Սույն օրենքի նպատակն է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի կայունության եւ դրա նկատմամբ վստահության բարձրացումը, ֆինանսական համակարգի մասնակիցների բնականոն զարգացման համար անհրաժեշտ պայմաններ ապահովելը:

Հոդված 1. Օրենքի կարգավորման առարկան

Սույն օրենքը կարգավորում է Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի միասնական պետական կարգավորման եւ վերահսկողության զարգացման ուղղությամբ իրականացվելիք միջոցառումները, այդ թվում՝ Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների նկատմամբ կարգավորման եւ վերահսկողության գործառույթները Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկին փոխանցելու հետ կապված միջոցառումները, այդ միջոցառումների իրագործման կապակցությամբ առաջացող հարաբերությունները, ֆինանսական համակարգը կարգավորող եւ վերահսկող մարմնի լիազորությունները:

Հոդված 2. Ֆինանսական համակարգի կարգավորման եւ վերահսկողությանզարգացման մասին օրենսդրությունը

Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի միասնական պետական կարգավորման եւ վերահսկողության զարգացման հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են սույն օրենքով, ֆինանսական համակարգի մասնակիցների գործունեությունը կարգավորող Հայաստանի Հանրապետության այլ օրենքներով, իսկ օրենքով նախատեսված դեպքերում՝ նաեւ այլ իրավական ակտերով:

Հոդված 3. Օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացությունները

1. Սույն օրենքում օգտագործվում են հետեւյալ հիմնական հասկացությունները՝

ա) ֆինանսական համակարգի մասնակիցներ՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործող բանկեր, վարկային կազմակերպություններ եւ Կենտրոնական բանկի կողմից լիցենզավորվող այլ անձինք, ինչպես նաեւ ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցներ.

բ) ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցներ՝ արժեթղթերի շուկայի մասնակիցներ, ինվեստիցիոն ընկերություններ, ինվեստիցիոն հիմնադրամներ, կենսաթոշակային գործունեություն իրականացնող ոչ պետական կազմակերպություններ, ապահովագրական գործունեություն իրականացնողներ, գրավատներ, որոնք իրականացնում են մասնագիտացված գործունեություն.

գ) ֆինանսական համակարգ՝ ֆինանսական համակարգի մասնակիցների մասնակցությամբ հարաբերությունների ամբողջություն.

դ) մասնագիտացված գործունեություն՝ ֆինանսական համակարգի մասնակիցների կողմից օրենքով սահմանված կարգով եւ պայմաններով իրականացվող գործունեություն.

ե) պետական իրավասու մարմին՝ «Գրավատների եւ գրավատնային գործունեության մասին», «Ապահովագրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների հիման վրա ապահովագրական գործունեություն իրականացնողների, գրավատների գործունեությունը կարգավորող եւ վերահսկող Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից լիազորված մարմին.

զ) ենթաօրենսդրական ակտեր՝ ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների գործունեությանը առընչվող բոլոր նորմատիվ, անհատական եւ ներքին իրավական ակտերը, որոնք ընդունվել են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության, Հայաստանի Հանրապետության արժեթղթերի հանձնաժողովի (այսուհետեւ՝ Արժեթղթերի հանձնաժողով), պետական իրավասու մարմնի կողմից:

2. Սույն հոդվածով սահմանվող հասկացությունները կիրառվում են սույն օրենքի եւ դրան համապատասխան ընդունված, ինչպես նաեւ դրա դրույթներին ուղղակի հղում կատարող այլ իրավական ակտերի նպատակներով: Դրանց նշանակությունը այլ օրենքների եւ իրավական ակտերի կիրառման նպատակով կարող է կիրառվել, եթե այլ օրենքների եւ իրավական ակտերի կարգավորման ոլորտն առնչվում է ֆինանսական համակարգի մասնակիցների գործունեությանը:

