ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԱՍ

Բաժին I

ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ

Գլուխ 1. Հիմնական դրույթներ

Հոդված 1. Հարկային օրենսգրքով կարգավորվող հարաբերությունները

1.Սույն օրենսգիրքը (այսուհետ` Օրենսգիրք) կարգավորում է Հայաստանի Հանրապետությունում հարկային հարաբերությունները, սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության հարկային համակարգի սկզբունքները, հարկի հասկացությունը, տեսակները, հարկերի դրույքաչափերը, ինչպես նաեւ հարկ վճարողների շրջանակները:

2. Հարկային հարաբերությունները հարկ վճարողների ու հարկվող օբյեկտների հաշվառման, հարկերի հաշվարկման, վճարման, հարկային արտոնությունների կիրառման, հարկային հսկողության իրականացման, ինչպես նաեւ Օրենսգրքի դրույթները խախտելու համար վարչական պատասխանատվության կիրառման հետ կապված հարաբերություններն են:

Հոդված 2. Հայաստանի Հանրապետության հարկային համակարգը

Հայաստանի Հանրապետության հարկային համակարգը հարկ վճարողների եւ Օրենսգրքով սահմանված հարկերի հաշվարկման եւ վճարման նկատմամբ հսկողություն իրականացնող մարմինների միջեւ հարաբերությունների ամբողջությունն է:

Հոդված 3. Հայաստանի Հանրապետության հարկային համակարգի սկզբունքները

1. Հայաստանի Հանրապետությունում գործում է միասնական հարկային համակարգ, որն ապահովում է հարկ վճարողներին եւ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին ներկայացվող պահանջների միասնականությունը:

2. Հարկային համակարգը պետք է լինի կայուն եւ արդյունավետ, որին պետք է բնորոշ լինի հարկերի վճարման կամավորությունը եւ անխուսափելիությունը, հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթների միատեսակ կիրառումը:

3. Հարկային վարչարարությունը չի կարող ունենալ խտրական բնույթ ` ելնելով սոցիալական, քաղաքական, կրոնական, էթնիկական եւ գաղափարական գործոններից:

4.Որեւէ անձի չի կարող պարտադրվել վճարել այնպիսի հարկեր, որոնք նախատեսված չեն Օրենսգրքով:

Հոդված 4. Հայաստանի Հանրապետությունում հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերը եւ դրանց գործողությունը

1. Սույն օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չլինելու դեպքում Հայաստանի Հանրապետությունում հարկային հարաբերությունները կարգավորվում են Օրենսգրքով, Հայաստանի Հանրապետության միջազգային համաձայնագրերով, իսկ Օրենսգրքով ուղղակի նախատեսված դեպքերում` նաեւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշումներով եւ իրավական այլ ակտերով:

2. Եթե Հայաստանի Հանրապետությունում հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթները պարունակում են հակասություններ կամ երկիմաստություններ կամ տարընթերցումներ, ապա հարկման նպատակով այդ դրույթները մեկնաբանվում, ինչպես նաեւ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից կիրառվում են հարկ վճարողի օգտին:

3. Հարկային հարաբերությունները կարգավորող դրույթներ չեն կարող ներառվել հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերից բացի այլ իրավական ակտերում, բացառությամբ`

ա) վարչական իրավախախտումների հետ կապված հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրությամբ` հարկման հետ կապված վարչական իրավախախտումների մասով,

բ) քրեական իրավախախտումների հետ կապված հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրությամբ` հարկման հետ կապված քրեական իրավախախտումների մասով,

գ) սնանկության եւ անվճարունակությունը կարգավորող օրենսդրությամբ` սննկացման եւ անվճարունակության դեպքում հարկային պարտավորությունների կատարման մասով,

դ) իրավական ակտերի մասին հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրությամբ:

Հայաստանի Հանրապետությունում հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի եւ Հայաստանի Հանրապետության այլ համապատասխան իրավական ակտերի` հարկային հարաբերությունները կանոնակարգող դրույթների միջեւ հակասությունների դեպքում հարկային հարաբերությունների կիրառման շրջանակներում գործում են հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթները:

4. Այն իրավական ակտերը, որոնք փոփոխություն են նախատեսում Օրենսգրքում նոր հարկերի սահմանման կամ դրանց դրույքաչափերի բարձրացման մասով, ուժի մեջ են մտնում ոչ շուտ, քան դրանց ընդունման տարվան հաջորդող տարվա հունվարի 1-ից, սակայն ոչ շուտ քան պաշտոնական հրապարակման պահից սկսած երեք ամիս հետո:

Գլուխ 2. Օրենսգրքում օգտագործվող հասկացությունները

Հոդված 5, Հարկ

Հարկը Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ համայնքային գործունեության ֆինանսական ապահովման նպատակով Հայաստանի Հանրապետության պետական եւ (կամ) համայնքների բյուջեներ վճարվող պարտադիր եւ անհատույց վճար է, որը վճարվում է ֆիզիկական անձանց եւ կազմակերպությունների կողմից` Օրենսգրքով սահմանված կարգով, չափերով եւ ժամկետներում:

Հոդված 6. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններ

Հայաստանի Հանրապետությունում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններ են`

1. Հայաստանի Հանրապետության հարկային մարմինները, բացառությամբ հոդվածի երկրորդ եւ երրորդ մասերով սահմանված դեպքերի.

2. Համայնքի ղեկավարը, Երեւան քաղաքի դեպքում` Օրենսգրքով սահմանված տեղական հարկերի գծով.

3.Հայաստանի Հանրապետության մաքսային մարմինները` Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների մասով վճարվող հարկերի, տուրքերի եւ պարտադիր այլ վճարների գծով:

Հոդված 7. Ֆիզիկական անձանց անձնական գույք

Սույն Օրենսգրքի դրույթների կիրառման նպատակով ֆիզիկական անձանց անձնական գույք է համարվում, ֆիզիկական անձանց կողմից սպառողական նպատակներով օգտագործման ենթակա անձնական, ընտանեկան կամ տնային օգտագործման գույքը:

Հոդված 8. Ապրանք

1. Ապրանք է համարվում փողից տարբերվող ցանկացած գույք, եթե Օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չէ: Արտարժույթի փոխանակման եւ կանխիկ փողի տրամադրման տնտեսական գործունեության մեջ փողը եւս համարվում է ապրանք:

2. Նույն ապրանքներ են համարվում այն ապրանքները, որոնք նույնական են բոլոր առումներով, ներառյալ ֆիզիկական հատկանիշները, որակը, համբավը (ապրանքային նշանը), ծագման երկիրը: Ընդ որում, ապրանքային տեսքի փոքր շեղումները, որոնք սպառողների համար համեմատելի ապրանքներից մեկը մյուսից գերադասելու վճռորոշ պատճառ չեն կարող լինել, չեն հանդիսանում այդ ապրանքները նույնական չհամարելու բավարար պայման:

3. Համանման են համարվում միեւնույն երկրից ծագած այն ապրանքները, որոնք, նույնական չլինելով, ունեն նման հատկանիշներ եւ բաղադրանյութեր, որոնք հնարավորություն են տալիս դրանք կիրառել նույն նշանակությամբ եւ լինել փոխարինելի: Ընդ որում, ապրանքների համանմանությունը որոշելու համար ի թիվս այլ գործոնների հաշվի են առնվում նաեւ դրանց որակը, համբավը (ապրանքային նշանը):

4. Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների մասով Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսգրքին համապատասխան ապրանք կարող է համարվել նաեւ այլ գույքը:

Հոդված 9. Աշխատանքներ, ծառայություններ

1. Աշխատանք է համարվում այն գործունեությունը, որի արդյունքներն ունեն նյութական բնույթ եւ կարող են իրացվել կազմակերպությունների եւ (կամ) ֆիզիկական անձանց պահանջմունքների բավարարման համար:

2. Ծառայություն է համարվում ցանկացած գործարքի իրականացում, որի արդյունքները չունեն նյութական բնույթ եւ որոնք սպառվում են այդ գործարքի իրականացման ընթացքում:

Հոդված 10. Ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացումը

1. Ապրանքների իրացում է համարվում ապրանքի սեփականության իրավունքի փոխանցումը մի անձից մեկ այլ անձին` որեւէ ձեւով կատարվող հատուցմամբ կամ անհատույց: Ապրանքների իրացում է համարվում նաեւ խողովակաշարերով եւ էլեկտրահաղորդման գծերով արտադրանքի իրացումը:

2. Աշխատանքի իրացում է համարվում աշխատանքների կատարման արդյունքի սեփականության իրավունքի փոխանցումը մի անձից մեկ այլ անձին` որեւէ ձեւով կատարվող հատուցմամբ կամ անհատույց:

3. Ծառայության իրացում է համարվում ծառայության մատուցումը` որեւէ ձեւով կատարվող հատուցմամբ կամ անհատույց:

Ծառայությունների իրացում է համարվում նաեւ ապրանքների վարձակալությունը (բացառությամբ ապրանքների ֆինանսական վարձակալության այն դեպքերի, երբ վարձակալության պայմանագրով նախատեսվում է ապրանքների սեփականության իրավունքի փոխանցում վարձակալին), ոչ նյութական ակտիվների իրացումը:

Հոդված 11. Ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների փաստացի իրացման պահի որոշումը

Հարկման նպատակով ապրանքների, աշխատանքների, ծառայությունների իրացման պահ է համարվում այն պահը, երբ ապրանքների, կատարված աշխատանքների արդյունքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը փոխանցվել կամ ծառայությունները մատուցվել են գնորդներին, եթե Օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չէ:

Հոդված 12. Շահաբաժիններ

Շահաբաժին է համարվում կազմակերպության կանոնադրական կանոնադրական կամ բաժնեհավաք կապւտալում մասնակցությունից (բաժնետոմսից, բաժնեմասից, փայաբաժնից) կամ համատեղ գործունեությունից մասնակցի ստացված եկամուտը:

Հոդված 13. Տոկոսներ

1.Տոկոս է համարվում եկամուտը (այդ թվում նաեւ զեղչման տեսքով), որը ստացվել է դրամական ավանդների դիմաց այլ անձի պարտավորությունների կատարումից, պարտատոմսերից, փոխառություններից եւ պետական արժեթղթերից` ներառյալ այդպիսի պարտատոմսերի, փոխառությունների եւ արժեթղթերի հետ կապված պարգեւավճարները:

2. Սույն Օրենսգրքի կիրառման նպատակով տոկոսներ չեն համարվում կետանցված վճարումների համար օրենքով կամ գործարքով պարտավորեցված տույժերը` ներառյալ տոկոսը:

Հոդված 14. Ռոյալթիներ

Ռոյալթի է համարվում հարկ վճարողի մտավոր սեփականության եւ այլ ոչ գույքային իրավունքների օգտագործումից եկամուտները: Այդպիսի եկամուտների թվին են դասվում մասնավորապես` գյուտերի, արտոնագրերի, հեղինակային իրավունքի` գրականության, գիտության կամ արվեստի, ներառյալ հեռուստատեսության կամ ռադիոհաղորդակցության համար կինոֆիլմեր, աուդիո եւ տեսաձայնագրություններ, համակարգչային ծրագրերի, վկայագրի, ապրանքային նշանի, գծագրի կամ մոդելի, սխեմայի, գաղտնի բանաձեւի կամ պրոցեսի կամ արդյունաբերական, կոմերցիոն կամ գիտական տեղեկության փորձի օգտագործման համար եկամուտները:

Հոդված 15. Հասկացությունների կիրառման կանոնները

Այն հասկացությունները որոնք սահմանված չեն օրենսգրքով, բայց օգտագործվում են հարկային հարաբերությունների կարգավորման ոլորտում, հարկման նպատակով օգտագործվում են այն իմաստով, որոնք օգտագործվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության համապատասխան կիրառման ոլորտներում, եթե այլ բան նախատեսված չէ տվյալ իրավական ակտով:

Գլուխ 3. Հարկերի համակարգը

Հոդված 16. Հարկերի տեսակները

Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանվում են`

ա) պետական հարկեր, որոնց տեսակներն են`

- ավելացված արժեքի հարկ

- ակցիզային հարկ

- շահութահարկ

- սոցիալական հարկ

- բնապահպանական եւ բնօգտագործման հարկ

- ճանապարհային հարկ

բ) տեղական հարկեր, որոնց տեսակներն են.

- անշարժ գույքի միասնական հարկ

- փոխադրամիջոցների գույքահարկ

- հողի հարկ:

Հոդված 17. Հարկերի սահմանման հիմնական պայմանները

Հարկը համարվում է սահմանված միայն այն դեպքում, երբ որոշված են հետեւյալ տարրերը.

- հարկ վճարողների շրջանակը

- հարկման օբյեկտը

- հարկման բազան

- հարկի դրույքաչափը

- հաշվետու ժամանակաշրջանը եւ հարկի հաշվարկման կարգը

- հարկի վճարման կարգը եւ ժամկետները:

Հոդված 18. Հատուկ հարկային ռեժիմ

1. Հատուկ հարկային ռեժիմ է համարվում Օրենսգրքով սահմանված հարկերի հաշվարկման եւ վճարման առանձնահատուկ կարգը:

2. Հատուկ հարկային ռեժիմների սահմանման ժամանակ պահպանվում են Օրենսգրքի 17-րդ հոդվածով սահմանված պայմանները:

3. Հատուկ հարկային ռեժիմ է հաստատագրված հարկման ռեժիմը, որը կարող է սահմանվել պետական հարկերի մեկ կամ մեկից ավելի տեսակների փոխարեն:

Հոդված 19. Հարկվող օբյեկտ

1. Հարկվող օբյեկտ է հանդիսանում ցանկացած գործարք, եկամուտ, շահույթ, գույք, գործունեության տեսակ կամ ցանկացած այլ օբյեկտ, որի առկայությունը օրենսգրքին համապատասխան հարկ վճարողի մոտ առաջացնում է հարկի հաշվարկման կամ վճարման պարտավորություն:

2. Յուրաքանչյուր հարկատեսակ ունի իր հարկման ինքնուրույն օբյեկտը:

3. Հարկվող միեւնույն օբյեկտը հաշվետու ժամանակաշրջանում նույն տեսակի հարկով կարող է հարկվել միայն մեկ անգամ:

Հոդված 20. Հարկման բազա եւ հարկի դրույքաչափեր

1. Հարկման բազան հարկման օբյեկտի արժեքային, ֆիզիկական կամ այլ բնութագիրն է:

Յուրաքանչյուր հարկի համար սահմանվում է հարկման բազան եւ դրա որոշման (հաշվարկման) կարգը:

2. Հարկի դրույքաչափը այն մեծությունն է, որը կիրառվում է հարկման բազայի նկատմամբ հարկի չափը որոշելու համար:

Հարկի դրույքաչափերը եւ դրանց կիրառման կարգը սահմանվում են յուրաքանչյուր հարկատեսակի համար:

Հոդված 21. Հաշվետու ժամանակաշրջան եւ հարկի հաշվարկման կարգ

1. Հաշվետու ժամանակաշրջանը ժամանակահատված է, որի համար որոշվում են որեւէ հարկատեսակի մասով հարկ վճարողի պարտավորությունները` հաշվառման վարում, անհրաժեշտ հաշվարկների, հաշվետվությունների ներկայացում, վճարման ենթակա հարկերի վճարում եւ Օրենսգրքով սահմանված այլ պարտավորություն:

2. Հաշվետու ժամանակաշրջանը օրացուցային ամիսը, եռամսյակը կամ հարկային տարին է:

Առաջին օրացուցային ամիսը տվյալ տարվա հունվարի 1-ից մինչեւ տվյալ տարվա հունվարի 31-ը ներառյալ ժամանակահատվածն է, առաջին եռամսյակը տվյալ տարվա հունվարի 1-ից մինչեւ տվյալ տարվա մարտի 31-ը, իսկ հարկային տարին, դա յուրաքանչյուր տարվա հունվարի 1-ից մինչեւ դեկտեմբերի 31-ը ներառյող ժամանակահատվածն է, բացառությամբ սույն հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված դեպքերի:

3. Կազմակերպությունների ստեղծման կամ ֆիզիկական անձանց որպես անհատ ձեռնարկատեր գրանցման դեպքերում հաշվետու ժամանակաշրջանի սկիզբ է համարվում կազմակերպության կամ ֆիզիկական անձի պետական գրանցում ստանալու օրը:

Կազմակերպությունների լուծարման կամ անհատ ձեռնարկատերերի գործունեության դադարեցման դեպքերում հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտ է համարվում կազմակերպության լուծարման կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ գործունեության դադարման օրը:

3. Հարկերը հաշվարկվում են յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի համար:

Հոդված 22. Հարկային արտոնությունները

1. Հարկային արտոնություն է համարվում՝ Օրենսգրքով սահմանված` հարկերի, ինչպես նաեւ Օրենսգրքով սահմանված տույժերի եւ տուգանքների հաշվարկման եւ վճարման ընդհանուր կարգից եւ ժամկետներից բացառությունները, որի արդյունքում նվազում է կատարման ենթակա հարկային պարտավորությունների գումարը կամ հետաձգվում են դրանց հաշվարկման կամ կատարման ժամկետները:

2. Սույն Օրենսգրքով կարող են սահմանվել հարկային արտոնությունների հետեւյալ տեսակները՝

- հարկից ազատում

- հարկվող օբյեկտի կամ հարկման բազայի նվազեցում

- հարկի դրույքաչափի նվազեցում

- հարկի նվազեցում

- հարկի հաշվարկման ժամկետի հետաձգում

- հարկի վճարման ժամկետի հետաձգում

- Օրենսգրքի դրույթները խախտելու համար հաշվարկված` Օրենսգրքով սահմանված տույժերից եւ տուգանքներից ազատում, նվազեցում, վճարման ժամկետների հետաձգում:

3. Հարկային արտոնությունները սահմանվում են բացառապես Օրենսգրքով:

4. Հարկ վճարողը իր հայեցողությամբ կարող է չօգտվել հարկային արտոնություններից` այդ մասին հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին գրավոր հայտարարություն տալու դեպքում: Այդ դեպքում հարկ վճարողի կողմից չօգտագործված հարկային արտոնությունները ենթակա չեն փոխանցման հաջորդ հաշվետու ժամանակաշրջաններ՝ ապագա հարկերի հաշվին հաշվանցման կամ փոխհատուցման նպատակով:

Հարկային արտոնություններից չօգտվելը հարկ վճարողին չի ազատում հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթները խախտելու դեպքում նրա նկատմամբ սահմանված պատասխանատվության կիրառումից:

Հոդված 23. Հարկի վճարման կարգը

1. Հարկի վճարումը կատարվում է հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտից հետո (իսկ կանխավճարների կամ նվազագույն հարկի դեպքում` նաեւ մինչեւ հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտը), որի կարգը սահմանվում է յուրաքանչյուր հարկատեսակի գծով առանձին:

2. Հարկի (նաեւ` տույժի, տուգանքի) վճարումն իրականացվում է բանկային համակարգի միջոցով, հայկական դրամով, իսկ հարկի վճարային պարտավորության կատարման օր է համարվում Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի կողմից գանձապետարանի համապատասխան ենթահաշվին հարկի գումարի հաշվեգրման օրը:

3. Հարկի վճարման ժամանակ սխալի առկայության դեպքում կիրառվում են հետեւյալ կանոնները..

