Գ Լ ՈՒ Խ  1

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

Հոդված 1. Oրենքի կարգավորման առարկան

1. Սույն օրենքը կարգավորում է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման նպատակով տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասելու, գաղտնագրելու, պետական գաղտնիքը պահպանելու, պաշտպանելու, օգտագործելու, գաղտնազերծելու կամ ոչնչացնելու գործընթացների հետ կապված հարաբերությունները, սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հասկացությունը, գաղտնիության աստիճանները, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվող հարաբերություններում պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց, ֆիզիկական անձանց լիազորությունները, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձանց պարտականությունները, նրանց աշխատանքի համար սահմանված պայմանները եւ սահմանափակումները, ինչպես նաեւ սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության հետ կապված հարաբերությունները:

2. Ազգային ժողովում, Սահմանադրական դատարանում, Բարձրագույն դատական խորհրդում, Հաշվեքննիչ պալատում, Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի հանձնաժողովում, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովում, Կենտրոնական բանկում, Հակակոռուպցիոն կոմիտեում, ինչպես նաեւ Սահամանդրությամբ նախատեսված կամ օրենքով ստեղծված պետական այլ մարմիններում պետական գաղտնիքի հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են սույն օրենքով եւ դրանից բխող իրավական ակտերով, եթե տվյալ մարմինների գործունեությունը կանոնակարգող սահմանադրական օրենքներով եւ օրենքներով այլ բան նախատեսված չէ:

Հոդված 2. Oրենքի գործողության ոլորտը

1. Սույն օրենքի դրույթները ենթակա են կատարման Հայաստանի Հանրապետության տարածքում եւ նրա սահմաններից դուրս պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց, պաշտոնատար անձանց, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց կողմից, որոնք իրենց կարգավիճակով պարտավոր են կամ պարտավորություն են ստանձնել կատարելու պետական գաղտնիքի մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության պահանջները, ինչպես նաեւ սույն օրենքի 29-րդ հոդվածով նախատեսված անձանց կողմից:

2. Սույն օրենքի պահանջները չեն տարածվում սույն օրենքով չնախատեսված դրոշմագիր ունեցող տեղեկությունների, նյութերի, ինչպես նաեւ օրենքով պահպանվող այլ գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների վրա:

Հոդված 3. Oրենքում գործածվող հասկացությունները

1. Սույն օրենքում գործածվում են հետեւյալ հիմնական հասկացությունները.

1)  պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ (գաղտնի տեղեկություններ)՝ ցանկացած տեղեկություն, արտադրանք կամ նյութ, որը սույն օրենքով սահմանված կարգով ստացել է համապատասխան դրոշմագիր (նշում), պահպանվում եւ պաշտպանվում է պետության կողմից եւ որի տարածումը կարող է վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը  կամ շահերին,

2) պետական գաղտնիք՝ Հայաստանի Հանրապետության ռազմական կամ արտաքին հարաբերությունների կամ տնտեսության, գիտության եւ տեխնիկայի կամ հետախուզական, հակահետախուզական, օպերատիվ-հետախուզական գործունեության բնագավառների այն տեղեկությունները, արտադրանքը կամ նյութերն են, որոնք սույն օրենքի համաձայն պահպանվում եւ պաշտպանվում են պետության կողմից, եւ որոնց տարածումը կարող է վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային  անվտանգությանը կամ շահերին,

3) սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկություն՝ Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, իրավաբանական անձանց, պաշտոնատար անձանց գործունեությանն առնչվող տեղեկություններ, որոնք սույն օրենքի համաձայն չեն դասվում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների շարքին, սակայն դրանց տարածումը կարող է բացասաբար անդրադառնալ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությանը, ազգային անվտանգությանը, արտաքին հարաբերություններին, քաղաքական եւ տնտեսական շահերին, իրավակարգի պահպանությանը, իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց իրավունքներին եւ օրինական շահերին: Այդ տեղեկությունները, որպես կանոն, պարունակում են պետական գաղտնիքի մաս կազմող տվյալներ, արտադրանք կամ նյութեր, սակայն ինքնին չեն բացահայտում պետական գաղտնիքը,

4) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների կրիչներ (այդ թվում՝ էլեկտրոնային)՝ (այսուհետ՝ նաեւ տեղեկակիրներ) նյութական օբյեկտներն են (այդ թվում՝ ֆիզիկական դաշտերը), որոնցում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններն արտահայտվում են պատկերների, պայմանանշանների, ազդանշանների, տեխնիկական լուծումների, գործընթացի կամ այլ ձեւերով,

5) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տարածում՝ պետության պաշտպանության տակ գտնվող եւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հրապարակում կամ հոսակորուստ,

6) հրապարակում՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների ցանկացած ձեւով մատչելի դարձնելն է այդպիսի տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն կամ իրավասություն չունեցող անձանց,

7) հոսակորուստ՝ պետության պաշտպանության տակ գտնվող եւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների կորուստ,

8) գաղտնագրում՝ Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության շահերի պաշտպանության նպատակով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տարածման նկատմամբ սահմանափակումների կիրառում,

9) գաղտնազերծում՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տարածման նկատմամբ օրենքով սահմանված կարգով սահմանափակումների վերացում,

10) գաղտնիության ռեժիմ՝ պետական գաղտնիքի պաշտպանության եւ պահպանության նպատակով համալիր միջոցառումների ամբողջություն՝ ուղղված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հրապարակումը կամ հոսակորուստը կանխելուն,

11) պետական գաղտնիքի պաշտպանություն՝ լիազոր մարմնի համակարգմամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց ուժերի ու միջոցների կիրառում՝ ուղղված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների, արտադրանքների եւ նյութերի հրապարակումը եւ հոսակորուստը կանխելուն,

 12) պետական գաղտնիքի պահպանություն՝ օրենսդրությամբ նախատեսված իրավական, կազմակերպչական, ինժեներատեխնիկական, ծրագրային, կրիպտոգրաֆիկական եւ այլ անհրաժեշտ միջոցների ու մեթոդների համակարգված կիրառում,

13) գաղտնիության աստիճան՝ տեղեկությունների կարեւորությունը, դրանց տարածմամբ հնարավոր հետեւանքների առաջացումը եւ տեղեկության մատչելիության սահմանափակումը բնութագրող ցուցիչ, որով որոշվում են համապատասխան տեղեկության պահպանության ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումները,

14) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն՝ ֆիզիկական անձանց կողմից գաղտնի տեղեկություններին ծանոթանալու եւ օգտագործելու նպատակով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով տրված թույլտվություն,

15) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության միջոցներ՝ գաղտնի տեղեկությունների պահպանության համար նախատեսված ինժեներատեխնիկական, կրիպտոգրաֆիկական, ծրագրային, ինչպես նաեւ գաղտնի տեղեկությունների պահպանության արդյունավետության վերահսկմանն ուղղված այլ միջոցներ,

16) գաղտնիության դրոշմագիր՝ վավերապայման, որը դրվում է տեղեկակիրների եւ (կամ) դրանց ուղեկցող փաստաթղթերի վրա եւ վկայում է տեղեկակիրներում առկա տեղեկությունների գաղտնիության աստիճանի մասին,

17) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործում՝ այդպիսի տեղեկությունների հավաքումը կամ պահպանումը կամ փոխանցումը կամ գաղտնազերծումը,

18) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվել՝ անկախ իրականացման ձեւից եւ եղանակից (այդ թվում՝ ավտոմատացված, տեխնիկական ցանկացած միջոցներ կիրառելու կամ առանց դրանց) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հետ կապված ցանկացած գործողություն կամ գործողությունների խումբ, որը կապված է այդպիսի տեղեկությունների ստեղծման, ամրագրման, համակարգման, հավաքման, վերամշակման, փոխանցման, փոխանակման, տեղափոխման, պահպանման, պաշտպանության, օգտագործման, ծանոթացման, հաշվառման, գաղտնիության աստիճանի փոփոխման, գաղտնազերծման, արխիվացման, ոչնչացման կամ այլ գործողություններ կատարելու հետ,

19) լիազոր մարմին՝ ազգային անվտանգության հարցերով լիազորված պետական մարմին,

20) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների ոչնչացում՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների մասնակի կամ ամբողջական վերականգնման հնարավորության բացառում,

21) Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգություն՝ այնպիսի կացություն, երբ ապահովված է անձի, հասարակության եւ պետության անվտանգությունը, երկրի տարածքային ամբողջականությունը, ինքնիշխանությունը, սահմանադրական կարգը, տնտեսության բնականոն զարգացումը, հասարակության նյութական եւ հոգեւոր արժեքների, քաղաքացիների իրավունքների եւ ազատությունների, շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը ներքին եւ արտաքին սպառնալիքներից:

Հոդված 4. Գաղտնիության աստիճանները

1. Ելնելով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների կարեւորությունից, բնույթից, դրանց տարածման դեպքում Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը կամ շահերին պատճառված կամ սպառնացող վնասի չափից սահմանվում են գաղտնիության երեք աստիճաններ՝

1) «Հատուկ կարեւորության»,

2) «Հույժ գաղտնի»,

3) «Գաղտնի»:

2. Գաղտնիության «Հատուկ կարեւորության» աստիճանին համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության ռազմական կամ արտաքին հարաբերությունների կամ տնտեսության, գիտության եւ տեխնիկայի կամ հետախուզական, հակահետախուզական, օպերատիվ-հետախուզական գործունեության բնագավառների այն տեղեկությունները, որոնց տարածումը կարող է առանձնապես ծանր վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային  անվտանգությանը կամ շահերին:

3. Գաղտնիության «Հույժ գաղտնի» աստիճանին համապատասխանում են այն տեղեկությունները, որոնց տարածումը կարող է ծանր վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային  անվտանգությանը կամ շահերին:

4. Գաղտնիության «Գաղտնի» աստիճանին համապատասխանում են այն տեղեկությունները, որոնց տարածումը կարող է էական վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը կամ շահերին:

5. Գաղտնիության աստիճաններին համապատասխան՝ պետական գաղտնիքի տեղեկակիրներին տրվում են «Հատուկ կարեւորության», «Հույժ գաղտնի» եւ «Գաղտնի» դրոշմագրեր:

6. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների գաղտնիության աստիճանը պետք է համապատասխանի նշված տեղեկությունների տարածման հետեւանքով պատճառվող հնարավոր վնասի ծանրության աստիճանին:

Հոդված 5. Պետական գաղտնիքի մասին օրենսդրությունը, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանությունն ու պաշտպանությունը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով եւ դրանց համապատասխան ընդունված այլ իրավական ակտերով ու Հայաստանի Հանրապետության վավերացված կամ հաստատված միջազգային պայմանագրերով:

2. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները պահպանվում ու պաշտպանվում են պետության կողմից:

Հոդված 6. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների փոխանցումն այլ պետություններին եւ միջազգային կազմակերպություններին, ինչպես նաեւ նշված տեղեկությունների օգտագործման հետ կապված հարաբերությունները

1. Հայաստանի Հանրապետության եւ այլ պետությունների ու միջազգային կազմակերպությունների միջեւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների փոխանցման, ինչպես նաեւ նշված տեղեկությունների օգտագործման հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ինչպես նաեւ Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով:

Հոդված 7. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության բնագավառում պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների եւ պաշտոնատար անձանց գործառույթները

1. Հայաստանի Հանրապետության նախագահի աշխատակազմում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության ապահովման ուղղությամբ պաշտոնատար անձանց  գործառույթները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության նախագահի աշխատակազմի ղեկավարը:

2. Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը՝

1) հաստատում է պետական գաղտնիքի շարքին դասվող տեղեկությունների ցանկը՝ ըստ գերատեսչական պատկանելիության,

2) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության միջոցները,

3) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները, պետական գաղտնիքի տեղեկակիրներն այլ պետություններ, օտարերկրյա ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց փոխանցելու կարգը:

4) սահմանում է պետական գաղտնիքի տեղեկակիրների հետ իրավաբանական անձանց եւ ֆիզիկական անձանց կողմից աշխատանքների իրականացման կարգը,

5) սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, կազմակերպություններում, իրավաբանական անձանց մոտ գաղտնիության ռեժիմն ապահովող ստորաբաժանումների գործունեության կարգը,

6) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության տրամադրման, այդպիսի թույլտվություն ունեցող անձանց պարտականությունների իրականացման կարգը,

7) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող՝ «Հատուկ կարեւորության» եւ «Հույժ գաղտնի» դրոշմագրեր ունեցող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձանց կողմից օտարերկրյա պետություններ մասնավոր այցելությունների դեպքում էլեկտրոնային հարթակի միջոցով լիազոր մարմնին տեղեկացնելու կարգը, ինչպես նաեւ էլեկտրոնային հարթակի ստեղծման եւ գործարկման ընթացակարգերը:

8) սահմանում է տեղեկությունների գաղտնագրման, գաղտնիության աստիճանի որոշման, գաղտնիության դրոշմագրեր շնորհելու, դրանք փոփոխելու, ինչպես նաեւ գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերը մշակելու եւ հաստատելու կարգը,

9) սահմանում է պետական գաղտնիքի տեղեկակիրների պահպանման ժամկետները երկարաձգելու  եւ գաղտնազերծելու կարգը,

10) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների գործավարության եւ այդպիսի տեղեկություններ պարունակող արտադրանքի թողարկման,  պահպանության հետ կապված աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված շինությունների ու այլ տարածքների պահպանման, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործման հետ կապված աշխատանքներ կատարող Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, կազմակերպություններում, իրավաբանական անձանց մոտ անցագրային եւ ներօբյեկտային ռեժիմի կազմակերպման կարգը,

11) սահմանում է գաղտնի տեղեկություններ պարունակող արտադրանքի ստեղծման եւ օգտագործման ընթացքում գաղտնիության ռեժիմի կազմակերպման կարգը,

12) սահմանում է ռազմական կամ արտակարգ դրության, ինչպես նաեւ օտարերկրյա պետություներ գործուղման կամ մասնավոր այցելությունների ժամանակ գաղտնիության ռեժիմի կազմակերպման կարգը,

13) սահմանում է համակարգչային տեղեկատվական համակարգերի օգտագործմամբ գաղտնի տեղեկությունները կազմելիս (մշակելիս) եւ տեխնիկական միջոցներ օգտագործելիս գաղտնիության ռեժիմի  ապահովման կարգը,

14) սահմանում է գաղտնիության ռեժիմի ապահովման խախտումների դեպքում ծառայողական քննության անցկացման կարգը,

15) սահմանում է էլեկտրոնային եղանակով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների փոխանակման կարգը,

16) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ համատեղ եւ այլ աշխատանքների կատարման եւ դրա նկատմամբ վերահսկողության իրականացման կարգը,

17) սահմանում է պահպանման ժամկետները լրացած, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները գաղտնազերծելու, դրանք պետական արխիվ հանձնելու կամ ոչնչացնելու կարգը,

3. Պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները՝

1) ապահովում են պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության  բնագավառի օրենսդրության պահանջների կատարումն իրենց ենթակա կազմակերպություններում,

2) իրենց իրավասությունների սահմաններում ապահովում են պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության ստորաբաժանումների ստեղծումը կամ պատասխանատու անձանց նշանակումը եւ գործունեությունն իրենց ենթակա կազմակերպություններում, որոշումներ են ընդունում այդպիսի ստորաբաժանումների վերակազմավորման կամ լուծարման  եւ պատասխանատու աշխատակիցների պաշտոնների նշանակման կամ ազատման մասին:

4. Պետական մարմինների ղեկավարները (կոլեգիալ մարմինների դեպքում՝ նախագահողը), Երեւանի քաղաքապետն ու Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահը՝

1) հաստատում են իրենց կողմից տնօրինվող գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերը.

2) սահմանում են պետական գաղտնիքին առնչվելու լիազորություններ ունեցող հանրային ծառայության պաշտոնների անվանացանկերը.

3) գաղտնազերծում են իրենց կողմից գաղտնագրված (տնօրինվող) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները.

4) հրապարակման են ուղարկում իրենց կողմից գաղտնազերծված իրավական ակտերը:

ԳԼՈՒԽ 2

ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՊԵՏԱԿԱՆ ԳԱՂՏՆԻՔԻ ՇԱՐՔԻՆ ԴԱՍԵԼԸ

Հոդված 8. Պետական  գաղտնիքի շարքին դասման ենթակա տեղեկությունները

1. Պետական գաղտնիքի շարքին դասվում են հետեւյալ տեղեկությունները.

1) ռազմական բնագավառում՝

ա. զինված ուժերի եւ այլ զորքերի ռազմավարական, օպերատիվ եւ մարտավարական բնույթի պլանների եւ ծրագրերի, ըստ ռազմական գործողությունների ձեւերի զորքերի՝ ներառյալ աշխարհազորի եւ տարածքային պաշտպանության, Հայաստանի Հանրապետության տարածքի օպերատիվ սարքավորման (կահավորման), գործողությունների նախապատրաստման եւ վարման, զորքերի ծավալման (այդ թվում՝ զորահավաքային), նրանց մարտունակության, մարտական հերթապահության կրման ձեւերի ու եղանակների, ղեկավարման համակարգի փոխդասավորության, գործունեության հաջորդականության, համակարգի հասանելիության, ամբողջականության, համակողմանի ապահովման վերաբերյալ տեղեկությունը եւ գաղտնիության դեմ ուղղված սպառնալիքները չեզոքացնելու միջոցառումները,

բ. ռազմարդյունաբերական համալիրի ծրագրերի, դրանց անվանումների, բովանդակության եւ կատարման արդյունքների, սպառազինությունների եւ ռազմական տեխնիկայի զարգացման ուղղությունների, դրանց մարտավարատեխնիկական բնութագրերի ու մարտական կիրառության հնարավորությունների մասին,

գ. հատուկ պահպանվող եւ մուտքի ու ելքի հատուկ կարգ ունեցող օբյեկտների տեղաբաշխման, նշանակության, պաշտպանվածության ու պատրաստականության աստիճանի, դրանց նախագծման եւ շինարարության, ինչպես նաեւ այդ օբյեկտների համար տարածքներ հատկացնելու մասին,

դ. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում դաշնակից պետությունների եւ Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի, պաշտպանության նախարարության կառուցվածքային ստորաբաժանումների կազմակերպչական կառուցվածքի, զինվածության եւ թվաքանակի մասին,

ե. ռազմական դրության ժամանակ բնակչության պաշտպանվածության աստիճանի մասին,

զ. զինված ուժերի կարիքների համար իրականացված գնումների վերաբերյալ տեղեկությունը, որի ցանկը հաստատվում է Կառավարության կողմից,

2) արտաքին հարաբերությունների բնագավառում՝

ա. Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքական, արտաքին տնտեսական (առեւտրային, վարկային եւ արժութային) գործունեության մասին, որոնց վաղաժամ տարածումը կարող է վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը,

բ. ռազմական, գիտատեխնիկական եւ այլ բնույթի համագործակցության մասին տեղեկություններ, որոնց տարածումը կարող է վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը,

3) տնտեսության, գիտության եւ տեխնիկայի բնագավառում՝

ա. Հայաստանի Հանրապետությունը հնարավոր զինված հարձակումներից պաշտպանելու վերաբերյալ նախապատրաստական ծրագրերի բովանդակության, ռազմամթերքի եւ ռազմական տեխնիկայի արտադրության, նորոգման գծով արդյունաբերական մոբիլիզացիոն կարողությունների, ռազմական հումքի ու նյութերի պահեստավորման եւ մատակարարումների ծավալի, նյութական՝ պետական, զորահավաքային եւ ռազմավարական պահուստների կառուցվածքի, փաստացի չափի եւ դրանց տեղաբաշխման մասին,

բ. Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության եւ ազգային անվտանգության ապահովման նպատակով ենթակառուցվածքների օգտագործման մասին,

գ. պետական պաշտպանական պատվերների ծավալների, ծրագրերի, սպառազինության եւ ռազմական տեխնիկայի արտադրության, նորոգման, մատակարարումների, դրանց արտադրական կարողությունների առկայության եւ զարգացման մասին, այդ նպատակով կազմակերպությունների միջեւ ստեղծված փոխհամագործակցության կապերի, նշված սպառազինությունները եւ ռազմական տեխնիկա արտադրողների կամ տեխնիկական եւ գիտական մշակումներ կատարողների մասին,

դ. պաշտպանական կամ տնտեսական կարեւոր նշանակություն ունեցող գիտահետազոտական եւ փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների մասին,

ե. քաղաքացիական պաշտպանության ուժերի ու միջոցների, վարչական շենքերի պաշտպանվածության ու բնակչության անվտանգության ապահովվածության աստիճանի մասին,

զ. քաղաքացիական պաշտպանության պլանների մասին,

է. Հայաստանի Հանրապետության պետական, զորահավաքային, ռազմավարական պաշարների պահուստի, նրա ֆինանսների եւ բյուջետային քաղաքականության (բացի տնտեսության եւ ֆինանսների ընդհանուր վիճակը բնութագրող ամփոփ ցուցանիշներից) մասին,

ը. տնտեսության զորահավաքային ծրագրերի եւ պլանների մասին,

4) հետախուզական, հակահետախուզական, օպերատիվ-հետախուզական գործունեության բնագավառում՝

ա. հետախուզական, հակահետախուզական, օպերատիվ-հետախուզական գործունեության ուժերի, միջոցների, աղբյուրների, մեթոդների, պլանների եւ արդյունքների, ինչպես նաեւ այդ գործունեության ֆինանսավորման մասին տվյալները, եթե դրանք բացահայտում են թվարկված տեղեկությունները,

բ. հետախուզական, հակահետախուզական եւ օպերատիվ-հետախուզական գործունեություն իրականացնող մարմինների հետ գաղտնի հիմունքներով համագործակցող կամ համագործակցած անձանց մասին,

գ. հատուկ պետական պաշտպանության ենթակա անձանց պաշտպանության ուժերի, միջոցների, աղբյուրների, մեթոդների, պլանների եւ արդյունքների, ինչպես նաեւ այդ գործունեության ֆինանսավորման մասին տվյալները, եթե դրանք բացահայտում են թվարկված տեղեկությունները,

դ. կառավարական եւ այլ տեսակի հատուկ կապի համակարգի, ծածկագրերի մշակման, դրանց պատրաստման եւ ապահովման, ծածկագրային եւ հատուկ պաշտպանության միջոցների վերլուծության մեթոդների, հատուկ նշանակության տեղեկատվական վերլուծական համակարգերի, ինչպես նաեւ տեղեկատվական համակարգերի հարձակումներից պաշտպանվածության մասին,

ե. պետական գաղտնիքի պահպանման եւ պաշտպանության կազմակերպման եւ դրա փաստացի վիճակի մասին,

զ. ահաբեկչության հակազդման եւ որոշակի անձանց նկատմամբ պետական պաշտպանության միջոցներ կիրառելու մեթոդների, եղանակների մասին,

է. ահաբեկչության հետ հնարավոր առնչություն ունեցող անձանց եւ կազմակերպությունների նկատմամբ ֆինանսական մոնիտորինգի արդյունքների մասին,

ը. պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության մեթոդների ու միջոցների մասին,

թ. պետական պահպանության ենթակա կառույցների անվտանգության ապահովման ուժերի, միջոցների, մեթոդների, ինչպես նաեւ դրանց գործունեության ֆինանսավորման մասին, եթե դրանք կարող են բացահայտել վերոհիշյալ տեղեկությունները,

ժ. Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանի պահպանության եւ պաշտպանության մասին,

ի. կադրերի պատրաստման մասին, եթե դրանք կարող են բացահայտել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովմանն ուղղված միջոցառումները:

Հոդված 9. Տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասելու սահմանափակումները

1. Արգելվում է պետական գաղտնիքի շարքին դասել՝

1) մարդկանց անվտանգությանը եւ առողջությանը սպառնացող արտակարգ դեպքերի, աղետների, ինչպես նաեւ տարերային (ներառյալ պաշտոնապես կանխատեսվող) աղետների, դրանց հետեւանքների մասին տեղեկությունները,

2) տնտեսության ընդհանուր վիճակը, ինչպես նաեւ շրջակա միջավայրի պահպանության, առողջապահության, կրթության, գյուղատնտեսության, մշակույթի, առեւտրի բնագավառներում տիրող իրական վիճակը ներկայացնող տեղեկությունները,

3) Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց իրավունքների եւ ազատությունների սահմանափակման փաստերի, հանցագործությունների վիճակագրության մասին տեղեկությունները,

4) պետության կողմից Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներին, օտարերկրյա քաղաքացիներին եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց, պաշտոնատար անձանց, կազմակերպություններին տրամադրվող արտոնությունների եւ սոցիալական երաշխիքների մասին տեղեկությունները:

Հոդված 10. Տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասելը

1. Տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասվում են ըստ դրանց բնագավառի կամ գերատեսչական պատկանելիության:

2. Տեղեկությունների գաղտնագրման բնագավառում միասնական պետական քաղաքականություն իրականացնելու նպատակով Կառավարությունը հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության պետական գաղտնիքի շարքին դասվող տեղեկությունների ցանկը՝ ըստ գերատեսչական պատկանելիության:

3. Գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերում նշվում են նաեւ դրանցում ներառված տեղեկություններից յուրաքանչյուրի գաղտնիության աստիճանը: Գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերի եւ դրանցում կատարվող փոփոխությունների ու լրացումների նախագծերը ներկայացվում են լիազոր մարմնի համաձայնեցմանը: Լիազոր մարմինը 15 աշխատանքային օրվա ընթացքում տալիս է իր համաձայնությունը նախագծերը հաստատելու վերաբերյալ կամ իր առարկություններն է ներկայացնում՝ դրանք լրամշակելու համար: Գերատեսչական ցանկերի եւ դրանցում կատարվող փոփոխությունների ու լրացումների՝ լիազոր մարմնի դիտողությունների հիման վրա լրամշակված նախագծերը 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում կրկին ուղարկվում են լիազոր մարմնի համաձայնեցմանը: Գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերի եւ դրանցում կատարվող փոփոխությունների ու լրացումների  նախագծերը հաստատվում են պետական մարմինների համապատասխան պաշտոնատար անձանց կողմից: Գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերի, դրանցում կատարված փոփոխությունների եւ լրացումների մեկ օրինակն ուղարկվում է լիազոր մարմնին:

4. Գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերը չեն գաղտնագրվում եւ ենթակա են հրապարակման, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դրանցում ընդգրկվող կոնկրետ տեղեկության վերտառությունը (անվանումը) ինքնին ամրագրման փաստի ուժով կարող է լինել պետական գաղտնիք: Այդպիսի տեղեկությունների գաղտնագրումն իրականացվում է սույն օրենքով սահմանված կարգով:

Գ Լ ՈՒ Խ  3

ԳԱՂՏՆԱԳՐՄԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԸ, ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳԱՂՏՆԱԳՐՈՒՄԸ

Հոդված 11. Գաղտնագրման սկզբունքները

1. Տեղեկությունները գաղտնագրվում են օրինականության, հիմնավորվածության եւ արդիականության սկզբունքներին համապատասխան:

2. Գաղտնագրման օրինականությունը գաղտնագրվող տեղեկությունների համապատասխանության ապահովումն է սույն օրենքի պահանջներին:

3. Գաղտնագրման հիմնավորվածությունը յուրաքանչյուր տեղեկության համապատասխանությունն է գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկին՝ ելնելով Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման շահերից:

4. Գաղտնագրման արդիականությունը  տեղեկությունների ստացման (մշակման) պահից կամ մինչ այդ դրանց տարածման նկատմամբ սահմանափակումների կիրառումն է:

Հոդված 12. Տեղեկությունների գաղտնագրումը

1. Պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց կողմից ստացված (մշակված) տեղեկությունների գաղտնագրման համար հիմք է հանդիսանում այդ տեղեկությունների համապատասխանությունը տվյալ մարմիններում գործող գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերին:

2. Գաղտնագրման սկզբունքներին համապատասխան՝ տեղեկությունները գաղտնագրելու անհրաժեշտության հիմնավորման պարտականությունը կրում են այն պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները, կազմակերպությունները, իրավաբանական անձինք, որոնք ստացել (մշակել) են այդ տեղեկությունները:

3. Ստացված (մշակված) տեղեկությունները գործող գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկում ընդգրկված չլինելու դեպքում պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց պաշտոնատար անձինք իրենց իրավասությունների սահմաններում պարտավոր են ապահովել այդ տեղեկությունների նախնական գաղտնագրումը՝ ենթադրվող գաղտնիության աստիճանին համապատասխան եւ 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկում լրացում (փոփոխություն) կատարելու վերաբերյալ առաջարկություն ներկայացնել նշված ցանկը հաստատող պաշտոնատար անձին:

4. Գործող ցանկը հաստատող պաշտոնատար անձինք պարտավոր են երկամսյա ժամկետում կազմակերպել նախապես գաղտնագրված տեղեկությունների փորձագիտական  գնահատումը եւ դրա հիման վրա որոշում կայացնել գործող ցանկում լրացում (փոփոխություն) կատարելու կամ տեղեկություններին նախապես տրված գաղտնիության դրոշմագրերը հանելու վերաբերյալ: Նախնական գաղտնագրված տեղեկությունները հանդիսանում են պետական գաղտնիք:

Հոդված 13. Տեղեկության նկատմամբ կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց սեփականության իրավունքի սահմանափակումը

1. Սույն օրենքի 7-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված պաշտոնատար անձինք իրավասու են կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց եւ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց սեփականությունը հանդիսացող տեղեկությունների գաղտնագրման մասին որոշումներ ընդունել, եթե դրանք պարունակում են պետական գաղտնիքի շարքին դասվող տեղեկություններ: Նշված տեղեկության գաղտնագրումն իրականացվում է տեղեկության սեփականատիրոջ ներկայացմամբ կամ պետական համապատասխան մարմնի նախաձեռնությամբ՝ հատուցելով դրա հետեւանքով սեփականատիրոջը հասցվող վնասը: Փոխհատուցումը կատարվում է պետական բյուջեի՝ այդ նպատակով լրացուցիչ հատկացված միջոցներից եւ դրա չափը որոշվում է տեղեկության սեփականատիրոջ եւ պետական այն մարմնի միջեւ կնքված պայմանագրով, որի պաշտպանության տակ անցնում է այդ տեղեկությունը: Պայմանագրում նախատեսվում է նաեւ տեղեկության սեփականատիրոջ պարտավորությունը՝ տեղեկությունը չհրապարակելու, ինչպես նաեւ այն հրապարակելու համար օրենքով նախատեսված պատասխանատվության վերաբերյալ: Փոխհատուցման կարգը, ինչպես նաեւ փոխհատուցման չափը հաշվարկելու ընթացակարգը սահմանում է Կառավարությունը:

2. Պայմանագիրը ստորագրելուց հրաժարվելու դեպքում տեղեկության սեփականատերը գրավոր նախազգուշացվում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները հրապարակելու համար օրենքով նախատեսված պատասխանատվության մասին եւ հարցը ենթակա է լուծման դատական կարգով:

3. Տեղեկության սեփականատերն իրավունք ունի օրենքով սահմանված կարգով բողոքարկել պաշտոնատար անձի գործողությունները:

Գ Լ ՈՒ Խ  4

ՊԵՏԱԿԱՆ ԳԱՂՏՆԻՔ ՊԱՐՈՒՆԱԿՈՂ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԺԱՄԿԵՏՆԵՐԸ, ԳԱՂՏՆԱԶԵՐԾՈՒՄԸ ԵՎ ՈՉՆՉԱՑՈՒՄԸ

Հոդված 14. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանման ժամկետները

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները, գաղտնագրման պահից (տեղեկությունները գաղտնագրելուց) սկսած, որպես գաղտնիք պահպանվում են.

1) գաղտնիության «Հատուկ կարեւորության» աստիճան ունեցող տեղեկությունները՝ 30 տարի,

2) գաղտնիության «Հույժ գաղտնի» աստիճան ունեցող տեղեկությունները՝ 25 տարի,

3) գաղտնիության «Գաղտնի» աստիճան ունեցող տեղեկությունները՝ 20 տարի:

2. Սույն օրենքի 7-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված պաշտոնատար անձինք պարտավոր են ոչ ուշ, քան 5 տարին մեկ անգամ վերանայել պետական մարմիններում գործող գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերում ընդգրկված տեղեկությունների հիմնավորվածությունը՝ այդ տեղեկություններին նախկինում տրված գաղտնիության աստիճանների համապատասխանությունը պարզելու համար: Նշված պաշտոնատար անձինք, ելնելով Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովման շահերից, իրավասու են երկարացնել գաղտնագրված տեղեկությունների՝ որպես գաղտնիք պահպանության, նախկինում սահմանված ժամկետները՝ յուրաքանչյուր անգամ մինչեւ 5 տարի ժամկետով:

3. Գաղտնիության դրոշմագիր ունեցող իրավական ակտերը, որպես գաղտնիք պահպանվում են նրանց գործողության ընթացքում եւ սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ժամկետը հաշվարկվում է դրանց գործողությունը դադարելու օրվանից:

Հոդված 15. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների գաղտնազերծումը եւ ոչնչացումը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների գաղտնազերծման հիմքերն են՝

1) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների բաց փոխանցման ուղղությամբ Հայաստանի Հանրապետության կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորությունները,

2) օբյեկտիվ հանգամանքների փոփոխությունը, որոնց հետեւանքով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հետագա պահպանությունը եւ պաշտպանությունը դառնում է  ոչ նպատակահարմար:

2. Գաղտնագրված տեղեկությունների պահպանության ժամկետը կարող է կրճատվել, եւ տեղեկությունները ժամկետից շուտ կարող են գաղտնազերծվել Կառավարության կողմից սահմանված կարգով:

3. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները գաղտնազերծումից հետո, ըստ անհրաժեշտության, դրանք տնօրինող պետական մարմնի կամ կազմակերպության ղեկավարի որոշմամբ կարող են հանձնվել Հայաստանի Հանրապետության պետական արխիվի պահպանությանը:

4. Իրավական ակտերի գաղտնազերծման դեպքում գաղտնազերծվում են նաեւ դրանցում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարած իրավական ակտերը:

5. Գաղտնազերծված տեղեկություններ պարունակող իրավական ակտերը հրապարակվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով՝ գաղտնազերծումից հետո 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում:

6. Պահպանման ժամկետները լրացած եւ գաղտնազերծման կամ Հայաստանի Հանրապետության պետական արխիվի պահպանությանը հանձնման ոչ ենթակա տեղեկությունները ոչնչացվում են:

7. Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի ժամանակ ռազմական գործողություններով կամ արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի ժամանակ իրավիճակով պայմանավորված, ինչպես նաեւ զինված հարձակման, դրա անմիջական վտանգի առկայության պայմաններում, երբ հնարավոր չէ իրականացնել պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների անհրաժեշտ պաշտպանությունը եւ առկա է դրա փաստացի կորստի կամ հրապարակման վտանգ՝ համապատասխան իրավասու (պատասխանատու) անձանց որոշմամբ դրանք ոչնչացվում են:

8. Մինչեւ պահպանման ժամկետի լրանալը տեղեկությունները կարող են ոչնչացվել նաեւ սույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայության դեպքում:

Գ Լ ՈՒ Խ  5

ՊԵՏԱԿԱՆ ԳԱՂՏՆԻՔ ՊԱՐՈՒՆԱԿՈՂ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ

Հոդված 16. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների փոխանցումը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործման հետ կապված աշխատանքներ կատարելու ընթացքում, անհրաժեշտության դեպքում, նշված տեղեկությունները կարող են պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների եւ իրավաբանական անձանց կողմից փոխանցվել այլ պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց՝ պետական այն մարմնի թույլտվությամբ, որի տնօրինության տակ, սույն օրենքի 10-րդ հոդվածին համապատասխան, գտնվում են այդ տեղեկությունները:

2. Պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները, կազմակերպությունները, իրավաբանական անձինք պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները կարող են փոխանցել միայն այն պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին,  կազմակերպություններին, իրավաբանական անձանց, որոնք Կառավարության կողմից սահմանված կարգով, ունեն գաղտնի տեղեկությունների կիրառմամբ աշխատանքներ կատարելու իրավունք, իսկ ֆիզիկական անձանց դեպքում՝ դրանց առնչվելու համապատասխան թույլտվություն:

3. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ տնօրինող պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները, կազմակերպությունները, իրավաբանական անձինք իրենց գործառույթները, սեփականության ձեւը փոխելու, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ աշխատանքները դադարեցնելու դեպքերում պարտավոր են ձեռնարկել միջոցներ՝ նշված տեղեկությունների պահպանությունն ապահովելու ուղղությամբ եւ տեղեկակիրները սահմանված կարգով ոչնչացվում են, հանձնվում արխիվային պահպանության կամ փոխանցվում են՝

1) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ տնօրինող պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, կազմակերպության, իրավաբանական անձի իրավահաջորդին, եթե վերջինս նշված տեղեկությունների օգտագործմամբ աշխատանքներ կատարելու իրավասություն ունի,

2) պետական այն մարմնին, որի տնօրինության տակ, սույն օրենքի 10-րդ հոդվածին համապատասխան, գտնվում են դրանց համապատասխանող տեղեկությունները,

3) պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմնին, կազմակերպությանը, իրավաբանական անձին ՝ Կառավարության որոշմամբ:

4. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները, պետական գաղտնիքի տեղեկակիրներն այլ պետություններ, օտարերկրյա ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց փոխանցվում են  սույն օրենքի 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված կարգով:

Հոդված 17. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ  համատեղ եւ այլ աշխատանքների կատարումը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ համատեղ եւ այլ աշխատանքներ կատարելու անհրաժեշտության դեպքում, այդ աշխատանքների պատվիրատուի՝ պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց եւ այդպիսի աշխատանքներում ներգրավվող պետական կամ ոչ պետական կազմակերպության, ինչպես նաեւ ֆիզիկական անձի միջեւ կնքվում է պայմանագիր, ընդ որում նախապայմանագրային բանակցությունների վերաբերյալ տեղեկությունը հրապարակման ենթակա չէ:

2. Պայմանագրում, այլ անհրաժեշտ պայմանների հետ մեկտեղ, ամրագրվում են պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության ապահովման ուղղությամբ կողմերի փոխադարձ պարտավորությունները (ինչպես աշխատանքների կատարման ընթացքում, այնպես էլ դրանց ավարտից հետո), պայմանագրի գործողության վաղաժամկետ դադարեցման հիմքերը:

Գ Լ ՈՒ Խ  6

ՊԵՏԱԿԱՆ ԳԱՂՏՆԻՔԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հոդված 18. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների  պահպանության եւ պաշտպանության կազմակերպումը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության եւ պաշտպանության ապահովումն իրականացնում են այդպիսի տեղեկություններ տնօրինող, դրանց օգտագործմամբ աշխատանքներ կատարող պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները, կազմակերպությունները եւ  իրավաբանական անձինք:

2. Պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում,  կազմակերպություններում, իրավաբանական անձանց մոտ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության եւ պաշտպանության կազմակերպման պատասխանատվությունը դրվում է դրանց ղեկավարների վրա:

3. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ ցանկացած տեսակի գործունեության իրականացումը թույլատրվում է միայն դրանց պահպանության եւ պաշտպանության ուղղությամբ ձեռնարկվող անհրաժեշտ միջոցներն ապահովելուց հետո:

4. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության եւ պաշտպանության ուղղությամբ իրականացվող աշխատանքների համակարգումն իրականացվում է լիազոր մարմնի կողմից:

Հոդված 19.  Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու երաշխավորված իրավունքը

1. Հայաստանի Հանրապետության նախագահի, Ազգային ժողովի նախագահի եւ վարչապետի՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվությունը երաշխավորվում է համապատասխան պաշտոնում նրանց ընտրվելուց կամ նշանակվելուց անմիջապես հետո եւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն չի ձեւակերպվում:

Հոդված 20. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին  առնչվելու թույլտվություն ունենալը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն  կարող են ունենալ՝

1) Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները՝ աշխատանքային կամ ծառայողական անհրաժեշտությամբ պայմանավորված կամ գիտական աշխատանք կատարելու անհրաժեշտությամբ,

2) օտարերկրյա քաղաքացիները եւ քաղաքացիություն չունեցող անձինք՝ աշխատանքային կամ ծառայողական անհրաժեշտությամբ պայմանավորված կամ գիտական աշխատանք կատարելու անհրաժեշտությամբ՝ Կառավարության կողմից սահմանված կարգով:

2. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու համար Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, օտարերկրյա քաղաքացիները եւ քաղաքացիություն չունեցող անձինք պետք է ունենան թույլտվություն, որը տրվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց գրավոր համաձայնությամբ, լիազոր մարմինի կողմից նրանց նկատմամբ ստուգողական միջոցառումներ (այդ թվում՝ օրենսդրությամբ սահմանված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ) անցկացնելու եւ այդ միջոցառումների դրական արդյունքների հիման վրա համապատասխան մարմինների կողմից նրանց հետ պարտավորագիր կնքելու միջոցով:

3. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի նկատմամբ ստուգողական միջոցառումները, որոնց նպատակը սույն օրենքի 21-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերի հայտնաբերումն է, իրականացվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

4. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի հետ կնքվող պարտավորագրում նախատեսվում են՝

1) իրեն վստահված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները չտարածելու ուղղությամբ պետության առջեւ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի պարտավորությունը,

2) սույն օրենքի 23-րդ հոդվածին համապատասխան, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի իրավունքների ժամանակավոր սահմանափակումների կիրառման պայմանները,

3) իր իրավասությունների շրջանակին վերաբերող պետական գաղտնիքի մասին Հայաստանի Հանրապետության իրավական ակտերին քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի՝ իրազեկ լինելու պարտավորությունը,

4) կողմերի իրավունքները եւ պարտականությունները,

5) պարտավորագրի գործողության վաղաժամկետ դադարեցման հիմքերը,

6) պարտավորագրի գործողության ժամկետը,

7) այլ պայմաններ, որոնք կողմերն անհրաժեշտ կհամարեն:

5. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների գաղտնիության երեք աստիճաններին համապատասխան սահմանվում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու երեք ձեւի թույլտվություն՝

1) հատուկ կարեւորության տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն,

2) հույժ գաղտնի տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն,

3) գաղտնի տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն:

6. Առավել բարձր գաղտնիության աստիճան ունեցող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության առկայությունը հիմք է առնչվելու (ծառայողական անհրաժեշտությունից ելնելով՝ իրենց վերաբերող մասով) ավելի ցածր գաղտնիության աստիճան ունեցող տեղեկություններին:

7. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվությունը տրամադրվում է լիազոր մարմնի համաձայնությամբ:

8. Ռազմական դրության ժամանակ մարտական գործողություններից բխող անհրաժեշտությամբ պայմանավորված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության ձեւակերպման գործընթացն իրականացվում է  Կառավարության կողմից սահմանված կարգով:

Հոդված 21. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության տրամադրման մերժման հիմքերը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության տրամադրումը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, օտարերկրյա քաղաքացուն եւ քաղաքացիություն չունեցող անձին մերժվում է, եթե՝

1) օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նա ճանաչվել է անգործունակ կամ սահմանափակ գործունակ,

2) օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նա ունի դիտավորությամբ կատարված ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների համար դատվածություն կամ այդպիսի հանցագործություն կատարելու համար նրա նկատմամբ հարուցված է քրեական հետապնդում,

3) նա տառապում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից հաստատված ցանկում ընդգրկված այնպիսի հիվանդությամբ, որի առկայությունը խոչընդոտում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ աշխատանքներ կատարելուն,

4) ձեւակերպում է փաստաթղթեր՝ այլ պետություն մշտական բնակության մեկնելու համար,

5) ստուգողական միջոցառումների արդյունքում հայտնաբերվել է, որ նա կատարել է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը սպառնացող գործողություններ կամ ստացվել են նրա կողմից այդպիսի գործողություններ կատարելու վերաբերյալ հավաստի տվյալներ,

6) խուսափում է ստուգողական միջոցառումներից կամ ներկայացրել է ակնհայտ կեղծ տվյալներ,

7) դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով մեղավոր է ճանաչվել պետական գաղտնիքին առնչվող օրենսդրության խախտման համար,

8) պետության անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործություն կատարելու համար օրենքով սահմանված կարգով ոչ ռեաբիլիտացնող հիմքով ազատվել է քրեական պատասխանատվությունից,

2. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու իրավունքի տրամադրումը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, օտարերկրյա քաղաքացուն եւ քաղաքացիություն չունեցող անձին կարող է մերժվել, եթե՝

1) օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նա ունի դիտավորությամբ կատարված միջին ծանրության հանցագործության համար դատվածություն կամ այդպիսի հանցագործություն կատարելու համար նրա նկատմամբ հարուցված է քրեական հետապնդում,

2) օգտագործել է թմրամիջոցներ, կախվածություն ունի ալկոհոլային խմիչքներից կամ խաղամոլ է,

3) ենթարկվել է վարչական կամ կարգապահական պատասխանատվության պետական գաղտնիքին առնչվող օրենսդրության խախտման համար,

4) խախտել է սույն օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի պահանջները:

5) աշխատել է օտարերկրյա պետությունների հատուկ ծառայություններում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ լիազոր մարմնի գնահատմամբ վերջինիս գործունեությունը Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համար սպառնալիքներ չի պարունակում,

6) սույն հոդվածով նախատեսված հիմքերից որեւէ մեկով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվությունը նախկինում դադարեցվել է,

7) սոցիալական, նյութական, տնտեսական եւ այլ կախվածություն ունի անձից, ով կատարել է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանն սպառնացող գործողություններ կամ այդպիսի գործողություններ կատարելու վերաբերյալ հավաստի տեղեկություններ են ստացվել,

8) վերջին 3 տարին մշտապես չի բնակվել Հայաստանի Հանրապետությունում,

9) վերջին 3 տարվա ընթացքում դիմում է ներկայացրել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիությունից հրաժարվելու մասին,

10) վերջին 3 տարում ձեւակերպել է փաստաթղթեր՝ այլ պետություն մշտական բնակության մեկնելու համար:

Հոդված 22. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին  առնչվելու  թույլտվության դադարեցման հիմքերը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի առնչվելու  թույլտվությունը դադարեցվում է, եթե՝

1) օրենսդրությամբ սահմանված կարգով լուծվել կամ անվավեր է ճանաչվել նրա հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրը կամ պարտավորագիրը,

2) առաջացել է սույն օրենքի 21-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հիմքերից որեւէ մեկը,

2. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, օտարերկրյա քաղաքացու եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի առնչվելու թույլտվությունը կարող է  դադարեցվել, եթե առաջացել է սույն օրենքի 21-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հիմքերից որեւէ մեկը:

3. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության դադարեցումը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, օտարերկրյա քաղաքացուն եւ քաղաքացիություն չունեցող անձին չի ազատում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները չտարածելու վերաբերյալ ստանձնած պարտավորությունից:

4. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության դադարեցման վերաբերյալ համապատասխան պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց, ղեկավարի որոշման հետ համաձայն չլինելու դեպքում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին, օտարերկրյա քաղաքացին եւ քաղաքացիություն չունեցող անձն իրավունք ունի բողոքարկել այդ որոշումը՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:

Հոդված 23.  Իրավունքների ժամանակավոր սահմանափակումները

1. Պետական գաղտնիք պարունակող՝ «Հատուկ կարեւորության» եւ «Հույժ գաղտնի» դրոշմագրեր ունեցող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին, օտարերկրյա քաղաքացին եւ քաղաքացիություն չունեցող անձն օտարերկրյա պետություններ մասնավոր այցելությունների դեպքում պարտավոր է էլեկտրոնային հարթակի միջոցով նախապես՝ մեկնելուց առնվազն 15 օր առաջ Կառավարության կողմից սահմանված կարգով տեղեկացնել լիազոր մարմնին: Բացառիկ դեպքերում, երբ անհրաժեշտություն է առաջացել անհապաղ մեկնելու՝ անձը կարող է լիազոր մարմնին տեղեկացնել վերադառնալուց հետո 7 օրվա ընթացքում՝ միաժամանակ հիմնավորելով անհապաղ մեկնելու անհրաժեշտությունը եւ լիազոր մարմնին նախապես չտեղեկացնելու պատճառները:

Հոդված 24. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին կարող են առնչվել միայն այդպիսի գաղտնիքին առնչվելու թույլտվություն ունեցող Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, օտարերկրյա քաղաքացիները եւ քաղաքացիություն չունեցող անձինք՝ համապատասխան պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, կազմակերպության, իրավաբանական անձի լիազորված պաշտոնատար անձի թույլտվությամբ՝ իրենց իրավասությունների շրջանակներում եւ իրենց գործառույթների իրականացման համար անհրաժեշտ ծավալով:

Հոդված 25. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման միջգերատեսչական եւ գերատեսչական վերահսկողությունը

1. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման նպատակով սահմանվում է միջգերատեսչական եւ գերատեսչական վերահսկողություն:

2. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման փաստացի վիճակի ուսումնասիրման ու գնահատման, թերությունների եւ խախտումների հայտնաբերման, պատճառների ճշտման եւ դրանց վերացման ու կանխման նպատակով միջգերատեսչական վերահսկողությունը պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, կազմակերպություններում, իրավաբանական անձանց մոտ իրականացնում է լիազոր մարմինը՝ ստուգումների միջոցով:

3. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման ստուգումներն իրականացնում են լիազոր մարմնի ղեկավարի կողմից ստեղծված հանձնախմբերը:

4. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման ստուգումներն անցկացվում են լիազոր մարմնի ղեկավարի ստորագրած, Հայաստանի Հանրապետության զինանշանի պատկերով կնիքով կնքված կարգադրագրի հիման վրա: Կարգադրագրում նշվում է ստուգվող պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, կազմակերպության, իրավաբանական անձի անվանումը, ստուգումը կատարելու ժամկետը, ստուգում կատարող անձանց տվյալները (պաշտոնը, անունը եւ ազգանունը):

5. Լիազոր մարմինն իրավունք ունի ստուգումներին ներգրավելու այլ պետական մարմինների մասնագետներին, եթե նշված անձինք ունեն պետական գաղտնիքին առնչվելու համապատասխան ձեւի թույլտվություն՝ համաձայնեցնելով տվյալ մարմինների ղեկավարների հետ:

6. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման ստուգման համար ձեւավորվող հանձնախմբերում ընդգրկվում են պետական գաղտնիքին առնչվելու համապատասխան ձեւի թույլտվության ունեցող առնվազն երեք աշխատող՝ կախված ստուգվող փաստաթղթերի եւ արտադրանքի ծավալից: Հանձնախմբի անդամներն իրավունք ունեն ծանոթանալու ստուգվող հարցերի հետ կապված բոլոր փաստաթղթերին, հաշվառման մատյաններին եւ այլ նյութերին, իրենց իրավասության սահմաններում պահանջել գրավոր բացատրություններ, տեղեկանքներ, հաշվետվություններ:

7. Ստուգումներն անցկացվում են առավելագույնը 15 աշխատանքային օրվա ընթացքում, անհրաժեշտության դեպքում լիազոր մարմնի ղեկավարի կողմից ստուգման ժամկետը կարող է երկարաձգվել՝ առավելագույնը եւս 15 աշխատանքային օրով:

8. Ստուգումների արդյունքների վերաբերյալ կազմվում է եզրակացություն, որում արտացոլվում են գաղտնիության ռեժիմի ապահովման վիճակը, հայտնաբերված թերություններն ու խախտումները, ինչպես նաեւ դրանք վերացնելու առաջարկությունները՝ նշելով կատարման ողջամիտ ժամկետները:

9. Լիազոր մարմնի կազմած եզրակացությունն ուղարկվում է այն պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինի, կազմակերպության, իրավաբանական անձի ղեկավարին, որտեղ կատարվել է ստուգումը: Համատեղ աշխատանքների իրականացման դեպքում եզրակացությունն ուղարկվում է նաեւ պատվիրատու կազմակերպության ղեկավարին:  Ստուգվող պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինը, կազմակերպությունը, իրավաբանական անձը եզրակացությունը ստանալուց հետո 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում կազմում է հայտնաբերված թերությունների ու խախտումների վերացման եւ եզրակացության մեջ նշված առաջարկությունների կատարման միջոցառումների պլան-ժամանակացույց:

10. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման գերատեսչական վերահսկողությունը, սույն օրենքին համապատասխան, իրականացնում են պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները տնօրինելու լիազորությամբ օժտված պետական մարմինները: Նշված մարմինները պարտավոր են վերահսկել գաղտնիության ռեժիմի ապահովման արդյունավետությունը:

11. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման  գերատեսչական ստուգումներն իրականացնում են պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները տնօրինելու լիազորություններով օժտված պետական մարմինների (այդ մարմիններում, ստորադաս եւ համատեղ աշխատանքներ կատարող կազմակերպություններում) ղեկավարների կողմից ստեղծված հանձնախմբերը:

12. Գաղտնիության ռեժիմի ապահովման գերատեսչական ստուգման համար ձեւավորվող հանձնախմբերում ընդգրկվում են պետական գաղտնիքին առնչվելու համապատասխան ձեւի թույլտվության ունեցող առնվազն երկու աշխատող՝ կախված ստուգվող փաստաթղթերի եւ արտադրանքի ծավալից:

13. Հանձնախմբի անդամներն իրավունք ունեն ծանոթանալու ստուգվող հարցերի հետ կապված բոլոր փաստաթղթերին, հաշվառման մատյաններին եւ այլ նյութերին, իրենց իրավասության սահմաններում պահանջել գրավոր բացատրություններ, տեղեկանքներ, հաշվետվություններ:

14. Հանձնախմբի կազմած գերատեսչական ստուգման եզրակացությունը ներկայացվում է ստուգվող եւ վերադաս կազմակերպության ղեկավարներին, ինչպես նաեւ ուղարկվում է լիազոր մարմին:

Հոդված 26. Ստուգողական միջոցառումներ

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձանց նկատմամբ սույն օրենքի 21-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերի առկայության վերաբերյալ կասկածներ առաջանալու դեպքում լիազոր մարմինը սեփական նախաձեռնությամբ կամ պետական գաղտնիքը տնօրինելու լիազորությամբ օժտված մարմնի ղեկավարի միջնորդությամբ կարող է իրականացնել ստուգողական՝ օրենսդրությամբ սահմանված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ, ինչի արդյունքների մասին տեղեկացվում է պետական գաղտնիքը տնօրինելու լիազորությամբ օժտված մարմինը:

Հոդված 27. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու լիազորություն ունեցող հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց՝ թույլտվություն ստանալու եւ այն դադարեցնելու առանձնահատկությունները

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու լիազորություններ ունեցող հանրային ծառայության պաշտոնում նշանակված անձն իր նշանակումից հետո մեկամսյա ժամկետում պարտավոր է սահմանված կարգով ներկայացնել անհրաժեշտ փաստաթղթեր եւ (կամ) գրավոր համաձայնություն՝ պետական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ստանալու նպատակով լիազոր մարմին դիմելու համար:

2. Մեկամսյա ժամկետում անհրաժեշտ փաստաթղթերը եւ (կամ) գրավոր համաձայնությունը չներկայացվելու դեպքում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու լիազորություններ ունեցող հանրային ծառայության պաշտոնում նշանակված անձը համարվում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն չստացած:

3. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու լիազորություններ ունեցող հանրային ծառայության պաշտոնում նշանակված անձը ազատվում է զբաղեցրած պաշտոնից կամ լիազորությունները դադարեցվում են (ազատվում է ծառայությունից կամ ծառայությունը դադարեցվում է), եթե պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն չի ստացել, թույլտվության տրամադրումը մերժվել է կամ ստացած թույլտվությունը օրենքով սահմանված կարգով դադարեցվել է:

Հոդված 28. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների  պահպանությանն ուղղված միջոցառումների ֆինանսավորումը

1. Պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանությանն ուղղված միջոցառումների ֆինանսավորումն իրականացնում են պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները՝ իրենց բյուջետային միջոցների հաշվին, իսկ սույն օրենքին համապատասխան պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ աշխատանքներ կատարող ոչ պետական կազմակերպությունները, իրավաբանական անձինք՝ իրենց միջոցների հաշվին:

Հոդված 29. Սույն օրենքի պահանջների պահպանման պարտականությունը եւ դրանք խախտելու համար պատասխանատվությունը

1. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, օտարերկրյա քաղաքացիները եւ քաղաքացիություն չունեցող անձինք պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին պատահականորեն, սույն օրենքով չնախատեսված կարգով որեւէ կերպ առնչվելու կամ դրանք գտնելու (հայտնաբերելու) դեպքում պարտավոր են դրանք չհրապարակել եւ այդ մասին հայտնել լիազոր մարմնին կամ ՀՀ ոստիկանությանը, ինչի մասին վերջինս անհապաղ տեղեկացնում է լիազոր մարմին:

2. Սույն օրենքի պահանջների խախտումն առաջացնում է օրենքով սահմանված պատասխանատվություն:

Գ Լ ՈՒ Խ  7

ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿ ՏԱՐԱԾՄԱՆ ԾԱՌԱՅՈՂԱԿԱՆ ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հոդված 30. Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկությունը

1. Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության հասանելիությունը սահմանափակվում է որոշակի ժամկետով, ելնելով ծառայողական անհրաժեշտությունից, Հայաստանի Հանրապետության պետական շահի, իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանության նպատակով եւ սահմանափակման ամբողջ ժամկետի ընթացքում հրապարակման ենթակա չէ:

2. Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության տեղեկակիրների վրա կատարվում է «Ծառայողական օգտագործման համար» նշում:

3.  «Ծառայողական օգտագործման համար» նշման անհրաժեշտությունը որոշում է այդ փաստաթուղթը կատարողը եւ ստորագրելու կամ հաստատելու իրավասություն ունեցող պաշտոնատար անձը:

4. Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկությունը չի կարող հրապարակվել (տարածվել) առանց այդ տեղեկությունը պարունակող փաստաթուղթը ստորագրելու կամ հաստատելու իրավասություն ունեցող պաշտոնատար անձի թույլտվության:

5. «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկության գործավարությունն իրականացվում է ոչ գաղտնի գործավարություն իրականացնելու համար նախատեսված ստորաբաժանման կողմից:

 6. «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկության պահպանությունը եւ գործավարությունն իրականացվում է պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների եւ իրավաբանական անձանց ղեկավարների կողմից սահմանված կարգով:

7. «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկություն հրապարակած անձինք ենթակա են կարգապահական պատասխանատվության:

Հոդված 31. Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության պահպանման ժամկետները

1. «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկության հասանելիության նկատմամբ սահմանափակումներ կարող են կիրառվել մինչեւ 5 տարի ժամկետով:

2. Սահմանափակումների համար սահմանված ժամկետը լրանալուց հետո տեղեկության հասանելիության նկատմամբ սահմանափակումները հանվում են:

Հոդված 32. Տեղեկությունները սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության շարքին դասելու սահմանափակումները

1. Արգելվում է սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության շարքին դասել՝

1) պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց իրավական կարգավիճակը, ինչպես նաեւ անձանց իրավունքները եւ ազատությունները, դրանց  իրականացման կարգերը սահմանող իրավական ակտերը,

2) իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց դիմումների եւ հանրագրերի քննարկման եւ դրանցով որոշումների կայացման կարգերը,

3) սահմանված կարգով քննարկված իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց դիմումների եւ հանրագրերի վերաբերյալ կայացված որոշումները՝ բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի,

4) անձանց իրավունքների, ազատությունների, պարտականությունների իրականացման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերը, որոնք պահվում են գրադարանների բաց ֆոնդերում կամ կազմակերպությունների բաց տեղեկատվական համակարգերում,

5) բյուջեի կատարման, տնտեսության եւ բնակչության կարիքների վիճակի մասին տեղեկությունները,

6) սույն օրենքի 9-րդ հոդվածով նախատեսված տեղեկությունները:

Գ Լ ՈՒ Խ  8

ԵԶՐԱՓԱԿԻՉ ՄԱՍ ԵՎ ԱՆՑՈՒՄԱՅԻՆ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

Հոդված 33. Եզրափակիչ մաս եւ անցումային դրույթներ

1. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

2. Սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո ուժը կորցրած ճանաչել «Պետական եւ ծառայողական գաղտնիքի մասին» 1996 թվականի դեկտեմբերի 3-ի ՀՕ-94 օրենքը:

3. Սույն օրենքից բխող ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերն ընդունվում են սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ տասնամսյա ժամկետում:

4. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը տեղեկություններին շնորհված գաղտնիության դրոշմագրերը սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո համապատասխանաբար շարունակում են գործել: Ծառայողական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին տրված «գաղտնի» դրոշմագիրը սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո համապատասխանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին տրվող «գաղտնի» դրոշմագրին:

5. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը տրված պետական եւ ծառայողական գաղտնիքին առնչվելու թույլտվությունները շարունակում են գործել: Այդպիսի թույլտվություն ունեցող Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց հետ 6-ամսյա ժամկետում՝  սույն օրենքի 20-րդ հոդվածի 4-րդ մասի դրույթների պահպանմամբ, պետք է կնքվեն նոր պարտավորագրեր: Նոր պարտավորագրի կնքումից հրաժարվելու դեպքում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներին, օտարերկրյա քաղաքացիներին եւ քաղաքացիություն չունեցող անձանց նախկինում տրված պետական եւ ծառայողական գաղտնիքին առնչվելու թույլտվությունները դադարեցվում են եւ այդ մասին տեղեկացվում է լիազոր մարմնին:

6. Մինչեւ սույն օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված Էլեկտրոնային հարթակի ստեղծումը՝ պետական գաղտնիք պարունակող «Հատուկ կարեւորության» եւ «Հույժ գաղտնի» դրոշմագրեր ունեցող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձանց կողմից օտարերկրյա պետություններ մասնավոր այցելությունների վերաբերյալ լիազոր մարմնին տեղեկացման գործընթացն իրականացվում է թղթային եղանակով՝ սույն օրենքի 7-րդ հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված պաշտոնատար անձանց միջոցով:

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՊԵՏԱԿԱՆ ԳԱՂՏՆԻՔԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ  ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

Ընթացիկ իրավիճակը եւ իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը

«Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքի եւ հարակից օրենքներում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին օրենքների նախագծերի ընդունումը պայմանավորված է ներկայումս գործող «Պետական եւ ծառայողական գաղտնիքի մասին» օրենքն արդիականացնելու անհրաժեշտությամբ:

Վարչապետի 2020 թվականի հոկտեմբերի 30-ի N 1208-Ա որոշմամբ «Պետական եւ ծառայողական գաղտնիքի մասին» նոր օրենքի նախագծի մշակման եւ հարակից իրավական ակտերի արդիականացման աշխատանքներն իրականացնելու նպատակով ստեղծվել է աշխատանքային խումբ, որի կողմից հիշյալ որոշման մեջ նշված պետական կառավարման համակարգի մարմիններից ստացված առաջարկությունների հիման վրա մշակվել է «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքի նախագիծը:

Գործող «Պետական եւ ծառայողական գաղտնիքի մասին» օրենքը բովանդակային եւ օրենսդրական տեսանկյունից ամբողջական բարեփոխման եւ կատարելագործման կարիք ունի, այն ընդունվել է 1996 թվականին եւ դրանում առկա մի շարք իրավակարգավորումներ չեն արտահայտում ներկա իրողությունները, ինչպես նաեւ արդի միջազգային փորձը:

Գործող օրենքում լիարժեքորեն նախանշված չեն տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասելու եւ դրանց պաշտպանության բնագավառում Կառավարության լիազորությունների շրջանակը, սահմանված չեն օրենքում կիրառվող հիմնական հասկացությունները, հստակեցված չեն գաղտնի տեղեկությունների վերանայման ժամկետները, գաղտնի տեղեկությունների գաղտնազերծմանն առնչվող, ինչպես նաեւ մի շարք այլ իրավակարգավորումներ, կարգավորված չեն սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության հետ կապված հարաբերությունները:

2021 թվականի մայիսի 5-ին ընդունվել է Հայաստանի Հանրապետության նոր քրեական օրենսգիրքը (այսուհետ՝ ՀՀ քրեական նոր օրենսգիրք կամ Օրենսգիրք), որն ուժի մեջ է մտել 2022 թվականի հուլիսի 1-ին: Օրենսգրքում առկա կարգավորումներով պետական գաղտնիքի հրապարակման արդյունքում պետության օրինական շահերին պատճառվող վնասին համաչափ քրեական պատասխանատվություն նախատեսված չէ: Մասնավորապես, գործող կարգավորումները խնդրահարույց են պետական գաղտնիքի հրապարակմամբ պետությանը պատճառված վնասի եւ այդ արարքը կատարած անձի նկատմամբ կիրառված պատժաչափի համաչափության տեսանկյունից, որպիսի պայմաններում կիրառվող պատժաչափերը չեն կարող պիտանի եւ անհրաժեշտ լինել քրեական օրենքով սահմանված՝ պատժի հիմնական նպատակներին հասնելու համար: Բացի այդ, միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ պետական գաղտնիքի հրապարակման համար մի շարք երկրների (Վրաստան, Ուկրաինա, ՌԴ եւ այլն) քրեական օրենսդրությամբ առավել խիստ պատասխանատվություն է նախատեսված քան ՀՀ քրեական նոր օրենսգրքով:

Միաժամանակ, ներկայումս գործող Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքով նախատեսված չէ վարչական պատասխանատվություն «Գաղտնի» դրոշմագիր ունեցող տեղեկություններն անզգուշությամբ հրապարակելու համար այն անձի կողմից, ով դրանց հետ ծանոթանալու իրավունք ուներ եւ ում դա վստահված է եղել կամ հայտնի է դարձել ծառայության կամ աշխատանքի բերմամբ, ինչպես նաեւ նույն դրոշմագիրը ունեցող տեղեկություններն դիտավորությամբ հրապարակելու համար այն անձի կողմից, ով տվյալ տեղեկությունների հետ ծանոթանալու իրավունք չունի կամ ում դա վստահված չի եղել կամ հայտնի չի դարձել ծառայության կամ աշխատանքի բերմամբ:

Առաջարկվող կարգավորման բնույթը

Նախագծով առաջարկվում է «Պետական եւ ծառայողական գաղտնիքի մասին» օրենքը վերանվանել «Պետական գաղտնիքի մասին», քանի որ միջազգային փորձի (Ռուսաստանի Դաշնություն, Բելառուս, Ղազախստան, Վրաստան եւ այլն) ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ այդպես են անվանվում  բնագավառը կարգավորող օրենքները: Այս կապակցությամբ նախագծում այլեւս չի կիրառվում «ծառայողական գաղտնիք» հասկացությունը եւ «Գաղտնի» դրոշմագիր ունեցող տեղեկությունները եւս կդասվեն պետական գաղտնիքի շարքին:

Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովմանն ուղղված որոշակի բնագավառի տեղեկություններ պետական գաղտնիքի շարքին դասելու, գաղտնազերծելու եւ պաշտպանելու, ինչպես նաեւ պետական գաղտնիքի հետ կապված այլ կարգավորումներն արդիականացնելու նպատակով «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքի նախագծում հստակեցվել են գաղտնիության աստիճանի, գաղտնի տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության, գաղտնի տեղեկությունների պահպանության միջոցների, գաղտնիության դրոշմագրի եւ այլ հասկացությունների սահմանումները: Հստակեցվել է նաեւ տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասելու եւ դրանց պաշտպանության բնագավառում Կառավարության լիազորությունների շրջանակը, ինչպես նաեւ նախատեսվել են գաղտնի տեղեկությանն առնչվող մի շարք այլ իրավակարգավորումներ՝ արդի իրողություններին եւ միջազգային փորձին համապատասխան:

Մասնավորապես, նախագծով առաջարկվում են պետական գաղտիքին առնչվող հասկացությունների հետեւյալ սահմանումները.

1) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ (գաղտնի տեղեկություններ)՝ ցանկացած տեղեկություն, արտադրանք կամ նյութ, որը սույն օրենքով սահմանված կարգով ստացել է համապատասխան դրոշմագիր (նշում), պաշտպանվում է պետության կողմից եւ որի տարածումը կարող է վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանը  կամ շահերին,

2) պետական գաղտնիք՝ Հայաստանի Հանրապետության ռազմական կամ արտաքին հարաբերությունների կամ տնտեսության, գիտության եւ տեխնիկայի կամ հետախուզական, հակահետախուզական, օպերատիվ-հետախուզական գործունեության բնագավառների այն տեղեկությունները, արտադրանքը կամ նյութերն են, որոնք սույն օրենքի համաձայն պահպանվում եւ պաշտպանվում են պետության կողմից, եւ որոնց տարածումը կարող է վնաս հասցնել Հայաստանի Հանրապետության ազգային  անվտանգությանը կամ շահերին,

3) սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկություն՝ Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, իրավաբանական անձանց, պաշտոնատար անձանց գործունեությանն առնչվող տեղեկություններ, որոնք սույն օրենքի համաձայն չեն դասվում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների շարքին, սակայն դրանց տարածումը կարող է բացասաբար անդրադառնալ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությանը, ազգային անվտանգությանը, արտաքին հարաբերություններին քաղաքական եւ տնտեսական շահերին, իրավակարգի պահպանությանը, իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց իրավունքներին եւ օրինական շահերին: Այդ տեղեկությունները, որպես կանոն, պարունակում են պետական գաղտնիքի մաս կազմող տվյալներ, արտադրանք կամ նյութեր, սակայն ինքնին չեն բացահայտում պետական գաղտնիքը,

4) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների կրիչներ (այդ թվում՝ էլեկտրոնային)՝ (այսուհետ՝ նաեւ տեղեկակիրներ) նյութական օբյեկտներն են, որոնցում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններն արտահայտվում են պատկերների, պայմանանշանների, ազդանշանների, տեխնիկական լուծումների, գործընթացի կամ այլ ձեւերով,

5) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տարածում՝ պետության պաշտպանության տակ գտնվող եւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հրապարակում կամ հոսակորուստ,

6) հրապարակում՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների ցանկացած ձեւով մատչելի դարձնելն է այդպիսի տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն կամ իրավասություն չունեցող անձանց,

7) հոսակորուստ՝ պետության պաշտպանության տակ գտնվող եւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների կորուստ,

8) գաղտնագրում՝ Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության շահերի պաշտպանության նպատակով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տարածման նկատմամբ սահմանափակումների կիրառում,

9) գաղտնազերծում՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների տարածման նկատմամբ օրենքով սահմանված կարգով սահմանափակումների վերացում,

10) գաղտնիության ռեժիմ՝ պետական գաղտնիքի պաշտպանության եւ պահպանության նպատակով համալիր միջոցառումների ամբողջություն՝ ուղղված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հրապարակումը կամ հուսակորուստը կանխելուն,

11) պետական գաղտնիքի պաշտպանություն՝ լիազոր մարմնի համակարգմամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, կազմակերպությունների, իրավաբանական անձանց ուժերի ու միջոցների կիրառում՝ ուղղված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների, արտադրանքների եւ նյութերի հրապարակումը եւ հոսակորուստը կանխելուն,

12) պետական գաղտնիքի պահպանություն՝ օրենսդրությամբ նախատեսված իրավական, կազմակերպչական, ինժեներատեխնիկական, ծրագրային եւ այլ անհրաժեշտ միջոցների ու մեթոդների համակարգված կիրառում,

13) գաղտնիության աստիճան՝ տեղեկությունների կարեւորությունը, դրանց տարածմամբ հնարավոր հետեւանքների առաջացումը եւ տեղեկության մատչելիության սահմանափակումը բնութագրող ցուցիչ, որով որոշվում են համապատասխան տեղեկության պահպանության ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումները,

14) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն՝ ֆիզիկական անձանց կողմից գաղտնի տեղեկություններին ծանոթանալու եւ օգտագործելու նպատակով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով տրված թույլտվություն,

15) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների պահպանության միջոցներ՝ գաղտնի տեղեկությունների պահպանության համար նախատեսված ինժեներատեխնիկական, ծրագրային, ինչպես նաեւ գաղտնի տեղեկությունների պահպանության արդյունավետության վերահսկմանն ուղղված այլ միջոցներ,

16) գաղտնիության դրոշմագիր՝ վավերապայման, որը դրվում է տեղեկակիրների եւ (կամ) դրանց ուղեկցող փաստաթղթերի վրա եւ վկայում  է տեղեկակիրներում առկա տեղեկությունների գաղտնիության աստիճանի մասին,

17) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործում՝ այդպիսի տեղեկությունների հավաքումը կամ պահպանումը կամ փոխանցումը կամ գաղտնազերծումը,

18) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվել՝ անկախ իրականացման ձեւից եւ եղանակից (այդ թվում՝ ավտոմատացված, տեխնիկական ցանկացած միջոցներ կիրառելու կամ առանց դրանց) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների հետ կապված ցանկացած գործողություն կամ գործողությունների խումբ, որը կապված է այդպիսի տեղեկությունների ստեղծման, ամրագրման, համակարգման, հավաքման, վերամշակման, փոխանցման, փոխանակման, տեղափոխման, պահպանման, պաշտպանության, օգտագործման, ծանոթացման, հաշվառման, գաղտնիության աստիճանի փոփոխման, գաղտնազերծման, արխիվացման, ոչնչացման կամ այլ գործողություններ կատարելու հետ,

19) լիազոր մարմին՝ ազգային անվտանգության հարցերով լիազորված պետական մարմին,

20) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների ոչնչացում՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների մասնակի կամ ամբողջական վերականգնման հնարավորության բացառում,

21) Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգություն՝ այնպիսի կացություն, երբ ապահովված է անձի, հասարակության եւ պետության անվտանգությունը, երկրի տարածքային ամբողջականությունը, ինքնիշխանությունը, սահմանադրական կարգը, տնտեսության բնականոն զարգացումը, հասարակության նյութական եւ հոգեւոր արժեքների, քաղաքացիների իրավունքների եւ ազատությունների, շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը ներքին եւ արտաքին սպառնալիքներից:

Առաջարկվող փոփոխությունների համաձայն՝ գաղտնիության աստիճաններին համապատասխան՝ պետական գաղտնիքի տեղեկակիրներին տրվում են «Հատուկ կարեւորության», «Հույժ գաղտնի» եւ «Գաղտնի» դրոշմագրեր:

Հստակեցվել են նաեւ պետական գաղտնիքի պահպանության բնագավառում Կառավարության գործառույթները: Օրենքի նախագծից հանվել են ներկայումս չկիրառվող եւ ըստ էության առհասարակ չկիրառված գործառույթները՝

- մշակում եւ հաստատում է պետական եւ ծառայողական գաղտնիքի պաշտպանության բնագավառում պետական ծրագրերը եւ ապահովում այդ ծրագրերի գործնական իրականացումը,

- սահմանում է մամուլում եւ լրատվության մյուս միջոցներում, ինչպես նաեւ օտարերկրյա պետություններ առաքվող նյութերում պետական եւ ծառայողական գաղտնիք կազմող տեղեկությունների տարածման նկատմամբ պետական վերահսկողության իրականացման կարգը:

Այս կապակցությամբ սահմանվել են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության հետեւյալ նոր գործառույթները՝

1) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության տրամադրման կարգը, այդպիսի թույլտվություն ունեցող անձանց նկատմամբ ստուգողական միջոցառումներ իրականացնելու կարգը,  այդպիսի թույլտվություն ունեցող անձանց պարտականությունները եւ սահմանափակումները,

2) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող՝ «Հատուկ կարեւորության» եւ «Հույժ գաղտնի» դրոշմագրեր ունեցող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձանց կողմից օտարերկրյա պետություններ մասնավոր այցելությունների դեպքում էլեկտրոնային հարթակի միջոցով լիազոր մարմնին տեղեկացնելու կարգը, ինչպես նաեւ էլեկտրոնային հարթակի ստեղծման եւ գործարկման ընթացակարգերը:

3) սահմանում է տեղեկությունների գաղտնիության աստիճանի որոշման, գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների գերատեսչական ցանկը մշակելու եւ հաստատելու, գաղտնիության դրոշմագրեր շնորհելու եւ դրանք փոփոխելու կարգը,

4) սահմանում է գաղտնի տեղեկակիրների պահպանման ժամկետները երկարաձգելու  եւ գաղտնազերծելու կարգը,

5) սահմանում է գաղտնի տեղեկությունների գործավարության եւ այդպիսի տեղեկություններ պարունակող արտադրանքի թողարկման,  պահպանության հետ կապված աշխատանքների իրականացման համար նախատեսված շինությունների ու այլ տարածքների պահպանման, պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործման հետ կապված աշխատանքներ կատարող Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում, կազմակերպություններում, իրավաբանական անձանց մոտ անցագրային եւ ներօբյեկտային ռեժիմի կազմակերպման կարգը,

6) սահմանում է գաղտնի տեղեկություններ պարունակող արտադրանքի ստեղծման եւ օգտագործման ընթացքում գաղտնիության ռեժիմի կազմակերպման կարգը,

7) սահմանում է ռազմական կամ արտակարգ դրության, ինչպես նաեւ օտարերկրյա պետություներ գործուղման կամ մասնավոր այցելությունների ժամանակ գաղտնիության ռեժիմի կազմակերպման կարգը,

8) սահմանում է համակարգչային տեղեկատվական համակարգերի օգտագործմամբ գաղտնի տեղեկությունները կազմելիս (մշակելիս) եւ տեխնիկական միջոցներ օգտագործելիս գաղտնիության ռեժիմի ապահովման կարգը,

9) սահմանում է գաղտնիության ռեժիմի ապահովման խախտումների դեպքում ծառայողական քննության անցկացման կարգը,

10) սահմանում է պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների օգտագործմամբ համատեղ եւ այլ աշխատանքների կատարման եւ դրա նկատմամբ վերահսկողության իրականացման կարգը:

Հստակեցվել են նաեւ պետական գաղտնիքի շարքին դասման ենթակա տեղեկությունների ցանկը սահմանող իրավակարգավորումները՝ դրանք համապատասխանեցնելով արդի մարտահրավերներին: Մասնավորապես, նշված ցանկում լրացվել կամ փոփոխվել են հետեւյալ ոլորտների մասին տեղեկությունները.

1) ահաբեկչության հնարավոր առնչություն ունեցող անձանց եւ կազմակերպությունների նկատմամբ ֆինանսական մոնիտորինգի արդյունքների մասին,

2) պետական պահպանության ենթակա կառույցների անվտանգության ապահովման ուժերի, միջոցների, մեթոդների, ինչպես նաեւ դրանց գործունեության ֆինանսավորման մասին՝ եթե դրանք կարող են գաղտնազերծել վերոհիշյալ տեղեկությունները,

3) պետական գաղտնիքի պահպանման եւ պաշտպանության կազմակերպման եւ դրա փաստացի վիճակի մասին,

4)  Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանի պաշտպանության մասին,

5) կադրերի պատրաստման մասին, եթե դրանք կարող են բացահայտել Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ապահովմանն ուղղված միջոցառումները:

Նախագծով ընդլայնվել են տեղեկությունները պետական գաղտնիքի շարքին դասելու սահմանափակումները: Մասնավորապես պետական գաղտնիքի շարքին չեն կարող դասվել նաեւ պետության կողմից քաղաքացիներին, պաշտոնատար անձանց, կազմակերպություններին տրամադրվող արտոնությունների եւ սոցիալական երաշխիքների վերաբերյալ տեղեկությունները:

Նախագծով առաջարկվող նոր կարգավորումների համաձայն՝ պետական մարմինների ղեկավարները՝ այդ թվում սույն օրենքի շրջանակներում ՀՀ կենտրոնական բանկի նախագահը, որպես պետական մարմնի ղեկավար.

1) հաստատում են իրենց մարմիններում գաղտնագրման ենթակա տեղեկությունների ընդլայնված գերատեսչական ցանկերը,

2) սահմանում են պետական գաղտնիքի առնչվելու լիզորություններ ունեցող հանրային ծառայությունների անվանացանկերը,

3) գաղտնազերծում են իրենց կողմից գաղտնագրված տեղեկությունները,

4) հրապարակում են իրենց կողմից գաղտնազերծված իրավական ակտերը:

Նախագծի համաձայն՝ Հանրապետության նախագահի, Ազգային ժողովի նախագահի եւ վարչապետի՝ պետական գաղտնիքին առչնվելու թույլտվությունը երաշխավորվում է համապատասխան պաշտոնում նրանց ընտրվելուց կամ նշանակվելուց անմիջապես հետո: Միաժամանակ, կարգավորվել են նաեւ հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվության դադարեցման առանձնահատկությունները:

Մասնավորապես, պետական մարմինների ղեկավարների, այդ թվում՝ սույն օրենքի շրջանակներում ՀՀ կենտրոնական բանկի նախագահի կողմից սահմանված անվանացանկերում ընգրկված՝ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու լիազորություն ունեցող հանրային ծառայության պաշտոնում նշանակված անձն իր նշանակումից հետո մեկամսյա ժամկետում պարտավորվելու է սահմանված կարգով ներկայացնել անհրաժեշտ փաստաթղթերի եւ (կամ) գրավոր համաձայնություն՝ պետական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ստանալու նպատակով լիազոր մարմին դիմելու համար: Սահմանված ժամկետում փաստաթղթեր չներկայացնելու եւ (կամ) գրավոր համաձայնություն չտալու դեպքում անձը համարվելու է պետական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն չստացած: Վերոնշյալ հանրային ծառայության պաշտոնում նշանակված անձն ազատվելու է զբաղեցրած պաշտոնից կամ լիազորությունները դադարեցվելու են, եթե պետական գաղտնիք կազմող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն չի ստացել, թույլտվության տրամադրումը մերժվել է կամ ստացած թույլտվությունը դադարեցվել է:

Նախագծով խմբագրվել եւ լրացվել են նաեւ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուն, օտարերկրյա քաղաքացուն եւ քաղաքացիություն չունեցող անձին գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու իրավունքի տրամադրման մերժման հիմքերը, սահմանվել է, որ նշված իրավունքի տրամադրումը կարող է մերժվել նաեւ եթե անձը՝

1) օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նա ունի դիտավորությամբ կատարված միջին ծանրության հանցագործության համար դատվածություն կամ այդպիսի հանցագործություն կատարելու համար նրա նկատմամբ հարուցված է քրեական հետապնդում,

2) օգտագործել է թմրամիջոցներ, կախվածություն ունի ալկոհոլային խմիչքներից կամ խաղամոլ է,

3) ենթարկվել է  վարչական կամ կարգապահական պատասխանատվության պետական գաղտնիքին առնչվող օրենսդրության խախտման համար,

4) աշխատել է օտարերկրյա պետությունների հատուկ ծառայություններում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ լիազոր մարմնի գնահատմամբ վերջինիս գործունեությունը Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության համար սպառնալիք չի պարունակում,

5) պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվությունը նախկինում դադարեցվել է,

6) սոցիալական, նյութական, տնտեսական եւ այլ կախվածություն ունի անձից, ով կատարել է Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգությանն սպառանցող գործողություններ կամ այդպիսի գործողություններ կատարելու վերաբերյալ հավաստի տեղեկություններ են ստացվել,

7) վերջին 3 տարին մշտապես չի բնակվել Հայաստանի Հանրապետությունում կամ դիմում է ներկայացրել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիությունից հրաժարվելու մասին կամ ձեւակերպել է փաստաթղթեր՝ այլ պետություն մշտական բնակության մեկնելու համար,

8) խախտել է «Պետական գաղտիքի մասին» օրենքի 23-րդ հոդվածով սահմանված՝ իրավունքների ժամանակավոր սահմանափակումների պահանջները:

 Նախագծով փոփոխության է ենթարկել նաեւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու իրավունք ունեցող կամ նախկինում ունեցած քաղաքացիների իրավունքների սահմանափակման շրջանակը:

Մասնավորապես, սահմանվել է, որ պետական գաղտնիք պարունակող՝ «Հատուկ կարեւորության» եւ «Հույժ գաղտնի» դրոշմագրեր ունեցող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձն օտարերկրյա պետություններ մասնավոր այցելությունների դեպքում պարտավոր է  էլեկտրոնային հարթակի միջոցով նախապես՝ մեկնելուց առնվազն 15 օր առաջ Կառավարության կողմից սահմանված կարգով տեղեկացնել լիազոր մարմնին: Բացառիկ դեպքեում, երբ անհրաժեշտություն է առաջացել անհապաղ մեկնելու՝ անձը կարող է լիազոր մարմնին տեղեկացնել վերադառնալուց հետո 7 օրվա ընթացքում՝ միաժամանակ հիմնավորելով անհապաղ մեկնելու անհրաժեշտությունը եւ լիազոր մարմնին նախապես չտեղեկացնելու պատճառները:

Միաժամանակ, հաշվի են առնվել վերջին տարիներին Հայաստանի Հանրապետության եւ օտարերկրյա պետությունների միջեւ գաղտնի տեղեկությունների փոխադարձ պաշտպանության ոլորտում առկա միջազգային պայմանագրերի, ինչպես նաեւ օտարերկրյա մի շարք պետությունների համանման իրավական ակտերի կարգավորումները:

Նախագծով նախատեսվում է կարգավորել նաեւ սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության հետ կապված հիմնական հարաբերությունները, մասնավորապես նախագծով առաջարկվում է սահմանել, որ

- սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկությունը դա Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, իրավաբանական անձանց, հիմնարկների, պաշտոնատար անձանց գործունեությանն առնչվող տեղեկություններ, որոնք սույն օրենքի համաձայն չեն դասվում պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների շարքին, սակայն դրանց տարածումը կարող է բացասաբար անդրադառնալ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությանը, ազգային անվտանգությանը, արտաքին հարաբերություններին, քաղաքական եւ տնտեսական շահերին, իրավակարգի պահպանությանը, իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց իրավունքներին եւ օրինական շահերին: Այդ տեղեկությունները, որպես կանոն, պարունակում են պետական գաղտնիքի մաս կազմող տվյալներ կամ նյութեր, սակայն ինքնին չեն բացահայտում պետական գաղտնիքը,

- սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության հասանելիությունը սահմանափակվում է որոշակի ժամկետով, ելնելով ծառայողական անհրաժեշտությունից, Հայաստանի Հանրապետության պետական շահի, իրավաբանական եւ ֆիզիկական անձանց իրավունքների եւ օրինական շահերի պաշտպանության նպատակով եւ սահմանափակման ամբողջ ժամկետի ընթացքում հրապարակման ենթակա չէ:

- Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության տեղեկակիրների վրա կատարվում է «Ծառայողական օգտագործման համար» նշում:

-  «Ծառայողական օգտագործման համար» նշման անհրաժեշտությունը որոշում է այդ փաստաթուղթը կատարողը եւ ստորագրելու կամ հաստատելու իրավասություն ունեցող պաշտոնատար անձը:

- սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկությունը չի կարող հրապարակվել (տարածվել) առանց համապատասխան պաշտոնատար անձի թույլտվության:

- «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկության գործավարությունն իրականացվում է ոչ գաղտնի գործավարություն իրականացնելու համար նախատեսված ստորաբաժանման կողմից:

 - «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկության պահպանությունը եւ գործավարությունն իրականացվում է պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, իրավաբանական անձանց ղեկավարների կողմից սահմանված կարգով:

- «Ծառայողական օգտագործման համար» նշումով տեղեկություն հրապարակած անձինք ենթակա են կարգապահական պատասխանատվության:

Բացի այդ սահմանվել են սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության շարքին դասելու սահմանափակումներ:

Միաժամանակ, նախագծով սահմանվում է, որ Ազգային ժողովում, Սահմանադրական դատարանում, Բարձրագույն դատական խորհրդում, Հաշվեքննիչ պալատում, Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի հանձնաժողովում, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովում, Կենտրոնական բանկում, Հակակոռուպցիոն կոմիտեում, ինչպես նաեւ Սահամանդրությամբ նախատեսված եւ (կամ) օրենքով ստեղծված պետական այլ մարմիններում պետական գաղտնիքի հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվելու են «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքով եւ դրանից բխող իրավական ակտերով, եթե տվյալ մարմինների գործունեությունը կանոնակարգող սահմանադրական օրենքներով եւ օրենքներով այլ բան նախատեսված չէ:

«Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկվում է.

1) խստացնել օրենսգրքի 426-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցանքի համար քրեական պատասխանատվությունը, ինչպես նաեւ հոդվածը լրացնել նոր՝ 2-րդ մասով՝ համաչափ քրեական պատասխանատվություն նախատեսելով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններ ապօրինի ձեռք բերած անձի կողմից հրապարակելու արդյունքում պետությանը առանձնապես խոշոր չափի գույքային վնաս կամ այլ ծանր հետեւանքների առաջացման դեպքում,

2) խստացնել օրենսգրքի 427-րդ հոդվածով նախատեսված հանցանքի համար քրեական պատասխանատվությունը,

3) խմբագրել օրենսգրքի 428-րդ հոդվածի 1-ին մասը՝ քրեական պատասխանատվություն նախատեսելով պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունների անզգուշությամբ հրապարակելու այն դեպքերի համար, երբ դրա հետեւանքով խոշոր չափի գույքային կամ այլ էական վնաս է պատճառվել պետության օրինական շահերին՝ միաժամանակ խստացնելով  նույն հոդվածով նախատեսված քրեական պատասխանատվությունը:

Բացի այդ, նախատեսվում է լրացումներ կատարել նաեւ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում՝ համաչափ վարչական պատասխանատվություն նախատեսելով՝ «Գաղտնի» դրոշմագիր ունեցող պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունը դրա հետ առնչվելու իրավասություն ունեցող անձի կողմից անզգուշությամբ հրապարակելու համար (եթե արարքի արդյունքում պետության օրինական շահերին էական վնաս չի պատճառվել), «Գաղտնի» դրոշմագիր ունեցող պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունը դրա հետ առնչվելու իրավունք չունեցող անձի կողմից հրապարակելու եւ պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկություններին առնչվելու թույլտվություն ունեցող անձի կողմից օտարերկրյա պետություններ մասնավոր այցելությունների վերաբերյալ տեղեկացնելու՝ օրենքով նախատեսված պարտականությունը չկատարելու համար:

Միաժամանակ, պայմանավորված այն հանգամանքով, որ «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքի նախագծում այլեւս չի կիրառվում «ծառայողական գաղտնիք» հասկացությունը եւ «Գաղտնի» դրոշմագիր ունեցող տեղեկությունները դասվելու են պետական գաղտնիքի շարքին, մշակվել են մի շարք օրենքներում փոփոխություններ կատարելու մասին համապատասխան օրենքների նախագծեր:

Ակնկալվող արդյունքը

Նախագծերի ընդունմամբ բովանդակային եւ օրենսդրական առումով կփոփոխվի պետական գաղտնիքի հետ կապված հարաբերությունների՝ ներկայումս գործող իրավակարգավորումները, դրանք կհամապատասխանեցվեն արդի իրողություններին եւ միջազգային փորձին, կներդրվեն գաղտնի տեղեկության պաշտպանությանն ուղղված նոր գործիքակազմեր եւ լուծումներ, ինչպես նաեւ կկարգավորվեն սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկության հետ կապված հարաբերությունները:

Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026թթ. ծրագիր, ոլորտային եւ/կամ այլ ռազմավարություններ

Նախագծի ընդունումը չի բխում ռազմավարական փաստաթղթերից:

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

«ՊԵՏԱԿԱՆ ԳԱՂՏՆԻՔԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ  ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՓԱԹԵԹԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԷԱԿԱՆ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԿԱՄ ԾԱԽՍԵՐԻ ԱՎԵԼԱՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

«Պետական գաղտնիքի մասին», «Ազգային անվտանգության մարմինների մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Ազգային անվտանգության մարմիններում ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Անձնական տվյալների պաշտպանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հայաստանի  Հանրապետության աշխատանքային  օրենսգրքում  փոփոխություններ կատարելու մասին», «Արխիվային գործի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Դատախազության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին»,  «Դիվանագիտական ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Զենքի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Խաղաղ նպատակներով ատոմային էներգիայի անվտանգ օգտագործման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի կարգապահական կանոնագիրք» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Հակակոռուպցիոն կոմիտեի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հանրային ծառայության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Հանրային ծառայությունները կարգավորող մարմնի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հատուկ պետական պաշտպանության ենթակա անձանց անվտանգության ապահովման մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հիդրոօդերեւութաբանական գործունեության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանության կարգապահական կանոնագիրքը հաստատելու մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քննչական կոմիտեի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Ձերբակալված եւ կալանավորված անձանց պահելու մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Մաքսային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Մաքսային կարգավորման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի ներքին ծառայության կանոնագիրքը հաստատելու մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Նոտարիատի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքում լրացում եւ փոփոխություն կատարելու մասին», «Ոստիկանության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Պաշտպանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Պետական սուրհանդակային կապի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Պրոբացիայի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Ռազմական ոստիկանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Սննդամթերքի անվտանգության պետական վերահսկողության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություն կատարելու մասին», «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Փաստաբանության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Փրկարար ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Փրկարարական ծառայության կանոնագիրքը հաստատելու մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Քաղաքաշինության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Քաղաքացիական ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Քրեակատարողական ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքների եւ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում լրացում կատարելու մասին» սահմանադրական օրենքների նախագծերի փաթեթի ընդունման կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների էական նվազեցում կամ ծախսերի ավելացում չի նախատեսվում:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի որոշում

Գրություն