Հոդված 4. Ֆինանսական համակարգի կարգավորման եւ վերահսկողությանզարգացման ուղղությամբ իրականացվող բարեփոխումների նպատակները

Ֆինանսական համակարգի պետական կարգավորման եւ վերահսկողության զարգացման ուղղությամբ իրականացվող բարեփոխումների նպատակն է միասնական, անկախ եւ արդյունավետ համախմբված վերահսկողության եւ կարգավորման համակարգի ստեղծումը եւ իրականացումը, ֆինանսական համակարգի կայունության եւ բնականոն գործունեության ապահովումը, ինչպես նաեւ ֆինանսական ծառայությունների սպառողների իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանությունը:

Հոդված 5. Ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների նկատմամբ կարգավորման եւ վերահսկողության գործառույթների վերապահումը Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկին

1. Ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների նկատմամբ կարգավորման եւ վերահսկողության գործառույթները փոխանցվում են Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկին (այսուհետեւ՝ Կենտրոնական բանկ)՝ սույն օրենքով եւ դրան համապատասխան ընդունված այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով եւ պայմաններով:

2. Կենտրոնական բանկի՝ որպես ֆինանսական համակարգը կարգավորող եւ վերահսկող մարմնի գործառույթները եւ լիազորությունները սահմանվում են սույն օրենքով, «Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով, ֆինանսական համակարգի մասնակիցների գործունեությունը, ինչպես նաեւ մասնագիտացված գործունեությունը կարգավորող այլ օրենքներով:

Հոդված 6. Ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների նկատմամբ կարգավորման եւ վերահսկողության գործառույթների փոխանցման կարգը եւ պայմանները

1. 2006 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանի Հանրապետության արժեթղթերի հանձնաժողովը (այսուհետեւ՝ Արժեթղթերի հանձնաժողով) լուծարվում է, եւ նրա բոլոր լիազորությունները՝ այդ թվում նաեւ ինքնակարգավորվող կազմակերպությունների, հաշվետու թողարկողների գործունեության կարգավորման եւ վերահսկողության, ինչպես նաեւ արժեթղթերի շուկայի կարգավորման բնագավառի այլ լիազորություններն ամբողջովին իրավահաջորդությամբ վերապահվում են Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկին: Կենտրոնական բանկի խորհուրդը ձեռք է բերում «Արժեթղթերի շուկայի կարգավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով Արժեթղթերի հանձնաժողովին վերապահված լիազորությունները, իսկ Կենտրոնական բանկի նախագահը՝ Արժեթղթերի հանձնաժողովի նախագահի լիազորությունները:

2. Կենտրոնական բանկի խորհուրդը եւ նախագահը «Արժեթղթերի շուկայի կարգավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված որոշումները կայացնում են «Արժեթղթերի շուկայի կարգավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված ընթացակարգերով, եթե «Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով այլ ընթացակարգեր սահմանված չեն:

3. Մինչեւ 2006 թվականի հունվարի 1-ը Արժեթղթերի հանձնաժողովը Կենտրոնական բանկին է հանձնում, իսկ Կենտրոնական բանկն ընդունում է Արժեթղթերի հանձնաժողովի գործառույթների հետ կապված բոլոր փաստաթղթերը, այդ թվում՝ արխիվը, տեղեկատվությունը, ծրագրերը եւ այլն: Հանձնում-ընդունումը ձեւակերպվում է հանձնման-ընդունման մասին արձանագրությամբ, որը մինչեւ 2006 թվականի հունվարի 1-ը ստորագրում են Արժեթղթերի հանձնաժողովի նախագահը եւ Կենտրոնական բանկի նախագահը:

Արժեթղթերի հանձնաժողովին պատկանող այլ գույքի մասին որոշումն ընդունում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

4. 2006 թվականի հունվարի 1-ից դադարում են պետական իրավասու մարմնի լիազորությունները կապված ապահովագրական գործունեություն իրականացնողների, գրավատների լիցենզավորման, կարգավորման եւ վերահսկողության հետ, որոնք ամբողջովին իրավահաջորդությամբ վերապահվում են Կենտրոնական բանկին:

5. Մինչեւ 2006 թվականի հունվարի 1-ը պետական իրավասու մարմինը Կենտրոնական բանկին է հանձնում, իսկ Կենտրոնական բանկն ընդունում է ապահովագրական գործունեություն իրականացնողների, գրավատների լիցենզավորման, կարգավորման եւ վերահսկողության հետ առնչվող փաստաթղթերը, այդ թվում՝ արխիվը, տեղեկատվությունը, ծրագրերը եւ այլնը: Սույն կետով նախատեսված հանձնում-ընդունումը ձեւակերպվում է հանձնման-ընդունման մասին արձանագրությամբ, որը մինչեւ 2006 թվականի հունվարի 1-ը ստորագրում են պետական իրավասու մարմնի աշխատակազմի ղեկավարը եւ Կենտրոնական բանկի նախագահը:

6. Սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելու պահից Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկը ձեռք է բերում սոցիալական ապահովության բնագավառում կենսաթոշակային գործունեություն իրականացնող ոչ պետական կազմակերպությունների նկատմամբ կարգավորման եւ վերահսկողական գործառույթները եւ հանդիսանում է դրանց գործունեությունը կարգավորող եւ վերահսկող մարմին:

Հոդված 7. Ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների գործունեությունը կարգավորող ենթաօրենսդրական ակտերի գործողությունը

Ֆինանսական համակարգի այլ մասնակիցների գործունեության կարգավորման, լիցենզավորման, վերահսկողության, ինչպես նաեւ դրանց գործունեությունը կանոնակարգող ենթաօրենսդրական ակտերն իրենց բոլոր լրացումներով եւ փոփոխություններով պահպանում են իրենց գործողությունը եւ իրավաբանական ուժը մինչեւ 2007 թվականի հունվարի 1-ը, եթե մինչեւ այդ ժամկետը Կենտրոնական բանկը չդադարեցնի այդ ենթաօրենսդրական ակտերի գործողությունը: Կենտրոնական բանկը ֆինանսական համակարգի մասնակիցների սահուն գործունեությունն ապահովելու նպատակով իրավունք ունի մինչեւ սույն հոդվածով նախատեսված ժամկետի ավարտը ենթաօրենսդրական ակտերում կատարել լրացումներ եւ փոփոխություններ:

Հոդված 8. Օրենքն ուժի մեջ մտնելը

Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանը հաջորդող տասներորդ օրը:

Հոդված 9. Եզրափակիչ դրույթներ

1. Արժեթղթերի հանձնաժողովի կնքած պայմանագրերով Կենտրոնական բանկն իրավահաջորդ է՝ մինչեւ 2006 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ ծագած իրավունքներով եւ պարտականություններով, բացառությամբ աշխատանքային իրավահարաբերություններից բխող իրավունքների եւ պարտականությունների: 2006 թվականի հունվարի 1-ից Արժեթղթերի հանձնաժողովի կողմից կնքված աշխատանքային պայմանագրերը համարվում են լուծված:

2. Մինչեւ 2006 թվականի հունվարի 1-ը Կենտրոնական բանկը ֆինանսական համակարգի կարգավորման եւ վերահսկողության համակարգի ներդրման նպատակով իրականացնում է համապատասխան կառուցվածքային փոփոխություններ:

3. Մինչեւ 2007 թվականի հունվարի 1-ը Կենտրոնական բանկի խորհուրդը եւ նախագահը պարտավոր են ընդունել ֆինանսական համակարգի մասնակիցների գործունեության հետ կապված իրավական ակտերը:

4. Սույն օրենքի կիրառման նպատակով պաշտոնական պարզաբանումներ տալու իրավասությունը վերապահվում է Կենտրոնական բանկի խորհրդին:

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի կարգավորման եւ վերահսկողության զարգացման մասին», «Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ««Գրավատների եւ գրավատնային գործունեության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», ««Արժեթղթերի շուկայի կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», ««Ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Արժութային կարգավորման եւ արժութային վերահսկողության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ««Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Հանցավոր ճանապարհով ստացված եկամուտների օրինականացման եւ ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ««Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին»,««Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին», ««Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման եւ անցկացման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ «Հայաստանի Հանրապետության վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների ընդունման

«Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի կարգավորման եւ վերահսկողության զարգացման մասին», «Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ««Գրավատների եւ գրավատնային գործունեության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», ««Արժեթղթերի շուկայի կարգավորման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», ««Ապահովագրության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Արժութային կարգավորման եւ արժութային վերահսկողության մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ««Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Հանցավոր ճանապարհով ստացված եկամուտների օրինականացման եւ ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», ««Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին»,««Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին», ««Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման եւ անցկացման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ «Հայաստանի Հանրապետության վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերը մշակվել են՝ հիմք ընդունելով ՀՀ կառավարության կողմից 21.07.2005թ. հավանության արժանացած «Հայաստանի Հանրապետությունում ֆինանսական համակարգի միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության ներդրման հայեցակարգը»:

Մասնավորապես նախագծերը նպատակ ունեն Հայաստանի Հանրապետությունում ներդնել ֆինանսական համակարգի միավորված վերահսկողություն, որը կոչված է ապահովելու երկրի ֆինանսական կայունությունը, ֆինանսական շուկայի մասնակիցների համար ազատ մրցակցային պայմաններ եւ պաշտպանել ֆինանսական շուկայի հաճախորդների շահերը:

ՀՀ-ում ֆինանսական համակարգի միավորված վերահսկողության նախադրյալներն են.

1. Միասնական վերահսկողության ներդրման պահանջը բխում է ֆինանսական շուկայում առկա ռիսկերի կառավարման եւ դրանց նվազեցման անհրաժեշտությունից: Մասնավորապես, ներկայումս ՀՀ ֆինանսական համակարգում ձեւավորված իրավիճակն այնպիսին է, որ ֆինանսական շուկայի առանձին մասնակիցների մոտ առաջացող ռիսկերը մեծ ազդեցություն են թողնում այլ մասնակիցների գործունեության վրա: Այս իրավիճակի խորացմանն է նպաստում նաեւ այն հանգամանքը, որ ֆինանսական շուկան արագ արձագանքում է տարբեր տեսակի ինովացիաներին, որոնց ներդրումը շուկայի որոշակի հատվածում իր ազդեցությունն է թողնում այլհատվածների վրա: Մասնավորապես, բանկերի կողմից առաջարկվող որոշ նոր ծառայություններ կապված են ապահովագրության հետ ( գրավի ապահովագրություն, հաճախորդի քաղաքացիական պատասխանատվության ապահովագրում ) , ինչը ենթադրում է, որ բանկի գործունեության վրա ազդում են նաեւ ապահովագրական ռիսկերը եւ հակառակը՝ ապահովագրական ընկերության վրա ազդում են բանկային ռիսկերը:

2. Ուշադրության է արժանի նաեւ մասնավոր կենսաթոշակային ապահովագրության ձեւավորումը եւ մասնավոր կենսաթոշակային հիմնադրամների ակնկալվող մուտքը ՀՀ ֆինանսական շուկա: Վերջիններիս հաջող գործունեությունը պայմանավորված կլինի պահառու-բանկերի եւ ակտիվների կառավարիչների արդյունավետ եւ կայուն գործունեությամբ, ինչն ապահովելու համար դրանց գործունեության կարգավորման դաշտը եւ վերահսկողությունը պետք է հաշվի առնեն կենսաթոշակային հիմնադրամների մասնակիցների միջեւ փոխհարաբերությունները եւ ռիսկերը:

3. Ռիսկերի կառավարման համապարփակ մոտեցում է պահանջում նաեւ ՀՀ բանկային համակարգի ունիվերսալությունը, ինչը ենթադրում է, որ ՀՀ բանկերը կարող են ակտիվ գործել արժեթղթերի շուկայում: Սակայն, բանկերի միջոցները արժեթղթերի շուկայում ներդնելու անհրաժեշտ նախապայմաններից է ընդունելի ռիսկայնությամբ արժեթղթերի առկայությունը շուկայում: Թե՛ արժեթղթեր թողարկողի եւ թե՛ բանկերի նկատմամբ ներկայացվող պահանջները պետք է բխեն մեկը մյուսից,արժեթղթերի շուկայում առկա ռիսկերը տեսանելի պետք է լինեն բանկային վերահսկողության համար եւ հակառակը՝ բանկային համակարգում առկա ռիսկերը տեսանելի՝ արժեթղթերի շուկայի վերահսկողության համար:

4. Միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության ստեղծումը թույլ կտա էականորեն բարձրացնել ֆինանսական շուկայի ռիսկերի բացահայտման արդյունավետությունը (այդ թվում՝ դրանց կանխարգելման ճանապարհով), ինչը կարող է ֆինանսական շուկայի նկատմամբ վստահության մակարդակի բարձրացման լրացուցիչ գործոն հանդիսանալ:

5. Բացի վերը նշվածից, միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության առկայությունը դյուրին կդարձնի ֆինանսական շուկայի զարգացմանն ուղղված միասնական միջոցառումների մշակման եւ իրականացման գործընթացը ( կնվազի ֆինանսական շուկայի առանձին հատվածների թերզարգացածության ռիսկը ) : Բացի այդ, դա կբարձրացնի ֆինանսական շուկայում ճգնաժամային իրավիճակների կանխարգելմանը միտված միջոցառումների արդյունավետությունը՝ էականորեն բարձրացնելով որոշումներ ընդունելու օպերատիվությունը:

6. Միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության մոդելին անցումը արդարացվում է նաեւ ծախսերի նվազման տեսանկյունից: Քանի որ ՀՀ ֆինանսական համակարգը շատ փոքր է, նպատակահարմար չէ ամեն մի հատվածի համար կազմավորել եւ պահել վերահսկող ու կարգավորող առանձին մարմին: ՀՀ համար այս գործոնի դերը մեծ է, քանի որ հնարավորություն է տալիս քիչ ծախսերով ապահովել վերահսկողության բարձր արդյունավետություն:

7. ՀՀ-ում միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության ներդրումը բխում է ֆինանսական շուկայի արդյունավետ վերահսկողության միջազգային լավագույն փորձից: Վերջին հանգամանքը կարեւորվում է նաեւ նրանով, որ ՀՀ ֆինանսական շուկան ( այդ թվում նաեւ վերահսկողությունը ) դեռ վերջնականապես ձեւավորված չէ եւ, այս առումով, դա հնարավորություն կտա խուսափելու անցումային շրջանի բարդություններից եւ թերություններից:

Նախագծերով նախատեսվում է, որ միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության համակարգով վերահսկվի եւ կարգավորվի ՀՀ տարածքում գործող առեւտրային բանկերի, վարկային կազմակերպությունների, ապահովագրական ընկերությունների, արժեթղթերի շուկայի մասնակիցների, մասնավոր կենսաթոշակային հիմնադրամների, գրավատների եւ այլ ֆինանսական միջնորդ կազմակերպություններիգործունեությունը: Իսկ Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսական համակարգի զարգացման քաղաքականության հիմնական ուղղություններն ու սկզբունքները սահմանվեն ՀՀ օրենքներով:

Նախագծերով միավորված կարգավորման եւ վերահսկողության համակարգը նախատեսվում է ներդնել Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկում, քանի որ Կենտրոնական բանկը անկախ ու կայացած ինստիտուտ է, որի ռեսուրսները եւ ինստիտուցիոնալ կարողությունները բավարար են գործընթացը արդյունավետ կազմակերպելու համար: