.-ի հունիսի 30-ը դրա անցկացման վերաբերյալ դիմումներ չեն ներկայացվել: Հաշվի առնելով վերոնշյալը եւ այն, որ առկա վիճակը գնահատելու նպատակով իրականացված՝ համակարգի համակողմանի վերլուծության արդյունքները հանգեցրել են այն եզրակացության, որ հորիզոնական մոնիթորինգի գործող համակարգը բավարար արդյունավետություն չի կարող ապահովել, առաջարկվում է ուժը կորցրած ճանաչել օրենսգրքի 65-րդ գլուխը:

3. Առկա խնդիրների առաջարկվող լուծումները.

Նախագծով առաջարկվում է.

1) ուժը կորցրած ճանաչել 44-րդ հոդվածի 5-րդ մասը,

2) հստակեցնել, որ ստուգման կամ ուսումնասիրության վաղեմության ժամկետի ընթացքը երկարաձգվում է կասեցման ժամանակահատվածում ներառված աշխատանքային օրերի քանակի չափով,

3) վաղեմության ժամկետներով պայմանավորված սահմանափակումները չտարածել հարկային հաշվարկներով հարկային պարտավորությունն ավելացնող եւ (կամ) հաշվանցվող (պակասեցվող) գումարը նվազեցնող փոփոխությունների նկատմամբ,

4) հարկ վճարողներին հնարավորություն տալ ստուգման կամ ուսումնասիրության ընթացքը կասեցված լինելու դեպքում ներկայացնել ստուգվող (ուսումնասիրվող) հաշվետու ժամանակաշրջանին վերաբերող հարկային հաշվարկներ,

5) հստակեցնել, որ հարկային մարմինը իր պաշտոնական ինտերնետային կայքում հրապարակում է առաջին 1000 խոշոր հարկ վճարողների ցանկերը եւ հարկային տարվա սկզբից նրանց վճարած ինչպես հարկերի, այնպես էլ վճարների մեծությունները, միաժամանակ, մետաղական օգտակար հանածոյի արդյունահանման թույլտվություն ստացած ընդերքօգտագործող հարկ վճարողների կողմից արտահանած ապրանքների ցանկերի հրապարակման համար բավարար հիմք ընդունել դրանց արժեքային եւ քանակական չափերը,

6) հստակեցնել, որ օրենսգրքի 398-րդ հոդվածի 1-ին մասին համապատասխան արձանագրությունը կազմվում է հնարավոր հարկային իրավախախտման ռիսկեր հայտնաբերելու դեպքում,

7) ուժը կորցրած ճանաչել օրենսգրքի 65-րդ գլուխը:

4. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները եւ անձինք.

Նախագիծը մշակվել է ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից:

5. Իրավական ակտի կիրառման դեպքում ակնկալվող արդյունքը.

Նախագծի ընդունման արդյունքում ակնկալվում է առաջարկվող բովանդակային, խմբագրական փոփոխություններով ու լրացումներով հստակեցնել ու կանոնակարգել հարկային օրենսդրության կիրառման ընթացքում բարձրացված հարցերը:

6. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային եւ/կամ այլ ռազմավարություններ

Նախագծի ընդունումը կապված չէ ռազմավարական փաստաթղթերի հետ:

«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի ընդունման կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների էական նվազեցում կամ ծախսերի ավելացում չի նախատեսվում:

 

Տեղեկանք գործող օրենքի փոփոխվող հոդվածների վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի որոշում

Գրություն

---

Դեպի վեր