Հոդված 1. «Ներքին աուդիտի մասին» 2010 թվականի դեկտեմբերի 22-ի ՀՕ-17-Ն օրենքի 9-րդ հոդվածի.

1) 1-ին մասում «համապատասխանաբար քաղաքացիական կամ համայնքային» բառերը փոխարինել «հանրային» բառով,

2) 4-րդ մասի 1-ին եւ 2-րդ կետերում «ստորաբաժանման» բառից հետո լրացնել «(բացառությամբ ներքին վերահսկողական գործառույթներ իրականացնող ստորաբաժանման)» բառերը, իսկ «երկու տարվա» բառերը փոխարինել «վեց ամսվա» բառերով:

Հոդված 2. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ

1. Կարգավորման ենթակա խնդիրը.

«Ներքին աուդիտի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի (այսուհետ՝ Նախագիծ) ընդունումը պայմանավորված է «Ներքին աուդիտի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարին եւ ներքին աուդիտորներին ներկայացվող պահանջները հստակեցնելու անհրաժեշտությամբ: Միաժամանակ, ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարի նշանակման գործընթացն ավելի արդյունավետ, ճկուն ու նպատակամետ դարձնելու նպատակով Նախագծով նաեւ նախատեսվում է ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարի նշանակման սահմանափակումների մասով սահմանել որոշակի բացառություններ:

2. Ընթացիկ իրավիճակը եւ իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.

«Քաղաքացիական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 44-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն, ի թիվս այլոց, առանձնահատկություններ են սահմանվում պետական եկամուտների կազմակերպման եւ հսկողության, ստուգումների կազմակերպման եւ դիտարկման, ներքին աուդիտի, մաքսային հսկողության, հետբացթողումային հսկողության, մաքսանենգության դեմ պայքարի, քննչական, հետաքննության եւ օպերատիվ-հետախուզության, ներքին անվտանգության վարչությունների, փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչության-վարչության, խոշոր եւ միջին հարկ վճարողների հարկային տեսչության-վարչության, մաքսատուն-վարչության պաշտոնների համար:

«Ներքին աուդիտի մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարը եւ ներքին աուդիտորները պետական մարմիններում եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում համապատասխանաբար քաղաքացիական կամ համայնքային ծառայողներ են, իսկ պետական մարմինների եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ենթակա հիմնարկներում՝ պայմանագրային աշխատողներ, որոնք ընդգրկված են սույն օրենքի 13-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 5-րդ կետով նախատեսված ցանկում:

Վերոգրյալից ստացվում է, որ 2020թ. փետրվարի 22-ից ուժի մեջ մտած «Քաղաքացիական ծառայության մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» 2020 թվականի հունվարի 21-ի թիվ ՀՕ-12-Ն օրենքի 17-րդ հոդվածի 4-րդ կետով առանձնահատկություններ են սահմանվել ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի ներքին աուդիտի վարչության պաշտոնների մասով եւ վերջիններս հանդիսանում են հարկային կամ մաքսային ծառայողներ, սակայն 2020թ. փետրվարի 22-ից ուժի մեջ մտած «Ներքին աուդիտի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» 2020 թվականի հունվարի 21-ի թիվ ՀՕ-67-Ն օրենքով սահմանվել է, որ ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարը եւ ներքին աուդիտորները պետական մարմիններում քաղաքացիական ծառայողներ են, ինչի հետեւանքով հակասություն է առաջացել «Քաղաքացիական ծառայության մասին» եւ «Ներքին աուդիտի մասին» օրենքների միջեւ:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ Նախագծով նախատեսվել է, որ պետական մարմիններում եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարը եւ ներքին աուդիտորները հանրային ծառայողներ են:

Միաժամանակ, «Ներքին աուդիտի մասին» ՀՀ օրենքի 9-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն  ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար չեն կարող նշանակվել այն անձինք, որոնք՝

1) պաշտոնի նշանակմանը նախորդող երկու տարվա ընթացքում կազմակերպությունում կամ կազմակերպության համակարգում զբաղեցրել են կառուցվածքային, այդ թվում՝ ինքնուրույն ստորաբաժանման ղեկավար պաշտոններ.

2) պաշտոնի նշանակման պահին կամ դրան նախորդող երկու տարվա ընթացքում կազմակերպության կամ կազմակերպության համակարգի կառուցվածքային, այդ թվում՝ ինքնուրույն ստորաբաժանման ղեկավար պաշտոններ զբաղեցրած պաշտոնատար անձանց փոխկապակցված անձինք են:

Վերոգրյալից ստացվում է, որ կազմակերպության կամ կազմակերպության համակարգի, այդ թվում՝ ինքնուրույն ստորաբաժանման ղեկավարի պաշտոն վերջին երկու տարվա ընթացքում զբաղեցրած անձը, ինչպես նաեւ այդ անձի հետ փոխկապակցված անձինք, չեն կարող նշանակվել ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար: Այսինքն՝ օրինակ, կազմակերպության ցանկացած ստորաբաժանման ղեկավար երկու տարվա ընթացքում չի կարող նշանակվել ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար, մինչդեռ այդ ստորաբաժանման ղեկավարի տեղակալը կամ բաժնի պետը, որոնք համակարգել են կոնկրետ ոլորտներ, կարող են նշանակվել ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար,  ինչը անտրամաբանական է օբյեկտիվության եւ անկողմնակալության պահպանման տեսանկյունից:

Միաժամանակ, «Ներքին աուդիտի մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն ներքին աուդիտի պլանավորումը կատարվում է ռիսկերի գնահատման հիման վրա: Ներքին աուդիտն իրականացվում է ներքին աուդիտի երեք տարվա ռազմավարական եւ տարեկան ծրագրերի հիման վրա, որոնք մշակում է ներքին աուդիտի ստորաբաժանումը:

ՀՀ ֆինանսների նախարարի 2012թ. թիվ 143-Ն հրամանով հաստատված հավելվածի 78-րդ կետի համաձայն ռազմավարական ծրագիրը սահմանում է ներքին աուդիտի ստորաբաժանման կողմից իրականացվող աշխատանքները, կազմակերպությունում աուդիտի ենթակա ոլորտները, աուդիտների ժամկետները (հաճախականությունը) եւ հնարավորություն է տալիս կազմել աուդիտի տարեկան ծրագրեր՝ ելնելով առկա ռեսուրսներից:

Հետեւաբար ռազմավարական ծրագրում երեք տարվա ժամանակահատվածով պլանավորվում են կազմակերպությունում աուդիտի ենթակա միավորները, այսինքն այն, թե առաջիկա երեք տարիների ընթացքում որ միավորում երբ պետք է իրականացվի ներքին աուդիտ, եւ ոչ թե այն, թե ներքին աուդիտի կարող են ենթարկվել ընթացիկ կամ նախորդող երկու տարիներում աուդիտի ենթարկվող միավորի կողմից իրականացված աշխատանքները:

Աուդիտի ենթարկվող միավորի մասով աուդիտի մեջ ներառվող ժամանակահատվածի համար օրենսդրությամբ ժամկետներ սահմանված չեն: Միավորի մոտ ներքին աուդիտի կարող են ենթարկվել աուդիտի իրականացման պահին նախորդող ցանկացած ժամանակահատված՝ ըստ ռեսուրսների հնարավորության եւ որոշված նպատակահարմարության կամ կատարված ընտրանքի, որն իր մեջ նույն հաջողությամբ կարող է ներառել նաեւ կազմակերպությունում ստորաբաժանման ղեկավարի պաշտոնից երկու տարուց ավել առաջ ազատված եւ ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար նշանակաված անձի կողմից ղեկավար աշխատած ժամանակահատվածները:

Ելնելով «Ներքին աուդիտի մասին» օրենքի 3-րդ հոդվածով եւ ՀՀ ֆինանսների նախարարի 2011թ. թիվ 974-Ն հրամանով հաստատված՝ ներքին աուդիտի մասնագիտական գործունեության 1210 ստանդարտով սահմանված՝ ներքին աուդիտի մյուս հիմնարար սկզբունքից՝ «կարողունակություն», ներքին աուդիտորներն իրենց աշխատանքային պարտականություններն իրականացնելու համար պետք է ունենան համապատասխան գիտելիքներ, հմտություններ, փորձառություն: Այսինքն՝ ներքին աուդիտի ստորաբաժանման թե՛ ղեկավարը, թե՛ աշխատակիցները պետք է լինեն փորձառու, մասնագիտական խորը գիտելիքներով, ինչպես նաեւ լավատեղյակ կազմակերպության կորպորատիվ մշակույթին, ինչը ենթադրում է, որ այն անձը, որը նշանակվում է ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար, առավել խրախուսելի է, որ հանդիսանա կազմակերպության փորձառու մասնագետներից, հակառակ դեպքում չի կարող ապահովվել արդյունավետ ու հիմնավոր գնահատումների միջոցով ներքին աուդիտ:

Հարկ է նշել, որ օբյեկտիվության պահպանման համար արդեն իսկ սահմանված է պահանջ «Ներքին աուդիտի մասին» օրենքի 8-րդ հոդվածի 5-րդ մասով («Ներքին աուդիտորները չեն կարող հավաստիացման աուդիտ իրականացնել այնպիսի գործունեության կամ միավորների մասով, որոնց նրանք վերջին մեկ տարվա ընթացքում մատուցել են խորհրդատվական ծառայություններ կամ որոնց կազմում աշխատել են») եւ ՀՀ ֆինանսների նախարարի 2011թ, թիվ 974-Ն հրամանով հաստատված՝ ներքին աուդիտի մասնագիտական գործունեության 1130 ստանդարտով՝ կետ 20 (Ներքին աուդիտի ստորաբաժանում տեղափոխված անձինք չեն կարող հավաստիացման աուդիտ իրականացնել այնպիսի գործունեության կամ միավորների մասով, որոնք անցյալում իրականացվել կամ ղեկավարվել են նրանց կողմից կամ նրանք մատուցել են խորհրդատվական ծառայություններ, եթե այդ պարտականությունների կատարման ավարտից մինչեւ հավաստիացման աուդիտի ենթակա ժամանակահատվածի սկիզբը չի անցել առնվազն մեկ տարի: Նման առաջադրանքների կատարումը կարող է դիտարկվել որպես օբյեկտիվության խախտում): Թե՛ միջազգային պրակտիկայում, այդ թվում Ներքին աուդիտի միջազգային կազմակերպության ստանդարտներով, թե՛ ՀՀ-ում վաղուց կայացած Ֆինանսական շուկայի կազմակերպություններում ու Կենտրոնական բանկում կիրառելի է միայն այս պահանջը:

Ժամկետի առումով երկու տարվա սահմանափակումը եւ ստորաբաժանման ղեկավարի նկատմամբ այդ ընթացքում ներդրված արգելքը կազմակերպության ռիսկերի արդյունավետ կառավարման տեսանկյունից արդարացված ու հիմնավոր չեն, հետեւաբար Նախագծով նախատեսվում է վերանայել այդ ժամկետը՝ լավագույն կադրերի մասով ընտրության եւ նշանակման գործընթացը ճկուն դարձնելու համար: Կազմակերպության ներսում կարող են լինել այնպիսի ստորաբաժանումներ, որոնք իրենց գործառույթներով մոտ են եւ ունեն ընդհանրություններ ներքին աուդիտի ստորաբաժանման գործառույթներին: Օրինակ, կազմակերպությունում ներքին վերահսկողական գործառույթներ իրականացնող ստորաբաժանման ղեկավարը վերահսկողական գործառույթների իրականացման արդյունքում բազմակողմանի եւ խորությամբ տիրապետում է կազմակերպությունում առկա ռիսկերին, խնդիրներին, բացթողումներին եւ նպատակահարմար է, որ կազմակերպության ղեկավարը իրավասություն ունենա այդ անձին ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար նշանակելու, ինչն ավելի կարող է նպաստել կազմակերպության ռիսկերի կառավարմանը եւ գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը, քան այն դեպքում, երբ աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար պետք է նշանակվի տվյալ կազմակերպությունում չաշխատող կամ տվյալ կազմակերպությունում ղեկավար պաշտոններում աշխատանքային փորձ չունեցող այլ անձ: Կազմակերպության ռիսկերին, խնդիրներին, բացթողումներին եւ գործունեությանը գործառույթային առանձնահատկություններից ելնելով՝ ներքին հսկողական կամ վերահսկողական ստորաբաժանումների ղեկավարները առավել շատ ու բազմակողմանիորեն են տիրապետում, քանի որ նրանք հսկողություն կամ վերահսկողություն են իրականացնում կազմակերպության բոլոր կամ մի քանի ստորաբաժանումների նկատմամբ, համակարգում են այդ ստորաբաժանումների աշխատանքները, հետեւաբար ծառայության ընթացքում առավել լայն շրջանակների հարցերի հետ են առնչվում դրանցից բխող խնդիրներով, քան բնականաբար, մեկ ուղղվածության կամ շրջանակի աշխատանք կատարող ստորաբաժանման ղեկավարը:

Ելնելով վերոգրյալից՝ Նախագծով նախատեսվում է կազմակերպության ղեկավարին հնարավորություն ընձեռել համեմատաբար ավելի կարճ ժամանակ անց ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար նշանակելու կազմակերպության ցանկացած ստորաբաժանման ղեկավար կազմից, դրա հետ կապված որոշման իրավասությունն ու հիմնավորվածությունը թողնելով նրա հայեցողությանը եւ պատասխանատվությանը, քանի որ ներքին աուդիտի ստորաբաժանումը գործում է կազմակերպության ղեկավարի անմիջական ենթակայության եւ անմիջականորեն հաշվետու է նրան: Միաժամանակ, նշված սահմանափակման մասով բացառություն է նախատեսվել ներքին վերահսկողական գործառույթներ իրականացնող ստորաբաժանումների համար:

Միաժամանակ, Նախագծով նախատեսվում է կազմակերպության ստորաբաժանման ղեկավար կազմից ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավար նշանակելու՝ Օրենքով սահմանված ժամկետային սահմանափակման մասով բացառություն սահմանել ներքին վերահսկողական գործառույթներ իրականացնող ստորաբաժանումների համար, քանի որ նմանատիպ ստորաբաժանումների ղեկավարները վերահսկողական գործառույթների իրականացման արդյունքում բազմակողմանի եւ խորությամբ տիրապետում են կազմակերպությունում առկա ռիսկերին, խնդիրներին, բացթողումներին, ինչն ավելի կարող է նպաստել կազմակերպության ռիսկերի կառավարմանը եւ գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը: Այս համատեքստում պատահական չէ, որ ՀՀ ֆինանսների նախարարի 23.02.2012թ. թիվ 165-Ն հրամանի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն սահմանվել է հետեւյալը.    «Հանրային կազմակերպությունների գլխավոր աուդիտորների, վերահսկողական ծառայությունների աշխատակիցների (այդ թվում՝ Վերահսկիչ պալատի, ՀՀ Նախագահի, ՀՀ Ազգային ժողովի, ՀՀ կառավարության, ՀՀ հանրային հատվածի պետական կառավարման մարմինների եւ ՀՀ կենտրոնական բանկի վերահսկողական ծառայությունների, ՀՀ բանկերի վերահսկողության եւ ներքին աուդիտի ստորաբաժանումների), պետական եւ համայնքային մասնակցությամբ բաժնետիրական ընկերությունների վերստուգող հանձնաժողովների անդամների (վերստուգողների) ամբողջական մեկ տարվա փորձը հավասարեցվում է ներքին աուդիտի ոլորտի մեկ տարվա փորձին:»

Այսինքն՝ վերոնշյալ կարգավորման համաձայն՝ ներքին աուդիտի ոլորտը իր աշխատանքների բնույթով նույնականացվում է ՀՀ հանրային հատվածի պետական կառավարման մարմինների վերահսկողական ծառայությունների հետ:  Ավելին, դեռեւս 2012 թվականին, երբ ՀՀ հանրային հատվածում ներդրվեց ներքին աուդիտի համակարգը, ներքին աուդիտի ոլորտի պետական լիազոր մարմնի՝ ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից առաջարկվեց բոլոր այն հանրային հատված կազմակերպություններում, որտեղ առկա էին վերահսկողական ծառայություններ, գերատեսչություններ, վերակազմակերպել դրանք ներքին աուդիտի ստորաբաժանումների, ինչը եւ իրականացվել է, այդ թվում՝ ՊԵԿ-ում:

Այս փոփոխությունների արդյունքում կազմակերպության ղեկավարին հնարավորություններ կտրվեն ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարի պաշտոնը առավել հմուտ, բանիմաց,  կազմակերպությունում առկա ռիսկերին, խնդիրներին, բացթողումներին խորությամբ տիրապետող եւ առավել վստահելի անձի նշանակման համար, ինչն էլ իր հերթին կնպաստի որակյալ կադրերի գծով արդյունավետ, ճկուն ու նպատակամետ կառավարման իրականացմանը եւ կազմակերպության ֆինանսական կառավարման, հսկողության համակարգերի արդյունավետության բարձրացմանը:

Այսպիսով, Նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է օրենսդրական առկա հակասությունների վերացման, ինչպես նաեւ որակյալ կադրերի գծով առավել արդյունավետ ու ճկուն ընթացակարգերի ներդրմամբ՝ կազմակերպության ֆինանսական կառավարման, հսկողության համակարգերի արդյունավետության բարձրացմանը նպաստելու նպատակով:

3. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը.

Հաշվի առնելով «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 34-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, համաձայն որի նորմատիվ իրավական ակտում փոփոխություն կամ լրացում կարող է կատարվել միայն նույն տեսակի եւ բնույթի նորմատիվ իրավական ակտով, մշակվել է ««Ներքին աուդիտի մասին» օրենքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը:

4. Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները եւ անձինք. Նախագիծը մշակվել է ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից:

5. Նպատակը եւ  ակնկալվող արդյունքը.

Նախագծի ընդունման արդյունքում ակնկալվում է վերացնելու «Քաղաքացիական ծառայության մասին» եւ «Ներքին աուդիտի մասին» օրենքներում առկա հակասությունը, ինչպես նաեւ ներքին աուդիտի ստորաբաժանման ղեկավարի նշանակման համար նախատեսելու որոշակի բացառություններ՝ գործընթացն ավելի արդյունավետ, հոսուն, ճկուն, ինչպես նաեւ նպատակամետ դարձնելու համար:

6. Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ.

Ռազմավարական փաստաթղթերի հետ ուղղակի կապ չկա:

7. Այլ տեղեկություններ.

Նախագծի ընդունումը լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների անհրաժեշտություն չի պահանջում:

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ

«ՆԵՐՔԻՆ ԱՈՒԴԻՏԻ ՄԱՍԻՆ» ՕՐԵՆՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԷԱԿԱՆ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԿԱՄ ԾԱԽՍԵՐԻ ԱՎԵԼԱՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

«Ներքին աուդիտի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծի ընդունման կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների էական նվազեցում կամ ծախսերի ավելացում չի նախատեսվում:

Տեղեկանք գործող օրենքի փոփոխվող հոդվածների վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում

Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի որոշում

Գրություն