ա) եթե հարկ վճարողը կամ նրա անունից հանդես եկող անձը սխալմամբ վճարման հանձնարարականում որպես վճարող նշել է այլ անձի, ապա կատարված է համարվում այդ անձի հարկային պարտավորությունը, իսկ գումարը հարկ վճարողին վերադարձման ենթակա չէ, հարկատուն ձեռք է բերում տվյալ անձի նկատմամբ քաղաքացիաիրավական պահանջի իրավունք,

բ) եթե սխալը կատարվել է ուղարկողի բանկի կողմից` բանկի վճարման հանձնարարականը չի համապատասխանում ուղարկողի կողմից բանկին ներկայացրած վճարման հանձնարարականին, ապա բանկի դիմումի հիման վրա գանձապետարանը կատարում է համապատասխան վերաձեւակերպումը կամ ուղարկողի բանկին հետ է վերադարձնում ուղարկողի բանկի սխալի հետեւանքով բյուջե հաշվեգրված գումարը,

գ) եթե վճարման հանձնարարականում հարկ վճարողի կողմից նշված կրեդիտագրման հաշվեհամարը չի համապատասխանում վճարման հանձնարարականի նպատակում նշված հարկատեսակին, ապա երեք բանկային օրվա ժամկետում ներկայացված հարկ վճարողի դիմումի հիման վրա գանձապետարանը վերաձեւակերպում է ըստ նպատակում նշված հարկատեսակի, (ընդ որում նպատակում նշված հարկատեսակի գծով մինչեւ վերաձեւակերպումը անցած ժամանակահատվածի համար տույժեր չեն հաշվարկվում) , իսկ ժամկետը բաց թողնելու դեպքում վճարված գումարը համարվում է կրեդիտագրված հաշվեհամարին համապատասխանող հարկային պարտավորության կատարում կամ գերավճար, որը կարող է Օրենսգրքով սահմանված կարգով հաշվանցվել այլ հարկատեսակի գծով պարտավորություններից կամ վերադարձվել,

դ) եթե հարկ վճարողի վճարման հանձնարարականում սխալմամբ նշված է ավելի մեծ գումարի վճարում, քան նախատեսված էր նրա կողմից, ապա վճարված գումարը համարվում է առկա հարկային պարտավորության կատարում կամ գերավճար, որը Oրենսգրքով սահմանված կարգով  կարող է հաշվանցվել այլ հարկատեսակի գծով կամ վերադարձվել,

ե) եթե հարկ վճարողը վճարման հանձնարարականում որպես շահառու իրեն սպասարկող հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի (կոդի) փոխարեն սխալմամբ նշել է հարկային հսկողություն իրականացնող այլ մարմին (կոդ), ապա հարկ վճարողի դիմումի հիմքով գանձապետարանը պարտավոր է վերաձեւակերպել մուտքը տվյալ հարկ վճարողին սպասարկող հարկային հսյողություն իրականացնող մարմնի անունով, իսկ մինչեւ վերաձեւակերպումը անցած ժամանակահատվածի համար տույժեր չեն հաշվարկվում :

Հոդված 24. Հարկերի վճարման ժամկետները

Հարկերի վճարման ժամկետները (այդ թվում կանխավճարների կամ նվազագույն հարկերի վճարումները) սահմանվում են Օրենսգրքի հատուկ մասսվ` յուրաքանչյուր հարկատեսակի գծով առանձին: Ընդ որում, կանխավճարներ կամ նվազագույն հարկեր են համարվում մինչեւ հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտը կամ մինչեւ հարկի վճարման ժամկետը որոշակի ժամանակահատվածի համար կատարվող մուծումները:

Բաժին II

ՀԱՐԿ ՎՃԱՐՈՂՆԵՐ ԵՎ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԳՈՐԾԱԿԱԼՆԵՐ: ՀԱՐԿ ՎՃԱՐՈՂՆԵՐԻ ԵՒ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՆՈՂ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐ ԵՒ ՊԱՐՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Գլուխ 4. Կազմակերպություններ եւ ֆիզիկական անձինք

Հոդված 25. Կազմակերպություններ

Սույն Օրենսգրքի իմաստով կազմակերպություններ են համարվում`

1. Հայաստանի Հանրապետությունը` ի դեմս պետական մարմինների, Հայաստանի Հանրապետության համայնքները` ի դեմս համայնքային հիմնարկների, Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկը, Հայաստանի Հանրապետությունում գրանցված իրավաբանական անձինք, ինչպես նաեւ հիմնարկները.

2. օտարերկրյա պետությունում գրանցված կազմակերպությունները

3. միջազգային կազմակերպությունները

4. սույն հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերով սահմանված կազմակերպությունների` Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառված մասնաճյուղերը, ներկայացուցչությունները եւ այլ առանձնացված ստորաբաժանումները:

Հոդված 26. Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ եւ ոչ ռեզիդենտ կազմակերպություններ

1. Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ կազմակերպություն (այսուհետ` ռեզիդենտ կազմակերպություն) է համարվում այն կազմակերպությունը, որի գտնվելու վայրը հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետությունը:

2. Հայաստանի Հանրապետության ոչ ռեզիդենտ կազմակերպություն (այսուհետ` ոչ ռեզիդենտ կազմակերպություն) է համարվում այն կազմակերպությունը, որը սույն հոդվածի առաջին կետին համապատասխան չի հանդիսանում ռեզիդենտ կազմակերպություն:

Հոդված 27. Կազմակերպության գտնվելու վայրը

1. Կազմակերպության գտնվելու վայր է համարվում կազմակերպության պետական գրանցման վայրը, իսկ դրա բացակայության դեպքում՝ կազմակերպության հիմնադիր փաստաթղթերում նշված վայրը, եթե սույն հոդվածով այլ բան նախատեսված չէ:

2. Պետական գրանցման եւ հիմնադիր փաստաթղթերում գտնվելու վայրի բացակայության դեպքում կազմակերպության գտնվելու վայր է համարվում դրա գործունեության իրականացման հիմնական վայրը: Ընդ որում, գործունեության իրականացման հիմնական վայրը որոշվում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից՝ այդ կազմակերպության կողմից ներկայացված տվյալների հիման վրա, իսկ տվյալների բացակայության, կամ ներկայացվա ծ սխալ տվյալների դեպքում՝ հարկային մարմնում առկա տեղեկատվության հիման վրա:

Անհրաժեշտ տեղեկատվության բացակայության եւ կազմակերպության գործունեության իրականացման վայրի որոշման անհնարինության դեպքերում, կազմակերպության գտնվելու վայր է համարվում դրա ղեկավարման վայրը:

3. Փայատիրական ներդրումային հիմնադրամների գտնվելու վայր է համարվում դրա ղեկավարող կազմակերպության գտնվելու վայրը:

Հոդված 28. Կազմակերպության ղեկավարման վայրը

1. Հարկման նպատակով կազմակերպության ղեկավարման վայր է համարվում տվյալ կազմակերպության կառավարման որոշումների ընդունման վայրը` անկախ այդ կազմակերպության գործունեության արդյունքում եկամուտների ստացման վայրից, եթե սույն հոդվածով այլ բան նախատեսված չէ:

2. Այն դեպքում, երբ կազմակերպության կառավարումն իրականացվում է այլ կազմակերպության կամ ֆիզիկական անձի կողմից, ապա կազմակերպության ղեկավարման վայր է համարվում, համապատասխանաբար կառավարչի գտնվելու կամ կառավարիչ ֆիզիկական անձի բնակության վայրը:

3. Սույն հոդվածով սահմանված` կազմակերպության կառավարման մարմնի, կամ դրա գտնվելու մշտական վայրի բացակայության դեպքում, ինչպես նաեւ այն դեպքում, երբ ղեկավարը անմիջականորեն չի իրականացնում կազմակերպության կառավարումը, կազմակերպության ղեկավարման վայր է համարվում կազմակերպության գործադիր մարմնի գտնվելու վայրը:

Հոդված 29. Կազմակերպության մշտական հաստատությունը

1. Օտարերկրյա կազմակերպության մշտական հաստատություն է համարվում գործունեության կայուն վայրը, որի միջոցով կազմակերպությունը ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն իրականացնում է գործունեություն Հայաստանի Հանրապետությունում:

2. տարերկյա կազմակերպության գործունեության կայուն վայր է համարվում հետեւյալ վայրերից որեւէ մեկը`
ա) գործունեության իրականացման ցանկացած վայրը, որը կապված է ապրանքների արտադրության, վերամշակման, կոմպլեկտավորման, փաթեթավորման, տարայավորման, մատակարարման իրացման հետ,

բ) կառավարման ցանկացած վայրը, մասնաճյուղը, ստորաբաժանումը, ներկայացուցչությունը, գրասենյակը, գործակալությունը, ֆաբրիկան, արհեստանոցը, արտադրամասը, լաբորատորիան, խանութը, պահեստը.

գ) գործունեության իրականացման ցանկացած վայրը, կապված բնական պաշարների արդյունահանման հետ` հանքահոր, հանքավայր, հանք, վերգետնյա եւ (կամ) վերջրյա աշտարակներ եւ (կամ) հորեր.

դ) գործունեության իրականացման ցանկացած վայրը (այդ թվում հսկողական կամ դիտորդական գործունեության իրականացման վայր), որը կապված է խողովակաշարի, բնական հանածոների հետախուզման եւ (կամ մշակման հետ, սարքավորումների տեղադրման, մոնտաժման, հավաքման, կարգավորման, գործարկման եւ (կամ) սպասարկման հետ,

ե) գործունեության իրականացման ցանկացած վայրը` կապված խաղային ավտոմատների, համակարգչային ցանցերի եւ կապուղիների, ատրակցիոնների շահագործման, տրանսպորտի եւ այլ ենթակառուցվածքների հետ:

զ) շինարարական հրապարակը, մոնտաժային կամ հավաքման օբյեկտը, նախագծային աշխատանքների անցկացման վայրը:

Ընդ որում, որպես շինարարական հրապարակ է համարվում մասնավորապես, անշարժ գույքի օբյեկտների կառուցման եւ (կամ) վերակառուցման գործունեություն իրականացնելու վայրը, այդ թվում շենքերի, շինությունների կառուցումը եւ (կամ) մոնտաժային աշխատանքների իրականացումը, կամուրջների, ճանապարհների, ջրանցքների վերակառուցումը, խողովակաշարերի մոնտաժումը, էներգետիկ, տեխնոլոգիական կամ այլ սարքավորումների մոնտաժումը եւ (կամ) այլ համանման աշխատանքների իրականացումը:

Շինարարական հրապարակը դադարում է համարվել որպես մշտական հաստատություն` կատարված աշխատանքները շահագործման ընդունելու ակտի ստորագրման օրվան հաջորդող օրվանից, իսկ շինարարության պայմանագրի վաղաժամկետ լուծման դեպքում լուծման օրվանից:

3. Համարվում է, որ օտարերկրյա կազմակերպությունը Հայաստանի Հանրապետությունում ունի մշտական հաստատություն նաեւ, եթե.

ա) լիազորված անձի միջոցով Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացնում է ռիսկերի ապահովագրություն կամ վերաապահովագրություն

բ) Հայաստանի Հանրապետության տարածքում իր ծառայողների կամ այդ նպատակներով վարձու անձնակազմի միջոցով անընդմեջ ծառայություններ է մատուցում հարկային տարում առնվազն 90 օրվա ընթացքում,

գ) վճարային հիմունքներով Հայաստանի Հանրապետությունում իրականացնում է ցուցահանդեսներ,

դ) պայմանագրային հարաբերությունների հիման վրա ՀՀ ռեզիդենտին կամ ոչ ռեզիդենտին լիազորում է ներկայացնել իր շահերը Հայաստանի Հանրապետությունում, գործել կամ նրա անունից կնքել գործարքներ:

4. Հայաստանի Հանրապետությունում կամ Հայաստանի Հանրապետության սահմաններից դուրս գտնվող ռեզիդենտ կազմակերպության մշտական ներկայացուցչությունը որոշվում է սույն հոդվածով օտարերկրյա կազմակերպության համար սահմանված կարգով:

Հոդված 30. Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ եւ ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք

1.Սույն Օրենսգրքի իմաստով որպես ֆիզիկական անձինք ճանաչվում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, օտարերկրյա պետությունների քաղաքացիները, քաղաքացիություն չունեցող անձինք:

2. Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք (այսուհետ` ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք) են համարվում այն ֆիզիկական անձինք, ովքեր հարկային տարում Հայաստանի Հանրապետությունում փաստացի գտնվել են ավելի քան 183 օր, ինչպես նաեւ այն ֆիզիկական անձինք, ովքեր հարկային տարում Հայաստանի Հանրապետությունում փաստացի գտնվել են ոչ պակաս, քան 31 օր եւ այդ անձանց Հայաստանի Հանրապետությունում փաստացի գտնվելու գումարային օրերի թիվը հարկային տարվան նախորդող տարվա ընթացքում կազմում է ավելի քան 183 օր:

Եթե ֆիզիկական անձը Հայաստանի Հանրապետությունում գտնվել է ոչ լրիվ օր, ապա սույն մասի կիրառման նպատակով այն դիտարկվում է որպես ամբողջական օր:

Ռեզիդենտներ են համարվում նաեւ այն ֆիզիկական անձինք, որոնց կենսական շահերի կենտրոնը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետությունում: Կենսական շահերի կենտրոնը` դա այն վայրն է, որտեղ կենտրոնացած են ֆիզիկական անձի ընտանեկան եւ տնտեսական շահերը: Մասնավորապես, համարվում է, որ ֆիզիկական անձի կենսական շահերի կենտրոնը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետությունում եթե Հայաստանի Հանրապետությունում է գտնվում նրա տունը կամ այլ բնակարանը, ընտանիքը, մասնագիտական կամ այլ գործունեության հիմնական վայրը:

3. Հայաստանի Հանրապետության ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք (այսուհետ` ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք) համարվում են այն ֆիզիկական անձինք, ովքեր սույն հոդվածին համապատասխան չեն հանդիսանում ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք:

Գլուխ 5. Հարկ վճարողներ եւ հարկային գործակալներ

Հոդված 31. Հարկ վճարողներ

Կազմակերպությունը կամ ֆիզիկական անձը համարվում է հարկ վճարող, եթե Օրենսգրքի համաձայն կրում է հարկը հաշվարկելու կամ վճարելու պարտավորություն:

Հոդված 32. Հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը

1. Սույն Օրենսգրքի կիրառման նպատակով հարկ վճարողի պաշտոնատար անձ է համարվում այն անձը,որը հարկ վճարողի կողմից կամ օրենքի ուժով լիազորված է ներկայացնել հարկ վճարողին` ներառյալ անվճարության գործընթացում հարկ վճարողի գործերը կառավարող անձը, բանկի լուծարային կառավարիչը, ադմինիստրացիան::

2. Հարկային մարմինների պաշտոնատար անձինք, դատավորները, քննիչները եւ դատախազները, ինչպես նաեւ իրավապահ եւ դատական մարմինների, մաքսային մարմինների աշխատակիցները եւ զինծառայողները չեն կարող հանդես գալ որպես հարկ վճարողի պաշտոնատար անձինք:

Հոդված 33. Հարկ վճարողների իրավունքները

1. Հարկ վճարողն իրավունք ունի.

ա) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններից Օրենսգրքի բազկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով ստանալ գրավոր պաշտոնական պարզաբանումներ՝ հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթների կիրառման վերաբերյալ.

բ) ինքնուրույն կամ իր կողմից լիազորված ներկայացուցիչների միջոցով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններում ներկայացնել իր շահերը.

գ) օգտվել Օրենսգրքով սահմանված հարկային արտոնություններից.

դ) Օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել հարկային պարտավորություններից ավել վճարված գումարները (այսուհետ` գերավճարներ) տվյալ կամ այլ հարկատեսակի գծով հարկային պարտավորությունների դիմաց հաշվանցելու կամ վերադարձնելու համար.

ե) ծանոթանալ իր գործունեության ստուգումների ակտերին, ուսումնասիրության արձանագրություններին.

զ) արգելել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից հսկողության իրականացումը, այդ թվում` ստուգումը, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց չտրամադրել փաստաթղթեր կամ բացատրություններ, եթե ստուգում իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձինք խախտել են Օրենսգրքի 4-րդ բաժնի դրույթները` այդ մասին եռօրյա ժամկետում տեղյալ պահելով վերադաս հարկային մարմնի ղեկավարին.

է) չկատարել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց իրավասություններից, ինչպես նաեւ հարկային հսկողության նպատակներից չբխող պահանջներ.

ը) բողոքարկել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձանց որոշումները, գործողությունները կամ անգործությունը.

թ) պահանջել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների եւ դրանց պաշտոնատար անձանց կողմից ընդունված որոշումների, գործողությունների կամ անգործության հետեւանքով իրեն պատճառած վնասի փոխհատուցում` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատասխան:

2. Հարկ վճարողն ունի նաեւ օրենսգրքով սահմանված այլ իրավունքներ:

3. Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով ապրանքներ (ծառայություններ (աշխատանքներ)) տեղափոխող հարկ վճարողների իրավունքները որոշվում են նաեւ Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսդրությամբ:

Հոդված 34. Հարկ վճարողների պարտականությունները

1. Հարկ վճարողը պարտավոր է`

ա) Օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չլինելու դեպքում Օրենսգրքով սահմանված կարգով եւ ժամկետներում ինքնուրույն հաշվարկել եւ կատարել իր հարկային պարտավորությունները` Օրենսգրքով նախատեսված դեպքում կատարելով հարկի կանխավճարային մուծումներ կամ վճարելով նվազագույն հարկեր.

բ) վարել հարկային, հաշվապահական եւ Օրենսգրքով սահմանված այլ հաշվառում

գ) Օրենսգրքով սահմանված կարգով եւ ժամկետներում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացնել հարկային հաշվետվությունները.

դ) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից իրականացվող հսկողության գործառույթների շրջանակներում այդ մարմինների պաշտոնատար անձանց տրամադրել հարկի վճարի հաշվարկման եւ վճարման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերը եւ տեղեկությունները, տրամադրել դրանց լուսապատճենները. կրկնօրինակները.

ե) չխոչընդոտել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնական անձանց ծառայողական պարտավորությունների կատարմանը, կատարել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների օրինական պահանջները՝ հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթների խախտումների հայտնաբերման ուղղությամբ

զ) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կազմած ստուգման ակտի փաստերի հետ չհամաձայնելու եւ ակտը չստորագրելու դեպքում այդ մասին ստուգման ակտի վրա կատարել նշում.

է) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից իրականացված ստուգումների արդյունքում ստուգման ակտով արձանագրված խախտումների գծով համապատասխան ուղղումներ կատարել հարկային, հաշվապահական կամ Օրենսգրքով սահմանված այլ հաշվառմանը վերաբերող փաստաթղթերում.

ը) ապահովել հարկվող օբյեկտի հաշվարկման եւ հարկային հաշվետվությունների ներկայացման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերի, ստացված եկամուտների կամ կատարված ծախսերի, վճարված (պահված) հարկերի մեծությունը հիմնավորող փաստաթղթերի պահպանումը ոչ պակաս քան 5 տարի ժամկետում` սկսած այն հաշվետու ժամանակաշրջանից, որին այդ փաստաթղթերը վերաբերվում են.

թ) Օրենսգրքով սահմանված կարգով եւ ժամկետներում հաշվառման կանգնել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններում.

ժ) Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով եւ ցանկում ընդգրկված ապրանքների արտադրության եւ շրջանառության ֆիզիկական ծավալների, ինչպես նաեւ իրացման փաստացի գների (այդ թվում՝ միջին) վերաբերյալ տեղեկատվություն ներկայացնել հարկային մարմիններին:

2. Սույն հոդվածի 1-ին կետով նախատեսված պարտավորություններից բացի, հարկ վճարողները կրում են նաեւ Օրենսգրքով սահմանված այլ պարտականություններ:

Հոդված 35. Հարկային գործակալներ

1. Հարկային գործակալ են հանդիսանում կազմակերպությունները եւ ֆիզիկական անձինք, որոնց վրա Օրենսգրքին համապատասխան դրված են այլ անձանց եկամուտներ վճարելիս (հատկացնելիս կամ տրամադրելիս) այդ եկամուտներից հարկերը հաշվարկելու, պահելու (գանձելու) եւ Հայաստանի Հանրապետության պետական,կամ համայնքների բյուջեներ վճարելու պարտավորությունը:

2. Հարկային գործակալները կրում են Օրենսգրքով հարկ վճարողների համար սահմանված նույն իրավունքներն ու պարտականությունները, եթե Օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չէ:

3. Հարկային գործակալները իրենց պարտավորությունների չկատարման, կամ ոչ պատշաճ կատարման համար պատասխանատվություն են կրում Օրենսգրքով սահմանված կարգով:

Հոդված 36. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների իրավունքները

1. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններն իրավունք ունեն`

ա) հարկ վճարողներից, հարկային գործակալներից եւ հարկային հարաբերություններին առնչվող այլ անձանցից պահանջել փաստաթղթեր, տվյալներ, բացատրություններ, տեղեկանքներ, հարկային հաշվետվություններ

բ) հարկային պարտավորությունները ճշտելու նպատակով գրավոր ծանուցմամբ առաջարկել հարկ վճարողներին, հարկային գործակալներին (նրանց ներկայացուցիչներին), ներկայանալ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին.

գ) պահանջել հարկ վճարողի կողմից թույլ տրված` հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթների խախտումների վերացում եւ վերահսկել առաջադրված պահանջի կատարումը

դ) օրենքով նախատեսված կարգով իրականացնել օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումներ՝ նախապատրաստվող, կատարվող կամ կատարված հարկային իրավախախտումների վերաբերյալ առկա տեղեկությունների, ինչպես նաեւ հարկային հանցագործության կատարման մասին վկայող այլ փաստերի ու հանգամանքների առկայության դեպքում.

ե) օրենքով սահմանված դեպքերում եւ կարգով գտագործել պետական կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, հիմնարկների, կազմակերպությունների եւ քաղաքացիների փոխադրական եւ կապի միջոցները՝ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով փոխհատուցելով ծախսերը.

զ) կազմակերպություններին եւ ֆիզիկական անձանց տրված լիցենզիաներն ուժը կորցրած ճանաչելու կամ դրանց գործողությունը կասեցնելու միջնորդագրեր ներկայացնել լիազորված մարմիններ.

է) հայց ներկայացնել դատարան, դատարանում հանդես գալ որպես հայցվոր կամ պատասխանող,

ը) հարկային հսկողություն իրականացնելու նպատակով Օրենսգրքով սահմանված դեպքերում ստեղծել հարկային պահեստներ,

թ) Օրենսգրքով սահմանված դեպքերում ինքնուրույն հաշվարկել հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունները:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններն օգտվում են նաեւ օրենսդրությամբ նախատեսված այլ իրավունքներից:

Հոդված 37. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պարտականությունները

1. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինները պարտավոր են`

ա) Օրենսգրքով սահմանված կարգով իրականացնել հարկ վճարողների հաշվառումը.

բ) Օրենսգրքով սահմանված կարգով եւ եղանակներով իրականացնել հարկային հսկողություն` չխոչընդոտելով հարկ վճարողների բնականոն աշխատանքին

գ) Օրենսգրքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված դեպքերում տրամադրել պաշտոնական պարզաբանումներ (այդ թվում նաեւ հարկ վճարողների դիմումների հիման վրա)` Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասոը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով.

դ) հարկ վճարողի դիմումի հիման վրա, այն ստանալու օրվան հաջորդող 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում հարկ վճարողին փոստով ուղարկել նրա անձնական հաշվի քարտի քաղվածքը, մաքսային գործի վերաբերյալ դիմումով պահանջված տեղեկությունները,

ե) հարկ վճարողներին ներկայացնել հիշեցումներ նրանց կողմից սւոյն Օրենսգրքով սահմանված ժամկետում հարկային հաշվետվությունների չներկայացման կամ հարկային պարտավորությունների չկատարման վերաբերյալ, եթե հաշվետվությունների ներկայացման կամ հարկային պարտավորությունների կատարման սահմանված ժամկետներից անցել է առնվազն մեկ ամիս.

զ) հարկ վճարողներին իրազեկել (այդ թվում զանգվածային լրատվության միջոցներով) հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերում տեղի ունեցած փոփոխությունների եւ դրանց կիրառման ժամկետների վերաբերյալ.

է) Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով հրապարակել հարկ վճարողների եւ նրանց գործունեության արդյունքների վերաբերյալ Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածում ներառված տեղեկությունները.

ը) սահմանված ժամկետներում քննարկել հարկ վճարողի ներկայացրած բողոքը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց գործողությունների (անգործության) դեմ եւ ընդունված որոշման մասին գրավոր տեղյակ պահել հարկ վճարողին.

թ) պահպանել հարկային գաղտնիքը

ժ) հանցագործության հատկանիշներով հարկային օրենսդրության խախտման դեպքեր հայտնաբերելիս օրենքով սահմանված կարգով անցկացնել նախաքննություն եւ հետաքննություն:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինները Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում եւ կարգով կրում են նաեւ այլ պարտականություններ:

ԲԱԺԻՆ III.

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ

Գլուխ 6. Հարկային պարտավորությունը եւ դրա կատարումը

Հոդված 38. Հարկային պարտավորությունը

Հարկային պարտավորություն է համարվում որեւէ հարկատեսակի, ինչպես նաեւ Օրենսգրքի դրույթները խախտելու համար հաշվարկված՝ Օրենսգրքով սահմանված տույժերի եւ տուգանքների գումարներ վճարելու հարկ վճարողի պարտավորությունը:

Հոդված 39. Հարկային պարտավորության կատարումը

1. Հարկային պարտավորության կատարում է համարվում Օրենսգրքին համապատասխան հաշվարկված` վճարման ենթակա հարկի, ինչպես նաեւ տույժերի եւ տուգանքների գումարի վճարումը համապատասխան բյուջեներ, ինչպես նաեւ Օրենսգրքով սահմանված կարգով իրականացվող հաշվանցումների կատարումը:

2. Հարկային պարտավորության կատարումն իրականացվում է հարկ վճարողի, նրա անունից հանդես եկող այլ անձի, իսկ Օրենսգրքով նախատեսված դեպքում` նաեւ հարկային գործակալի կամ նրա ոնունից հանդես եկող անձի կողմից:

Հոդված 40. Հարկային պարտավորությունների մարման հաջորդականությունը

Հարկ վճարողի կողմից որեւէ հարկատեսակի գծով հարկային պարտավորությունների կատարման ժամանակ առաջնահերթության կարգով սկզբում մարվում են Օրենսգրքին համապատասխան հաշվարկված տույժերի գումարները, այնուհետեւ տուգանքների գումարները եւ ապա հարկի գումարը:

Հոդված 41. Հարկային պարտավորության կատարումը կազմակերպության լուծարման դեպքում

1. Լուծարվող կազմակերպության հարկային պարտավորությունների կատարումը դրվում է այդ կազմակերպության լուծարային հանձնաժողովի վրա` այդ կազմակերպության դրամական միջոցների, ներառյալ գույքի վաճառքից ստացված միջոցների հաշվին: Լուծարային հանձնաժողովը պարտավոր է առկա հարկային պարտավորությունը ընդգրկել միջանկյալ լուծարման հաշվեկշռում:

2. Եթե լուծարվող կազմակերպության դրամական միջոցները, այդ թվում այդ կազմակերպության գույքի իրացումից հետո չեն բավարարում հարկային պարտավորություններն ամբողջովին մարելու համար, ապա հարկային պարտավորությունների չկատարված մասը կրում են այդ կազմակերպության մասնակիցները (հիմնադիրները)` եթե Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով, կազմակերպության կանոնադրությամբ եւ այլ հիմնադիր փաստաթղթերով նրանք պատաս ;խանատվություն են կրում կազմակերպության պարտավորությունների գծով:

Եթե լուծարվող կազմակերպությունն ունի գերավճարներ, ապա այդ գումարները Օրենսգրքով սահմանված կարգով ենթակա են հաշվանցման ընկերության այլ հարկային պարտավորությունների հաշվին կամ վերադարձման լուծարվող կազմակերպությանը (մասնակիցներին` իրենց մասնակցության չափին համամասնորեն):

Հոդված 42. Հարկային պարտավորության կատարումը կազմակերպության վերակազմակերպման դեպքում

1. Վերակազմակերպված կազմակերպության հարկային պարտավորությունները կատարվում են կազմակերպության իրավահաջորդի (իրավահաջորդների) կողմից սույն հոդվածով սահմանված կարգով:

2. Մի քանի կազմակերպությունների միաձուլման դեպքում հարկային պարտավորությունների կատարման առումով իրավահաջորդ է համարվում այդ կազմակերպությունների միաձուլումից առաջացած կազմակերպությունը:

3. Կազմակերպությունների միացման դեպքում հարկային պարտավորությունների կատարման առումով իրավահաջորդ է համարվում այն կազմակերպությունը որին միացել է կազմակերպությունը:

4. Կազմակերպության բաժանման դեպքում հարկային պարտավորությունների կատարման առումով իրավահաջորդ են համարվում այդ բաժանումից առաջացած կազմակերպությունները` բաժանիչ հաշվեկշռին համապատասխան` նրանց ակտիվներին համամասնորեն:

5. Կազմակերպության վերակազմավորման դեպքում հարկային պարտավորությունների կատարման գծով իրավահաջորդ է համարվում այդ կազմակերպության վերակազմավորման արդյունքում առաջացած կազմակերպությունը:

6. Կազմակերպության կազմից մեկ կամ մի քանի կազմակերպության առանձնացման դեպքում վերակազմակերպված իրավաբանական անձի հարկային պարտավորությունները նրանցից յուրաքանչյուրին են անցնում բաժանիչ հաշվեկշռի համապատասխան` նրանց ակտիվներին համամասնորեն:

Հոդված 43. Հարկային պարտավորությունների կատարումը համատեղ գործունեության դեպքում

1. Համատեղ գործունեության դեպքում այդ գործունեության մասով հարկի հաշվարկման, ինչպես նաեւ հարկային պարտավորությունների կատարման համար համատեղ գործունեության մասնակիցները կրում են համապարտ պարտավորություն:

2. Համատեղ գործունեության մասով Օրենսգրքով սահմանված կարգով հարկի հաշվարկման եւ վճարման պարտավորությունը կրում է համատեղ գործունեության այն մասնակիցը, որը համատեղ գործունեության պայմանագրով վարում է գործերը:

3. Եթե համատեղ գործունեության պայմանագրով գործերը վարվում են համատեղ՝ գործունեության մեկից ավելի մասնակիցների կողմից, ապա Օրենսգրքով սահմանված կարգով հարկի վճարման պարտավորություն կրում է մասնակիցների կողմից լիազորված անձը:

4. Սույն հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերին համապատասխան հարկի հաշվարկման եւ վճարման պարտավորություններ կրող անձը համատեղ գործունեության պայմանագրի կֆքման օրվան հաջորդող մինչեւ 30-րդ օրը ներառյալ պարտավոր է իր հաշվառման վայրի հարկային մարմնին ներկայացնել հայտարարություն համատեղ գործունեության մասով հարկի հաշվարկման կամ վճարման պարտավորությունները ստանձնելու վերաբերյալ, որի հիման վրա հարկային մարմինը նշված անձին հաշվառում է որպես առանձին հարկ վճարող` Օրենսգրքով սահմանված կարգով :

5. Սույն հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերին համապատասխան հարկի հաշվարկման եւ վճարման պարտավորություններ կրող անձը կրում է հարկ վճարողների կամ հարկային գործակալների համար Օրենսգրքով սահմանված բոլոր իրավունքներն ու պարտականությունները, եւ նրա կողմից հարկային պարտավորությունների ամբողջական կատարման դեպքում համատեղ գործունեության մնացած բոլոր մասնակջցների կողմից այդ գործունեության մասով հարկային պարտավորությունները համարվում են կատարված:

6. Եթե համատեղ գործունեության մասնակիցներն ինքնուրույն չեն որոշում հարկային պարտավորությունները հաշվարկող եւ վճարող անձին, ապա հարկային պարտավորությունների գումարը ամբողջ ծավալով վճարվում է այդ մասնակիցներից յուրաքանչյուրի կողմից:

Հոդված 44. Ֆիզիկական անձի մահվան դեպքում հարկային պարտավորությունների կատարումը

Ֆիզիկական անձի մահվան դեպքում հարկային պարտավորությունները կատարվում են մահացած անձի ժառանգի (ժառանգների) կողմից` ժառանգած գույքի արժեքին համամասնորեն:

Հոդված 45. Հարկային պարտավորությունների դադարումը

Հարկային պարտավորությունը դադարում է այն դեպքերում, երբ

1. այն կատարվել է, կամ

2. հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից իրականացված ստուգումների արդյունքում հայտնաբերված հարկային պարտավորությունների մասով լրացել է այդ պարտավորությունների առաջացման վաղեմության ժամկետը, կամ

3. սահմանվել է հարկային պարտավորության գծով ազատման կամ նվազեցման արտոնություն` ազատված կամ նվազեցված պարտավորության չափով,կամ

4. հարկ վճարողի լուծարման գործընթացի ավարտը գրանցվել է պետական ռեգիստրում կամ

5. հարկ վճարողի սնանկության գործընթացը դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով ավարտվել է , եւ բացակայում է որեւէ անձ, որը Օրենսգրքի համապաձայն պատասխանատվություն է կրում հարկային պարտավորության կատարման համար:

Հոդված 46. Հարկային պարտավորությունների կատարման ապահովումը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից

1. Հարկային պարտավորությունների գումարների մուծումը սահմանված ժամկետներից ուշացնելու դեպքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինն իրավունք ունի սահմանված կարգով դատարան ներկայացնել հայցադիմում՝ հարկի գումարը բռնագանձելու եւ բռնագանցումը հարկ վճարողի գույքի վրա տարածելու պահանջով:

2. Հարկերի վճարումն ուշացնելու դեպքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած դեպքերի, հարկերի վճարման համար սահմանված ժամկետից 183 օրվա ընթացքում սահմանված կարգով հարկ վճարողին անվճարունակ ճանաչելու հայցով դիմում է դատարան: Ընդ որում, այդ հայցից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը չի կարող հրաժարվել, քանի դեռ հարկային պարտավորություններն ամբողջությամբ մարված չեն:

Չկատարված հարկային պարտավորությունների չափը 500000 եւ ավելի դրամ կազմելու դեպքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի ղեկավարն իրավունք ունի հարկ վճարողի հարկային պարտավորությանը համարժեք գույքի վրա արգելանք դնել մինչեւ դատարանի կողմից վճռի կայացումը՝ բացառությամբ օրենքով սահմանված այն գույքի, որի նկատմամբ բռնագանձում չի կարող տարածվել կամ որի պահպանման ժամկետը չի գերազանցում 30 օրը:

Սույն հոդվածով նախատեսված արգելանքը առաջնահերթության կարգով կիրառվում է նախ հարկ վճարողի բանկային հաշիվների նկատմամբ, ապա հարկ վճարողի անշարժ գույքի նկատմամբ, այնուհետեւ հարկ վճարողի այլ ակտվների նկատմամբ:

Դատարանի վճռից հետո հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը մասնակցում է բռնագանձված գույքի իրացմանը՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:

Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից հարկ վճարողի գույքի արգելադրումից հետո՝ 30-օրյա ժամկետում, դատարանի կողմից հայցի ապահովման միջոցի բացակայության դեպքում հարկ վճարողի գույքը համարվում է արգելանքից հանված:

Հոդված 47. Գերավճարների հաշվանցումը եւ վերադարձը

1. Սույն Օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չլինելու դեպքում սահմանված կարգով հաշվարկված որեւէ հարկատեսակի գծով գերավճարները հաշվանցվում են հարկ վճարողի տվյալ կամ այլ հարկատեսակի գծով հարկային պարտավորությունների հաշվին կամ վերադարձվում են ոչ ուշ, քան վերադարձման մասին հարկ վճարողի դիմումը ստանալուց հետո 30 օրվա ընթացքում` Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով:

2. Պետական հարկերի գծով որեւէ հարկատեսակի գերավճարը հարկ վճարողին վերադարձվում են այն դեպքում, եթե հարկ վճարողի կողմից կատարվել են բոլոր հարկային պարտավորությունները:

ԲԱԺԻՆ IV

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄ ԵՒ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՎԱՐՉԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Գլուխ 7. Հարկվող օբյեկտների հաշվառումը: Հարկային հաշվետվություն

Հոդված 48. Հարկային հաշվառում

1. Հարկային հաշվառումը Օրենսգրքով սահմանված հարկվող օբյեկտների եւ հարկման բազայի ճշգրիտ որոշման նպատակով հարկ վճարողի կողմից բացառապես հարկման նպատակով վարվող հաշվառում է, որը հիմնվում է հարկվող օբյեկտների վերաբերյալ փաստաթղթերով հիմնավորված տվյալների վրա եւ ամբողջական ու հավաստի պատկերացում է տալիս հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների վերաբերյալ:

2. Հարկային հաշվառման վարման կանոնները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հոդված 49. Հարկային հաշվետվություն

1. Հարկային հաշվետվությունը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին հարկ վճարողի ներկայացրած գրավոր տեղեկատվությունն է հաշվետու ժամանակաշրջանում իր կողմից հաշվարկված հարկի վերաբերյալ:

2. Հարկային հաշվետվություն է համարվում հարկ վճարողի կողմից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացվող՝ յուրաքանչյուր հարկատեսակի գծով հաշվարկը, հարկային հայտարարագիրը, հայտարարությունը, այն բոլոր փաստաթղթերը, տեղեկությունները, որոնք կապված են հարկ վճարողի հասույթի, եկամտի, հարկվող շրջանառության եւ պահված հարկի մեծության հետ :

3. Հարկային հաշվետվություններում պարտադիր լրացման ենթակա են հետեւյալ տվյալները.

-հարկ վճարողի լրիվ անվանումը.

-հարկ վճարողի հաշվառման հաշվառման համարը, իսկ ավելացված արժեքի հարկ վճարողների դեպքում` նաեւ ավելացված արժեքի հարկ վճարողի հաշվառման համարը.

-հաշվետու ժամանակաշրջանը, որի համար ներկայացվում է հարկային հաշվետվությունը.

-օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում հարկ վճարողի եւ (կամ) գլխավոր հաշվապահի ստորագրությունը եւ (կամ) կնիքը, իսկ հաշվետվությունը երրորդ անձանց կողմից կազմվելու դեպքում` նաեւ այդ անձի ստորագրությունը:

4. Հարկային հաշվետվությունների ձեւերը, դրանց լրացման, ներկայացման եւ ընդունման կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հոդված 50. Հարկային հաշվետվությունների ներկայացումը

1. Հարկային հաշվետվությունը, հարկ վճարողի կողմից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացվում է յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտից հետո, յուրաքանչյուր հարկատեսակի գծով առանձին` Օրենսգրքով սահմանված ժամկետներում` հաշվի առնելով սույն հոդվածի 2-րդ եւ 3-րդ մասերով սահմանված առանձնահատկությունները:

2. Կազմակերպության լուծարման դեպքում հարկային հաշվետվությունը կարող է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացվել նաեւ նախքան հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտը:

3. Համատեղ գործունեության դեպքում համատեղ գործունեության գործերը վարող անձը այդ գործունեության մասով ներկայացնում է առանձին հարկային հաշվետվություններ:

4. Հարկային հաշվետվությունը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացվում է փոստով (այդ թվում՝ էլեկտրոնային) կամ առձեռն:

Հարկային հաշվետվությունը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացվելու դեպքում հաշվետվությունը ներկայացնելու օր է համարվում փոստային բաժանքունքի կողմից հաշվետվության ընդունման օրը հավաստող օրացուցային կնիքի արտատիպում նշված օրը:

5. Հարկային հաշվետվությունը հանարվում է ներկայացված, եթե այն ներկայացվել է սահմանված կարգով եւ հարկային հաշվետվություններում առկա են Օրենսգրքի 49-րդ հոդվածի 3-րդ մասում սահմանված տվյալները:

6. Սույն հոդվածով նախատեսված կանոնները չեն տարածվում Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների հայտարարագրման վրա:

Հոդված 51. Հարկային հաշվետվությունների ճշգրտումը

1. Հարկ վճարողի կողմից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին ներկայացված հարկային հաշվետվություններում սխալների ինքնուրույն հայտնաբերման դեպքում դրանց ճշգրտման արդյունքներով, սույն հոդվածով սահմանված կարգով, կարող են ներկայացվել ճշգրտված հաշվետվություններ:

2. Եթե ճշգրտված հաշվետվությունը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին ներկայացվում է նախքան հարկային հաշվետվություն ներկայացնելու համար Օրենսգրքով սահմանված ժամկետի լրանալը, ապա որպես հաշվետվություն հիմք է ընդունվում վերջին ներկայացված հաշվետվությունը:

3. Եթե ճշգրտված հաշվետվությունը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին ներկայացվում է հարկային հաշվետվության ներկայացման ժամկետի լրանալուց հետո, ապա ճշգրտման արդյունքում պետական բյուջե պակաս մուծված հարկի գումարի առկայության դեպքում հարկ վճարողն ազատվում է հարկվող օբյեկտը պակաս ցույց տալու համար Օրենսգրքով սահմանված տուգանքի կիրառումից:

4. Հարկային հաշվետվություն ներկայացնելու համար Օրենսգրքով սահմանված ժամկետները լրանալուց հետո հարկ վճարողները տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի համար կարող են ներկայացնել ոչ ավելի, քան մեկ ճշգրտված հաշվետվություն, եթե ճշգրտված հաշվետվությոան ներկայացումը հանգեցնում է հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների պակասեցման եւ (կամ) հաշվանցվող (նվազեցվող) գումարների ավելացման:

5. Հարկ վճարողների կողմից ճշգրտված հարկային հաշվետվություններ չեն ներկայացվում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից տվյալ պահին ստուգվող (ստուգման հանձնարարագիրը հարկ վճարողին հանձնելու պահից), արդեն իսկ ստուգված հաշվետու ժամանակաշրջանների համար, ինչպես նաեւ ստուգման ընթացքի կասեցման ժամանակահատվածում:

Գլուխ 8. Հարկ վճարողների հաշվառում եւ հարկային հսկողություն

Հոդված 52. Հարկ վճարողների հաշվառում

1. Հարկ վճարողների հաշվառումը Օրենսգրքով սահմանված կարգով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններում հարկ վճարողներին հաշվառման վերցնելու գործընթաց է:

2. Հայաստանի Հանրապետությունում գործում է հարկ վճարողների հաշվառման միասնական համակարգ:

3. Պետական հարկեր վճարող համարվող հարկ վճարողների հաշվառումը իրականացնում են հարկային մարմինները, տեղական հարկեր վճարող համարվողների հաշվառումը` տեղական ինքնակառավարման մարմինները, իսկ Հայաստանի Հանրապետության մաքսային սահմանով ապրանքներ տեղափոխող հարկ վճարողների հաշվառումը` նաեւ մաքսային մարմինները:

4. Պետական հարկեր վճարող համարվողների հարկային հաշվառման արդյունքում հարկային մարմինների կողմից հարկ վճարողին տրամադրվում է հարկ վճարողի հաշվառման համար ՀՎՀՀ, իսկ բոլոր այն դեպքերում երբ, հարկ վճարողը չի օգտվում Օրենսգրքի 18-րդ հոդվածով նախատեսված հատուկ հարկային ռեժիմից (ներառյալ այն դեպքերը, երբ հարկ վճարողը Օրենսգրքի դրույթներին համապատասխան չի կարող օգտվել այդ ռեժիմներից)` նաեւ ավելացված արժեքի հարկ վճարողի հաշվառման համար:

5. Սույն հոդվածով սահմանված` հարկ վճարողի հաշվառման համարը եւ ավելացված արժեքի հարկ վճարողի հաշվառման համարը միակն են, դրանք ենթակա չեն փոփոխման, այլ հարկ վճարողներին տրամադրման:

6. Հարկ վճարողների հաշվառման եւ հաշվառումից հանելու կարգը սահմանվում է Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով :

Հոդված 53. Հարկային հսկողություն

Հարկային հսկողությունը հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի պահանջների կատարումն ապահովելու նպատակով Օրենսգրքով լիազորված համապատասխան մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողությունն է, որն իրականացվում է Օրենսգրքի 54-րդ հոդվածով սահմանված եղանակներով:

Հոդված 54. Հարկային հսկողության իրականացման եղանակները

Հարկային հսկողության իրականացման եղանակներն են.

1. հարկային ստուգումները

2. անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատումը

3. օպերատիվ հետախուզական միջոցառումները

4. չափագրումը

5. հսկիչ գնումը:

Հոդված 55. Հարկային ստուգումներ եւ դրանց տեսակները

1. Հարկային ստուգումը Օրենսգրքի հիման վրա հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից իրականացվող ընթացակարգ է, որով պարզվում է հարկ վճարողի կողմից ներկայացված հարկային հաշվետվություններում արտացոլված տվյալների արժանահավատությունը կամ նրա կողմից փաստացի ծավալած գործունեության համապատասխանությունը հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի պահանջներին:

2. Հարկային ստուգումները լինում են կամերալ (ներքին) եւ արտագնա:

Հոդված 56. Կամերալ (ներքին) հարկային ստուգում

1. Կամերալ (ներքին) հարկային ստուգումը (այսուհետ` կամերալ ստուգում) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնում կատարվող ներքին ընթացակարգ է, որն անց է կացվում հարկ վճարողի կողմից ներկայացված հարկային հաշվետվությունների կամ տեղեկատվության այլ աղբյուրներից ստացված տվյալների հիման վրա:

2. Եթե կամերալ ստուգման արդյունքում հայտնաբերվել են սխալներ կամ փաստաթղթերով ներկայացված տեղեկություններում առկա են հակասություններ, որոնք սակայն չեն հանգեցրել վճարման ենթակա հարկի գումարի նվազեցմանը, ապա այդ մասին հարկային ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձը կազմում է արձանագրություն: Արձանագրությունը կազմելու օրվան հաջորդող եռօրյա ժամկետում այն ուղարկվում է հարկ վճարողին` սահմանված ժամկետում համապատասխան ուղղումներ կատարելու առաջարկով:

3. Եթե կամերալ ստուգման արդյունքում հայտնաբերվել են խախտումներ, որոնք հանգեցրել են վճարման ենթակա հարկի գումարի նվազեցմանը կամ առաջացնում են լրացուցիչ հարկային պարտավորություններ, ապա հարկային ստուգում անցկացնող մարմնի պաշտոնատար անձը սկսում է վարչական վարույթ եւ կազմում է հարկային ստուգման ակտ, որը ստորագրվում է կամերալ հարկային ստուգում անցկացրած մարմնի պաշտոնատար անձը: Նշված ակտի հիման վրա հար& Iuml;ային հսկողություն իրականացնող մարմնի ղեկավարը կամ նրա կողմից լիազորած անձը կայացնում է որոշում երկու բնօրինակից` հարկ վճարողին առաջադրելով լրացուցիչ հարկային պարտավորություններ:

4. Կամերալ ստուգման արդյունքներով հայտնաբերված լրացուցիչ վճարման ենթակա հարկային պարտավորությունների գումարների վճարման համար հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը որոշումը ընդունելու օրվան հաջորդող օրվանից ոչ ուշ հարկ վճարողին է ներկայացնում որոշման մեկ բնօրինակը` դրան կցելով նաեւ ստուգման ակտի պատճեն:

5. Ստուգման ակտում արձանագրված խախտումների հետ համաձայն չլինելու դեպքում հարկ վճարողը սույն հոդվածի 4-րդ մասում նշված որոշումը ստանալուն հաջորդող տաս աշխատանքային օրվա ընթացքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին է ներկայացնում իր գրավոր առարկությունները:

6. Կամերալ հարկային ստուգման ակտի ձեւը հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հոդված 57. Արտագնա հարկային ստուգում

1. Հարկային հսկողության շրջանակներում անցկացվող արտագնա հարկային ստուգումները լինում են համալիր եւ թեմատիկ:

2. Համալիր է համարվում ստուգվող ժամանակաշրջանում հարկ վճարողի կողմից իրականացված բոլոր գործարքների արդյունքում եւ (կամ) հարկ վճարողի հարկվող օբյեկտների գծով առաջացող՝ Օրենսգրքով սահմանված բոլոր հարկատեսակների գծով հարկային պարտավորությունների հաշվարկման եւ վճարման ճշտությանը պարզելուն ուղղված հարկային ստուգումը:

3. Համալիր հարկային ստուգումներն անց են կացվում միայն բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների, իսկ կազմակերպությունների լուծարման կամ անհատ ձեռնարկատերերի գործունեության դադարեցման դեպքերում նաեւ վերջիններիս հարկային պարտավորությունների ճշտությունը պարզելու նպատակով:

4. Թեմատիկ է համարվում հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի առանձին դրույթների պահանջների կատարմանն ուղղված հարկային ստուգումը: Թեմատիկ հարկային ստուգումներն անց են կացվում պարզելու՝

ա) ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների եւ դրանց գների գրանցման ճշտությունը կամ

բ) Օրենսգրքով սահմանված լինելու դեպքում` հաստատագրված վճարի ելակետային տվյալների եւ ուղղիչ գործակիցների ճշտությունը կամ

գ) ենթաակցիզային ապրանքների շրջանառության եւ ակցիզային դրոշմանիշերի կիրառման ճշտությունը կամ

դ) վարձու աշխատողների թվի ճշտությունը կամ

ե) օրենքով պարտադիր լինելու դեպքում առանց պետական գրանցման կամ առանց հարկային մարմնում հաշվառման կամ առանց համապատասխան լիցենզիայի, ինչպես նաեւ օրենսդրությամբ արգելված գործունեություն իրականացնելու հանգամանքը կամ

զ) ապրանքների, աշխատանքների իրացման փաստը արձանագրող սարքավորումների կիրառման, ինչպես նաեւ հաշվարկային փաստաթղթերի տրամադրման ճշտության ստուգում կամ

է) Օրենսգրքով սահմանված դեպքերում՝ հարկ վճաողի մոտ առկա գերավճարների ճշտությունը,

ը) հարկ վճարողի կողմից կնքած գործարքի մյուս կողմի մոտ` միայն տվյալ գործարքին առնչվող փաստաթղթերի ճշտությունը :

Հոդված 58. Վերստուգումը

Վերստուգումը միեւնույն հարկ վճարողի մոտ համալիր հարկային ստուգման ենթարկված ժամանակաշրջանի երկրորդ հարկային ստուգումն է, կամ թեմատիկ հարկային ստուգման երկրորդ անցկացումը նույն հարկ վճարողի մոտ` նույն ժամանակաշրջանի նույն թեմայի (գործարքի, գործառնության) գծով:

Հոդված 59. Արտագնա հարկային ստուգման հիմքերը

1. Արտագնա հարկային ստուգման (այդ թվում` վերստուգման) համար հիմք է հանդիսանում ստուգման հանձնարարագիրը: Ստուգման հանձնարարագիրը տալիս է հարկային հսկողություն իրականացնող վերադաս մարմնի ղեկավարը կամ նրա կողմից լիազորված պաշտոնատար անձը (անձինք), իսկ համալիր հարկային ստուգում կամ վերստուգում անցկացնելու հանձնարարագիրը տալիս է միայն հարկային հսկողություն իրականացնող վերադաս մարմնի ղեկավարը:

2. Միեւնույն հարկ վճարողի մոտ հարկային տարվա ընթացքում բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների համալիր հարկային ստուգում անցկացնելու հանձնարարագիրը կարող է տրվել ոչ ավելի, քան մեկ անգամ, բացառությամբ կազմակերպությունների լուծարման կամ անհատ ձեռնարկատերերի գործունեության դադարեցման ընթացքում կատարվող ստուգումների:

Հոդված 60. Արտագնա հարկային ստուգման հանձնարարագրերը

1. Բացառությամբ սույն հոդվածի երկրորդ մասով սահմանված դեպքերի, արտագնա հարկային ստուգման հանձնարարագրերում նշվում են հանձնարարագրի համարը, ստուգվող հարցերը, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի ստուգում իրականացնող ստորաբաժանման անվանումը, ստուգվող հարկ վճարողի անվանումը (ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը), հարկ վճարողի հաշվառման համարը, ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի պաշտոնը, անունը, ազգանունը, ստուգմամբ ընդգրկվող ժամանակաշրջանը, հարկային ստուգման տեւողությունը, հղումը Օրենսգրքի համապատասխան հոդվածներին (հարկային ստուգման իրավական հիմքերին):

2. Թեմատիկ ստուգումների իրականացման դեպքերում թեմատիկ ստուգման հանձնարարագրում նշվում են հանձնարարագրի համարը, թեմատիկ հարկային ստուգման հարցերը, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի ստուգում իրականացնող ստորաբաժանման անվանումը, ստուգվող հարկ վճարողի անվանումը(ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը) եւ (կամ) հարկ վճարողի հաշվառման համարը եւ (կամ) ստուգվողի անձնագրային տվյալները եւ (կամ) ստուգման վայրը, հարկային ստուգման տեւողությունը, ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի պաշտոնը, անունը, ազգանունը, հղումը Օրենսգրքի համապատասխան հոդվածներին (հարկային ստուգման իրավական հիմքերին):

3. Վերստուգման հանձնարարագիր տալու հիմք է հանդիսանում.

ա) դատական, իրավապահ, մաքսային մարմնի, օտարերկրյա պետությունների հարկային, մաքսային կամ իրավապահ մարմնի, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի օպերատիվ-հետախուզական եւ հետաքննչական ստորաբաժանումների միջնորդությունը նախապատրաստված կամ հարուցված քրեական գործի շրջանակներում,

բ) հարկ վճարողի դիմումը

գ) հարկային ստուգման արդյունքներն դատարանի կողմից անվավեր ճանաչելը

դ) ծառայողական քննության արդյունքներով կամ սահմանված կարգով օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով հաստատված` նախորդ ստուգող պաշտոնատար անձի (սնձանց) անօրինական գործողությունները

գ) Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի գրավոր հանձնարարությունը:

4. Կազմակերպությունների լուծարման կամ անհատ ձեռնարկատերերի գործունեության դադարեցման դեպքերում համալիր ստուգման հանձնարարագիր տալու համար հիմք է հանդիսանում կազմակերպության լուծարման կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ գործունեության դադարեցման վերաբերյալ օրենքով սահմանված հայտարարությունը կամ կազմակերպության կամ ֆիզիկական անձի դիմումը կամ իրավաբանական անձանց պետական գրանցում իրականացնող լիազոր մարմնի կողերից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին ուղղված հարցումը:

5. Սույն օրենսգրքով սահմանված դեպքերում հարկ վճարողի մոտ առկա գերավճարների ճշտությունը պարզելու նպատակով ստուգում իրականացնելու հանձնարարագիր տալու համար հիմք է հանդիսանում միայն այդ գերավճարների գումարները այլ հարկային պարտավորությունների դիմաց հաշվանցելու կամ վերադարձնելու վերաբերյալ հարկ վճարողի դիմումը:

6. Կազմակերպության լուծարումից կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ գործունեության դադարումից հետո կազմակերպության որոշումների ընդունման վրա ազդելու հնարավորություն ունեցած անձանց կամ անհատ ձեռնարկատեր հանդիսացած ֆիզիկական անձի համալիր ստուգման հանձնարարագիր տալու հիմք է հանդիսանում կազմակերպության լուծարումից կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ գործունեության դադարեցումից հետո հայտնաբերված` չկատարված հարկային պարտավորությունների փաստը կամ լուծարմանը (գործունեության դադարեցմանը) նախորդող ժամանակահատվածում կատարված` Օրենսգրքի խախտումների հայտնաբերման փաստը:

7. Սույն հոդվածի հիման վրա հարկային ստուգման հանձնարարագրերի ձեւերը հաստատում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հոդված 61. Արտաքին հարկային ստուգումների անցկացման կարգը

1. Արտաքին հարկային ստուգումն սկսելուց 3 աշխատանքային օր առաջ, բացառությամբ Օրենսգրքի 57-րդ հոդվածի 4-րդ մասի «ա»-«ը» կետերով սահմանված նպատակով իրականացվող թեմատիկ հարկային ստուգումների դեպքերի, հանձնարարագրի երկու բնօրինակները հանձնվում են հարկ վճարողի պաշտոնատար անձին, որը պարտավոր է ստորագրել հանձնարարագրի բնօրինակների վրա` հաստատելով, որ ծանուցված է հարկային ստուգման անցկացման մասին:

Սույն օրենսգրքի 57-րդ հոդվածի 4-րդ մասի «ա»-«ը» կետերով նախատեսված թեմատիկ հարկային ստուգումների դեպքերում, հանձնարարագրերը հանձնվում են հարկ վճարողի պաշտոնատար անձին ստուգումը կատարելուց անմիջապես առաջ:

2. Հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի կողմից հանձնարարագիրը ստորագրելուց հրաժարվելը դիտվում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի աշխատանքների խոչընդոտում եւ այդ փաստը արձանագրվում է հարկային հսկողություն իրականացնող պաշտոնատար անձի կողմից կազմված արձանագրությամբ:

3. Սույն հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված դեպքում, ելնելով կոնկրետ իրավիճակից ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձը (անձինք) ինքնուրույն է որոշում հարկային ստուգում անցկացնելու նպատակահարմարությունը, իսկ դրա անցկացումը նպատակահարմար չհամարվելու դեպքում ստուգումը համարվում է չսկսված:

4. Սույն հոդվածի առաջին մասով սահմանված կարգով հարկային ստուգման հանձնարարագիրը հարկ վճարողին հանձնելուց հետո հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը հարկ վճարողի գործունեության վայրից երեք օրից ավելի բացակայելու դեպքում, պարտավոր է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների հետ փոխհարաբերություններում նշանակել իրեն փոխարինող պաշտոնատար անձ:

Հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի բացակայությունը պատճառ չէ թեմատիկ հարկային ստուգում չանցկացնելու համար:

5. Արգելվում է հարկային ստուգման հանձնարարագրում չնշված հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց մասնակցությունը հարկային ստուգմանը: Հարկային ստուգման ընթացքում ծառայողական պարտականությունները կատարելու անհնարինության պատճառով ստուգումն իրականացնող անձը այլ անձով փոխարինվում է հարկային ստուգման հանձնարարագիր տված պաշտոնատար անձի հրամանով: Սույն մասով նախա&i uml;եսված հրամանը հանդիսանում է հանձնարարագրի անբաժանելի մասը եւ դրա կրկնօրինակը տրամադրվում է հարկ վճարողին:

6. Ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձինք հարկային ստուգման հանձնարարագրում նշված հարկային ստուգման հարցերի շրջանականերից դուրս գալու իրավունք չունեն:

7. Հարկային ստուգումը չի կարող շարունակվել տվյալ հարկային ստուգման արդյունքում կազմված ակտը հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի կողմից ստորագրվելուց (բացառությամբ այն դեպքերի, երբ հարկ վճարողի դիմումի հիման վրա կա խնդրանք տվյալ հարցը վերանայելու վերաբերյալ) կամ հարկային ստուգման հանձնարարագրում նշված հարկային ստուգման տեւողության ժամկետից հետո :

Հոդված 62. Արտաքին հարկային ստուգման ժամկետները

1. Համալիր հարկային ստուգման ժամկետը կարող է սահմանվել ոչ ավելի քան 15 անընդմեջ աշխատանքային օր, որը անհրաժեշտության դեպքում կարող է երկարաձգվել եւս մինչեւ 15 անընդմեջ աշխատանքային օրով, բացառությամբ հարկային տարվա արդյունքներով 3.0 մլրդ. դրամ եւ ավելի իրացման շրջանառության կամ համախառն եկամուտ հայտարարագրած հարկ վճարողների, որոնց մոտ ստուգման ժամկետը կարող է երկարաձգվել եւս մինչեւ 75 անընդնեջ աշխատանքային օրով :

Համալիր հարկային ստուգման ժամկետը երկարաձգվում է ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի գրավոր միջնորդությամբ հարկային ստուգման հանձնարարագիր տված պաշտոնատար անձի կողմից` ստուգման հանձնարարագրում համապատասխան նշում կատարելու միջոցով:

2. Թեմատիկ հարկային ստուգման ժամկետը կարող է սահմանվել ոչ ավելի քան 10 անընդմեջ աշխատանքային օր: Անհրաժեշտության դեպքում ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի գրավոր միջնորդությամբ հարկային ստուգման հանձնարարագիր տված պաշտոնատար անձի կողմից ստուգման հանձնարարագրում նշում կատարելու միջոցով այդ ժամկետը կարող է երկարաձգվել եւս մինչեւ 10 անընդմեջ աշխատանքային օրով, բացառությամբ գերավճարների ճշտության ստուգման դեպքերի, որի ժամանակ ստուգման ժամկետը կարող է երկարաձգվել եւս մինչեւ 30 անընդմեջ աշխատանքային օրով:

3. Համալիր հարկային ստուգումը սկսելու փաստացի ժամկետ է համարվում հարկային ստուգման հանձնարարագիրը հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի կողմից (Օրենսգքով նախատեսված դեպքում նրան փոխարինող անձի կողմից) ստորագրելուն հաջորդող 4-րդ աշխատանքային օրը:

Թեմատիկ հարկային ստուգումը սկսելու փաստացի ժամկետ է համարվում հարկային ստուգման հանձնարարագիրը հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի (կամ փոխարինող անձի) կողմից ստորագրելու պահը, իսկ թեմատիկ հարկային ստուգումների դեպքերում` ստուգում իրականացնող հարկային ծառայողի կողմից ստուգվող հարկ վճարողի նկատմամբ համապատասխան գործողություններ սկսելու պահը:

Հարկ վճարողի կողմից հարկային ստուգման հանձնարարագիրը ստորագրելուց հրաժարվելու դեպքում, եթե հարկային ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձը որոշում է անցկացնել հարկային ստուգումը, հարկային ստուգումն սկսելու փաստացի ժամկետ է համարվում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի աշխատանքներին հարկ վճարողի խոչընդոտման փաստն արձանագրելու պահը:

4. Հարկային ստուգումը փաստացի ավարտելու ժամկետ է համարվում հարկային հսկողություն իրականացնող պաշտոնատար անձի կողմից ստուգման ակտի ստորագրման պահը, բայց ոչ ուշ, քան Օրենսգրքով սահմանված հարկային ստուգման տեւողության ավարտը:

5. Հարկային ստուգման ընթացքում առանձին տեղեկությունների ճշտման անհրաժեշտություն առաջանալու կամ հարկային ստուգմանն առնչվող փաստաթղթերը հետաքննության նախաքննության կամ դատարանի վճռի հիման վրա առգրավված լինելու կամ ստուգում իրականացնող անձի գրավոր հիմնավորմամբ հարկային ստուգման հանձնարարագիր տվող պաշտոնատար անձի կողմից հանձնարարագրում նշում կատարելով հարկային ստուգման ընթացքը եւ սույն հոդվածով սահմանված հարկային ստուգման ժամկետների ընթացքը կասեցվում է առավելագույնը 90 օրացուցային օր ժամկետով, բացառությամբ առանձին տեղեկությունների ճշտման նպատակով այլ պետություններ հարցումներ կատարելու դեպքերի, որի ժամանակ ստուգման ժամկետի ընթացքը կասեցվում է ոչ ավելի, քան 100 օրացուցային օր:

Տարերային աղետի պատճառով կամ հարկային ստուգումն անհնարին դարձնող այլ անկանխատեսելի հանգամանքի բերմամբ ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձի գրավոր հիմնավորման հիման վրա հարկային ստուգման հանձնարարագիր տվող պաշտոնատար անձի հրամանով հարկային ստուգման ընթացքը եւ սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված հարկային ստուգման ժամկետները կասեցվում են մինչեւ կասեցման հիմքի վերացումը:

Հոդված 63. Արտաքին հարկային ստուգման արդյունքների ամփոփումը եւ փաստաթղթավորումը

1. Արտաքին հարկային ստուգման արդյունքներով կազմվում է արտագնա հարկային ստուգման ակտ (այսուհետեւ` ակտ) երկու բնօրինակից, որը ստորագրում են ստուգումն իրականացրած պաշտոնատար անձինք:

2. Ակտը, ստուգումը փաստացի ավարտելու ժամկետին հաջորդող ոչ ուշ, քան երրորդ աշխատանքային օրը հանձնվում է հարկ վճարողի պաշտոնատար անձին: Հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը ակտը ստանալուց հետո երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում ստորագրում է ակտի իրեն հանձնված օրինակները` կատարելով հետեւյալ նշումներից որեւէ մեկը`

ա) «ստացա` ծանոթացա ակտին»,

բ) «ստացա` ունեմ առարկություններ»,

գ) «ստացա` առարկություններ չունեմ»:

3. Այն դեպքում, երբ հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը ակտի վրա կատարում է սույն հոդվածի 2-րդ մասի «բ» կետով սահմանված նշումը, ապա ակտը ստանալուց հետո 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում ներկայացնում է իր գրավոր առարկությունները, որը հանդիսանում է ակտի հավելված:

Այն դեպքում, երբ երբ հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը ակտի վրա կատարել է սույն հոդվածի 2-րդ մասի «ա» կետով սահմանված նշումը, սակայն ակտը ստանալուց հետո 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում չի ներկայացրել գրավոր առարկությունները, ապա համարվում է, որ հարկ վճարողը ակտի վերաբերյալ առարկություններ չունի:

4. Եթե հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը հրաժարվում իր ստորագրությամբ ակտում կատարել սույն հոդվածի 2-րդ մասում նշված նշումներից որեւէ մեկը ապա դա դիտվում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի աշխատանքների խոչընդոտում, որը արձանագրվում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձի կողմից: Այս դեպքում ստուգման ակտը հարկ վճարողին ուղարկվում է փոստով, իսկ ստուգման ակտը հարկ վճարողին հանձնելու օր է համարվումփոստային բաժանքունքի կողմից ակտի ընդունման օրը հավաստող օրացուցային կնիքի արտատիպում նշված օրը:

5. Սույն հոդվածով սահմանված դեպքերում եւ կարգով հարկ վճարողի կողմից ներկայացված առարկությունները հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը քննարկում (որին հրավիրվում է նաեւ հարկ վճարողի պաշտոնատար անձը), iիսկ ակտում փոփոխություններ կատարելու անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան նշումներ է կատարում ակտի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածում եւ վերանայված (վերջնական) ակտը հանձնում հարկ վճարողին ոչ ուշ, քան հարկ վճարողի կողմից առարկությունները ներկայացնելուն հաջորդող 10-րդ աշխատանքային օրը:

Հոդված 64. Արտաքին հարկային ստուգման ակտի կառուցվածքը ակտն անվավեր ճանաչելու հիմքերը

1. Արտաքին հարկային ստուգման ակտի կառուցվածքը եւ դրա կազմմանը ներկայացվող պահանջները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

2. Արտաքին հարկային ստուգման ակտում պարտադիր ներառվում են Օրենսգրքի դրույքների խախտման կոնկրետ փաստը (փաստաթուղթը), հղումը Օրենսգրքի կոնկրետ դրույթներին (իրավական հիմքերին) եւ խախտման հետեւանքը:

3. Ստուգման ակտն անվավեր է ճանաչվում եթե պահպանված չեն սույն հոդվածի 2-րդ մասի դրույթների պահանջները:

Հոդված 65. Հարկային ստուգումների արդյունքներով հարկային պարտավորությունների առաջադրումը

1. Եթե Օրենսգրքի դրույթներին համապատասխան կազմված ստուգման ակտով արձանագրված խախտումների հետեւանքով առաջացել են հարկային պարտավորություններ, ապա ստուգման հանձնարարագիր տված հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը ընդունում է որոշում` հարկ վճարողին Օրենսգրքով սահմանված հարկային պարտավորություններ առաջադրելու մասին:

2. Սույն Օրենսգրքի դրույթների խախտման համար հարկ վճարողին համապատասխան պատասխանատվության ենթարկելու որոշումը կայացվում է երկու բնօրինակից, որից մեկ բնօրինակը հարկ վճարողին հանձնվում է առձեռն` հարկ վճարողի պաշտոնատար անձից ստորագրություն վերցնելու միջոցով կամ ուղարկվում է փոստով:

Որոշումը փոստով ուղարկելու դեպքում այն համարվում է ստացված` ուղարկելուն հաջորդող հինգերորդ օրը:

3. Հարկային ստուգման ակտի եւ սույն հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված որոշումների մեկական բնօրինակները, դրանք փոստով առաքելու փաստը հիմնավորող փաստաթղթերը կցվում են հարկ վճարողի գործին:

Հոդված 66. Անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատումը

1. Հարկային ստուգումների ընթացքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններն իրականացնում են անուղղակի եղանակներով հարկ վճարողի հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատում (բացառությամբ սույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված դեպքի), եթե`

-հարկ վճարողը չի վարում հարկային, հաշվապահական կամ Օրենսգրքով նախատեսված այլ հաշվառում կամ դրանք վարում է սահմանված կանոնների (կարգի) կոպիտ խախտումներով կամ

-հարկ վճարողը չի ներկայացնում հարկային, հաշվապահական կամ Օրենսգրքով նախատեսված այլ հաշվառմանը վերաբերող փաստաթղթերը կամ

-հարկ վճարողը հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին չի ներկայացնում հարկային հաշվետվությունները կամ ներկայացված հաշվետվություններում առկա են ակնհայտ կեղծ տվյալներ կամ,

-կազմակերպությունը կամ ֆիզիկական անձն իրականացրել է ապօրինի ձեռնարկատիրական գործունեություն:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից անուղղակի եղանակներով հարկ վճարողների հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատում չի կատարվում, եթե հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հիմքերի առկայության պարագայում Օրենսգրքով սահմանված կարգով հարկ վճարողի հարկային պարտավորությունների հաշվարկումը դառնում է հնարավոր:

3. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից անուղղակի եղանակներով հարկ վճարողի հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների հաշվարկումը կատարվում է Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով:

Հոդված 67. Օպերատիվ հետախուզական միջոցառումներ

Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններն օպերատիվ հետախուզական միջոցառումներ իրականացնում են օրենքով սահմանված դեպքերում եւ կարգով:

Հոդված 68. Չափագրումը

1. Հարկ վճարողի արտադրության եւ շրջանառության ծավալների բացահայտման, հարկվող օբյեկտի եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման եւ հաշվարկման նպատակով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինները, չխոչընդոտելով հարկ վճարողի բնականոն աշխատանքին, հարկային հսկողության շրջանակներում անցկացնում են չափագրումներ:

2. Չափագրումը հարկ վճարողի որոշակի ժամանակահատվածի արտադրության, ներմուծման, իրացման, շրջանառության, թողունակության (ուղեւորների, հաճախորդների, արտադրանքի, բայթերի, թափոնների), բեռնավորվածության, ճանապարհավազքի, ծախսած էլեկտրաէներգիայի, վառելիքի եւ հարկ վճարողի գործունեությունը բնութագրող համանման այլ չափորոշիչների ծավալների (քանակների) որոշումն է (արձանագրումը) մոնիտորինգի (դիտարկում), տեխնիկա-տնտեսական տեղեկատվության հավաքագրման, լուսանկարման, տեսանկարահանման եւ օրենքով չարգելված այլ եղանակներով:

3. Չափագրում անցկացվում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի որոշման վրա: Չափագրում անցկացնելու հանձնարարագրի տրման համար հիմք է հանդիսանում հարկ վճարողի կողմից հարկվող օբյեկտների գծով հաշվապահական հաշվառման կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նախատեսված այլ հաշվառման եւ (կամ) գրանցումների վերաբերող սահմանված փաստաթղթերը չներկայացնելը, այդ փաստաթղթերը սահմանված կարգի կոպիտ խախտումներով վարելը կամ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմին ներկայացրած հաշվետվություններում եւ այլ փաստաթղթերում ակնհայտ կեղծ տվյալներ ներառելը, հարկ վճարողի առնչությամբ օրեքով սահմանված կարգով երրորդ անձից ստացված տեղեկությունները, ինչպես նաեւ անուղղակի եղանակներով հարկային պարտավորությունների հաշվարկման համար Օրենսգրքով սահմանված հիմքերի առկայությանը:

4. Չափագրում անցկացնելու որոշման մեջ նշվում են չափագրում իրականացնող պաշտոնատար անձի անունը, ազգանունը, պաշտոնը, հարկ վճարողի անվանումը (անունը), հարկ վճարողի հաշվառման համարը, չափագրման իրավական հիմքը, առարկան, չափագրման ժամերը (փուլերը), չափագրմանը փորձագետի մասնակցության դեպքում չափագրում անցկացնելու որոշման մեջ նշվում է նաեւ փորձագետի անունը եւ ազգանունը:

5. Կախված առկա տեղեկատվության եւ պարզման ենթակա հանգամանքների բնույթից չափագրումը կարող է անցկացվել մեկ կամ մի քանի փուլերով` ընդգրկելով օրվա, շաբաթվա, ամսվա կամ տարվա տարբեր ժամանակահատվածներ, հաշվի առնելով հարկ վճարողի գործունեության բնույթի առանձնահատկությունները:

6. Չափագրում անցկացնելու վերաբերյալ հարկ վճարողի նկատմամբ օրացուցային տարում չեն կարող կայացվել երկուսից ավելի որոշումներ:

7. Չափագրում իրականացնելիս չափագրում իրականացնող պաշտոնատար անձանց հարկ վճարողի կողմից օգտագործվող տարածքներում, շինություններում գտնվելու ընդհանուր տեւողությունը օրացուցային տարում չի կարող գերազանցել մեկ, իսկ ենթաակցիզային ապրանքների արտադրությամբ զբաղվող հարկ վճարողի մոտ՝ 4 ամիսը:

8. Չափագրման արդյունքներն արձանագրվում են, իսկ արձանագրությունը կցվում է հարկ վճարողի գործին:

Հոդված 69. Հսկիչ գնումը

1. Հարկ վճարողի շրջանառության ծավալների բացահայտման կամ նրանց կողմից հաշվարկային փաստաթղթերի դուրսգրման կամ ապրանքների, աշխատանքների իրացման փաստը արձանագրող սարքավորումների շահագործման կանոնների կիրառման կամ հարկ վճարողի կողմից օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գրանցումների կատարման գործընթացի նկատմամբ ճշտության ստուգման նպատակով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձինք հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի ղեկավարի կամ նրա լիազորած անձի հանձնարարագրի հիման վրա կարող են իրականացնել հսկիչ գնումներ:

2. Հսկիչ-գնում կատարելու հանձնարարագրի տրման համար հիմք են հանդիսանում հարկ վճարողի ներկայացրած հարկային հաշվետվությունները կամ տեղեկատվության այլ աղբյուրներից ստացված տվյալները կամ հարկային հսկողություն իրականացնող պաշտոնատար անձի հիմնավորված միջնորդությունը : Հսկիչ գնումների հանձնարարագիրը տրվում են երկու բնօրինակից, որից մեկ բնօրինակը հսկիչ գնում կատարելուց անմիջապե ս հետո տրվում է հարկ վճարողի պաշտոնատար անձին:

3. Հսկիչ գնումը կարող է իրականացվել ինչպես անմիջականորեն հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձի, այնպես էլ այլ ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի միջոցով՝ նրանց համաձայնությամբ:

4. Հսկիչ գնման արդյունքում գնված ապրանքանյութական արժեքները հսկիչ գնումը կատարելուց հետո սույն հոդվածի երկրորդ մասում նշված անձանց կողմից վերադարձվում են հարկ վճարողին, որը պարտավոր է հետ վերցնել գնված ապրանքանյութական արժեքը:

5. Հսկիչ գնումների արդյունքները արձանագրվում են արձանագրությամբ :

6. Սույն հոդվածի հիման վրա հսկիչ գնում անցկացնելու կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հոդված 70. Տարածքներ կամ շինություններ մուտք գործելը

1. Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների, չափագրման իրականացման ընթացքում հարկային ստուգում իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը կարող է ստուգվող օբյեկտի ներկայացուցչի մասնակցությամբ անարգել մուտք գործել հարկ վճարողի կողմից իր գործունեությունն իրականացնելու համար օգտագործվող տարածքներ կամ շինություններ, կատարել այդ տարածքների կամ շինությունների կամ հարկման օբյեկտների ուսումնասիրություն:

2. Հարկային ստուգումներ իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց նշված տարածքներ կամ շինություններ (բացի բնակելի) մուտք գործելը խոչընդոտելու դեպքում ստուգող անձանց կողմից կազմվում է արձանագրություն, որը ստորագրվում է հարկ վճարողի կողմից: Հարկ վճարողին կողմից արձանագրությունը ստորագրելուց հրաժարվելու դեպքում այդ մասին նշում է կատարվում արձանագրությունում:

3. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց մուտքը այնպիսի շինություններ, որտեղ բնակվում են ֆիզիկական անձինք` առանց դրանցում բնակվող ֆիզիկական անձանց գրավոր թույլտվության արգելվում է, բացառությամբ այն դեպքերի երբ այն օգտագործվում է հարկ վճարողի գործունեության համար:

Հոդված 71. Երրորդ անձի մասնակցությունը

1. Անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների, հսկիչ գնումների իրականացման շրջանակներում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը կարող է օգտագործել երրորդ անձի կողմից կամովին տրված տեղեկությունները, որին կարող են հայտնի լինել հարկային հսկողություն իրականացնելու համար նշանակություն ուն եցող որեւէ հանգամանք: Ընդ որում, երրորդ անձի կողմից տրվող բանավոր տեղեկությունները արձանագրվում են:

2. Հարկային հսկողության շրջանակներում չի կարող օգտագործվել այն ֆիզիկական անձանձ տեղեկությունները, ովքեր անչափահաս լինելու, ֆիզիկական եւ (կամ) հոգեբանական թերությունների պատճառով չեն կարող ճիշտ ընկալել եւ (կամ) վերարտադրել հարկային հսկողություն իրականացնելու համար նշանակություն ունեցող հանգամանքները:

3. Երրորդ անձի տեղեկությունները կարող են ստացվել նաեւ նրա գտնվելու (բնակության) վայրում, եթե վերջինս հիվանդության, ծերության, հաշմանդամության պատճառով ի վիճակի չէ ներկայանալ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմին:

4. Տեղեկություններ տալուց առաջ հարկային մարմնի պաշտոնատար անձը երրորդ անձին բացատրում է իր իրավունքները եւ պարտականությունները եւ նախազգուշացնում է բացատրությունից հրաժարվելու կամ խուսափելու կամ կեղծ բացատրություններ տալու համար պատասխանատվության մասին: Դրա մասին նշվում է արձանագրությունում եւ հավաստվում է երրորդ անձի ստորագրությամբ:

Հոդված 72. Իրերի եւ փաստաթղթերի առգրավումը

1. Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների ժամանակ հարկային ստուգում իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը, ընթերականների եւ հարկ վճարողի համապատասխան պաշտոնատար անձանց ներկայությամբ կարող է առգրավել հարկային հսկողությանն առընչվող անհրաժեշտ փաստաթղթերի կրկնօրինակներ եւ իրեր (այդ թվո ւմ համակարգչային ծրագրերի վերծանման նպատակով` համակարգչային տեխնիկա), իսկ սույն հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված դեպքերում նաեւ՝ դրանց բնօրինակներ, որոնք մինչեւ ստուգման ժամկետի ավարտը վերադարձվում են հարկ վճարողին:

2. Իրերի եւ փաստաթղթերի առգրավման վերաբերյալ կազմվում է արձանագրություն, որում նշվում է առգրավված իրերի եւ փաստաթղթերի անվանումները, քանակը, հնարավորության դեպքում՝ նաեւ առգրավված իրերի արժեքի ճշգրիտ մեծությունը:

Արձանագրությունը ստորագրում են հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի, հարկ վճարողի պաշտոնատար անձինք եւ ընթերականները:

Այն դեպքերում, երբ առգրավված փաստաթղթերի կրկնօրինակները բավարար չեն հարկային հսկողության միջոցառումների իրականացման համար կամ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձանց մոտ առկա են բավարար հիմքեր հարկ վճարողի կողմից փաստաթղթերի բնօրինակները ոչնչացնելու, թաքցնելու, փոփոխելու, կամ փոխարինելու մտադրությունների մասին, ապա հարկային հսկողություն իրականացնող մարմրի պաշտոնատար անձն իրավունք ունի առգրավել փաստաթղթերի բնօրինակները՝ սույն հոդվածով սահմանված կարգով:

3. Փաստաթղթերի բնօրինակների առգրավման ժամանակ, դրանցից պատրաստվում են կրկնօրինակներ, որոնք հաստատվում են հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձի ստորագրությամբ եւ փոխանցվում հարկ վճարողին:

Հոդված 73. Փորձաքննությունը

1. Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների իրականացման ընթացքում, գիտության, արվեստի, տեխնիկայի կամ արհեստի բնագավառների հարցերի վերաբերյալ պարզաբանումներ ստանալու նպատակով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի ղեկավարի կամ նրա լիազորված անձի որոշմամբ նշանակվում է փորձաքննություն:

2. Փորձաքննության արդյունքում փորձագետը տալիս է եզրակացություն: Փորձագետի առջեւ դրված հարցերը եւ նրա եզրակացությունը չեն կարող դուրս գալ փորձագետի հատուկ իմացությունների շրջանակներից:

3. Փորձագետն իրավունք ունի ծանոթանալ փորձաքննության առարկային վերաբերվող նյութերին, միջնորդություններ ներկայացնել լրացուցիչ նյութերի տրամադրման համար: Ընդ որում, փորձագետը կարող է հրաժարվել եզրակացություն տալուց, եթե նրան տրամադրված նյութերը բավարար չեն, կամ նա չի տիրապետում փորձաքննությունը իրականցնելու համար բավարար գիտելիքների:

4. Փորձաքննություն նշանակման դեպքում հարկային ստուիգում իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը պարտավոր է դրա մասին տեղեկացնել ստուգվող անձին եւ նրան բացատրել սույն հոդվածի 5-րդ մասով նախատեսված իր իրավունքները, որի մասին կազմվում է արձանագրություն:

5. Փորձաքննության նշանակման եւ իրականացման դեպքում ստուգվող անձն իրավունք ունի.

1) փորձագետին բացարկ հայտարարել

2) դիմել իր կողմից նշված անձանց փորձագետ նշանակելու համար

3) լրացուցիչ հարցեր տրամադրել դրանց գծով փորձագետի եզրակացությունը ստանալու համար

4) ներկա լինել փորձաքննությանը եւ բացատրություններ տալ փորձագետին

7) ծանոթանալ փորձագետի եզրակացությանը:

6. Փորձագետը եզրակացությունը ներկայացնում է իր անունից՝ գրավոր: Փորձագետի եզրակացությունում շարադրվում են նրա կողմից կատարված հետազոտությունները, դրանց արդյունքում կատարված եզրակացությունները եւ առաջադրված հարցերի հիմնավոր պատասխանները: Եթե փորձագետը փորձաքննության ժամանակ հայտնաբերում է գործին վերաբերվող պարագաներ, որոնց վերաբերյալ նրան հարցեր առաջադրված չեն եղել, ապա նա իրավունք ունի այդ պարագաների վերաբերյալ եզրակացություններ ներառել իր եզրակացության մեջ:

7. Փորձագետի եզրակացությունը, կամ նրա կողմից եզրակացություն տալու անհնարինության մասին տեղեկանքը ներկայացվում է հարկային հսկողություն իրականացնող անձին, որն իրավունք ունի տալ իր բացատրությունները եւ առարկությունները, ինչպես նաեւ փորձագետի համար առաջադրել նոր հարցադրումներ եւ դիմել լրացուցիչ կամ կրկնակի փորձաքննություն նշանակելու համար:

8. Լրացուցիչ փորձաքննություն նշանակվում է եզրակացության ոչ բավարար հստակ լինելու կամ ամբողջական չլինելու դեպքում եւ այն վերապահվում է նույն կամ այլ փորձագետի:

9. Կրկնակի փորձաքննություն նշանակվում է փորձագետի եզրակացության անհիմն լինելու կամ եզրակացության ճիշտ լինելու կասկածների առկայության դեպքում եւ այն հանձնարարվում է այլ փորձագետին:

10. Սույն հոդվածին համապատասխան փորձաքննության նշանակման դեպքում փորձագետի վարձատրության կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը :

Հոդված 74. Մասնագետի ներգրավումը

1. Հարկային հսկողության իրականացման ընթացքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից կարող է ներչգրավվել մասնագետ:

2. Մասնագետը հարկային հսկողության արդյունքներով չշահագրգռված անձն է, որին հարկային հսկողություն իրկանացնող մարմինը ներգրավում է իր նախաձեռնությամբ կամ հարկ վճարողի միջնորդությամբ` գիտության, տեխնիկայի, արվեստի, արհեստի բնագավառներում իր մասնագիտական հմտությունները եւ գիտելիքներն օգտագործելով աջակցելու հարկային հսկողության միջոցառումներ իրականացմանը:

3. Մասնագետը պետք է տիրապետի բավարար մասնագիտական հմտությունների, գիտելիքների եւ ներկայացնի գրավոր մասնագիտական կարծիք, որը, սակայն, չի փոխարինում փորձագետի եզրակացությանը:

4. Մասնագետի վարձատրության կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը :

Հոդված 75. Թարգմանչի ներգրավումը

1. Հարկային հսկողության իրականացման գործընթացին մասնակցելու նպատակով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից կարող է ներգրավվել թարգմանիչ:

2. Թարգմանիչ է հանդիսանում հարկային հսկողության իրականացման գործընթացում շահագրգռվածություն չունեցող այն անձը, որը տիրապետում է թարգմանության համար անհրաժեշտ լեզվին:

3. Թարգմանիչը նախազգուշացվում է իր պարտականություններիեւ կեղծ թարգմանության համար պատասխանատվության մասին, որի մասին նշվում է արձանագրությունում եւ որը հաստատվում է թարգմանչի ստորագրությամբ:

4. Թարգմանչի վարձատրության կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը :

Հոդված 76. Զննումը

1. Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների իրականացման շրջանակներում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը ստուգման համար նշանակություն ունեցող հանգամանքների բացահայտման նպատակով, իրավունք ունի իրականացնել հարկ վճարողի տարածքների, շինությունների, փոխադրամիջոցների, փաստաթղթերի եւ առարկաների զննում:

2. Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների իրականացման շրջանակներից դուրս փաստաթղթերի եւ առարկաների զննում կարող է իրականացվել, եթե փաստաթղթերը եւ առարկաները հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձի կողմից ստացվել են նախկինում կատարված հարկային հսկողության իրականացման արդյունքում, կամ այդ առարկաները եւ փաստաթղթերի տնօրինող հարկ վճարողի թույլտվությամբ:

3. Զննումն իրականացվում է ընթերականների ներկայությամբ, որին իրավունք ունեն ներկա լինել հարկ վճարողի պաշտոնատար անձինք, ինչպես նաեւ մասնագետներ:

4. Անհրաժեշտության դեպքում զննման ժամանակ կարող են իրականացվել լուսա եւ տեսանկարահանում, տեսագրում, փաստաթղթերի պատճենահանում:

5. Զննման մասին կազմվում է արձանագրություն, որի պատճենը ստուգման ակտի երկրորդ բնօրինակի հետ ներկայացվում է հարկ վճարողին:

Հոդված 77. Գույքագրումը

Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների ընթացքում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձը կարող է հարկ վճարողի ղեկավարից (կամ նրա պաշտոնատար այլ անձից) գրավոր պահանջել անցկացնելու հիմնական ֆոնդերի, ապրանքանյութական արժեքների, դրամական միջոցների եւ այլ ակտիվների գույքագրումներ:

Հոդված 78. Գույքի արգելանքը

1. Սույն օրենսգրքի 46-րդ հոդվածով սահմանված կարգով եւ ժամկետներում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից կարող է հարկ վճարողի գույքի վրա դրվել արգելանք:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը կարող է հարկ վճարողի գույքը կամ դրա մի մասը հանել արգելանքից, եթե հարկային պարտավորությունների կատարման ապահովման նպատակով գրավադրվում է հարկ վճարողի պարտավորությունները առնվազն 30 տոկոսով գերազանցող արժեք ունեցող գույք կամ սննակության հատուկ հաշվին, որպես դեպոզիտ մուտքագրվում են պարտավորությանը համարժեք դրամական միջոցներ:

Հոդված 79. Կապարակնքումը

1. Արտագնա հարկային ստուգումների, անուղղակի եղանակներով հարկվող օբյեկտների եւ հարկային պարտավորությունների գնահատման, օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների իրականացման շրջանակներում անհրաժեշտության դեպքում, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձի կողմից կարող են կապարակնքվել հարկ վճարողի առեւտրային, արտադրական, պահեստային, գրասենյակային տարածքներ եւ շինություներ, բեռնաթ ափքեր, բեռնախցիկներ, ցիստեռներ, խողովակաշարեր, ինչպես նաեւ դրամարկղներ:

2. Սույն հոդվածով սահմանված կապարակնքումն իրականացվում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:

Հոդված 80. Ընթերակաների մասնակցությունը

1. Հարկային հսկողության իրականացման ընթացքում կարող են հրավիրվել, իսկ Օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում` ներգրավվում են ընթերականեր, որոնց թիվը չի կարող պակաս լինել երկու անձից:

2. Որպես ընթերակա կարող են ներգրավվել ստուգման արդյունքներում շահագրգռվածություն չունեցող ցանկացած չափահաս ֆիզիկական անձ: Ընդ որում, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների աշխատակցիների ներգրավվումը որպես ընթերակա արգելվում է:

3. Ընթերակաները պարտավոր են արձանագրությունում վկայել իրենց ներկայությամբ իրականացված գործողությունների փաստը, բովանդակությունը եւ արդյունքները: Ընթերականները իրավունք ունեն իրականացված գործողությունների վերաբերյալ կատարել դիտողություններ, որը արտացոլվում է արձանագրությունում:

Անհրաժեշտության դեպքում ընթերականները նշված հանգամանքների կապակցությամբ կարող են հարցաքննվել:

Հոդված 81. Հարկային հսկողության գործողությունների իրականացման արդյունքում արձանագրության կազմմանը ներկայացվող պահանջները

Հարկային հսկողության գործողությունների իրականացման ժամանակ Օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում արձանագրությունների կազմմանը ներկայացվող պահանջները սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

Հոդված 82. Հարկային գաղտնիք

1. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից ստացված հարկ վճարողի վերաբերյալ ցանկացած տեղեկություն համարվում է հարկային գաղտնիք բացառությամբ այն տեղեկությունների որոնք.

ա) հրապարակված են հարկ վճարողի կողմից ինքնուրույն կամ իր գրավոր համաձայնությամբ կամ

բ) վերաբերվում են հարկ վճարողի հաշվառման համարին կամ

գ) վերաբերվում են հարկ վճարողի կանոնադրության մեջ ներառվող տեղեկություններին կամ

դ) վերաբերվում են Օրենսգրքի դրույթների խախտումներին եւ դրանց համար պատասխանատվության ենթարկելու միջոցներին

ե) վերաբերվում են այլ երկրների հարկային եւ իրավապահ մարմիններին միջազգային պայմանագրերի (համաձայնագրերի) հիման վրա տրամադրվող տեղեկություններին

զ) Օրենսգրքով սահմանված կարգով ենթակա են հրապարակման հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից:

2. Բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերի, հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների, նրանց պաշտոնատար անձանց, ներգրավված թարգմանիչների, փորձագետների, մասնագետների կողմից հարկային գաղտնիքը ենթակա չէ օգտագործման, հրապարակման կամ այլ անձին փոխանցման:

3. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմին մուտքագրված տեղեկությունները, որոնք պարունակում են հարկային գաղտնիք, ունեն պահպանման եւ մուտքի հատուկ ռեժիմ, որի կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:

ԲԱԺԻՆ V

ՀԱՐԿԱՅԻՆ ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԸ ԵՒ ԴՐԱՆՑ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ, ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆ ԻՐԱԿԱՆԱՑՆՈՂ ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ՊԱՇՏՈՆԱՏԱՐ ԱՆՁԱՆՑ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳԱՆԳԱՏԱՐԿՈՒՄԸ

Գլուխ 9. Հարկային իրավախախտումների վերաբերյալ ընդհանուր դրույթները

Հոդված 83. Հարկային իրավախախտման հասկացությունը

1. Սույն Օրենսգրքի դրույթների պահանջները պահպանելու պատասխանատվությունը, Օրենսգրքով այլ բան սահմանված չլինելու դեպքում, կրում են հարկ վճարողները, հարկային գործակալները, եւ դրանց պաշտոնատար անձինք:

2. Հարկային իրավախախտում է համարվում հարկ վճարողի (կամ հարկային գործակալի) կողմից Օրենսգրքի դրույթների խախտումը (գործողությունը կամ անգործությունը), որի համար Օրենսգրքով սահմանվում է պատասխանատվություն:

Հոդված 84. Հարկային իրավախախտման համար պատասխանատվություն կիրառելու ընդհանուր պայմանները

1. Հարկային իրավախախտման համար հարկ վճարողները (հարկային գործակալները) պատասխանատվության են ենթարկվում բացառապես Օրենսգրքով սահմանված հիմքերով եւ կարգով:

2. Միեւնույն հարկվող օբյեկտւ գծով, միեւնույն հարկ վճարողը (հարկային գործակալը) միեւնույն հարկային իրավախախտման համար կրկնակի պատասխանատվության ենթարկվել չի կարող:

3. Հարկ վճարողի (հարկային գործակալի) կողմից երկու եւ ավելի հարկային իրավախախտում կատարելու դեպքում հարկային հարկային պատասխանատվությունը կիրառվում է յուրաքանչյուր իրավախախտման համար առանձին:

4. Հարկ վճարողին կամ հարկային գործակալին հարկային իրավախախտման համար պատասխանատվության ենթարկելը չի ազատում նրանց պաշտոնատար անձանց նկատմամբ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ նախատեսված վարչական, քրեական, կամ այլ պատասխանատվության կիրառումից:

Հոդված 85. Հարկային իրավախախտման կատարման համար անձին պատասխանատվության ենթարկելու վաղեմության ժամկետը

1. Հարկային հսկողության իրականացման ընթացքում իրավախախտումներ հայտնաբերելու դեպքում հարկային պարտավորություններ չեն կարող առաջանալ, եթե տվյալ իրավախախտումը հայտնաբերվել է ա1յն կատարելու տարվան անմիջապես հաջորդող հինգ տարին լրանալուց հետո:

2. Սույն հոդվածի առաջին կետով սահմանված վաղեմության ժամկետի ընթացքը կասեցվում է, եթե հարկ վճարողի (հարկային գործակալի) պաշտոնատար անձանց կողմից խոչընդոտվել է հարկային ստուգում իրականացնող անձանց աշխատանքները` այդ փաստն արձանագրվելու պահից: Սույն մասով նախատեսված կասեցման հիմքերի դադարեցումից (խոչընդոտների վերացումից) հետո` այդ փաստն արձանագրելու պահից վաղեմության ժամկետի ընթացքը շարունակվում է:

Գլուխ 10. Հարկային իրավախախտումների տեսակները եւ դրանց կատարման դեպքում պատասխանատվությունը

Հոդված 86. Հարկի վճարումը սահմանված ժամկետից ուշացնելը

1. Հարկի վճարումը սահմանված ժամկետից ուշացնելու դեպքում ժամկետանց յուրաքանչյուր օրվա համար հարկ վճարողը կամ Օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում հարկային գործակալը վճարում է տույժ՝ ժամանակին չմուծված հարկի գումարի 0.15 տոկոսի չափով:

2. Սույն հոդվածի 1-ին կետով սահմանված տույժը վճարվում է ժամանակին չմուծված հարկի գումարների, հարկերի կանխավճարային մուծումների գումարների, ստուգման արդյունքներով հայտնաբերված (պակաս ցույց տրված) հարկվող օբյեկտի գծով հարկի գումարի նկատմամբ՝ դրանց վճարման ժամկետից անցած ամբողջ ժամանակաշրջանի համար, բայց ոչ ավելի, քան 365 օրվա համար:

3. Սույն հոդվածի 1-ին կետով սահմանված տույժը չի կիրառվում, եթե հարկի վճարման ժամկետի պահին հարկ վճարողն ուներ տվյալ կամ այլ հարկային պարտավորությունների դիմաց հաշվանցման ենթակա, սակայն դեռեւս տվյալ կամ այլ հարկային պարտավորությունների դիմաց չհաշվանցված գերավճար, որն ամբողջությամբ բավարար է ժամանակին չմուծված հարկի գումարից հաշվանցում կատարելու համար: Եթե գերավճարի գումարը ամբողջությամբ բավարար չէ ժամանակին չմուծված հարկի գումարից հաշվանցելու համար, ապա տույժը կիրառվում է ժամանակին չմուծված հարկի մնացած (չհաշվանցված) մասի նկատմամբ:

Հոդված 87. Հարկային հաշվետվությունը սահմանված ժամկետից ուշ ներկայացնելը

1. Հարկ վճարողների (հարկային գործակալների)կողմից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին ներկայացվող հարկային հաշվետվությունը Օրենսգրքով սահմանված ժամկետից ուշացնելու դեպքում այդ ժամկետին հաջորդող յուրաքանչյուր 15 օրվա համար հարկ վճարողից (հարկային գործակալից) գանձվում է տուգանք՝ հարկային հաշվետվությունում արտացոլված հարկի ընդհանուր գումարի 5 տոկոսի չափով, բայց ոչ ավել, քան այդ հարկի ընդհանուր գումարն է:

2. Սույն հոդվածով սահմանված տուգանքը չի կիրառվում, քանի դեռ չի լրացել յուրաքանչյուր 15 օրը:

Հոդված 88. Հարկվող օբյեկտը պակաս ցույց տալը

1. Հարկվող օբյեկտը պակաս ցույց տալու դեպքում հարկ վճարողների (հարկային գործակալների) կողմից Օրենսգրքով սահմանված կարգով ենթակա է վճարման պակաս ցույց տրված հարկվող օբյեկտի համար նախատեսված (հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից հաշվարկված) հարկի գումարը, ինչպես նաեւ տուգանք՝ այդ գումարի 50 տոկոսի չափով, իսկ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից խախտումն արձանագրվելուց հետո մեկ տարվա ընթացքում նույն հարկատեսակի գծով հարկվող օբյեկտը կրկին պակաս ցույց տալու դեպքում տուգանք՝ հարկի ամբողջ գումարի չափով` եթե Օրենսգրքով այլ բան նախատեսված չէ:

2. Հարկվող օբյեկտը պակաս ցույց տալը՝ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններին ներկայացված տվյալ հաշվետու ժամանակաշրջանի հարկային հաշվետվություններում հարկվող օբյեկտը ցույց չտալը կամ էլ գործունեություն չիրականացնելու (հարկվող օբյեկտներ չառաջանալու) մասին կեղծ տվյալներ (տեղեկություններ) ներկայացնելն է:

3. Հարկվող օբյելտը պակաս ցույց տալու համար սույն հոդվածով սահմանված տուգանքը չի կիրառվում, քանի դեռ հարկ վճարողի (հարկային գործակալի) կողմից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնին չի ներկայացվել հարկային հաշվետվությունները:

Հոդված 89. Ապօրինի ձեռնարկատիրությամբ եւ ապօրինի գործունեությամբ զբաղվելը

1. Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով չգրանցված կամ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններում Օրենսգրքով սահմանված կարգով չհաշվառված անձանց կողմից ձեռնարկատիրական գործուեությամբ զբաղվելու (ապօրինի ձեռնարկատիրության) դեպքում գանձվում է տուգանք` այդ գործունեության արդյունքում Օրենսրքով սահմանված կարգով հաշվարկված իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) 50 տոկոսից եւ գույքագրմամբ արձանագրված` այդ գործունեության իրականացման հետ կապված գույքի, ապրանքների կամ այլ ակտիվների արժեքի 25 տոկոսից առավելագույնի չափով (բացառությամբ սույն հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված դեպքի): Սույն մասով սահմանված տուգանքը նշանակելուց հետո` մեկ տարվա ընթացքում սույն մասում նշված խախտումը կրկնելու դեպքում գանձվում է տուգանք` իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) 100 տոկոսից եւ գույքագրամբ արձանագրված` այդ գործունեության իրականացման հետ կապված գույքի, ապրանքների կամ այլ ակտիվների արժեքի 50 տոկոսից առավելագույնի չափով (բացառությամբ սույն հոդվածի 3-րդ կետով սահմանված դեպքի): Սույն մասով սահմանված տուգանքն ապօրինի ձեռնարկատիրություն իրականացնողների համար ապօրինի ձեռնարկատիրության մասով վերջնական հարկային պարտավորություն է:

2. Առանց լիցենզիայի լիցենզավորման ենթակա գործունեությամբ զբաղվող աձանց կողմից լիցենզավորման ենթակա գործունեությամբ զբաղվելու (ապօրինի գործունեություն) դեպքում ապօրինի գործունեությամբ զբաղվող անձանցից, բացի Օրենսգրքով սահմանված հարկային եւ օրենքով սահմանված պարտադիր վճարների գծով պարտավորություններից, գանձվում է նաեւ տուգանք` այդ գործունեության լիցենզիա ստանալու համար օրենքով սահմանված պետական տուրքի տասնապատիկի չափով: Սույն մասով սահմանված տուգանքը չի կիրառվում այն անձանց նկատմամբ, որոնց լիցենզիայի գործողությունը կասեցված է եղել առանց լիցենզավորող մարմնի որոշման:

3. Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով չգրանցված կամ Օրենսգրքով սահմանված կարգով հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններում չհաշվառված անձանց կողմից Հայատանի Հանրապետության օրենսդրությամբ արգելված գործունեությամբ զբաղվելու դեպքում, բացի օրենքով սահմանված պատասխանատվության այլ միջոցների կիրառումից, գանձվում է նաեւ տուգանք` իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) 100 տոկոսից եւ գույքագրմամբ արձանագրված` այդ գործունեության իրականացման հետ կապված գույքի, ապրանքների կամ այլ ակտիվների արժեքի 50 տոկոսից առավելագույնի չափով: Սույն մասով սահմանված տուգանքն արգելված գործունեություն իրականացնողների համար արգելված գործունեության մասով վերջնական հարկային պարտավորություն է:

4. Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գրանցված եւ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմիններում Օրենսգրքով սահմանված կարգով հաշվառված անձանց կողմից Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ արգելված գործունեությամբ զբաղվելու դեպքում, բացի օրենքով սահմանված պատասխանատվության այլ միջոցների կիրառումից եւ հարկային ու պարտադիր այլ վճարների պարտավորություններից գանձվում է նաեւ տուգանք` իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) 100 տոկոսից եւ գույքագրմամբ արձանագրված` այդ գործունեության իրականացման հետ կապված գույքի, ապրանքների կամ այլ ակտիվների արժեքի 50 տոկոսից առավելագույնի չափով:

Հոդված 90. Ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները եւ ծառայությունները սահմանված կարգով չգրանցելը

1. Ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները չգրանցելու, այսինքն առաքվող, տրամադրվող, տեղափոխվող կամ վաճառվող արտադրանքը, ապրանքները, ինչպես նաեւ կատարվող աշխատանքները եւ մատուցվող ծառայությունները (այսուհետ մինչեւ հոդվածի վերջը ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաներ) Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով չգրանցելու դեպքում հարկ վճարողներից գանձվում է՝

տուգանք՝ ձեռնարկատիրական գործունեության չգրանցված առարկաների իրացման գներով արտահայտված (հաշվարկված) ամբողջ արժեքի 25 տոկոսի չափով, այդ թվում՝ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների իրացված մասի համար:

Հարկ վճարողը տուգանքը մուծում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից խախտման փաստն արձանագրվելուց հետո՝ երեսնօրյա ժամկետում: Նշված ժամկետում տուգանքը չմուծելու դեպքում այն կրկնապատկվում է:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից սույն հոդվածի 1-ին կետում նշված խախտումն արձանագրվելուց հետո՝ 1 տարվա ընթացքում ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները չգրանցելու կրկնական փաստ արձանագրելու դեպքում գանձվում է՝

տուգանք՝ ձեռնարկատիրական գործունեության չգրանցված առարկաների իրացման գներով արտահայտված (հաշվարկված) ամբողջ արժեքի 50 տոկոսի չափով, այդ թվում՝ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների իրացված մասի համար:

Հարկ վճարողը տուգանքը մուծում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից խախտման փաստն արձանագրվելուց հետո՝ երեսնօրյա ժամկետում: Նշված ժամկետում տուգանքը չմուծելու դեպքում այն կրկնապատկվում է:

3. Ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները Օրենսգրքի բաղկացուցիչ մասը կազմող հավելվածով սահմանված կարգով գրանցված գներից բարձր գներով իրացնելիս հարկ վճարողից գանձվում է՝

տուգանք՝ տարբերության գումարի 25 տոկոսի չափով, այդ թվում՝ նաեւ չիրացված ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների մնացորդների համար: Հարկ վճարողը տուգանքը մուծում է հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից խախտման փաստն արձանագրվելուց հետո՝ երեսնօրյա ժամկետում: Նշված ժամկետում տուգանքը չմուծելու դեպքում այն կրկնապատկվում է:

4. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից սույն հոդվածի 3-րդ կետում նշված խախտումն արձանագրվելուց հետո՝ 1 տարվա ընթացքում ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաները Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով գրանցված գներից թանկ իրացնելու կրկնական փաստ արձանագրելու դեպքում գանձվում է՝

տուգանք՝ տարբերության գումարի 50 տոկոսի չափով, այդ թվում՝ նաեւ չիրացված ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների մնացորդների համար: Հարկ վճարողը տուգանքը մուծում է հարկային տեսչության կողմից խախտման փաստն արձանագրվելուց հետո՝ երեսնօրյա ժամկետում: Նշված ժամկետում տուգանքը չմուծելու դեպքում այն կրկնապատկվում է:

5. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից յուրաքանչյուր հասցեի (կետի) համար ձեռնարկատիրական գործունեության առարկաների գրանցման գրքերը հաստատվում են հարկ վճարողի ներկայացրած` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված համապատասխան փաստաթղթերի առկայության դեպքում:

6. Սույն հոդվածով նախատեսված տուգանքները չեն կիրառվում, եթե խախտումները կատարվել են այն հաշվետու ժամանակաշրջանում, որի համար սահմանված կարգով հարկ վճարողի կողմից ներկայացվել են հարկային հաշվետվությունները:

7. Սույն հոդվածում նշված խախտումներ հայտնաբերելու դեպքում (այդ թվում՝ նաեւ այն հաշվետու ժամանակաշրջանների առումով, որոնց համար արդեն ներկայացվել են հաշվապահական հաշվետվություններ (հայտարարագրեր) կամ իրացման շրջանառությունից (կամ համախառն եկամտից) բխող հարկային պարտավորություններն արտացոլող՝ Օրենսգրքով եւ հարկային հարաբերությունները կարգավորող մյուս իրավական ակտերով նախատեսված այլ փաստաթղթեր) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինը կարող է օգտվել Օրենսգրքի 71-րդ հոդվածով սահմանված իրավունքից:

8. Սույն հոդվածով նախատեսված տուքանքների կիրառումը հարկ վճարողին չի ազատում սահմանված հարկային պարտավորությունների կատարումից:

Հոդված 91. Գնորդի պահանջով հաշվարկային փաստաթուղթ դուրս չգրելը

Գնորդի պահանջով մատակարարվող ապրանքների, մատուցվող ծառայությունների, կատարվող աշխատանքների գործարքների համար հաշվարկային փաստաթուղթ (այդ թվում՝ եկամուտները, ծախսերը հիմնավորող կամ հարկային հաշիվ) Օրենսգրքով սահմանված կարգով դուրս չգրելու դեպքում կազմակերպություններից եւ անհատ ձեռնարկատերերից գանձվում է տուգանք`

եթե այդ գործարքների լրիվ արժեքով հատուցման գումարը կազմում է մինչեւ մեկ մլն դրամ` 150 հազար դրամի չափով,

եթե այդ գործարքների լրիվ արժեքով հատուցման գումարը կազմում է մեկ մլն դրամ եւ ավելի` այդ գործարքների լրիվ արժեքով հատուցման գումարի 25 տոկոսի չափով:

Հոդված 92. Ապրանքների ոչնչացման կամ շրջանառությունից դուրս բերման դեպքերը

Սույն Օրենսգրքով նախատեսված դրոշմավորման ենթակա չդրոշմավորված, ինչպես նաեւ ապօրինի ձեռք բերված դրոշմանիշերով դրոշմավորված ապրանքների եւ Օրենսգրքի 93-րդ հոդվածով նախատեսված ապօրինի գործունեության ընթացքում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված ցանկում ընդգրկված ապրանքների իրացման դեպքերում այդ ապրանքները ենթակա են ոչնչացման (դրանց՝ այդ ապրանքային տեսքով շրջանառությունից դուրս բերման) հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների կողմից՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:

Հոդված 93. Անապրանք հաշվարկային փաստաթղթեր դուրս գրել եւ ձեռք բերելը

1. Սույն Օրենսգրքի դրույթների կիրառման առումով անապրանք փաստաթուղթը հարկերի հաշվարկման եւ (կամ) վճարման համար հիմք հանդիսացած` հարկային հաշվառման մեջ ներառված` Օրենսգրքով սահմանված պահանջներին ձեւականորեն համապատասխանող վճարահաշվարկային այն փաստաթուղթն է , որում նշված գործարքը (ապրանքի կամ ծառայության իրացում) այդ փաստաթուղթը կազմած կողմերի միջեւ փաստացի չի կատարվել կամ կատարվել է այդ փաստաթղթում նշված պայմաններից էականորեն տարբերվող պայմաններով:

Սույն հոդվածի կիրառման առումով էականորեն տարբերվող պայմաններ են համարվում կատարված գործարքի (իրացված ապրանքի, ծառայության) տեսականին, գինը, քանակը, գումարը:

2. Հաշվարկային փաստաթղթերը չեն համարվում անապրանք,եթե անձն ապրանքների մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման պայմանագրի համաձայն կրում է գործարքը կատարելու պարտավորություն :

3. Անապրանք փաստաթղթեր դուրս գրած եւ ձեռք բերած անձանց նկատմամբ կիրառվում է տուգանք գործարքի (իրացված ապրանքի կամ ծառայության) փաստացի կատարումը հավաստող` անապրանք փաստաթղթում նշված էական պայմանների (այդ թվում` դրանցից որեւէ մեկի) 20 եւ ավելի տոկոս շեղման դեպքում`շեղման (դրամական արտահայտությամբ) 100 տոկոսի չափով, բայց ոչ պակաս, քան յուրաքանչյուր անապրանք փաստաթղթի մասով 1 միլիոն դրամից:

Սույն հովածում նշված խախտումը մեկ տարվա ընթացքում կրկնվելու դեպքում կիրառվում է տուգանք` շեղման կրկնապատիկի չափով, բայց ոչ պակաս քան յուրաքանչյուր անապրանք փաստաթղթի մասով 2 միլիոն դրամը:

Հոդված 94. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձանց աշխատանքներին խոչընդոտելը

1. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձանց աշխատանքների խոչընդոտում է համարվում Օրենսգրքով սահմանված դեպքերում եւ կարգով`

ա) հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի կողմից հարկային ստուգման հանձնարարագիրը չստորագրելը կամ

բ) հարկ վճարողի պաշտոնատար անձի (լիազորված այլ անձի) 10 աշխատանքային օրից ավելի բացակայությունը` հաշված ստուգման հանձնարարագիրը հարկ վճարողին ներկայացնելու օրվանից կամ

գ) հարկային հսկողություն իրականացնող անձանց իրեր եւ փաստաթղթեր չտրամադրելը կամ

դ) հարկային հսկողություն իրականացնող պաշտոնատար անձանց տարածքներ կամ շինություններ մուտք գործելը Օրենսգրքով չնախատեսված հիմքերով արգելելը,

ե) օրենսգրքով սահմանված այլ խոչընդոտները:

Հոդված 95. Պակաս ցույց տրված հարկի, ինչպես նաեւ տույժերի եւ տուգանքների գումարները բյուջե վճարելու ժամկետները

Հարկ վճարողները (հարկային գործակալները) պակաս ցույց տրված հարկվող օբյեկտի համար հարկի գումարը, ինչպես նաեւ Օրենսգրքի 86-93-րդ հոդվածների համաձայն հաշվարկված տույժերը եւ տուգանքները բյուջե են վճարում հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի կողմից համապատասխան ակտ ներկայացվելուց հետո 10-օրյա ժամկետում, եթե նշված հոդվածներով տուգանքների վճարման այլ ժամկետ սահմանված չէ:

Հոդված 96. Հարկային այլ իրավախախտումների համար պատասխանատվության կիրառումը

Սույն Օրենսգրքով պատասխանատվություն կարող է սահմանվել նաեւ հարկային այլ իրավախախտումների համար:

Գլուխ 11. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողությունների բողոքարկման կարգը

Հոդված 97. Բողոքարկման իրավունքը

1. Յուրաքանչյուր հարկ վճարող (հարկային գործակալ) իրավունք ունի բողոքարկել հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց կողմից ընդունված ակտերըկամ նրանց գործողությունները կամ անգործությունը, եթե հարկ վճարողի կարծիքով այդպիսի գործողությունները կամ անգործությունը խախտել են նրա իրավունքները կամ այդ անձանց կողմից ճիշտ չեն կիրառվել հարկային հարաբերությունները կարգավորող իրավական ակտերի դրույթները:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի պաշտոնատար անձանց կողմից ընդունված ակտերը կամ նրանց գործողությունները կամ անգործությունը կարող են բողոքարկվել հարկային հսկողության վերադաս մարմնին կամ դատարան: Ընդ որում, հարկային հսկողության վերադաս մարմնին բողոքի ներկայացումը չի սահմանափակում նույնանման բողոքի ներկայացումը դատարան:

Հոդված 98. Հարկային հսկողության վերադաս մարմնին բողոքի ներկայացման կարգը եւ ժամկետները

1. Հարկային հսկողության մարմնի պաշտոնատար անձանց ընդունած ակտերի, նրանց գործողությունների կամ անգործության բողոքարկումը հարկային հսկողության վերադաս մարմնին հարկ վճարողի (հարկային գործակալի) կողմից ներկայացվում է գրավոր:

2. Հարկային հսկողության վերադաս մարմին բողոքը ներկայացվում է պաշտոնատար անձի կողմից ստուգման ակտ գրելու կամ հարկ վճարողի իրավունքը խախտելու օրվան հաջորդող մեկ ամսվա ընթացքում:

Հոդված 99. Բողոքի ներկայացման հետեւանքները

1. Հարկային հսկողության վերադաս մարմնին կամ դատարան բողոքի ներկայացումը չի դադարեցնում բողոքարկվող ակտում նշված՝ հարկային պարտավորությունների կատարումը, բացառությամբ սույն հոդվածով նախատեսված դեպքերի:

2. Եթե բողոքարկումը քննարկող հարկային հսկողության վերադաս մարմինը հիմքեր ունի ենթադրելու, որ բողոքարկվող ակտի դրույթները կամ հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի գործողությունները ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն չեն համապատասխանում օրենսդրությանը, ապա հարկային հսկողության վերադաս մարմինն իրավունք ունի ամբողջությամբ կամ մասամբ դադարեցնել բողոքարկվող ակտում նշված հարկային պարտավորությունների կատարումը: Ակտի կատարման դադարեցման որոշումն ընդունունվում է հարկային հսկողության վերադաս մարմնի ղեկավարի կողմից:

Հոդված 100. Հարկային հսկողության վերադաս մարմնի կողմից հարկային հսկողություն իրականացնող մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողությունների բողոքարկման քննարկումը

1. Հարկային հսկողության վերադաս մարմնի կողմից հարկ վճարողի բողոքը քննարկվում է ոչ ուշ, քան բողոքը ստանալուց մեկ ամսվա ընթացքում:

2. Հարկային հսկողություն իրականացնող մարմնի ստուգման ակտի բողոքարկման քննարկման արդյունքներով հարկային հսկողության վերադաս մարմինը կարող է.

ա) բողոքը թողնել առանց բավարարման

բ) փոփոխել ստուգման ակտը կամ նոր որոշում կայացնել

գ) անվավեր համարել ստուգման ակտը: