«3) կայացվել է անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում չհարուցելու կամ մեղադրյալի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին որոշում եւ սպառվել են վարույթը շարունակելու բոլոր հնարավորությունները.»:
Հոդված 2. Օրենսգրքի 31-րդ հոդվածում.
1. 3-րդ մասի 2-րդ կետում «երեք դատավորի կազմով» բառերը փոխարինել «դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ» բառերով.
2. 3-րդ մասի 3-րդ կետում՝ «դատավորների պարզ մեծամասնության կազմով» բառերը փոխարինել «դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ» բառերով:
Հոդված 3. Օրենսգրքի 46-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 10-րդ կետում՝ «արագացված» բառից հետո լրացնել «կամ համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու» բառերը:
Հոդված 4. Օրենսգրքի 108-րդ հոդվածի 3-րդ մասում «1-ին մասի 1-ին եւ 3-րդ կետերով» բառերը փոխարինել «1-ին մասով» բառերով:
Հոդված 5. Օրենսգրքի 125-րդ հոդվածում.
1. 4-րդ մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«4. Գրավատուն վարույթն իրականացնող մարմնի համապատասխան որոշման կայացման պահից եռօրյա ժամկետում ներկայացնում է գրավը մուծված լինելը հավաստող փաստաթուղթ, որը կցվում է վարույթի նյութերին: Գրավը կիրառված է համարվում գրավի մուծված լինելը հավաստող փաստաթուղթը վարույթն իրականացնող մարմին ներկայացնելու պահից:».
2. Լրացնել նոր 4.1.-ին մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«4.1. Սույն հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված պարտականությունը չկատարելը հիմք է մեղադրյալի նկատմամբ խափանման միջոցի տեսակն ընտրելու հարցը վերստին քննարկելու համար:»:
Հոդված 6. Օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասում լրացնել նոր նախադասություն՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«Վարութային գործողությանը կամ դատական նիստին անձի մասնակցությունը խոչընդոտող հիվանդությունը հաստատող փաստաթղթի ձեւը եւ տրամադրման կարգը սահմանում է առողջապահության ոլորտի քաղաքականությունը մշակող մարմինը:»:
Հոդված 7. Օրենսգրքի 206-րդ հոդվածում լրացնել նոր 2.1.-ին մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«2.1. Սույն օրենսգրքի 310-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված հիմքով քրեական գործը ստանալուց հետո մեղադրյալի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոցի ժամկետը երկարաձգելու անհրաժեշտության դեպքում հսկող դատախազը համապատասխան միջնորդություն է ներկայացնում դատարան:»:
Հոդված 8. Օրենսգրքի 260-րդ հոդվածի 1-ին մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«1. Մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության եւ Երեւան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարաններին (այսուհետ՝ առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան) ընդդատյա են առաջին ատյանի կարգով իրականացվող բոլոր վարույթները, ինչպես նաեւ դատական երաշխիքների բոլոր վարույթները, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի հավելված N 1-ով նախատեսված կոռուպցիոն հանցանքների վերաբերյալ, այդ թվում՝ դատական երաշխիքների վարույթների, որոնք ընդդատյա են Հակակոռուպցիոն դատարանին:»:
Հոդված 9. Օրենսգրքի 261-րդ հոդվածի 7-րդ մասում «1-5-րդ» բառերը փոխարինել «1-6-րդ» բառերով, իսկ «վարույթների» բառից հետո լրացնել «,ինչպես նաեւ դատական երաշխիքների վարույթների» բառերը:
Հոդված 10. Օրենսգրքի 263-րդ հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«Հոդված 263. Վարույթի փոխանցումը՝ ըստ ընդդատության
1. Նախնական դատալսումների ընթացքում պարզելով, որ տվյալ վարույթն ընդդատյա չէ իրեն, դատարանն այն որոշմամբ անհապաղ փոխանցում է ըստ ընդդատության:
2. Եթե հիմնական դատալսումների ընթացքում ի հայտ են գալիս այնպիսի փաստեր, որոնց հիման վրա վարույթը ենթակա է փոխանցման ըստ ընդդատության, ապա կողմերի համաձայնությամբ դատարանը շարունակում է վարույթը: Կողմերից մեկի առարկության դեպքում վարույթը որոշմամբ փոխանցվում է ըստ ընդդատության:
3. Մինչեւ վարույթն ըստ ընդդատության փոխանցելը կարող են կատարվել միայն անհետաձգելի վարութային գործողություններ:
4. Վարույթն ըստ տարածքային ընդդատության ստացած առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը մինչեւ նախնական դատալսումներ նշանակելը եռօրյա ժամկետում որոշում է վարույթը Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատին ուղարկելու մասին, եթե համաձայն չէ վարույթի տարածքային ընդդատությանը:
5. Վարույթն ըստ ընդդատության ստացած Հակակոռուպցիոն կամ առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը, մինչեւ նախնական դատալսումներ նշանակելը եռօրյա ժամկետում որոշում է կայացնում վարույթը Վճռաբեկ դատարանին ուղարկելու մասին, եթե համաձայն չէ դրա առարկայական ընդդատությանը:
6. Սույն հոդվածի 5-րդ մասով նախատեսված դեպքերում, դատավորը առարկայական ընդդատության հարցի որոշման համար վարույթը Վճռաբեկ դատարան ուղարկելու մասին կայացված որոշումը ուղարկում է դատական վարույթի մասնակիցներին, ովքեր այն ստանալու պահից եռօրյա ժամկետում կարող են վարույթի առարկայական ընդդատության վերաբերյալ դիրքորոշում ներկայացնել Վճռաբեկ դատարան:
7. Սույն հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված դեպքում Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատը վարույթը Վճռաբեկ դատարանում ստանալու պահից հնգօրյա ժամկետում վերջնականապես լուծում է վարույթի տարածքային ընդդատության հարցը:
8. Սույն հոդվածի 5-րդ մասով նախատեսված դեպքում՝ Վճռաբեկ դատարանի նախագահը, Վճռաբեկ դատարանի քրեական եւ հակակոռուպցիոն պալատների նախագահները վարույթը Վճռաբեկ դատարանում ստանալու պահից տասնօրյա ժամկետում վերջնականապես լուծում են վարույթի առարկայական ընդդատության հարցը՝ ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ ընդունված որոշմամբ: Քվեարկելիս ձեռնպահ մնալ չի թույլատրվում:
9. Սույն հոդվածով սահմանված կարգով որոշված դատարանը համարվում է իրավասու դատարան:»:
Հոդված 11. Օրենսգրքի 271-րդ հոդվածում լրացնել նոր 3.1-ին մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«3.1. Դատական վարույթին ներգրավված եւ պատշաճ ծանուցված անձանց բացակայությունը խոչընդոտ չէ առաջին ատյանի կարգով իրականացվող վարույթում խափանման միջոցի հարցի քննարկման դատական նիստն անցկացնելու համար, եթե դատարանն այլ բան չի որոշում:»:
Հոդված 12. Օրենսգրքի 283-րդ հոդվածի վերնագրից եւ 1-ին մասից հանել «Եզրափակիչ» բառը, իսկ «դատական» բառը փոխարինել «Դատական» բառով:
Հոդված 13. Օրենսգրքի 285-րդ հոդվածում.
1. 1-ին մասում «քննիչի» բառից հետո լրացնել «, իսկ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում դատախազի» բառերը.
2. 2-րդ մասում եւ 2-րդ մասի 2-րդ կետում «քննիչի» բառից հետո լրացնել «(սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում դատախազի)» բառերը.
3. Լրացնել նոր 10-րդ մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«10. Դատախազի կողմից սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված միջնորդությունը հետ վերցնելու դեպքում դատարանը կայացնում է հետեւյալ որոշումներից մեկը.
1) խափանման միջոց կիրառելու կամ կիրառված խափանման միջոցի ժամկետը երկարաձգելու վարույթի հարուցումը մերժելու մասին, եթե համապատասխան վարույթը չի հարուցվել,
2) խափանման միջոց կիրառելու կամ կիրառված խափանման միջոցի ժամկետը երկարաձգելու վարույթը կարճելու մասին, եթե համապատասխան վարույթը հարուցվել է:»:
Հոդված 14. Օրենսգրքի 292-րդ հոդվածում.
1. 3-րդ մասում «պատճենները» բառից հետո լրացնել «, իսկ նույն քրեական վարույթով նույն միջնորդությունը մերժված լինելու մասին որոշում կայացնելու դեպքում՝ նաեւ դատարանի համապատասխան որոշման պատճենը:» բառերը:
2. Լրացնել նոր 12-րդ մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«12. Դատախազի կողմից սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված միջնորդությունը հետ վերցնելու դեպքում դատարանը կայացնում է հետեւյալ որոշումներից մեկը.
1) ապացուցողական գործողություն կատարելու կամ գաղտնի քննչական գործողության ժամկետը երկարաձգելու վարույթի հարուցումը մերժելու մասին, եթե համապատասխան վարույթը չի հարուցվել,
2) ապացուցողական գործողություն կատարելու կամ գաղտնի քննչական գործողության ժամկետը երկարաձգելու վարույթը կարճելու մասին, եթե համապատասխան վարույթը հարուցվել է:»:
Հոդված 15. Օրենսգրքի 293-րդ հոդվածում լրացնել նոր 3.1.-ին մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«3.1. Սույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով նախատեսված որոշումը դատարանը կայացնում է նաեւ այն դեպքում, երբ միջնորդության քննության արդյունքով պարզում է, որ նույն քրեական վարույթով նույն միջնորդությունը մերժելուց հետո այն չի հիմնավորվել նոր ի հայտ եկած էական հանգամանքներով կամ վերաբերելի լրացուցիչ նյութերով:»:
Հոդված 16. Օրենսգրքի 295-րդ հոդվածում.
1. Լրացնել նոր 8-րդ մաս՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«8. Դատախազի կողմից սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված միջնորդությունը հետ վերցնելու դեպքում դատարանը կայացնում է հետեւյալ որոշումներից մեկը.
1) սեփականության իրավունքի սահմանափակման իրավաչափության ստուգման վարույթի հարուցումը մերժելու մասին, եթե համապատասխան վարույթը չի հարուցվել,
2) սեփականության իրավունքի սահմանափակման իրավաչափության ստուգման վարույթը կարճելու մասին, եթե համապատասխան վարույթը հարուցվել է:»:
Հոդված 17. Օրենսգրքի 301-րդ հոդվածի 2-րդ մասում «դեպքի» բառից հետո լրացնել «, ինչպես նաեւ բողոքի էլեկտրոնային տարբերակը (էլեկտրոնային կրիչը)» բառերը:
Հոդված 18. Օրենսգրքի 302-րդ հոդվածում.
1. Լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ 1.1.-ին մաս.
«1.1. Եթե մինչդատական ակտի վերաբերյալ բողոքը չի համապատասխանում սույն օրենսգրքի 301-րդ հոդվածով սահմանված որեւէ պահանջի, ապա համապատասխան թերությունները մատնանշելով եւ երեքից վեց օր ժամկետ տրամադրելով, դատարանն այն վերադարձնում է բողոքը ներկայացրած անձին: Դատարանի նշած ժամկետում թերությունները վերացնելու եւ կրկին ներկայացնելու դեպքում բողոքը համարվում է տրված դրա սկզբնական ներկայացման օրը:».
2. Լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ 1.2.-րդ մաս.
«1.2. Մինչդատական ակտի վերաբերյալ բողոքը վերադարձնելու մասին որոշումը կայացվում է եռօրյա ժամկետում եւ անհապաղ ուղարկվում է բողոքը ներկայացրած անձին:».
3. 2-րդ մասը շարադրել նոր խմբագրությամբ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«2.Վարույթի հարուցումը հիմնավորված մերժվում է, եթե պահպանված չէ սույն օրենսգրքի 299-րդ կամ 300-րդ հոդվածներով սահմանված որեւէ պահանջ կամ, երբ մինչդատական ակտի վերաբերյալ բողոքը դատարանի սահմանած ժամկետում չի համապատասխանեցվել սույն օրենսգրքի 301-րդ հոդվածով սահմանված պահանջներին:»:
Հոդված 19. Օրենսգրքի 311-րդ հոդվածում լրացնել նոր 2-րդ մաս հետեւյալ բովանդակությամբ.
«2. Սույն հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետով նախատեսված հարցը կողմի միջնորդությամբ կամ դատարանի նախաձեռնությամբ կարող է քննարկվել առաջնահերթության կարգով:»:
Հոդված 20. Օրենսգրքի 355-րդ հոդվածի 2-րդ մասում «փաստաթուղթը» բառից հետո լրացնել «, ինչպես նաեւ բողոքի էլեկտրոնային տարբերակը (էլեկտրոնային կրիչը)» բառերը:
Հոդված 21. Օրենսգրքի 366-րդ հոդվածի 2-րդ մասում.
1. 4-րդ կետի «:» կետադրական նշանը փոխել «.» կետադրական նշանով,
2. լրացնել նոր՝ 5-րդ կետ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«5) բողոքում նշված հիմքով, նույն դատական ակտի առնչությամբ եւ նույն անձի վերաբերյալ վերաքննիչ դատարանն արդեն իսկ որոշում է կայացրել:»:
Հոդված 22. Օրենսգրքի 382-րդ հոդվածի 1-ին մասում լրացնել նոր նախադասություն՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«Վճռաբեկ բողոքին կցվում է նաեւ վճռաբեկ բողոքի էլեկտրոնային տարբերակը (էլեկտրոնային կրիչը):»:
Հոդված 23. Օրենսգրքի 383-րդ հոդվածում.
1.4-րդ կետի «:» կետադրական նշանը փոխել «.» կետադրական նշանով,
2.2-րդ մասը լրացնել նոր 5-րդ կետով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«5) բողոքում նշված հիմքով, նույն դատական ակտի առնչությամբ եւ նույն անձի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանն արդեն իսկ որոշում է կայացրել:»:
Հոդված 24. Օրենսգրքի 391-րդ հոդվածում.
1. 4-րդ կետի «:» կետադրական նշանը փոխել «.» կետադրական նշանով.
2. 2-րդ մասը լրացնել 5-րդ կետով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«5) բողոքում նշված հիմքով, նույն դատական ակտի առնչությամբ եւ նույն անձի վերաբերյալ վերաքննիչ դատարանն արդեն իսկ որոշում է կայացրել:»:
Հոդված 25. Օրենսգրքի 392-րդ հոդվածը լրացնել նոր 2-րդ մասով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«2. Սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-3-րդ կետերով նախատեսված ժամկետները Վերաքննիչ դատարանի հիմնավորված որոշմամբ կարող են երկարաձգվել համապատասխանաբար՝ ոչ ավել, քան հինգ, տասը եւ քսան օրով:»:
Հոդված 26. Օրենսգրքի 398-րդ հոդվածում.
1.4-րդ կետի «:» կետադրական նշանը փոխել «.» կետադրական նշանով.
2.2-րդ մասում լրացնել նոր 5-րդ կետ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«5) բողոքում նշված հիմքով, նույն դատական ակտի առնչությամբ եւ նույն անձի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանն արդեն իսկ որոշում է կայացրել:».
3. 5-րդ մասում «յոթնօրյա» բառը փոխարինել «տասնհինգօրյա» բառով, իսկ «տասնհինգօրյա» բառը «մեկամսյա» բառով:
Հոդված 27. Օրենսգրքի 403-րդ հոդվածի 2-րդ մասը լրացնել նոր 2.1-ին կետով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«2.1) մեղադրյալին վերագրվող հանցագործության համար նշանակվել է օրենքով չնախատեսված պատժատեսակ կամ պատժաչափ կամ նրա նկատմամբ նշանակված պատիժը սխալ է հաշվարկվել կամ խախտվել են Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 74-րդ եւ 75-րդ հոդվածներով սահմանված կանոնները.»:
Հոդված 28. Օրենսգրքի 407-րդ հոդվածը լրացնել 2.1-ին մասով՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«2.1. Բացառիկ վերանայման բողոքը, համապատասխան թերությունները մատնանշելով եւ տասն օրից մեկ ամիս ժամկետ տրամադրելով, վերադարձվում է, եթե բողոքը չի համապատասխանում սույն օրենսգրքի 355-րդ հոդվածի 1-ին կամ 2-րդ մասով կամ 406-րդ հոդվածով սահմանված պահանջներին:»:
Հոդված 29. Օրենսգրքում լրացնել նոր 55.2-րդ գլուխ՝ հետեւյալ բովանդակությամբ.
«ԳԼՈՒԽ 55.2.
ՀԱՄԱՁԱՅՆՈՒԹՅԱՄԲ ՏՈՒԳԱՆՔ ՆՇԱՆԱԿԵԼՈՒ ՎԱՐՈՒՅԹԸ
Հոդված 464.6. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ սկսելու կարգը
1. Սույն օրենսգրքի 199-րդ հոդվածով սահմանված կարգով նախաքննությունն ավարտելու դեպքում քննիչը, ստանալով հսկող դատախազի գրավոր համաձայնությունը, Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի իմաստով առաջին անգամ հանցանք կատարած եւ ոչ մեծ ծանրության հանցագործության համար մեղադրվող մեղադրյալին գրավոր ծանուցում է նաեւ համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելու հնարավորության եւ իրավական հետեւանքների մասին:
2. Վարույթի նյութերը մեղադրյալի ծանոթացմանը ներկայացնելիս քննիչը ճշտում է համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելու վերաբերյալ վերջինիս դիրքորոշումը:
3. Եթե մեղադրյալը չի վիճարկում իրեն ներկայացված մեղադրանքի փաստական հիմքն ու իրավական գնահատականը եւ պաշտպանի հետ խորհրդակցելուց հետո կամավոր ցանկություն է հայտնում, որպեսզի դատարանում գործի քննությունն իրականացվի համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթի կարգով, ապա քննիչը մեղադրյալի բանավոր միջնորդության հիման վրա կազմում է համապատասխան արձանագրություն, որը ստորագրում են նաեւ մեղադրյալը եւ նրա պաշտպանը: Արձանագրությունը կցվում է մեղադրական եզրակացությանը:
4. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ նախաձեռնելու արձանագրություն կազմելուց առաջ քննիչն իրավասու է մեղադրյալին հարցեր տալու միջոցով հավաստիանալու, թե արդյոք մեղադրյալը գիտակցում է իր միջնորդության բնույթն ու հետեւանքները:
Հոդված 464.7. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ իրականացնելու հիմքը եւ բացառող հանգամանքները
1. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթն իրականացվում է, եթե առկա է սույն օրենսգրքի 464.6-րդ հոդվածով սահմանված կարգով կազմված եւ ստորագրված արձանագրություն:
2. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ չի կարող իրականացվել, եթե՝
1) մեղադրյալն անչափահաս է.
2) մեղադրյալը մեղադրվում է մեկից ավելի հանցանքներ կատարելու համար.
3) մեղադրյալին մեղսագրվող արարքի համար Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքով տուգանք պատժատեսակ սահմանված չէ.
4) մեղադրյալին մեղսագրվող արարքով վնաս է պատճառվել մասնավոր անձի շահերին.
5) գույքային հայց է հարուցվել մեղադրյալի կամ այն անձի դեմ, որի վրա կարող է գույքային պատասխանատվություն դրվել մեղադրյալի գործողությունների համար.
6) սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով մեղադրական եզրակացությունը հաստատելիս հսկող դատախազն իրավական կամ փաստական հիմնավորմամբ առարկել է դրա դեմ, այդ մասին նշում կատարելով մեղադրական եզրակացությունը հաստատելու որոշման մեջ.
7) մեղադրյալը գրավոր հրաժարվել է համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելուց.
8) խախտվել է սույն օրենսգրքի 464.6.-րդ հոդվածով սահմանված կարգը:
Հոդված 464.8. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելու հարցի լուծումը
1. Դատավորը քրեական գործը ստանալուց հետո հավաստիանալով, որ առկա է համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելու հիմքը եւ բացակայում են սույն օրենսգրքի 464.7.-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանգամանքները, եռօրյա ժամկետում որոշում է կայացնում վարույթն ստանձնելու եւ համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ հարուցելու մասին: Հակառակ դեպքում կայացվում է սույն օրենսգրքի 310-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված որոշումը:
2. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելու մասին որոշումը պետք է բովանդակի տեղեկություններ այն կայացրած դատարանի եւ դատավորի, քրեական գործը ստանալու եւ որոշումը կայացնելու օրվա, վարույթը գրավոր ընթացակարգով իրականացնելու, ինչպես նաեւ դատավճռի կայացման օրվա մասին:
3. Սույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված որոշումը կայացնելուց հետո՝ երկօրյա ժամկետում, դատավորը դրա պատճենն ուղարկում է հանրային մեղադրողին եւ վարույթի մասնավոր մասնակիցներին:
4. Դատարանը որոշում է կայացնում համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթը դադարեցնելու եւ նախնական դատալսումներ նշանակելու մասին, եթե ծանոթանալով քրեական գործին հանգում է հետեւության, որ՝
1) մեղադրյալին մեղսագրվող արարքն ակնհայտորեն կատարվել է մեղադրյալ չհանդիսացող այլ անձի կողմից կամ նրա մասնակցությամբ.
2) մեղադրյալին մեղսագրվող արարքին տրված իրավական գնահատականն ակնհայտորեն չի համապատասխանում մեղադրանքի փաստական հանգամանքներին.
3) առկա է սույն օրենսգրքի 464.7.-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանգամանքներից որեւէ մեկը:
Հոդված 464.9. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթով դատավճիռ կայացնելը
1. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթի արդյունքով դատարանը գրավոր ընթացակարգով կայացնում է մեղադրական դատավճիռ սույն օրենսգրքի 347-350-րդ հոդվածներով սահմանված կարգով՝ հաշվի առնելով սույն հոդվածով նախատեսված առանձնահատկությունները:
2. Դատավճիռը կայացվում է համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ կիրառելու մասին որոշումը կայացնելուց հետո հնարավորինս սեղմ ժամկետում, սակայն ոչ ուշ, քան տասնհինգ օրվա ընթացքում:
3. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթի արդյունքով մեղադրական դատավճիռ կայացնելիս դատարանը նշանակում է պատիժ՝ հաշվի առնելով Հայաuտանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 77-րդ հոդվածի վերաբերելի դրույթները:
4. Սույն օրենսգրքի 167-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված վարութային ծախսերը մեղադրյալից ենթակա չեն բռնագանձման:
5. Դատավճիռը պետք է պարունակի պարզաբանում այն բողոքարկելու՝ սույն օրենսգրքով նախատեսված սահմանափակումների վերաբերյալ:
6. Դատավճիռը կայացնելուց հետո՝ ոչ ուշ, քան հինգ օրվա ընթացքում, ուղարկվում է դատապարտված մեղադրյալին, նրա պաշտպանին, հանրային մեղադրողին:
Հոդված 464.10. Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթով դատավճռի բողոքարկման սահմանները
1. Սույն օրենսգրքի 464.9-րդ հոդվածին համապատասխան կայացված դատավճիռը կարող է բողոքարկվել սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով, սակայն այն չի կարող բողոքարկվել սույն օրենսգրքի 373-րդ հոդվածով, 375-րդ հոդվածի 1-3-րդ մասերով եւ 377-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերով:»:
Հոդված 30.
Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրը:
ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ», «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԵՎ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ
1. Ընթացիկ իրավիճակը եւ իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը.
Կառավարության 2022 թվականի հուլիսի 21-ի «Հայաստանի Հանրապետության դատական եւ իրավական բարեփոխումների 2022-2026 թվականների ռազմավարությունը եւ դրանից բխող գործողությունների ծրագիրը հաստատելու եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 10-ի N 1441-Լ որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1133-Լ որոշման N 2 հավելվածով որպես նպատակ նախատեսվել է քրեական եւ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերի ուժի մեջ մտնելուց հետո դրանց գործնական կիրառման կապակցությամբ մոնիթորինգի իրականացում: Քրեական, քրեական դատավարության եւ քրեակատարողական նոր օրենսգրքերի ուժի մեջ մտնելուց հետո իրականացվել է մոնիթորինգ, որը կրելու է շարունակական բնույթ:
Հարկ է նկատել, որ իրականացված մոնիթորինգի արդյունքներով վեր են հանվել քրեական, քրեական դատավարության եւ քրեակատարողական նոր օրենսգրքերի դրույթների կիրառման կապակցությամբ գործնականում առավել հաճախ ծագող հիմնական խնդիրները, որոնց լուծմանը, իսկ որոշ դեպքերում դեպքերում արդեն իսկ առկա օրենսդրական կարգավորումների լավարկման նպատակով անհրաժեշտություն է առաջացել ձեռնամուխ լինել համապատասխան օրենսդրական փոփոխությունների իրականացմանը:
2. Առաջարկվող կարգավորման բնույթը.
Նախագծերով ներկայացված փոփոխությունները եւ լրացումներն, ընդհանուր առմամբ, հանգում են հետեւյալին.
-ՀՀ քրեական օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 2-րդ մասում կատարվել է որոշակի փոփոխություն, մասնավորապես պատասխանատվություն նախատեսող հոդվածի սանկցիայում ազատազրկում կամ ցմահ ազատազրկում պատժատեսակները նախատեսված լինելու դեպքում դատարանը պետք է նշանակի ազատազրկում կամ ցմահ ազատազրկում: Միեւնույն ժամանակ կարգավորվել է նաեւ, որ եթե դիտավորյալ հանցագործության համար նախկինում ազատազրկման կամ ցմահ ազատազրկման ձեւով պատիժ կրած կամ կրող, դատվածություն ունեցող անձն է կատարել, ապա այդ պարագայում չի կարող պակաս լինել հոդվածի սանկցիայով նախատեսված պատժի առավելագույն ժամկետի կամ չափի երկու երրորդից:
- ՀՀ քրեական օրենսգրքի 77-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված է, որ ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործություններով համագործակցության վարույթ կիրառելու դեպքում նշանակվում է սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածի սանկցիայով նախատեսված առավել մեղմ պատժատեսակը կամ սույն օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կիրառմամբ օրենքով նախատեսվածից ավելի մեղմ պատիժ, կամ նշանակված պատիժը պայմանականորեն չի կիրառվում: Մինչդեռ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 465-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ համագործակցության վարույթը կիրառվում է միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների բացահայտումը եւ դրանք կատարած անձանց պատասխանատվության անխուսափելիությունն ապահովելու նպատակով: Այլ կերպ՝ ոչ մեծ ծանրության հանցագործությունների դեպքում համագործակցության վարույթ չի կիրառվում, ուստի ՀՀ քրեական օրենսգրքի 77-րդ հոդվածի 3-րդ մասը համապատասխանեցվել է քննարկվող վարույթի կիրառման հիմքերն ու պայմաններն ամրագրած քրեական դատավարության օրենսդրությամբ նախատեսված կարգավորումներին:
Բացի այդ, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 77-րդ հոդվածով սահմանվել են ըստ համաձայնության տուգանք կիրառելու վարույթի պարագայում պատիժ նշանակելու կանոնները:
- Ռասայական, ազգային, էթնիկ կամ սոցիալական ծագումով, կրոնով, քաղաքական կամ այլ հայացքներով կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներով պայմանավորված ատելության, անհանդուրժողականության կամ թշնամանքի շարժառիթով հանցանքը կատարելը որպես ծանրացնող հանգամանք, ի տարբերություն նախկին քրեական օրենսգրքի, նախատեսվել է շատ ավելի մեծ թիվ կազմող հանցակազմերում, սակայն 171-րդ հոդվածով նախատեսված առողջությանը թեթեւ վնաս պատճառելու դեպքում այն որպես ծանրացնող հանգամանք չի նախատեսվել՝ հաշվի առնելով վերոնշյալ շարժառիթով առողջության դեմ ուղղված հանցագործության բարձր վտանգավորությունը, նախագծով քննարկվող հանգամանքը նախատեսվել է արարքը որակյալ դարձնող հատկանիշ:
-ՀՀ քրեական օրենսգրքի 479-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ քաղաքացիական, վարչական կամ քրեական գործով կամ վարչական վարույթով ապացույց, բացատրություն կամ դատավարական փաստաթուղթ կամ օպերատիվ-հետախուզական միջոցառման արդյունքով ստացված տվյալ կամ առարկա կեղծելը, փոխելը, ոչնչացնելը կամ թաքցնելը կամ կեղծ ապացույց ներկայացնելը:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ եւ 3-րդ կետերի համաձայն՝
2) վարույթի նյութեր՝ քրեական վարույթը նախաձեռնելուց ի վեր պատշաճ կարգով հավաքված ու ստացված փաստաթղթերի եւ այլ նյութերի համարակալված ամբողջություն,
3) քրեական գործ՝ դատարան հանձնված եւ դատարանում կազմված վարույթի նյութեր:
Այսինքն, օրենսգրքում փաստացի քրեական վարույթով ապացույց կեղծելու պայմաններում նման արարքի համար քրեական պատասխանատվություն նախատեսված չէ, ուստի, փոփոխությամբ առաջարկվում է հոդվածը լրացնել ՝ ներառելով նաեւ քրեական վարույթով ապացույց, բացատրություն կամ դատավարական փաստաթուղթ կեղծելը, փոխելը, ոչնչացնելը կամ թաքցնելը կամ կեղծ ապացույց ներկայացնելը:
-Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 153-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսվում է լիազորող նորմ ամրագրել, որը թույլ կտա Առողջապահության նախարարին սահմանելու քրեական վարույթին մասնակցությունը խոչընդոտող հիվանդությունը հավաստող փաստաթղթի տրամադրման կարգն ու ձեւը՝ նպատակ հետապնդելով վերացնել վարույթի մասնավոր մասնակիցների կողմից դրսեւորվող անհարկի չարաշահումները:
-Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով վերաձեւակերպվում է վարույթի կարճման հիմքը: Այսպիսով, ի թիվս այլ հիմքերի, վարույթը ենթակա է կարճման նաեւ այն պարագայում, երբ կայացվել է անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում չհարուցելու մասին որոշում եւ սպառվել են վարույթը շարունակելու բոլոր հնարավորությունները:
-Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 31-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ վերանայման բողոքն առանց քննության թողնելու, վարույթ ընդունելու կամ վարույթ ընդունելը մերժելու հարցերը լուծում է կոլեգիալ՝ Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի, իսկ Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 1-ին հավելվածով նախատեսված կոռուպցիոն հանցանքների վերաբերյալ վարույթներով՝ հակակոռուպցիոն պալատի՝ կոռուպցիոն հանցանքների քննության դատական կազմի երեք դատավորի կազմով:
Ի տարբերություն վերոնշյալ որոշումները երեք դատավորի կազմով կայացնելու օրենսդրի մոտեցման՝ Քրեական դատավարության նախկին օրենսգրքի կարգավորմամբ վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու հարցը քննվում էր վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի, իսկ հակակոռուպցիոն պալատում՝ կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության դատական կազմի դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ: Նախկին կարգավորումն առավել ընդունելի է այն առումով, որ գործնականում հնարավոր են իրավիճակներ, երբ երեք դատավորի կազմով հարցը քննելիս վճռաբեկ բողոքը վարույթ չընդունվի, մինչդեռ, պալատի կազմով քննարկելու դեպքում վարույթի ընդունելիության հարցի կապակցությամբ ձայները հավասար բաշխվեն, ինչի արդյունքում կկայացվի մեղադրյալի համար բարենպաստ որոշում: Բացի այդ, Վճռաբեկ դատարանի համապատասխան պալատի բոլոր դատավորները վարույթ ընդունելու փուլից տեղեկացված կլինեն եւ կմասնակցեն գործի քննությանը, որպիսի պայմաններում նվազում է հավանականությունն առ այն, որ օրինակ՝ ընդունելիության փուլում հարցի քննարկմանը չմասնակցած դատավորները վարույթ ընդունված բողոքի քննարկման ժամանակ կբարձրացնեն առհասարակ վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու պայմանների բացակայության հարցը: Նշվածով պայմանավորված նախագծով նախատեսվել է դատավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությամբ քննարկվող որոշումները կայացնելու մասին կարգավորում:
- Քրեական դատավարության օրենսգրքով կարգավորված չէ, թե գրավ ընտրելուց հետո որքան ժամկետում պետք է կատարվի վճարումը: Գործնականում ժամկետն ընտրվում է վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից՝ ողջախոհությունից ելնելով, եւ մեղադրյալի կողմից գրավը տեւական ժամկետով չմուծելը շատ դեպքերում պատճառաբանվում է օրենքով ժամկետ սահմանված չլինելու հանգամանքով, ինչպես նաեւ վիճարկվում վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից որոշակի ժամկետ սահմանելու հանգամանքը, ուստի տարըմբռնումներից, ինչպես նաեւ այն իրավիճակներից խուսափելու համար, երբ գրավի կիրառումից հետո գրավի գումարը չի վճարվում եւ ստեղծված պայմաններում ստացվում է, որ գրավի կիրառելու մասին որոշումը թողնվում է անկատար, նախագծով առաջարկվում է սահմանել, որ գրավն որպես խափանման միջոց ընտրված է համարվում գրավի գումարը մուծված լինելը հավաստող փաստաթուղթը վարույթն իրականացնող մարմին ներկայացնելու պահից: Միեւնույն ժամանակ, գրավատուի կողմից գրավը չմուծելու դեպքերը դիտարկվելու են մեղադրյալի կողմից պարտականությունների չկատարում եւ հիմք են տալու մեղադրյալի նկատմամբ առավել պիտանի խափանման միջոց ընտրելու:
-ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 260-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Մարզերի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության եւ Երեւան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության քրեական դատարաններին (այսուհետ՝ առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան) ընդդատյա են առաջին ատյանի կարգով իրականացվող բոլոր վարույթները, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի հավելված N 1-ով նախատեսված կոռուպցիոն հանցանքների վերաբերյալ վարույթների, որոնք ընդդատյա են հակակոռուպցիոն դատարանին:»:
Առկա իրավակարգավորումների պայմաններում ստացվում է, որ թե՛ Վերաքննիչ հակակոռուպցիոն դատարանի եւ թե՛ Վճռաբեկ դատարանի հակակոռուպցիոն պալատի կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության դատական կազմի առարկայական ընդդատության շրջանակը կանխորոշվում է առաջին ատյանի հակակոռուպցիոն դատարանի ընդդատությամբ: Մինչդեռ, գործնականում առաջանում են տարընկալումներ այն մասով, որ դատական երաշխիքների վարույթը ընդդատյա էին միայն առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանին: Ուստի, հստակություն մտցնելու եւ տարատեսակ մեկնաբանությունները բացառելու նպատակով, անհրաժեշտ է կատարել օրենսդրական սույն փոփոխությունը:
Նույն տրամաբանության պահպանմամբ էլ անհրաժեշտ է նաեւ օրենսդրական փոփոխություններ կատարել տարածքային ընդդատության կանոնակարգումներում, մասնավորապես՝ Օրենսգրքի 261-րդ հոդվածի 7-րդ մասում «1-5-րդ» բառերը փոխարինելով «1-6-րդ» բառերով: Սույն փոփոխությունը նպատակ ունի հոդվածի համապատասխան մասում ներառել նաեւ դատական երաշխիքների վարույթները՝ խուսափելուվ նույն նորմի տարամեկնաբանությունից:
-Նախագծով առաջարկվում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 263-րդ հոդվածը շարադրել նոր խմբագրությամբ, որի արդյունքում ակնկալվում է առավել ընդգրկուն կարգավորվել տարածքային եւ առարկայական ընդդատության հետ կապված վեճերը, մասնավորապես գործող կարգավորումների պարագայում նման վեճերի լուծումը վերապահված էր համապատասխանաբար՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի եւ նույն դատարանի նախագահներին: Նոր կարգավորումների պարագայում նման վեճերի լուծումն իրականացվելու է արդեն Վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի կողմից, իսկ առարկայական ընդդատության վեճի դեպքում՝ նույն դատարանի նախագահի եւ քրեական ու հակակոռուպցիոն պալատների նախագահների որոշմամբ: Նման կարգավորումը արդարացված է այն առումով, որ վեճի լուծումը թողնվում է մի դեպքում դատարանին, իսկ մյուս դեպքում դատարանի ներկայացուցիչներից բաղկացած կոլեգիալ մարմնին, որպիսի կարգավորումն ի համեմատ գործողի, երբ վեճի լուծումն իրականացվում էր դատարանի նախագահի կամ պալատի նախագահի կողմից առավել արդարացված է եւ բխում է արդարադատության շահերից, քանզի ինչպես արդեն նշվեց նոր կարգավորման բովանդակությունը հանգում է վեճի լուծումը բացառապես դատարանի կողմից իրականացնելու գաղափարին:
- Նախագծի 14-րդ հոդվածի Օրենսգրքի 271-րդ հոդվածում լրացվող նոր 5-րդ մասի համաձայն՝ դատական վարույթին ներգրավված եւ պատշաճ ծանուցված անձանց բացակայությունը խոչընդոտ չէ առաջին ատյանի կարգով իրականացվող վարույթում խափանման միջոցի հարցի քննարկման դատական նիստն անցկացնելու համար, եթե դատարանն այլ բան չի որոշում:
Սույն կարգավորումը նպատակ է հետապնդում ապահովելու երաշխիք առ այն, որ կալանքի տակ պահելու ժամկետը լրանալու դեպքում, եթե դատարանը ողջամիտ պատճառով հնարավորություն չի ունեցել այդ հարցը քննարկել, ապա առանց մեղադրյալի կամ պաշտպանի ներկայության հնարավորություն ունենա երկարաձգել ժամկետը, իսկ պատշաճ ծանուցված մեղադրյալը կամ պաշտպանը դատական նիստին չմասնակցելու դեպքում իրենց իրավունքը կարող են իրացնել արդեն քննարկվող դատական ակտը վերադաս ատյանում բողոքարկելով:
-ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի կարգավորումների շրջանակում անհստակությունների լուծում հնարավոր է միայն եզրափակիչ դատական ակտի դեպքում, ինչի արդյունքում, օրինակ հնարավոր չի լինում ոչ եզրափակիչ, սակայն այլ ակտերի մեջ թույլ տրված անհստակությունների լուծումը, մինչդեռ գործնականում հաճախ է նման իրավիճակ առաջանում, որը եւս պետք է լուծել օրենսդրական փոփոխություններով: Հետեւաբար, Նախագծով նախատեսվում է կարգավորումներ, որոնք թույլ կտան լուծելու ինչպես եզրափակիչ, այնպես էլ այլ ակտերի անհստակությունները:
- ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 285-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝
«Խափանման միջոց կիրառելու, ինչպես նաեւ կալանքի կամ տնային կալանքի ժամկետը երկարաձգելու վարույթը հարուցվում է քննիչի միջնորդության հիման վրա:
2. Քննիչի միջնորդությունը պարունակում է՝
(...)
2) քննիչի անունը, ազգանունը եւ պաշտոնը.
(...):»:
Մինչդատական վարույթում կալանքի միջնորդություն ներկայացնելը քննիչի լիազորությունն է, միաժամանակ այն փուլում, երբ վարույթն իրականացնող մարմին համարվում է դատախազը եւ կարող է կալանքի հարց քննարկելու անհրաժեշտություն առաջանալ, օրինակ այն դեպքում, երբ դատարանը 310-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն վերադարձնում է քրեական գործը դատախազին խափանման միջոցի հարցը քննարկելու համար, ստացվում է, որ այս փուլում կալանքի ժամկետի երկարացման միջնորդություն ներկայացնելու համար դատախազը չի համարվում սուբյեկտ, իսկ օրենսդիրը նման պայմաններում գործը քննիչին վերադարձնելու մեխանիզմ չի նախատեսում: Ուստի, սույն փոփոխությունը նպատակ է հետապնդում հստակ սահմանել դատախազի լիազորություն՝ միջնորդություն ներկայացնելու համար:
Օրենսգրքի 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի 17-րդ կետի համաձայն՝ «Մինչդատական վարույթի ընթացքում հսկող դատախազը «7) սույն օրենսգրքով սահմանված դեպքերում իրավասու է հետ վերցնելու քննիչի՝ դատարան ներկայացրած միջնորդությունը (...)»: Միեւնույն ժամանակ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի՝ խափանման միջոցների կիրառման, ապացուցողական գործողությունների կատարման եւ սեփականության իրավունքի սահմանափակման դատական երաշխիքների վերաբերյալ կարգավորումները չեն անդրադառնում այն հարցին, թե ինչ որոշում պետք է կայացնի դատարանը դատախազի կողմից իր վերոնշյալ լիազորությունն իրականացնելու պարագայում: Հետեւաբար, նախատեսվում է օրենսդրորեն կարգավորել, թե ինչ որոշում պետք է կայացնի դատարանը դատախազի կողմից համապատասխան միջնորդությունը հետ վերցնելու պարագայում:
- Օրենսգրքի 302-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Վարույթի հարուցումը հիմնավորված մերժվում է, եթե պահպանված չէ սույն օրենսգրքի 299-301-րդ հոդվածներով սահմանված որեւէ պահանջ:»:
Վերոշարադրյալից բխում է, որ մինչդատական ակտի վերաբերյալ բողոքին ներկայացվող ցանկացած, այդ թվում՝ ձեւական որեւէ պահանջ խախտելու պարագայում անձը զրկվում է մինչդատական ակտերի իրավաչափության վիճարկման դատական երաշխիքներից (օրինակ՝ բողոքաբերը չի նշել հայրանունը կամ չի նշել բողոքին կցվող նյութերի ցանկը), ուստի առաջարկվում է վարույթի մասնավոր մասնակցի կողմից ներկայացված՝ ձեւական պահանջներին չհամապատասխանող բողոքի թերությունները վերացնելու նպատակով այն վերադարձնելու ինստիտուտի ներդրումը:
- Քրեական դատավարության նախկին օրենսգրքով ամրագրված էր համապատասխանաբար վերաքննիչ բողոքը եւ վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու հիմք, այն է՝ բողոքում նշված հիմքով նույն գործով դատարանն արդեն իսկ որոշում է կայացրել:
Ի տարբերություն նախկին կարգավորման՝ գործող Օրենսգիրքը վերաքննիչ կամ վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու նման հիմք չի ամրագրում, որպիսի պայմաններում բողոքը վարույթ ընդունելու հարցի լուծումը պետք է տրվի բողոքի կապակցությամբ դատարանի կողմից այլ որոշում (վճռաբեկ բողոքի պարագայում՝ վարույթ ընդունելը մերժելու մասին որոշում) կայացնելու շրջանակներում: Ուստի, սույն փոփոխությամբ առաջարկվում է վերաքննիչ կամ վճռաբեկ բողոքն առանց քննության թողնելու ինստիտուտ:
-Քրեադատավարական գործող կարգավորումների պայմաններում վճռաբեկ բողոքի էլեկտրոնային տարբերակը կցելու պահանջ նախատեսված չէ: Մինչդեռ, հարկ է նկատել, որ վճռաբեկ բողոքի էլեկտրոնային կրիչի դատարան ներկայացնելու պահանջն ինքնանպատակ չէր այն առումով, որ նպաստում էր Վճռաբեկ դատարանի գործառույթների առավել արդյունավետ իրականացմանը՝ վճռաբեկ բողոքի վերաբերելի հատվածների կրկնակի շարադրումից խուսափելու եւ ժամանակի ու ռեսուրսների խնայողության առումով: Ավելին՝ նույն տրամաբանությամբ նախագծով նախատեսվել է ոչ միայն Վճռաբեկ, այլեւ վերաքննիչ եւ մինչդատական ակտերի վիճարկման դեմ բողոք բերելիս դրա էլեկտրոնային կրիչը կցելու համապատասխան կարգավորում:
- Օրենսգրքի 392-րդ հոդվածով սահմանվում են հատուկ վերանայման ժամկետներ, որոնք դատարանի ծանրաբեռնվածության պայմաններում պահպանելը գործնականում դառնում է անհնար, մասնավորապես՝ գործնական խնդիր է առաջանում այն դեպքում, երբ դատարանը որոշում է կայացնում գրավոր ընթացակարգից բանավոր ընթացակարգին անցնելու մասին: Օրենսգրքով գրավորից բանավոր ընթացակարգի անցման դեպքում ժամկետներ նախատեսված չեն, անգամ եթե մեկնաբանվի այնպես, որ պետք է պահպանել 392-րդ հոդվածի ժամկետները, գործնականում դառնում է անհնար եւ խնդրահարույց, օրինակ՝ երբ նման որոշում է կայացվում ժամկետի լրանալու նախորդ օրը կամ 2 օր առաջ: Օրենսգրքի 392-րդ հոդվածի ժամկետների պահպանումը գործնականում անհնար է դառնում նաեւ այն դեպքում, երբ դատավորը հրապարակման օրը գործուղման կամ դասընթացների է ներգրավված լինում կամ պարզապես առողջական խնդիրներով պայմանավորված չի կարող որոշումը հրապարակել նշանակված օրը: Առավել խնդրահարույց է ժամկետների պահպանումն այն դեպքերում, երբ կողմը հայերեն լեզվին չի տիրապետում եւ գործում առկա նյութերի եւ փաստաթղթերի թարգմանության անհրաժեշտություն է առաջանում: Օրենսգրքի 392-րդ հոդվածի ժամկետների պահպանումը գործնականում անհնար նաեւ այն դեպքերում, երբ առկա է մեկից ավելի բողոք, իսկ բողոքներից մեկը 391-րդ հոդվածի 1-ին մասին համաձայն վերադարձվում է բողոքաբերին թերությունները վերացնելու նպատակով: Անհստակ է նման դեպքերում ինչ ժամկետներ են գործում, սկիզբը երբ պետք է համարել, արդյունքում բողոքները միասին են քննվում, մեկ որոշում է կայացվում, թե՝ յուրաքանչյուր բողոքով տարբեր որոշումներ, իսկ տարբեր որոշումներ կայացնելու պարագայում՝ արդյոք երկրորդ բողոքի կապակցությամբ կայացված որոշումը տվյալ դատավորի կողմից կարող է կայացվել եւ արդյոք նման դեպքում դատավորը կասկածի տակ չի դնի իր կողմից կայացված առաջին որոշման իրավաչափությունը կամ հիմնավորվածությունը:
Ուստի, փոփոխությամբ նախատեսվում է 392-րդ հոդվածով նախատեսված ժամկետների երկարացման կառուցակարգ՝ դատարանի պատճառաբանված որոշման հիման վրա:
- Օրենսգրքի 398-րդ հոդվածով նախատեսված է Վճռաբեկ դատարանում հատուկ վերանայման բողոքով նախնական վարույթի վերաբերյալ կարգավորումները:
Հատուկ վերանայման կարգով բողոքների քննության առանձնահատկությունների հաշվառմամբ՝ կրճատ ժամկետների սահմանման օրենսդրի մոտեցումն ինքնին ընդունելի է: Մինչդեռ, ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքով հատուկ վերանայման բողոքով նախնական վարույթի չափազանց սեղմ ժամկետների ամրագրման արդյունքում ոչ միայն Վճռաբեկ դատարանի ծանրաբեռնվածությունն է աճել, այլեւ նման, մեր կարծիքով չարդարացված կարճ ժամկետների սահմանումը լուրջ խոչընդոտ եւ կաշկանդող գործոն է դարձել Վճռաբեկ դատարանի կողմից իր սահմանադրական գործառույթների պատշաճ իրականացման համար:
Այսպես, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 398-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ Վճռաբեկ դատարանը հատուկ վերանայման բողոքը վերադարձնելու կամ առանց քննության թողնելու մասին որոշումը կայացնում է վարույթի նյութերը ստանալուց հետո՝ յոթնօրյա ժամկետում: Իսկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժելու կամ վարույթ ընդունելու դեպքերում Վճռաբեկ դատարանը համապատասխան որոշումը կայացնում է վարույթի նյութերը ստանալուց հետո՝ տասնհինգօրյա ժամկետում:
Այդուհանդերձ, հաշվի առնելով ինչպես հատուկ վերանայման կարգով բողոքների քննության առանձնահատկությունները, այնպես էլ Վճռաբեկ դատարանի կողմից օրենքի միատեսակ կիրառության եւ իրավունքի զարգացման գործառույթների իրականացման համար անհրաժեշտ պայմանների ապահովման անհրաժեշտությունը, կայացման ենթակա որոշումների բնույթն ու առանձնահատկությունները, նախատեսվում է փոփոխությամբ սահմանել առավել երկար ժամկետներ՝ յոթնօրյա ժամկետի փոխարեն առնվազն տասնհինգօրյա, իսկ տասնհինգօրյա ժամկետի փոխարեն առնվազն մեկամսյա ժամկետ:
- Օրենսգրքի 407-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով որպես բացառիկ վերանայման վարույթի հարուցումը որոշմամբ մերժելու հիմք սահմանված է բողոքն իրավասու դատարանի սահմանած ժամկետում օրենսգրքի 355-րդ հոդվածի 1-ին կամ 2-րդ մասով կամ 406-րդ հոդվածով սահմանված պահանջներին չհամապատասխանեցվելը:
Վերոնշյալ հիմքի կիրառությունն արդեն իսկ ենթադրում է, որ դատարանը թերությունների վերացման համար պետք է բողոքը վերադարձրած լինի՝ սահմանելով ժամկետ: Մինչդեռ, Օրենսգիրքը բացառիկ վերանայման կառուցակարգի շրջանակներում բողոքը վերադարձնելու ինստիտուտ չի նախատեսում, ինչը, անգամ տվյալ կառուցակարգի առանձնահատկությունների հաշվառմամբ, չի կարող արդարացված համարվել:
Ուստի, գործնականում հարցի լիարժեք լուծման տեսանկյունից առաջարկվում է օրենսդրորեն ուղղակի ամրագրել բացառիկ վերանայման կառուցակարգի շրջանակներում բողոքը վերադարձնելու հնարավորությունը:
-Նախագծով օրենսգրքում ներդրվել է համաձայնությամբ տուգանքի նշանակման ինստիտուտը:
Այսպես, պարզեցված վարույթների հարցում միջազգային փորձը շատ հարուստ եւ արտասահմանյան երկրների քրեադատավարական օրենսդրություններում նախատեսված են քրեադատավարական պարզեցված բազմաթիվ ընթացակարգեր: Ընդ որում, չկա ձեւավորված մեկ միասնական մոտեցում, այլ յուրաքանչյուր պետություն, հաշվի առնելով, իր երկրի իրավական մշակույթը, օրենսդրության կառուցվածը ստեղծում է իր համար նախընտրելի մոդել, որը մի կողմից անհամաչափորեն չի սահմանափակում անձի արդար դատաքննության իրավունքը եւ մյուս կողմից նպաստում է քրեական գործերի քննության օպտիմալացմանը, ավելորդ ծախսերի նվազեցմանը:
Որպես այլընտրանք դիտարկվում են հիմնականում հետեւյալ քրեադատավարական կառուցակարգերի. Այսպես կոչված «պարտականությունների մասին հիշեցումը», նախազգուշացումը, պատճառված վնասի հատուցման առաջարկությունը, մեդիացիան, «համաձայնությամբ տուգանքը» (Ֆրանսիա), տրանսակցիան (Նիդերլանդներ), պայմանով քրեական հետապնդումից հրաժարումը (Գերմանիա) եւ այլն:
Մայրցամաքային մոդելի քրեական դատավարություն ունեցող երկրներում գործում է «Պատժի կարգադրագրի» ինստիտուտն իր տարբեր դրսեւորումներով.
Ա. Դատական կարգադրագիրն արագացված եւ պարզեցված վարույթի տեսակ է: Քրեական դատավարության այս ոլորտը նման է վարչական պատասխանատվության վերաբերյալ վարույթին: Դատական կարգադրագիրը կիրառվում է միայն մեղադրյալի համաձայնությամբ, որպես մրցակցային դատավարությանը կամավոր այլընտրանք: Եթե դատավորը գտնում է, որ ներկայացված նյութերի հիման վրա հանցագործության կատարման փաստն ակնհայտ է, ապա, առանց կողմերի մասնակցության եւ վկաների, քննում է քրեական զանցանքի վերաբերյալ գործը եւ կայացնում է որոշում (կարգադրագիր), որը ենթակա է պարտադիր կատարման Հակառակ դեպքում կարգադրագիրը ճանաչվում է անվավեր եւ կիրառվում է ընդհանուր մրցակցային դատավարություն:
Պատժի կարգադրագրի ինստիտուտ նախատեսված է նաեւ Լատվիայում, Էստոնիայում եւ Գերմանիայում:
Էստոնիայի քրեական դատավարության օրենսգրքի 251-րդ հոդվածի համաձայն երկրորդ աստիճանի հանցագործություններով, որոնց համար դատախազը որպես հիմնական պատիժ հնարավոր է համարում դրամական տույժի կիրառումը, եւ եթե պարզված են ապացուցման առարկայի հանգամանքները, դատարանը կարող է դատախազի միջնորդությամբ քննել գործը դատական կարգադրագրի (cy1e6bi ipuka3) կարգով: Դատական կարգադրագրի կարգով իրականացվող վարույթում դատախազը կազմում է մեղադրական ակտ, որը ներառում է հանցագործության հանգամանքները, որակումը, հանցագործությամբ պատճաոված վնասի չափն ու բնույթը, մեղադրանքը հաստատող ապացույցները եւ կիրաովելիք պատժի տեսակի եւ չափի վերաբերյալ առաջարկություններ: Նշված ակտը քրեական գործի նյութերի հետ ուղարկվում է դատարան, իսկ դրա պատճենները տրվում են մեղադրյալին ու նրա պաշտպանին: Էստոնիայի քրեական դատավարության օրենսգրքի 51-րդ հոդվածի համաձայն դատական կարգադրագրի կարգով գործը ստանալիս դատարանը կայացնում հետեւյալ որոշումներից մեկը.
1. դատական կարգադրի կարգով դատավճիռ,
2. քրեական գործով վարույթը կարճելու մասին որոշում, եթե կան դրա հիմքերը,
3. դատական կարգադրագրի կարգով վարույթի մերժման եւ քրեական գործը դատախազություն վերադարձնելու մասին որոշում:
Գերմանիայի քրեական դատավարության օրենսգրքի վեցերորդ գրքի («Վարույթի հատուկ ձեւեր») առաջին բաժինը նվիրված է պատժի մասին դատական կարգադրագրին: Որոշ զանցանքների կատարման դեպքում, որոնց իրավական հետեւանքները կարող են պարզվել առանց դատական քննության, դատախազության գրավոր միջնորդության հիման վրա դատարանը կարող է կիրառել պատժի մասին դատական կարգադրագիր: Դատախազությունը նման միջնորդություն է ներկայացնում, եթե գտնում է, որ ընդհանուր կարգով գործը քննելու անհրաժեշտություն չկա:
բ. Քրեաիրավական վեճերի լուծման այլընտրանքային միջոց՝ օգտագործվում է տրանսակցիան (transactio պայմանագիր): Քրեական արդարադատության ոլորտում տրանսակցիայի կիրառման դուքում իրավասու պետական մարմինները հրաժարվում են քրեական հետապնդումից, եթե մեղադրյալը համաձայնվում է պետական բյուջե վճարել որոշակի գումար (Բելգիա, Նիդերլանդներ)
Նմանատիպ կարգավորում գործում է նաեւ Ֆրանսիայում, որը կոչվում է՝ «Տուգանք ըստ համաձայնության» (composition penale): Դատախազը գործի նյութերն հանձնում է դատարան՝ համաձայնության հաստատման համար: Ուսումնասիրելով դատախազի դիմումը՝ դատավորը կայացնում է բողոքարկման ոչ ենթակա որոշում՝ համաձայնությունը մերժելու (այդ դեպքում դատախազի առաջարկը կորցնում է իր ուժը), կամ հաստատելու մասին:
«Համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու» վարույթի հիմնական հայեցակարգային դրույթները հանգում են հետեւյալին.
1) Այս կառուցակարգի առարկան են կազմում բացառապես հանրային մեղադրանքի կարգով հետապնդվող ոչ մեծ ծանրության քրեական գործերը,
2) Մեղադրյալը պետք է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ ենթակետի իմաստով առաջին անգամ կատարած լինի հանցանք,
3) Անձը պետք է նախաքննության փուլում, պաշտպանի ներկայությամբ ընդունի առաջադրված մեղադրանքը եւ տա իր համաձայնությունը սույն վարույթի կարգով գործը քննելու վերաբերյալ,
4) Սույն վարույթի կիրառումը բացառել այն գործերով, որոնցով մեղադրյալին մեղսագրվող արարքով վնաս է պատճառվել մասնավոր անձի շահերին,
5) Դատախազը մեղադրական եզրակացությունը հաստատելու մասին որոշման մեջ պետք է դիրքորոշում հայտնի քրեական գործը սույն վարույթի կարգով քննելու վերաբերյալ,
6) Դատարանը ստանալով համապատասխան քրեական գործը եւ հավաստվելով, որ առկա են սույն վարույթի կիրառման հիմքերը ու պայմանները եռօրյա ժամկետում պետք է որոշում կայացնի քրեական գործի վարույթը ստանձնելու եւ համաձայնությամբ տուգանք նշանակելու վարույթ հարուցելու մասին,
7) Վարույթը հարուցելու որոշման մեջ պետք է նշում կատարվի այն գրավոր ընթացակարգով իրականացնելու մասին՝ սահմանելով դատավճռի կայացման օրը,
8) Սույն վարույթի կիրառման արդյունքում գրավոր ընթացակարգով կայացվում է մեղադրական դատավճիռ, որով անձի նկատմամբ նշանակվում է հոդվածի սանկցիայով նախատեսված տուգանքի նվազագույն չափը,
9) Դատավճիռը կայացնելուց հետո՝ ոչ ուշ, քան հինգ օրվա ընթացքում, ուղարկվում է դատապարտված մեղադրյալին, նրա պաշտպանին, հանրային մեղադրողին: Կայացված դատավճռի բողոքարկման հիմքերը սահմանափակ են: Դատավճիռը ուժի մեջ է մտնում ընդհանուր կարգով եւ ուղարկվում է կատաման:
- Անդրադառնալով քրեակատարողական օրենսգրքում առաջարկվող փոփոխություններին եւ լրացումներին, ապա հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծով առաջարկվում է լուծել դատական ակտերն ի կատար ածելու հետ կապված, ինչպես նաեւ պատժի կատարման ընթացքում ի հայտ եկած, պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելու, պատիժ կատարող հիմնարկների եւ մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողության, անգործության կամ ընդունած որոշումների դեմ ներկայացված բողոքների դատարանում լուծման կարգի, տարբեր դատական ակտերով նշանակված պատիժները համակցելու վերաբերյալ գործնականում հանդիպող մի շարք խնդիրներ, որոնց մի մասը նաեւ կապված է քրեական օրենսգրքի հետ:
Այսպես՝
ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի 158-րդ սահմանում է դատական ակտերն ի կատար ածելու հետ կապված, ինչպես նաեւ պատժի կատարման ընթացքում ի հայտ եկող հարցերի լուծման կարգը, որով փոփոխությունների ընթացքում նախատեսվել են երկու եղանակ՝ գրավոր եւ բանավոր՝ նախատեսելով յուրաքանչյուրի դեպքում իրականացման պայմաններն ու կարգը:
ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի 158.1-ին հոդվածը սահմանում է պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելու ընթացակարգը: Նախատեսելով քննության հստակ կարգը, հարցի քննությանը պարտադիր մասնակցող անձանց ցանկը: Միեւնույն ժամանակ, այդ ինստիտուտի կիրառման համար էական նշանակություն ունի Քրեակատարողական եւ Պրոբացիայի ծառայությունների կամ կարգապահական գումարտակի ներկայացուցիչների կողմից զեկույցները:
ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի 160-րդ հոդվածը կարգավորում է պատիժ կատարող հիմնարկների եւ մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողության, անգործության կամ ընդունած որոշումների դեմ ներկայացված բողոքների լուծման կարգը դատարանում: Քննարկվող իրավակարգավորումը պայմանավորված է նշված բողոքների քննության համար ինչպես գրավոր, այնպես էլ բանավոր ընթացակարգ սահմանելով, հետեւաբար, եթե անձի մասնակցությունը դատարանը պարտադիր համարի, ապա ապա այդ դեպքում նշված անձինք կարող են մասնակցել դատական նիստին:
Միեւնույն ժամանակ, ապացույցներ ձեռք բերելու նպատակով դատարանն իրավասու է կայացնելու որոշում՝ առանձին դատական ակտի տեսքով, դրանք պահանջելով այն անձանցից, որոնց ազդեցության ոլորտում են դրանք կամ պետք է լինեն՝ սահմանելով ժամկետ դրանք դատարան ներկայացնելու համար: Այսպիսով, պատիժ կատարող հիմնարկների եւ մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողության, անգործության կամ ընդունած որոշումների դեմ ներկայացված բողոքների արդյունավետ քննություն իրականացնելու համար դատավորը իրավասու է լինելու ապացույցներ ձեռք բերելու նպատակով դրանք պահանջելու իրավասություն ունենա եւ դրա համար առանձին դատական ակտ կայացնելու հնարավորություն ունենա:
ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի 160.1-ին հոդվածով նախատեսվում է կարգավորել տարբեր դատական ակտերով նշանակված պատիժները համակցելու հարցը: Այսպիսով, եթե պատիժ նշանակելը հնարավոր չի եղել ժամանակագրական առումով դրան նախորդող դատական ակտի (ակտերի) օրինական ուժի մեջ մտած չլինելու պատճառով, ապա ժամանակագրական առումով վերջինն օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտի կատարման փուլում դատախազի, պատիժ կատարող մարմնի կամ հիմնարկի կամ դատապարտյալի միջնորդությամբ դատարանը քննում է տարբեր դատական ակտերով դատապարտյալի նկատմամբ նշանակված պատիժները համակցելու հարցը:
3. Նախագծերի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները եւ անձինք.
Նախագիծը մշակվել է ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից:
4. Ակնկալվող արդյունքը.
Նախագծի ընդունման արդյունքում կլավարկվեն Քրեական, քրեական դատավարության եւ քրեակատարողական օրենսգրքերով նախատեսված որոշ իրավակարգավորումներ, որոնք հնարավորություն կընձեռեն լուծելու գործնականում առաջացող խնդիրները:
5. Նախագծի ընդունման առնչությամբ ընդունվելիք այլ իրավական ակտերի նախագծերը կամ դրանց ընդունման անհրաժեշտության բացակայության մասին.
Նախագծի ընդունմամբ անհրաժեշտություն է առաջանալու կատարելու փոփոխություն ոլորտային ենթաօրենսդրական ակտերում:
6. Ռազմավարական փաստաթղթերի հետ նախագծի կապի մասին.
Նախագծերի ընդունումը բխում է Կառավարության 2022 թվականի հուլիսի 21-ի «Հայաստանի Հանրապետության դատական եւ իրավական բարեփոխումների 2022-2026 թվականների ռազմավարությունը եւ դրանից բխող գործողությունների ծրագիրը հաստատելու եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 10-ի N 1441-Լ որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1133-Լ որոշման պահանջներից:
ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ», «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԵՎ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՏԱՐՈՂԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՓԱԹԵԹԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԲՅՈՒՋԵԻ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԷԱԿԱՆ ՆՎԱԶԵՑՄԱՆ ԿԱՄ ԾԱԽՍԵՐԻ ԱՎԵԼԱՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
«Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Հայաստանի Հանրապետության քրեակատարողական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի ընդունման կապակցությամբ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի եկամուտների էական նվազեցում կամ ծախսերի ավելացում չի նախատեսվում:
Տեղեկանք գործող օրենքի փոփոխվող հոդվածների վերաբերյալՀայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում
