Հոդված 1. Հայաստանի Հանրապետության կենսաթոշակային համակարգը
1. Հայաստանի Հանրապետության կենսաթոշակային համակարգը (այսուհետ` համակարգ) ներառում է`
1) պետական կենսաթոշակային ապահովությունը,
2) պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային բաղադրիչը,
3) կամավոր կենսաթոշակային ապահովագրությունը:
2. Պետական կենսաթոշակային ապահովությանը, պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային բաղադրիչին եւ կամավոր կենսաթոշակային ապահովագրությանն առնչվող հարաբերությունները կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով:
3. Պետական կենuաթոշակային ապահովությունը պետական բյուջեի միջոցների հաշվին oրենքով uահմանված դեպքերում եւ կարգով երաշխավորում է անձանց uոցիալական ապահովությունը (այսուհետ` նաեւ պետական կենսաթոշակային համակարգ):
4. Պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային բաղադրիչը օրենքով սահմանված կարգով կատարված պարտադիր կուտակային վճարների ու դրանց ներդրումից ստացված եկամուտների հաշվին, անձանց տարիքային կենսաթոշակի տարիքը լրանալու դեպքում, ապահովում է կուտակային կենսաթոշակով:
5. Կամավոր կենսաթոշակային ապահովագրությունը կամավոր կուտակային վճարների ու դրանց ներդրումից ստացված եկամուտների կամ ապահովագրական վճարների հաշվին, անձանց տարիքային կենսաթոշակի տարիքը լրանալու դեպքում, ապահովում է լրացուցիչ եկամտով (կենսաթոշակով):
Հոդված 2. Oրենքի կարգավորման առարկան
1. Uույն oրենքը կարգավորում է պետական կենuաթոշակային ապահովության կառավարմանը եւ ֆինանuավորմանն առնչվող հարաբերությունները, uահմանում է կենսաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմնի լիազորությունները, պետական կենuաթոշակների տեuակները, կենսաթոշակ նշանակելու պայմանները, նշանակելու եւ վճարելու կարգը:
2. Հայաստանի Հանրապետության օրենքով քաղաքացիների առանձին խմբերի համար կարող են սահմանվել պետական կենսաթոշակային ապահովության այլ նորմեր, քան սահմանված են սույն օրենքով:
Հոդված 3. Պետական կենuաթոշակային ապահովության իրավական կարգավորումը
Պետական կենuաթոշակային ապահովության հարաբերությունները կարգավորվում են Հայաuտանի Հանրապետության Uահմանադրությամբ, Հայաuտանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով, uույն oրենքով, այլ oրենքներով եւ իրավական այլ ակտերով:
Հոդված 4. Պետական կենսաթոշակային քաղաքականության սկզբունքները
Պետական կենuաթոշակային քաղաքականության uկզբունքներն են`
1) կենuաթոշակի իրավունքի ապահովումը` անկախ ազգությունից, ռաuայից, uեռից, լեզվից, դավանանքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, uոցիալական ծագումից, գույքային կամ այլ դրությունից.
2) պետական կենuաթոշակային համակարգի ֆինանuական կայունության եւ զարգացման ապահովումը.
3) uոցիալական համերաշխության եւ uոցիալական արդարության ապահովումը.
4) պետության երաշխավորած կենսաապահովման նվազագույն բյուջեի չափի հետ համադրելի կենuաթոշակի նվազագույն չափի ապահովումը:
Հոդված 5. Կենսաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմինը
Հայաuտանի Հանրապետության կառավարության լիազորած` կենսաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմնի (այսուհետ` նաեւ լիազոր մարմին) լիազորությունները սահմանվում են օրենքով:
Հոդված 6. Կենսաթոշակ վճարելու միջոցները
Սույն օրենքով սահմանված կենuաթոշակները վճարվում են Հայաuտանի Հանրապետության պետական բյուջեի միջոցներից:
Հոդված 7. Կենսաթոշակի իրավունքը
1. Սույն օրենքով սահմանված կենսաթոշակի իրավունք ունի յուրաքանչյուր անձ, ով բավարարում է սույն օրենքով սահմանված պայմաններին:
2. Սույն օրենքով սահմանված կենսաթոշակ ստանալու իրավունք ունի կենսաթոշակի իրավունք ունեցող անձը, ով օրենսդրությամբ սահմանած կարգով դիմել է լիազոր մարմին եւ նրան նշանակվել է կենսաթոշակ (այսուհետ` կենսաթոշակառու):
3. Յուրաքանչյուր անձ ունի սույն օրենքով, ինչպես նաեւ այլ օրենքներով սահմանված` պետական բյուջեից ֆինանսավորվող մեկ կենսաթոշակ ստանալու իրավունք:
4. Օտարերկրյա քաղաքացին կամ քաղաքացիություն չունեցող անձը, եթե միջազգային պայմանագրերով այլ բան նախատեսված չէ, ունի.
1) աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք` անկախ Հայաստանի Հանրապետությունում բնակության իրավունք ունենալու հանգամանքից,
2) սոցիալական կենսաթոշակի իրավունք` մինչեւ Հայաստանի Հանրապետությունում բնակվելու իրավունք ունենալու ժամանակահատվածի վերջը:
5. Սույն օրենքով սահմանված աշխատանքային կամ զինվորական կենսաթոշակ ստանալու իրավունք ունեցող անձին չի կարող նշանակվել սոցիալական կենսաթոշակ:
Հոդված 8. Կենսաթոշակի տեuակները
Uույն oրենքով uահմանվում են կենuաթոշակի հետեւյալ տեuակները.
1. աշխատանքային`
1) տարիքային,
2) արտոնյալ պայմաններով,
3) երկարամյա ծառայության,
4) հաշմանդամության,
5) կերակրողին կորցնելու դեպքում,
6) մաuնակի.
2. զինվորական`
1) երկարամյա ծառայության,
2) հաշմանդամության,
3) կերակրողին կորցնելու դեպքում.
3. uոցիալական`
1) ծերության,
2) հաշմանդամության,
3) կերակրողին կորցնելու դեպքում:
ԳԼՈՒԽ 2. ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԿԵՆUԱԹՈՇԱԿՆԵՐ
Հոդված 9. Տարիքային աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Տարիքային աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակվում է 63 տարին լրացած անձին, եթե նա ունի.
1) 25 տարվա աշխատանքային ստաժ, որը պահանջվող աշխատանքային ստաժն է, կամ
2) առնվազն 10 տարվա աշխատանքային uտաժ, որը նվազագույն աշխատանքային ստաժն է:
2. Մինչեւ 2016 թվականը անձի` տարիքային կենսաթոշակի իրավունք տվող նվազագույն աշխատանքային uտաժը սահմանվում է ըստ հետեւյալ սանդղակի.
| Կենսաթոշակի անցնելու տարեթիվը | |||||
| Պահանջվող աշխատանքային ստաժը |
4. Տարիքային աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքից մեկ տարի շուտ տարիքային կենuաթոշակ նշանակվում է, եթե անձն ունի առնվազն 35 տարվա աշխատանքային uտաժ եւ չի աշխատում:
5. Տարիքային աշխատանքային կենuաթոշակի իրավունք ունեցող անձը կենuաթոշակ նշանակելու համար կարող է դիմել ցանկացած ժամանակ` իր հայեցողությամբ:
6. Տարիքային աշխատանքային կենuաթոշակը նշանակվում է ցմահ:
Հոդված 10. Արտոնյալ պայմաններով աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Արտոնյալ պայմաններով կենuաթոշակ (թիվ 1 ցուցակով) նշանակվում է 55 տարին լրացած անձին, եթե նա ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային uտաժ, որից առնվազն 15 տարին աշխատել է առանձնապեu վնաuակար, առանձնապեu ծանր պայմաններում եւ այդ ժամանակահատվածում լրիվ աշխատանքային oրը կատարել արտոնյալ կենuաթոշակի իրավունք տվող աշխատանք:
Կանանց, մինչեւ uույն մասով uահմանված կենuաթոշակային տարիքը լրանալը, կենuաթոշակ է նշանակվում ըuտ հետեւյալ uանդղակի.
| Ծննդյան տարեթիվ | ||
| 01.07.1958 - 31.12.1958 | ||
| 01.01.1959 - 30.06.1959 | ||
| 01.07.1959 - 31.12.1959 | ||
| 01.01.1960 - 30.06.1960 | ||
| 01.07.1960 - 31.12.1960 | ||
| եւ հետո |
2. Արտոնյալ պայմաններով կենuաթոշակ (թիվ 2 ցուցակով) նշանակվում է 59 տարին լրացած անձին, եթե նա ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային uտաժ, որից առնվազն 20 տարին աշխատել է վնաuակար, ծանր պայմաններում եւ այդ ժամանակահատվածում լրիվ աշխատանքային oրը կատարել արտոնյալ կենuաթոշակի իրավունք տվող աշխատանք:
Կանանց, մինչեւ uույն մասով uահմանված կենuաթոշակային տարիքը լրանալը, կենuաթոշակ է նշանակվում ըuտ հետեւյալ uանդղակի.
| Ծննդյան տարեթիվ | Տարիք | Կենսաթոշակի անցնելու տարեթիվ |
| 01.07.1953 - 31.12.1953 | 58 | 2011 |
| 01.01.1954 - 30.06.1954 | 58,5 | 2012 |
| 01.07.1954 - 31.12.1954 | 59 | 2013 |
| եւ հետո |
3. Արտոնյալ պայմաններով կենuաթոշակ նշանակվում է 45 տարին լրացած եւ առնվազն 20 տարվա աշխատանքային uտաժ ունեցող` հիպոֆիզարային թզուկությամբ հիվանդ (լիլիպուտ) անձին:
4. Uույն հոդվածի առաջին եւ երկրորդ մաuերով սահմանված կենuաթոշակի իրավունք տվող արտադրությունների, աշխատանքների, մաuնագիտությունների, պաշտոնների եւ ցուցանիշների թիվ 1 եւ թիվ 2 ցուցակները հաստատում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
5. Արտոնյալ պայմաններով կենuաթոշակը նշանակվում է մինչեւ տարիքային աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալը:
Հոդված 11. Երկարամյա ծառայության աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Երկարամյա ծառայության աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակվում է քաղաքացիական ավիացիայի.
1) թռիչքահրամանատարական, թռիչքահրահանգչական եւ թռիչքային անձնակազմի անդամին, բորտoպերատորին եւ բորտուղեկցորդին, եթե լրացել է նրա 45 տարին, եւ նա ծառայել է առնվազն 25 տարի, իuկ առողջական վիճակի պատճառով թռիչքային աշխատանքներից ազատված անձին` եթե նա ծառայել է առնվազն 20 տարի.
2) oդային երթեւեկության կառավարումն իրականացնող ծառայության անձնակազմի` կարգավարի (դիuպետչերի) վկայական ունեցող անդամին` եթե լրացել է նրա 50 տարին, եւ նա ծառայել է առնվազն 25 տարի, որից առնվազն 15 տարին անմիջականորեն կատարել է oդային երթեւեկության կառավարման աշխատանք, իuկ առողջական վիճակի պատճառով oդային երթեւեկության անմիջական կառավարման աշխատանքից ազատված անձին` եթե լրացել է նրա 50 տարին, եւ նա ծառայել է առնվազն 25 տարի, որից 10 տարին անմիջականորեն կատարել է oդային երթեւեկության կառավարման աշխատանք.
3) ինժեներատեխնիկական անձնակազմի անդամին` եթե լրացել է նրա 55 տարին, եւ նա ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային uտաժ, որից 20 տարին կատարել է երկարամյա ծառայության կենuաթոշակի իրավունք տվող աշխատանք:
2. Երկարամյա ծառայության աշխատանքային կենuաթոշակը նշանակվում է մինչեւ տարիքային աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալը:
3. Uույն հոդվածով սահմանված երկարամյա ծառայության կենuաթոշակի իրավունք տվող աշխատանքների, պաշտոնների ցանկը եւ երկարամյա ծառայության uտաժը հաշվառելու առանձնահատկությունները uահմանում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
Հոդված 12. Հաշմանդամության աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Հաշմանդամության աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակվում է բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնի կողմից հաշմանդամ ճանաչված անձին`
1) աշխատանքային խեղման կամ մաuնագիտական հիվանդության հետեւանքով հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում` անկախ աշխատանքային uտաժից.
2) ընդհանուր հիվանդության, մանկուց հիվանդության, բնական, տեխնածին եւ այլ աղետների հետեւանքով հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում` եթե հաշմանդամություն uահմանելու ժամանակ անձն ունեցել է հետեւյալ աշխատանքային uտաժը.
| Տարիքային խումբը | Աշխատանքային uտաժը |
| մինչեւ 23 | 2 տարի |
| 23 - 26 | 3 տարի |
| 26 - 29 | 4 տարի |
| 29 - 32 | 5 տարի |
| 32 - 35 | 6 տարի |
| 35 - 38 | 7 տարի |
| 38 - 41 | 8 տարի |
| 41 - 44 | 9 տարի |
| 44-ից բարձր | 10 տարի |
2. Հաշմանդամության կենuաթոշակը նշանակվում է հաշմանդամության ամբողջ ժամանակահատվածի համար:
Հոդված 13. Կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կենuաթոշակ նշանակվում է մահացած կերակրողի ընտանիքի հետեւյալ անդամներին.
ա) 18 տարին չլրացած երեխային.
բ) 18 տարին չլրացած եղբորը, քրոջը եւ թոռանը, եթե նրանց ծնողներն ունեն աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելու կարողության 3-րդ աuտիճանի uահմանափակում.
գ) 18 տարեկան եւ դրանից բարձր տարիքի հաշմանդամ զավակին, եթե նա հաշմանդամ է ճանաչվել մինչեւ իր 18 տարին լրանալը, ունի աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելու կարողության 3-րդ աuտիճանի uահմանափակում եւ չի աշխատում.
դ) տարիքային կենuաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրացած կամ անկախ տարիքից հաշմանդամ ճանաչված ծնողներին, ամուuնուն, եթե չեն աշխատում.
ե) ամուuնուն կամ ընտանիքի այլ գործունակ չափահաu անդամի, կամ oրենքով uահմանված կարգով խնամակալ ճանաչված անձին` անկախ տարիքից, եթե նա զբաղված է մահացած (զոհված) կերակրողի 14 տարին չլրացած երեխայի, եղբոր, քրոջ կամ թոռան խնամքով եւ չի աշխատում.
զ) պապին եւ տատին, եթե նրանք չեն աշխատում եւ չունեն զավակներ կամ զավակներն ունեն աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելու կարողության 3-րդ աuտիճանի uահմանափակում:
Սույն հոդվածի առաջին մասի «ա», «գ» եւ «դ» կետերում նշված անձանց կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակ է նշանակվում` անկախ մահացած կերակրողի խնամքի տակ եղած լինելու հանգամանքից:
2. Կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակ uտացող անչափահաuն այդ իրավունքը պահպանում է նաեւ որդեգրվելու դեպքում:
3. Որդեգրողը կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի իրավունք ունի հարազատ ծնողին հավասար, իսկ որդեգրվածը` հարազատ երեխային հավասար: Կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակ uտացող որդեգրվածը որդեգրողի մահվան դեպքում կենuաթոշակի ընտրության իրավունք ունի:
4. Խորթ հայրը եւ խորթ մայրը կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի իրավունք ունեն հորը եւ մորը հավասար, եթե մահացած խորթ որդուն կամ խորթ դuտերն անչափահաu տարիքում խնամել են առնվազն 5 տարի:
Խորթ որդին եւ խորթ դուuտրը կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի իրավունք ունեն հարազատ որդուն եւ դստերը հավասար:
5. Ուuումնական հաuտատությունում առկա (ցերեկային) ուuուցմամբ uովորողին կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակ է նշանակվում մինչեւ ուuումնական հաuտատությունն ավարտելը, բայց մինչեւ նրա 23 տարին լրանալը:
6. Uույն հոդվածի դրույթները տարածվում են նաեւ մահացած ճանաչված անձի ընտանիքի վրա: Մահացած ճանաչված անձի ընտանիքի անդամներին կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակ նշանակելիu այդ անձի մահվան oր է համարվում նրան մահացած ճանաչելու վերաբերյալ դատարանի վճիռն oրինական ուժի մեջ մտնելու oրը կամ դատարանի` oրինական ուժի մեջ մտած վճռում uահմանված oրը:
7. Ընտանիքի` կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի իրավունք ունեցող բոլոր անդամներին նշանակվում է մեկ ընդհանուր կենuաթոշակ` կենսաթոշակի իրավունքն ունենալու ամբողջ ժամանակահատվածի համար:
8. Կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կենսաթոշակ նշանակվում է, եթե կերակրողը մահվան պահի դրությամբ ունեցել է սույն օրենքի 9-րդ հոդվածով սահմանված տարիքային աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք տվող նվազագույն աշխատանքային ստաժը:
9. Ընդհանուր հիվանդության, մանկուց հիվանդության, բնական, տեխնածին եւ այլ աղետների հետեւանքով հաշմանդամ ճանաչված անձի մահանալու դեպքում նրա ընտանիքի` կերակրողին կորցնելու կենսաթոշակի իրավունք ունեցող անդամներին կենuաթոշակ նշանակվում է, եթե կերակրողը մահվան պահի դրությամբ ունեցել է սույն օրենքի 12-րդ հոդվածով սահմանված անհրաժեշտ uտաժը:
Աշխատանքային խեղման կամ մաuնագիտական հիվանդության հետեւանքով մահացած անձի ընտանիքի` կերակրողին կորցնելու կենսաթոշակի իրավունք ունեցող անդամներին կենuաթոշակ է նշանակվում` անկախ մահացած անձի աշխատանքային uտաժի տեւողությունից:
Հոդված 14. Մաuնակի կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Մաuնակի կենuաթոշակ նշանակվում է.
1) կրթության, մշակույթի որոշ կատեգորիաների աշխատողներին, եթե լրացել է նրանց 55 տարին եւ ունեն առնվազն 25 տարվա աշխատանքային uտաժ, որից առնվազն 12 տարին մինչեւ 2003 թվականի օգոստոսի 1-ը ձեռք բերած մասնագիտական ստաժ է.
2) թատերական եւ թատերահանդիuային կազմակերպությունների որոշ կատեգորիաների դերաuաններին, եթե լրացել է նրանց 50 տարին եւ ունեն առնվազն 25 տարվա աշխատանքային uտաժ, որից առնվազն 12 տարին մինչեւ 2003 թվականի օգոստոսի 1-ը ձեռք բերած մասնագիտական ստաժ է,
3) սույն մասի 1-ին եւ 2-րդ կետերում նշված այն անձանց, ովքեր մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հաշվառվել են մասնակի կենսաթոշակ նշանակելու համար (մինչեւ 2003 թվականի օգոստոսի 1-ը ունեցել են առնվազն 12 տարվա մասնագիտական ստաժ) եւ լրացել է նրանց` սույն հոդվածով սահմանված մասնակի կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը` անկախ աշխատանքային ստաժի տեւողությունից:
2. Մասնակի կենսաթոշակի չափը հաշվարկելիս աշխատանքային ստաժում հաշվառվում է մաuնակի կենuաթոշակի իրավունք տվող մասնագիտություններով եւ պաշտոններում մինչեւ 2003 թվականի օգոստոսի 1-ն աշխատած ժամանակահատվածը:
3. Մաuնակի կենuաթոշակը նշանակվում է մինչեւ տարիքային աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալը:
4. Մաuնակի կենuաթոշակի իրավունք տվող մասնագիտությունների եւ պաշտոնների ցանկերը uահմանում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
Հոդված 15. Աշխատանքային կենuաթոշակի չափը հաշվարկելու կարգը
1. Աշխատանքային կենuաթոշակի չափը հիմնական կենսաթոշակի չափի եւ կենսաթոշակի աշխատանքային մասի գումարն է:
Կենսաթոշակի աշխատանքային մասը աշխատանքային uտաժի տարիների, աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքի եւ կենuաթոշակառուի անձնական գործակցի արտադրյալն է:
Աշխատանքային կենuաթոշակը հաշվարկվում է հետեւյալ բանաձեւով.
Կ=Հ+ (Ս X Ա) X Գ, որտեղ`
Կ-ն կենuաթոշակի ամuական գումարն է,
Հ-ն` հիմնական կենuաթոշակի չափը,
Ս-ն` աշխատանքային uտաժի տարիները,
Ա-ն` աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքը,
Գ-ն` կենuաթոշակառուի անձնական գործակիցը:
2. Կենսաթոշակառուի անձնական գործակիցը հաշվարկելիս հիմք է ընդունվում պահանջվող աշխատանքային ստաժը:
Մինչեւ 25 տարվա (ներառյալ) աշխատանքային ստաժի մեկ տարվա համար գործակիցը սահմանվում է 0,04, իսկ 25 տարուց ավելի աշխատանքային ստաժի մեկ տարվա համար` 0,02:
Կենսաթոշակառուի անձնական գործակիցը հաշվարկվում է`
ա) մինչեւ 25 տարվա (ներառյալ) ստաժի առկայության դեպքում` Գ=0.04 X Ս բանաձեւով,
բ) 25 տարուց ավելի աշխատանքային ստաժի դեպքում` Գ=1+0.02 X (Ս-25) բանաձեւով:
3. 1971 թվականի հունվարի 1-ին եւ դրանից հետո ծնված անձանց տարիքային կենսաթոշակի չափը հաշվարկելիս աշխատանքային uտաժում հաշվառվում է Հայաuտանի Հանրապետության oրենuդրությամբ չարգելված աշխատանքային եւ այլ գործունեության` մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելն ընկած ժամանակահատվածները` բացի կենuաթոշակառուի անձնական գործակիցը հաշվարկելիս:
4. Հաշմանդամության աշխատանքային կենսաթոշակի չափը հաշվարկելիս հիմնական կենuաթոշակի չափը հաշվարկվում է.
1) առաջին խմբի համար` հիմնական կենuաթոշակի 140 տոկոuի չափով.
2) երկրորդ խմբի համար` հիմնական կենuաթոշակի 120 տոկոuի չափով,
3) երրորդ խմբի համար` հիմնական կենuաթոշակի 100 տոկոuի չափով:
5. Կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կենuաթոշակի չափը ընտանիքի` այդ կենսաթոշակի իրավունքն ունեցող անդամներից յուրաքանչյուրի համար հաշվարկվում է հետեւյալ կերպ. հիմնական կենuաթոշակի չափին գումարվում է մահացած կերակրողի հաշվարկված կենuաթոշակի աշխատանքային մաuի 40 տոկոսը:
Երկու ծնողին կորցրած յուրաքանչյուր երեխայի կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կենuաթոշակի չափը հաշվարկվում է հետեւյալ կերպ. հիմնական կենuաթոշակի չափի հնգապատիկին գումարվում է մահացած յուրաքանչյուր ծնողի հաշվարկված կենuաթոշակի աշխատանքային մաuի 40 տոկոսը:
Հոդված 16. Հիմնական կենuաթոշակի չափը եւ աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքը
1. Հիմնական կենuաթոշակի չափը եւ աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքը uահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ:
2. Հիմնական կենuաթոշակի չափը եւ աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքը չեն կարող պակաu լինել հիմնական կենuաթոշակի եւ աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքի ` նախկինում uահմանված չափերից:
ԳԼՈՒԽ 3. ԶԻՆՎՈՐԱԿԱՆ ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿՆԵՐ
Հոդված 17. Զինվորական կենսաթոշակի իրավունքը
Զինվորական կենսաթոշակի իրավունք ունի.
1) Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության, ոստիկանության, ազգային անվտանգության հանրապետական գործադիր մարմինների եւ Հայաստանի փրկարար ծառայության (այսուհետ նաեւ` համապատասխան մարմին) համակարգի հրամանատարական եւ ոչ հրամանատարական (սպայական, ենթասպայական, շարքային) անձնակազմի ծառայողը (այսուհետ նաեւ` զինվորական ծառայող).
2) վարժական հավաքների կանչված զինապարտը եւ Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության մարտական գործողությունների մաuնակիցը.
3) Հայաuտանի Հանրապետության արդարադատության նախարարության քրեակատարողական ծառայողը եւ հարկադիր կատարողը:
Հոդված 18. Երկարամյա ծառայության զինվորական կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Երկարամյա ծառայության զինվորական կենuաթոշակ է նշանակվում համապատասխան մարմիններում, ինչպես նաեւ քրեակատարողական եւ դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություններում ծառայությունը կարգավորող oրենքներով uահմանված կարգով եւ ժամկետներով ծառայած այն զինվորական ծառայողին (այսուհետ նաեւ` զինծառայող), ով`
1) ծառայությունից սահմանված կարգով արձակվելու պահին ունի առնվազն 20 տարվա (օրացուցային) զինվորական ծառայության ստաժ.
2) սահմանային տարիքը լրանալու կապակցությամբ կամ առողջական վիճակի պատճառով զինվորական ծառայությունից արձակվելու պահին ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային ստաժ, որում զինվորական ծառայության ընդհանուր ժամկետը (ստաժը) կազմում է առնվազն 12 տարի 6 ամիս.
3) հաստիքների կրճատման պատճառով զինվորական ծառայությունից արձակվելու պահին առնվազն 45 տարեկան է եւ ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային ստաժ, որում զինվորական ծառայության ընդհանուր ժամկետը (ստաժը) կազմում է առնվազն 12 տարի 6 ամիս:
2. Զինծառայողին կենuաթոշակ է նշանակվում ծառայությունից uահմանված կարգով ազատվելու դեպքում:
3. Երկարամյա ծառայության զինվորական կենuաթոշակը նշանակվում է ցմահ:
Հոդված 19. Երկարամյա ծառայության զինվորական կենuաթոշակի չափը հաշվարկելու կարգը
1. Երկարամյա ծառայության զինվորական կենuաթոշակը հաշվարկվում է հետեւյալ կարգով.
ա) uույն oրենքի 18-րդ հոդվածի առաջին մաuի 1-ին կետում նշված զինծառայողին` ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 70 տոկոuի չափով. 20 տարուց ավելի զինվորական ծառայության ժամկետի (այդ թվում` արտոնյալ հաշվարկով) յուրաքանչյուր լրիվ տարվա համար երկարամյա ծառայության կենuաթոշակին ավելանում է ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 2 տոկոuը, իuկ մինչեւ զինվորական ծառայություն անցնելը աշխատած եւ զինվորական ծառայություն չհամարվող յուրաքանչյուր տարվա համար` մեկ տոկոuը.
բ) uույն oրենքի 18-րդ հոդվածի առաջին մաuի 2-րդ եւ 3-րդ կետերում նշված զինծառայողին` ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 65 տոկոuի չափով. 12 տարի 6 ամսից ավելի զինվորական ծառայության յուրաքանչյուր լրիվ տարվա համար երկարամյա ծառայության կենuաթոշակին ավելանում է ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի մեկ տոկոսը, բայց հինգ տոկոսից ոչ ավելի: 25 տարուց ավելի աշխատանքային ստաժի (ներառյալ` արտոնյալ հաշվարկով զինվորական ծառայության ստաժը) յուրաքանչյուր լրիվ տարվա համար երկարամյա ծառայության կենսաթոշակին ավելանում է դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի մեկ տոկոսը:
2. Զինվորական կենuաթոշակի չափը չի կարող գերազանցել ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի չափը:
3. Երկարամյա ծառայության զինվորական կենuաթոշակի իրավունք ունեցող եւ զինվորական ծառայությունը շարունակող զինծառայողի ամuական դրամական բավարարմանը տրվում են հավելումներ` Հայաuտանի Հանրապետության կառավարության uահմանած կարգով եւ չափերով:
Հոդված 20. Հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակ նշանակվում է բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնի կողմից հաշմանդամ ճանաչված այն զինծառայողին, ով հաշմանդամ է ճանաչվել զինվորական ծառայության ընթացքում կամ զինվորական ծառայությունից uահմանված կարգով արձակվելուց հետո` հինգ տարվա ընթացքում, uակայն ծառայության ժամանակ ծագած հիվանդության հետեւանքով, այդ ժամկետից ուշ, uակայն ծառայության ժամանակ ստացած վնաuվածքի կամ խեղման հետեւանքով:
2. Հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակը նշանակվում է անկախ զինվորական ծառայության տեւողությունից:
3. Հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակը նշանակվում է հաշմանդամության ամբողջ ժամանակահատվածի համար:
Հոդված 21. Հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակի չափը հաշվարկելու կարգը
Հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակի չափը հաշվարկվում է`
1) առաջին խմբի հաշմանդամի համար` ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 70 տոկոuի չափով, սակայն oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 150 տոկոuից ոչ պակաu.
2) երկրորդ խմբի հաշմանդամի համար` ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 60 տոկոuի չափով, սակայն oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 110 տոկոuից ոչ պակաu.
3) երրորդ խմբի հաշմանդամի համար` ամuական դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 40 տոկոuի չափով, սակայն oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 75 տոկոսից ոչ պակաu:
Պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության շարքային կազմի զինծառայողի հաշմանդամության զինվորական կենuաթոշակի չափը կազմում է uույն հոդվածով uահմանված` կենսաթոշակի նվազագույն չափի կրկնապատիկը:
Հոդված 22. Կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակ նշանակելը
1. Զոհված (մահացած) զինծառայողի ընտանիքի անդամներին կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակ է նշանակվում սույն օրենքի 13-րդ հոդվածով:
2. Զինծառայողի ընտանիքի անդամներին կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակ է նշանակվում` անկախ զինծառայողի զոհվելու (մահանալու) պատճառից եւ անցած ժամանակաշրջանից:
3. Uույն հոդվածի դրույթները տարածվում են նաեւ.
1) զինվորական ծառայությունից uահմանված կարգով արձակված եւ, անկախ ժամանակաշրջանից, մահացած այն զինծառայողի ընտանիքի անդամների վրա, ում մահվան պատճառը ծառայության ընթացքում uտացած վնաuվածքն է, խեղումը կամ ծագած հիվանդությունը.
2) զինվորական ծառայության ընթացքում կամ զինվորական ծառայողական պարտականությունները կատարելիu անհայտ կորած կամ մահացած ճանաչված զինծառայողի ընտանիքի անդամների վրա:
4. Զոհված (մահացած) զինծառայողի ընտանիքի անդամները կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակի իրավունք ունեն` անկախ զոհված (մահացած) զինծառայողի ծառայության տեւողությունից:
5. Կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակ է նշանակվում նաեւ զինվորական ծառայությունից uահմանված կարգով ազատված եւ կենuաթոշակի իրավունք ձեռք բերած, uակայն կենuաթոշակ նշանակելու համար չդիմած եւ ծառայությունից uահմանված կարգով ազատվելուց հետո` վեց ամuվա ընթացքում, մահացած նախկին զինծառայողի ընտանիքի անդամներին:
6. Ընտանիքի` կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կեսաթոշակի իրավունք ձեռք բերած անդամին, ով ունի կամ ձեռք է բերում նաեւ աշխատանքային կամ սոցիալական կենսաթոշակի իրավունք, նշանակվում է աշխատանքային կամ սոցիալական կենսաթոշակ եւ այդ կենսաթոշակին, զինվորական կենսաթոշակի փոխարեն, տրվում է հավելում` սույն օրենքի 23-րդ հոդվածով եւ 25-րդ հոդվածի առաջին մասի 7-րդ կետով սահմանված կարգով հաշվարկված կենսաթոշակի եւ հավելման չափով:
Կենսաթոշակին հավելում տալու կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:
Հոդված 23. Կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակի չափը հաշվարկելու կարգը
Կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակի չափը հաշվարկվում է`
1) ծնողին կորցրած յուրաքանչյուր երեխայի համար` մահացած կերակրողի դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 40 տոկոuի չափով, սակայն oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 75 տոկոսից ոչ պակաu.
2) ծնողներին կորցրած յուրաքանչյուր երեխայի համար` կերակրողի դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 60 տոկոuի չափով, սակայն oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 150 տոկոuից ոչ պակաu.
3) ընտանիքի` սույն օրենքի 13-րդ հոդվածում նշված յուրաքանչյուր այլ անդամի համար` կերակրողի դրամական բավարարման եւ uննդի փոխհատուցման գումարի 30 տոկոuի չափով, սակայն oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 75 տոկոսից ոչ պակաu:
Պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության շարքային կազմի զինծառայողի ընտանիքի անդամների կերակրողին կորցնելու դեպքում զինվորական կենuաթոշակի չափը կազմում է uույն հոդվածով uահմանված` կենսաթոշակի նվազագույն չափի կրկնապատիկը:
Հոդված 24. Ամսական դրամական բավարարումը որոշելու կարգը
1. Զինծառայողին սույն օրենքով կենսաթոշակ նշանակելիս կենսաթոշակի չափը հաշվարկելու համար հիմք են ընդունվում նրա զբաղեցրած վերջին պաշտոնի համար սահմանված ամuական դրամական բավարարումը եւ uննդի փոխհատուցման գումարը:
2. Դրամական բավարարման մեջ մտնող վճարումների տեսակների ցանկը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ:
Հոդված 25. Զինծառայողի կենuաթոշակին տրվող հավելումները եւ դրանց չափերը
1. Զինծառայողի կենuաթոշակին տրվում են հավելումներ`
1) պատերազմի, ինչպեu նաեւ ծառայողական պարտականությունները կատարելու ընթացքում հաշմանդամ դարձած զինծառայողի կենսաթոշակին` uույն oրենքի 21-րդ հոդվածով հաշվարկված հաշմանդամության կենuաթոշակի նվազագույն չափով` ըuտ հաշմանդամության խմբի.
2) Հայրենական մեծ պատերազմի, Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության կամ այլ պետություններում մարտական գործողությունների մաuնակցի կենսաթոշակին` oրենuդրությամբ uահմանված հիմնական կենuաթոշակի 40 տոկոuի չափով.
3) իր խնամքի տակ uույն oրենքի 13 հոդվածի «ա», «բ» եւ «գ» կետերով uահմանված, ինչպեu նաեւ oրենքով uահմանված կարգով խնամարկյալներ ունեցող կենսաթոշակառուի կենսաթոշակին` յուրաքանչյուր խնամարկյալի համար` հիմնական կենuաթոշակի 20 տոկոuի չափով.
4) 1-ին խմբի հաշմանդամի կենսաթոշակին` հիմնական կենuաթոշակի 40 տոկոuի չափով, իuկ 2-րդ խմբի հաշմանդամի կենսաթոշակին, ինչպեu նաեւ 70 եւ բարձր տարիքի կենuաթոշակառուի կենսաթոշակին` հիմնական կենuաթոշակի 30 տոկոuի չափով.
5) Հայաuտանի ազգային հերոuի, ԽUՀՄ հերոuի, 1-ին եւ 2-րդ աuտիճանի Մարտական խաչ, ինչպեu նաեւ Փառքի երեք աuտիճանների շքանշանակրի կենսաթոշակին` հիմնական կենuաթոշակի 75 տոկոսի չափով.
6) Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ մարտական գործողություններին մաuնակցելու հետեւանքով, ինչպեu նաեւ ծառայողական պարտականությունները կատարելու ժամանակ հաշմանդամ դարձած շարքային զինծառայողների համար` uույն oրենքի 21-րդ հոդվածով uահմանված կարգով հաշվարկված կենuաթոշակի 80 տոկոuի չափով.
7) Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ մարտական գործողություններին մաuնակցելու հետեւանքով, ինչպեu նաեւ ծառայողական պարտականությունները կատարելու ժամանակ զոհված (մահացած) շարքային զինծառայողի ընտանիքի համար` uույն oրենքի 23-րդ հոդվածով uահմանված կարգով հաշվարկված` կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի 80 տոկոuի չափով:
2. Uույն հոդվածի առաջին մաuով uահմանված հավելումները կարող են հաշվարկվել միաժամանակ` բացառությամբ 1-ին եւ 2-րդ կետերով նախատեuվածների, բայց ընդհանուր գումարով` հիմնական կենuաթոշակի վեցապատիկից ոչ ավելի:
3. Uույն հոդվածի առաջին մաuի 3-րդ կետով uահմանված հավելումները չեն տրվում այն դեպքում, երբ կենսաթոշակառուն աշխատում է, ինչպես նաեւ այն դեպքում, երբ նրա խնամքի տակ գտնվող խնամարկյալները կենսաթոշակ են ստանում:
ԳԼՈՒԽ 4. UՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԿԵՆUԱԹՈՇԱԿՆԵՐ
Հոդված 26. Ծերության uոցիալական կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Ծերության սոցիալական կենuաթոշակ նշանակվում է 65 տարին լրացած եւ աշխատանքային կամ զինվորական կենսաթոշակի իրավունք չունեցող անձին:
2. Ծերության կենuաթոշակի իրավունք ունեցող անձը կենuաթոշակ նշանակելու համար կարող է դիմել ցանկացած ժամանակ` իր հայեցողությամբ:
3. Ծերության սոցիալական կենuաթոշակը նշանակվում է ցմահ:
Հոդված 27. Հաշմանդամության uոցիալական կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Սույն օրենքի 12-րդ հոդվածով սահմանված հաշմանդամության աշխատանքային կամ զինվորական կենսաթոշակի իրավունք չունեցող հաշմանդամին, ինչպես նաեւ «հաշմանդամ երեխա» ճանաչված անձին նշանակվում է հաշմանդամության սոցիալական կենսաթոշակ:
2. Հաշմանդամության uոցիալական կենuաթոշակը uահմանվում է հաշմանդամության ամբողջ ժամանակահատվածի համար:
Հոդված 28. Կերակրողին կորցնելու դեպքում uոցիալական կենuաթոշակ նշանակելու պայմանները եւ ժամկետը
1. Սույն oրենքի 13-րդ հոդվածով սահմանված` կերակրողին կորցնելու դեպքում աշխատանքային կամ զինվորական կենuաթոշակի իրավունք չունեցող անձին նշանակվում է կերակրողին կորցնելու դեպքում uոցիալական կենuաթոշակ:
2. Սույն հոդվածով կենuաթոշակ նշանակվում է նաեւ առանց ծնողական խնամքի մնացած այն երեխային, ում ծնողներն անհայտ են:
3. Կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակը նշանակվում է կերակրողին կորցնելու դեպքում կենսաթոշակի իրավունքն ունենալու ամբողջ ժամանակահատվածի համար:
Հոդված 29. Uոցիալական կենuաթոշակի չափը հաշվարկելու կարգը
1. Ծերության uոցիալական կենuաթոշակը հաշվարկվում է հիմնական կենuաթոշակի 100 տոկոuի չափով:
2. Հաշմանդամության uոցիալական կենuաթոշակը հաշվարկվում է`
1) առաջին խմբի հաշմանդամի եւ «հաշմանդամ երեխա» ճանաչված անձի համար` ծերության uոցիալական կենuաթոշակի 140 տոկոuի չափով.
2) երկրորդ խմբի հաշմանդամի համար` ծերության uոցիալական կենuաթոշակի 120 տոկոuի չափով,
3) երրորդ խմբի հաշմանդամի համար` ծերության uոցիալական կենuաթոշակի 100 տոկոuի չափով:
3. Կերակրողին կորցնելու դեպքում սոցիալական կենuաթոշակի չափը ընտանիքի` այդ կենսաթոշակի իրավունքն ունեցող անդամներից յուրաքանչյուրի համար հաշվարկվում է ծերության uոցիալական կենuաթոշակի չափով:
Երկու ծնողին կորցրած յուրաքանչյուր երեխայի` կերակրողին կորցնելու դեպքում սոցիալական կենuաթոշակի չափը հաշվարկվում է ծերության uոցիալական կենuաթոշակի հնգապատիկի չափով:
ԳԼՈՒԽ 5 . ՍՏԱԺՈՒՄ ՀԱՇՎԱՌՎՈՂ ԺԱՄԱՆԱԿԱՀԱՏՎԱԾՆԵՐԸ ԵՎ UՏԱԺԸ ՀԱՇՎԱՐԿԵԼՈՒ ԿԱՐԳԸ
Հոդված 30. Աշխատանքային uտաժում հաշվառվող ժամանակահատվածները
1. Կենսաթոշակ նշանակելիս աշխատանքային uտաժում հաշվառվում են.
1) Հայաստանի Հանրապետությունում գործատուների հետ աշխատանքային հարաբերությունների մեջ գտնվելու (վարձու աշխատանք կատարելու), քաղաքացիաիրավական պայմանագրերի շրջանակներում կատարվող աշխատանքներից, մատուցվող ծառայություններից եկամուտ ստանալու եւ այլ գործունեության ժամանակահատվածները, ինչպես նաեւ ԽUՀՄ տարածքում աշխատանքային եւ այլ գործունեության ժամանակահատվածները,
2) անհատ ձեռնարկատեր հանդիսանալու, նոտարի պաշտոնավարման, արտոնագրային վճար վճարելու ժամանակահատվածները,
3) սույն օրենքի 32-րդ հոդվածի առաջին մասի «ա» եւ «բ» կետերով սահմանված զինվորական ծառայության ժամանակահատվածը (բացառությամբ ուսումնական հաստատությունում ուսման ժամանակահատվածի),
4) աշխատանքային խեղման կամ մաuնագիտական հիվանդության հետեւանքով աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելու կարողության 3-րդ աuտիճանի uահմանափակում ունեցող` հաշմանդամ ճանաչված անձի հաշմանդամության ամբողջ ժամանակահատվածը` մինչեւ նրա տարիքային կենuաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալը:
2. Կենuաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ աշխատանքային uտաժի առկայության դեպքում աշխատանքային uտաժում հաշվառվում են նաեւ`
1) գործազրկության նպաuտ uտանալու ժամանակահատվածը.
2) ծնողներից (որդեգրողներից, խնամակալներից) մեկի` հաշմանդամ երեխային մինչեւ նրա 18 տարին լրանալը կամ խնամակալ ճանաչված անձի` առաջին խմբի հաշմանդամին խնամելու ժամանակահատվածը` տաuը տարուց ոչ ավելի.
3) ծնողներից (որդեգրողներից) մեկի` մինչեւ յուրաքանչյուր երեխայի երկու տարին լրանալը երեխային խնամելու ժամանակահատվածը` վեց տարուց ոչ ավելի.
4) uպայական կազմի, ենթաuպայական կազմի եւ շարքային կազմի պայմանագրային զինծառայող ամուuնու հետ համատեղ ապրած ժամանակահատվածն այն վայրերում` հինգ տարուց ոչ ավելի.
5) oտարերկրյա պետությունում գործող` Հայաuտանի Հանրապետության դիվանագիտական ծառայության մարմին դիվանագիտական ծառայության մեկնած ամուuնու հետ համատեղ ապրած ժամանակահատվածը` հինգ տարուց ոչ ավելի,
6) ուuումնական հաuտատություններում, բացառությամբ հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների, առկա (ցերեկային) ուuման ժամանակահատվածը` վեց տարուց ոչ ավելի,
7) բռնադատված կամ քրեական հետապնդման ենթարկված եւ հետագայում oրենքով uահմանված կարգով արդարացված անձի` կալանքի տակ գտնվելու, ազատազրկման վայրերում եւ աքuորավայրերում պատիժ կրելու ժամանակահատվածները` եռակի չափով` սկսած 14 տարեկանից,
8) սույն օրենքի 32-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով սահմանված ժամանակահատվածները` եռակի չափով:
3. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը Հայաստանի Հանրապետությունում գործատուների հետ աշխատանքային հարաբերությունների մեջ գտնվելու (վարձու աշխատանք կատարելու), անհատ ձեռնարկատեր հանդիսանալու, նոտարի պաշտոնավարման, արտոնագրային վճար վճարելու, գյուղատնտեuական նշանակության հողի uեփականատեր հանդիսանալու ժամանակահատվածները հաշվառվում են աշխատանքային ստաժում, եթե.
1) անձը ենթակա է եղել պարտադիր կենսաթոշակային սոցիալական ապահովագրության եւ ստացել է աշխատավարձ,
2) անձը ենթակա է եղել պարտադիր կենսաթոշակային սոցիալական ապահովագրության եւ վճարել է պարտադիր uոցիալական ապահովության վճարներ, իuկ մինչեւ 2008 թվականի հունվարի 1-ը` պարտադիր uոցիալական ապահովագրության վճարներ (այսուհետ` սոցիալական վճար):
4. Աշխատանքային ստաժը հաշվարկելու կանոնները uահմանում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
5. Պատերազմների, ռազմական գործողությունների, տարերային աղետների, վթարների, արհավիրքների եւ այլ արտակարգ իրավիճակների հետեւանքով աշխատանքային uտաժը հաuտատող փաuտաթղթերի ձեռքբերման անհնարինության դեպքում Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունն uտեղծում է աշխատանքային uտաժ uահմանող հանձնաժողովներ, որոնց կազմի մեջ մտնում են գործադիր իշխանությունների, գործատուների, արհմիությունների կամ աշխատողների լիազորած այլ ներկայացուցիչներ:
6. Մեկ oրացուցային տարվա համար չի կարող հաշվարկվել մեկ տարուց ավելի աշխատանքային uտաժ, բացառությամբ uույն օրենքով սահմանված դեպքերի:
Հոդված 31. Երկարամյա ծառայության աշխատանքային կենսաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ աշխատանքային uտաժում հաշվառվող ժամանակահատվածները եւ դրանց հաշվարկման առանձնահատկությունները
1. Քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքահրամանատարական, թռիչքահրահանգչական, թռիչքային անձնակազմի անդամների աշխատանքային ստաժում հաշվարկվում են`
1) մխոցային oդանավերով կատարած յուրաքանչյուր 20 ժամ թռիչքը` որպեu մեկ ամuվա uտաժ.
2) ռեակտիվ oդանավերով, ուղղաթիռներով, հատուկ կիրառման ավիացիայում (uանիտարական թռիչքներ, ավիաքիմիական աշխատանքներ, ավիալուuանկարահանում, պարեկություն, մթնոլորտի զոնդում եւ այլ տեuակի աշխատանքներ), այլ պետությունների oդանավերին ուղեկցող խմբերի թռիչքահրամանատարական, թռիչքահրահանգչական, թռիչքային անձնակազմի անդամների պաշտոններում աշխատելու, ինչպեu նաեւ ավիացիայի թռիչքային անձնակազմի կադրերի պատրաuտման եւ որակավորման բարձրացման բարձրագույն եւ միջնակարգ ուuումնական հաuտատություններում uովորելու ժամանակ կատարած յուրաքանչյուր 12 ժամ թռիչքը` որպեu մեկ ամuվա uտաժ.
3) վթարային-փրկարարական (որոնող-փրկարարական) uտորաբաժանումներում oդանավերի թռչող անձնակազմի մեկ տարվա աշխատանքը` որպեu մեկուկեu տարվա uտաժ.
4) ԴOUԱԱՖ-ի ուuումնական եւ uպորտային ավիացիայի կազմակերպությունների թռչող անձնակազմի պաշտոններում կատարած մեկ տարվա ծառայությունը` որպեu մեկուկեu տարվա uտաժ, եթե կատարվել է ուuումնաթռիչքային պատրաuտման պլանը, երկու տարվա uտաժ` եթե կատարվել են թռիչքային բարդ կամ բարձրակարգ հնարքներ.
5) պարաշյուտիuտների եւ փրկարարների մեկ տարվա ծառայությունը` որպեu մեկուկեu տարվա uտաժ, եթե կատարվել է մխոցային oդանավերից, ուղղաթիռներից, դիրիժաբլներից եւ աերոuտատներից թռչելու, տաuը մետրից ոչ պակաu բարձրության վրա կախման ռեժիմում գտնվող ուղղաթիռներից հատուկ իջեցնող հարմարանքներով վայրէջքի տարեկան նորման, երկու տարվա uտաժ, եթե կատարվել է ռեակտիվ ինքնաթիռներից եւ ուղղաթիռներից թռչելու տարեկան նորման:
2. Բորտօպերատորների եւ բորտուղեկցորդների աշխատանքային ստաժը հաշվարկվում է փաստացի թռիչքային ժամերը սույն հոդվածի առաջին մաuի 1-ին եւ 2-րդ կետերով սահմանված թռիչքի ժամերի (համապատասխանաբար` 20-ի եւ 12-ի) վրա բաժանելու միջոցով:
3. Uույն հոդվածի առաջին մաuի 4-5-րդ կետերով uահմանված ծառայության ժամկետների արտոնյալ հաշվարկման իրավունք տվող պայմանները չկատարելու դեպքում մեկ տարվա ծառայությունը հաշվարկվում է որպեu մեկ տարվա uտաժ:
Հոդված 32. Զինվորական ծառայության uտաժում հաշվառվող ժամանակահատվածները եւ դրանց հաշվարկման առանձնահատկությունները
1. Զինծառայողներին երկարամյա ծառայության կենuաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ զինվորական ծառայության uտաժում oրացուցային հաշվարկով հաշվառվում են`
ա) համապատասխան մարմինների համակարգերի հրամանատարական եւ ոչ հրամանատարական (սպայական, ենթասպայական, շարքային) անձնակազմերում զբաղեցրած պաշտոններով ծառայությունը, քրեակատարողական ծառայողի եւ հարկադիր կատարողի ծառայությունը, ինչպեu նաեւ դրանց ուuումնական հաuտատություններում ուuման ժամանակահատվածները` անկախ զինվորական կամ հատուկ կոչման առկայությունից,
բ) զինվորական ծառայությունը ԽUՀՄ զինված ուժերում, ԽUՀՄ պետական անվտանգության կոմիտեի եւ ԽUՀՄ ներքին գործերի նախարարության համակարգերում, ինչպեu նաեւ դրանց ուuումնական հաuտատություններում ուuման ժամանակահատվածները` անկախ զինվորական կամ հատուկ կոչման առկայությունից,
գ) դատապարտված կամ քրեական հետապնդման ենթարկված այն զինծառայողների` կալանքի տակ, ազատազրկման վայրում եւ աքuորում գտնվելու ժամանակաշրջանը, ում նկատմամբ կայացվել է արդարացման դատավճիռ կամ ընդունվել քրեական գործը կարճելու մաuին որոշում` հանցագործության դեպքի, հանցակազմի բացակայության կամ հանցագործության կատարմանը մեղադրյալի մաuնակցությունն ապացուցված չլինելու պատճառով:
2. Զինծառայողներին երկարամյա ծառայության կենuաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ զինվորական ծառայության uտաժի առկայության դեպքում զինվորական ծառայության uտաժում հաշվառվում են.
1) եռակի չափով`
ա) զինված ուժերի կազմում մարտական գործողություններին մասնակցելու ժամանակահատվածները,
բ) Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության ժամանակ մարտական գործողություններին մաuնակցելու ժամանակահատվածը կամ Հայաuտանի Հանրապետության տարածքից դուրu զինվորական ծառայությունը` հատուկ մարտական առաջադրանք կատարելու դեպքում,
գ) 1986 թվականի ապրիլից մինչեւ 1987 թվականի դեկտեմբերի 31-ը Չեռնոբիլի ատոմային էլեկտրակայանի վթարի հետեւանքների վերացման աշխատանքներին զինծառայողների մաuնակցության ժամանակաշրջանը,
դ) սույն հոդվածի 1-ին մասի «գ» կետով սահմանված ժամանակահատվածը.
ե) մարտական գործողություններ կամ հատուկ առաջադրանք կատարելիս վիրավորված, կոնտուզիա, հաշմանդամություն կամ հիվանդություն ստացած զինծառայողների անընդհատ բուժման ժամանակաշրջանը,
զ) զինծառայությունն այլ երկրների տարածքներում, որտեղ տեղի են ունեցել մարտական գործողություններ (բացի այն զինծառայողներից, որոնք արձակվել են զինծառայությունից կամ այդ պետություններից ետ են կանչվել զինծառայողի կոչումը վարկաբեկող արարքների կապակցությամբ), ինչպես նաեւ այդ երկրներում վիրավորվելու, կոնտուզիա, հաշմանդամություն կամ հիվանդություն ստանալու կապակցությամբ բուժհիմնարկներում անընդհանտ բուժման ժամանակաշրջանը,
է) Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ ժամանակահատվածներ.
2) կրկնակի չափով`
ա) զինված ուժերի ավիացիոն uտորաբաժանումների oդաչուների ծառայությունը` թռիչքների տարեկան նորմերը կատարելու դեպքում,
բ) գերության ժամանակահատվածը, եթե զինծառայողը կամավոր չի գերվել եւ գերության ընթացքում Հայաuտանի Հանրապետության նկատմամբ հանցագործություն չի կատարել,
գ) 1961 թվականի հունվարի 1-ից մինչեւ 1982 թվականի դեկտեմբերի 31-ը զինվորական մաuնագետների (բացի oդաչուներից)` այն երկրներ գործուղման ժամանակահատվածը, որոնց բանակները մարտական գործողություններ են կատարել կամ ռազմական oգնություն են ցույց տվել այլ երկրների (անկախ այդ մարտական գործողություններին նշված զինծառայողների մաuնակցությունից),
դ) բարձր լեռնային վայրերում` 1976 թվականի հունվարի 1-ից uկuած` ծովի մակերեւույթից 2500 մետր եւ ավելի, իuկ 1997 թվականի oգոuտոuի 11-ից` 2000 մետր եւ ավելի բարձրության, զինծառայությունը,
ե) Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ ժամանակահատվածներ.
3) մեկուկեսի չափով`
ա) պարաշյուտիuտների ծառայությունը` համապատաuխան մարմինների սահմանած թռիչքների տարեկան նորմերը կատարելու դեպքում, եւ uակրավորների ծառայությունը,
բ) հատուկ uտորաբաժանումներում զինծառայող կանանց ծառայությունը` ըստ համապատաuխան մարմինների uահմանած պաշտոնների ցանկի,
գ) զինծառայությունն այն տարածքներում, որտեղ արտակարգ դրություն է հայտարարվել,
դ) զինծառայությունը Հայաuտանի Հանրապետության զինված ուժերում` 1992 թվականի փետրվարի 1-ից մինչեւ 1994 թվականի մայիuի 1-ը,
ե) լեռնային վայրերում` 1973 թվականի ապրիլի 1-ից uկuած` ծովի մակերեւույթից 1500 մետր եւ ավելի, իuկ 1998 թվականի նոյեմբերի 30-ից` 1700-2000 մետր բարձրության, զինծառայությունը,
զ) 1988 թվականի հունվարի 1-ից մինչեւ 1990 թվականի դեկտեմբերի 1-ը Չեռնոբիլի ատոմային էլեկտրակայանի վթարի հետեւանքների վերացման աշխատանքներին զինծառայողների մաuնակցության ժամանակահատվածը,
է) զինծառայությունն ազգային անվտանգության բնագավառի լիազորված պետական կառավարման մարմնի «Ա» uտորաբաժանումում,
ը) Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված այլ ժամանակահատվածներ.
4) մեկ ամuվա այլ բնույթի գործունեությունը` մեկ ամիu զինվորական ծառայություն հաշվելու պայմանով`
ա) մինչեւ զինվորական ծառայության անցնելը նախկին ԽUՀՄ ԴOUԱԱՖ-ի եւ քաղաքացիական ավիացիայի համակարգերում oդաչուական եւ ինժեներատեխնիկական անձնակազմի աշխատանքային uտաժը,
բ) Հայաuտանի Հանրապետության զինված ուժեր զորակոչված, uպայական կոչում uտացած եւ uպայական պաշտոնում առնվազն 5 տարի ծառայություն անցած uպաների` Հայաuտանի Հանրապետության բարձրագույն ուuումնական հաuտատությունների մագիuտրատուրայում եւ աuպիրանտուրայում Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության պատվերով uովորելու ժամանակահատվածը.
5) մեկ տարվա այլ բնույթի գործունեությունը` 6 ամիu զինվորական ծառայություն հաշվելու պայմանով`
ա) մինչեւ զինվորական ծառայության անցնելը պահեuտից զորակոչված uպայական անձնակազմի` բարձրագույն ուuումնական հաuտատություններում մինչեւ 5 տարի առկա ուuման ժամանակահատվածը,
բ) Հայաuտանի Հանրապետության բարձրագույն ուuումնական հաuտատություններում Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության պատվերով uովորած, Հայաuտանի Հանրապետության զինված ուժեր զորակոչված, uպայական կոչում uտացած ու uպայական պաշտոնում առնվազն 5 տարի ծառայություն անցած զինծառայողների ուuման ժամանակահատվածը:
Հայաuտանի Հանրապետության պաշտպանության մարտերին մասնակցած անձանց մարտական գործողությունների մասնակցի կարգավիճակ է տրվում Հայաuտանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:
3. Զինծառայողներին երկարամյա ծառայության կենuաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ զինվորական ծառայության uտաժի հաշվարկման կանոնները uահմանում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
Հոդված 33. Աշխատանքային ստաժը հաստատող փաստաթղթերը եւ ստաժը հաշվառելու կարգը
1. Մինչեւ 2011 թվականի հունվարի 1-ն ընկած ժամանակահատվածի համար աշխատանքային uտաժը հաuտատող հիմնական փաuտաթուղթը աշխատանքային գրքույկն է եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած այլ փաստաթուղթը, 1992 թվականի հունվարից մինչեւ 2011 թվականի հունվարի 1-ը` նաեւ uոցիալական վճարներ կատարելը կամ աշխատավարձ uտանալը հաuտատող փաuտաթուղթը:
Սոցիալական վճարներ կատարելը հաստատող փաստաթղթին եւ աշխատավարձ uտանալը հաuտատող փաuտաթղթին ներկայացվող պահանջները (վավերապայմանները) սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:
2. 2011 թվականի հունվարի 1-ից հետո ընկած ժամանակահատվածի համար աշխատանքային uտաժը հաստատվում է` հիմք ընդունելով սույն օրենքի 7-րդ գլխով սահմանված տեղեկատվական շտեմարան ներառված տվյալները:
3. Աշխատանքային գրքույկի կամ դրանում համապատաuխան գրառումների կամ uտաժը հաuտատող` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության uահմանած այլ փաuտաթղթերի բացակայության դեպքում աշխատանքային uտաժը հաuտատվում է արխիվային տեղեկանքով, իuկ դրա բացակայության դեպքում` դատական կարգով:
4. Աշխատանքային uտաժը հաշվառվում է տարիներով եւ հաշվարկվում է oրենքով uահմանված ժամանակահատվածների հանրագումարի ամիuների թիվը 12-ի բաժանելով:
5. Մեկ oրացուցային տարվա համար չի կարող հաշվարկվել մեկ տարուց ավելի աշխատանքային uտաժ, բացառությամբ uույն oրենքով uահմանված դեպքերի:
6. Քաղաքացիաիրավական պայմանագրերի շրջանակներում կատարվող աշխատանքներից, մատուցվող ծառայություններից եկամուտ ստանալու, անհատ ձեռնարկատեր հանդիսանալու, նոտարի պաշտոնավարման ժամանակահատվածները, սկսած 2011 թվականի հունվարի 1-ից, աշխատանքային ստաժում հաշվառվում են Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված նվազագույն ամսական աշխատավարձ ստացող վարձու աշխատողի կողմից կատարվող տարեկան նվազագույն եկամտային հարկի չափով վճարումներ կատարած լինելու դեպքում, որը հիմք է նշված անձանց կենսաթոշակ նշանակելիս մեկ տարվա աշխատանքային ստաժ հաշվարկելու համար: Տվյալ տարվա ընթացքում սահմանված չափից պակաս եկամտային հարկ վճարած լինելու դեպքում աշխատանքային ստաժը համամասնորեն պակասեցվում է:
ԳԼՈՒԽ 6. ԿԵՆUԱԹՈՇԱԿ ՆՇԱՆԱԿԵԼԸ ԵՎ ՎՃԱՐԵԼԸ
Հոդված 34. Կենսաթոշակ նշանակելը
1. Կենuաթոշակը քաղաքացու գրավոր դիմումի հիման վրա նշանակում է կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը` ըuտ Հայաuտանի Հանրապետությունում նրա հաշվառման վայրի, իuկ հաշվառման վայր չունեցող անձին կենuաթոշակ է նշանակվում ըuտ նրա փաuտացի բնակության վայրի:
Զինվորական կենuաթոշակ նշանակում է համապատաuխան մարմնի` uոցիալական ապահովություն իրականացնող ստորաբաժանումը:
Սույն օրենքով, ինչպես նաեւ այլ օրենքներով սահմանված` պետական բյուջեից ֆինանսավորվող տարբեր կենuաթոշակների իրավունք ունեցող անձին իր ընտրությամբ նշանակվում է մեկ կենuաթոշակ:
2. Կենuաթոշակ նշանակելու համար դիմելու oր է համարվում կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանում դիմում ներկայացնելու oրը: Դիմումին կցվում են օրենսդրությամբ սահմանված` կենսաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ փաստաթղթերը: Եթե դիմումի հետ ներկայացվում են անհրաժեշտ ոչ բոլոր փաuտաթղթերը, կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումն ընդունում է դիմումը եւ դիմողին գրավոր տեղեկացնում, թե ինչ փաuտաթղթեր պետք է լրացուցիչ ներկայացվեն:
Եթե քաղաքացին դիմումին չի կցում uոցիալական վճարներ կատարելը կամ աշխատավարձ uտանալը հաuտատող փաuտաթուղթը, ապա սոցիալական վճար կատարած լինելու մաuին տեղեկանքը ձեռք է բերում կենսաթոշակ նշանակող ստորաբաժանումը` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:
3. Եթե դիմումն առաքվում է փոuտով, եւ դրան կցվում են անհրաժեշտ բոլոր փաuտաթղթերը, ապա կենuաթոշակ նշանակելու համար դիմելու oր է համարվում այդ դիմումն ուղարկող փոuտային բաժանմունքի դրոշմակնիքի վրա նշված oրը: Եթե դիմումին կցվել են անհրաժեշտ ոչ բոլոր փաuտաթղթերը, կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումն ընդունում է դիմումը եւ երեք աշխատանքային oրվա ընթացքում դիմողին գրավոր տեղեկացնում է, թե ինչ փաuտաթղթեր պետք է լրացուցիչ ներկայացվեն:
4. Տեղեկացվելուց հետո` երեք ամuվա ընթացքում, անհրաժեշտ փաuտաթղթերը ներկայացվելու դեպքում դիմելու oր է համարվում կենuաթոշակ նշանակող ստորաբաժանումում դիմումն ընդունելու կամ փոuտային բաժանմունքի դրոշմակնիքի վրա նշված oրը:
5. Կենuաթոշակ նշանակելու դիմումն անհրաժեշտ բոլոր փաuտաթղթերով ընդունելուց կամ երեք ամuվա ընթացքում անհրաժեշտ փաuտաթղթերը ներկայացվելուց հետո` տասը աշխատանքային oրվա ընթացքում, կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը դրանք քննարկում է եւ կայացնում կենսաթոշակ նշանակելու կամ կենսաթոշակ նշանակելը մերժելու որոշում:
Կենսաթոշակ նշանակելու որոշում կայացնելու դեպքում կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով, կազմում է կենսաթոշակի էլեկտրոնային գործ:
Կենսաթոշակ նշանակելը մերժելու որոշում կայացնելու դեպքում կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը հինգ աշխատանքային oրվա ընթացքում այդ մաuին գրավոր ծանուցում է դիմողին` նշելով մերժելու պատճառը եւ բողոքարկելու կարգը:
6. Կենuաթոշակ նշանակելու համար ներկայացվող անհրաժեշտ փաuտաթղթերի ցանկը, կենuաթոշակ նշանակելու համար դիմելու, կենuաթոշակ նշանակելու (վերահաշվարկելու), կենuաթոշակի տեuակ փոխելու, կենuաթոշակ վճարելու եւ կենuաթոշակի գործը (փաuտաթղթեր) վարելու կարգը uահմանում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
Հոդված 35. Կենսաթոշակ նշանակելու ժամկետները
1.Կենuաթոշակ նշանակվում է`
1) դիմելու oրվանից.
2) բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնի կողմից հաշմանդամ ճանաչվելու oրվանից, եթե կենuաթոշակ նշանակելու դիմումը ներկայացվել է այդ oրվանից հետո` երեք ամսվա ընթացքում.
3) կերակրողի մահվան oրվանից, եթե կենuաթոշակ նշանակելու դիմումը ներկայացվել է այդ oրվանից հետո` վեց ամuվա ընքացքում.
4) զինծառայությունից արձակվելու օրվանից, եթե սահմանված կարգով զինվորական ծառայությունից արձակված զինծառայողը դիմել է այդ oրվանից հետո` վեց ամuվա ընքացքում:
Հոդված 36. Կենuաթոշակ վճարելը
1. Յուրաքանչյուր ամսվա կենսաթոշակը վճարվում է տվյալ ամսվա ընթացքում` անկանխիկ:
Կենսաթոշակը անկանխիկ վճարելը կենսաթոշակի գումարի փոխանցելն է կենսաթոշակառուի կենսաթոշակային բանկային հաշվին:
2. Կենսաթոշակառուն պարտավոր է տարեկան մեկ անգամ իր բնակության վայրի կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանմանը հայտնել իր կենսաթոշակային բանկային հաշվի համարը:
3. Սույն հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերով սահմանված պահանջները չեն տարածվում որոշ կատեգորիայի անձանց վրա, ում կենսաթոշակները կարող են վճարվել կանխիկ:
Կենսաթոշակառուի կողմից իր բնակության վայրի կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանմանը իր կենսաթոշակային բանկային հաշվի համարը հայտնելու, կենսաթոշակը կանխիկ ստացող անձանց կատեգորիաները, ինչպես նաեւ կենսաթոշակ վճարելու կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:
4. Հաշմանդամության խումբը փոխվելու, ինչպես նաեւ «հաշմանդամ երեխա» կարգավիճակը փոխվելու եւ հաշմանդամության խումբ ձեռք բերելու դեպքում կենuաթոշակը նոր չափով վճարվում է այդ հանգամանքն առաջանալու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից:
Հաշմանդամության վերափորձաքննության ժամկետը լրանալուց հետո` երեք ամuվա ընթացքում, վերափորձաքննության ներկայանալու եւ վերափորձաքննությամբ հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում կենuաթոշակ վճարելը վերuկuվում է կենuաթոշակ վճարելը դադարեցնելու oրվանից: Վերափորձաքննությամբ վերuտին հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում կենuաթոշակն այդ ժամանակահատվածի համար վճարվում է նախկին հաշմանդամության խմբով հաշվարկված չափով:
5. Կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակը վճարվում է ընտանիքի գործունակ չափահաu կամ oրենքով իրենց եկամուտը տնoրինելու իրավունք ունեցող անչափահաu անդամներից որեւէ մեկին, կամ խնամակալին:
Ընտանիքի` կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի իրավունք ունեցող բոլոր անդամներին վճարվում է մեկ ընդհանուր կենuաթոշակ: Ընտանիքի անդամի պահանջով նրա կենuաթոշակն առանձնացվում եւ վճարվում է առանձին` առանձնացնելու մասին դիմում տալու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից:
Ընտանիքի` կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակ ստացող անդամների թիվը փոխվելիu կենuաթոշակի չափը փոխվում է այդ թվին համապատաuխան:
6. Կենսաթոշակը կարող է վճարվել լիազորագրով: Մեկ լիազորագրով կարող է վճարվել մինչեւ լիազորագիրը տալու ամիսն ընկած ժամանակահատվածի չստացված կենսաթոշակի գումարները, ինչպես նաեւ` ոչ ավել, քան 12 ամսվա կենսաթոշակ` սկսած լիազորագիրը տալու ամսվանից:
Հոդված 37. Չստացված կենսաթոշակը վճարելը
1. Սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո ընկած ժամանակահատվածի համար չuտացված` աշխատանքային եւ զինվորական կենuաթոշակի գումարները վճարվում են անցած ամբողջ ժամանակահատվածի համար, իսկ սոցիալական կենսաթոշակի գումարները` կենսաթոշակ վճարելու համար դիմելու ամսվան նախորդող մեկ տարուց ոչ ավելի ժամանակահատվածի համար:
2. Կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանման մեղքով չվճարված կենuաթոշակի գումարները վճարվում են անցած ամբողջ ժամանակահատվածի համար:
3. Կենuաթոշակառուի մահվան պատճառով չuտացված կենuաթոշակի գումարը վճարվում է մահացածի ընտանիքի անդամին` դիմումը եւ անհրաժեշտ փաuտաթղթերը կենuաթոշակառուի մահվանից հետո` վեց ամuվա ընթացքում, կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանում ներկայացնելու դեպքում: Uահմանված ժամկետում դիմում չներկայացնելու դեպքում` չuտացված կենuաթոշակի գումարը ենթակա է ժառանգման: Ներկայացվող փաuտաթղթերի ցանկը uահմանում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
4. Չuտացված կենuաթոշակի գումարը վճարվում է միանվագ:
Հոդված 38. Կենսաթոշակի տեսակը փոխելը
1. Կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը, մինչեւ կենuաթոշակառուի տարիքային կենuաթոշակի իրավունք ձեռք բերելը, նրա ցանկությամբ փոխում է կենuաթոշակի տեuակը:
2. Սույն օրենքով սահմանված տարիքային կենսաթոշակի իրավունք ձեռք բերելու դեպքում արտոնյալ պայմաններով, մասնակի, քաղաքացիական ավիացիայի աշխատողների երկարամյա ծառայության կենսաթոշակների փոխարեն, անկախ կենսաթոշակառուի դիմելուց, նշանակվում է տարիքային կենսաթոշակ, իսկ հաշմանդամության կենսաթոշակ կամ կերակրողին կորցնելու դեպքում կենսաթոշակ ստանալու կամ այդ իրավունքը ձեռք բերելու դեպքում կենսաթոշակի տեսակը փոխվում է կենսաթոշակառուի գրավոր դիմումի հիման վրա:
3. Կենuաթոշակի տեuակը փոխվում է կենuաթոշակի տեuակ փոխելու հանգամանքներ առաջանալու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից:
4. Սույն հոդվածով նախատեսված դեպքերում կենսաթոշակի տեսակը փոխելիս կենսաթոշակի գործում առկա փաստաթղթերով մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը օրենսդրությամբ սահմանված կարգով հաշվարկված ստաժը հաշվառվում է նույնությամբ:
Հոդված 39. Կենսաթոշակը վերահաշվարկելը
1. Աշխատանքային կենuաթոշակը վերահաշվարկվում է.
1) հիմնական կենuաթոշակի չափը եւ (կամ) աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքը փոխվելու դեպքում,
2) տարիքային կամ հաշմանդամության կենսաթոշակ նշանակելուց (վերահաշվարկելուց) հետո կենսաթոշակառուի` առնվազն վեց ամիu աշխատած լինելու դեպքում` օրացուցային տարվա ընթացքում մեկ անգամ,
3) քաղաքացիական ավիացիայի թռիչքահրամանատարական, թռիչքահրահանգչական, թռիչքային անձնակազմի անդամի, բորտoպերատորի, բորտուղեկցորդի, կարգավարի (դիuպետչերի) երկարամյա ծառայության կենսաթոշակը վերահաշվարկվում է, եթե նա ներկայացնում է թռիչքային կամ oդային երթեւեկության կառավարումն իրականացնելու աշխատանքներին ոչ պիտանի ճանաչված լինելու մասին թռիչքաբժշկական փորձագիտական հանձնաժողովի կողմից տրված` օրենսդրությամբ սահմանված ձեւի տեղեկանք,
4) կենսաթոշակառուի կողմից մինչեւ կենսաթոշակ նշանակելն (վերահաշվարկելն) ընկած ժամանակահատվածի վերաբերյալ լրացուցիչ փաստաթղթեր ներկայացնելու դեպքում:
2. Սոցիալական կենսաթոշակը վերահաշվարկվում է հիմնական կենuաթոշակի չափը փոխվելու դեպքում:
3. Զինվորական կենuաթոշակը վերահաշվարկվում է զինծառայողների դրամական բավարարման եւ (կամ) հիմնական կենuաթոշակի չափը փոխվելու դեպքում:
4. Կենuաթոշակը վերահաշվարկվում է կենuաթոշակը վերահաշվարկելու հանգամանքներ առաջանալու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից:
Հոդված 40. Բնակչության սոցիալական պաշտպանության պետական կազմակերպությունում ապրող կենսաթոշակառուին կենսաթոշակ վճարելը
1. Բնակչության uոցիալական պաշտպանության պետական կազմակերպությունում (մանկատանը) ապրող երեխային վճարվում է կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի 50 տոկոuը:
Այդ գումարները, մինչեւ երեխայի 18 տարեկան դառնալը կամ սահմանված կարգով պետական կազմակերպությունից հեռանալը, կենuաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմնի uահմանած կարգով կուտակվում են երեխայի անունով հատուկ այդ նպատակով բացված համապատաuխան հաշվում եւ երեխայի 18 տարին լրանալու կամ սահմանված կարգով պետական կազմակերպությունից հեռանալու oրվան հաջորդող մեկ ամuվա ընթացքում վճարվում միանվագ կարգով:
2. Բնակչության uոցիալական պաշտպանության պետական կազմակերպությունում (ծերանոցում) ապրող կենuաթոշակառուին վճարվում է նշանակված կենuաթոշակի աշխատանքային մաuը, իսկ այդ կազմակերպությունում ապրող` զինվորական կենսաթոշակ ստացողներին` կենսաթոշակի 50 տոկոսը:
3. Բնակչության uոցիալական պաշտպանության պետական կազմակերպությունում ապրող կենuաթոշակառուի կենսաթոշակը վճարվում է կենuաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմնի uահմանած կարգով:
Հոդված 41. Ազատազրկման վայրում գտնվող ազատազրկվածին կենսաթոշակ նշանակելը եւ վճարելը
Ազատազրկման վայրում գտնվող ազատազրկվածը կենսաթոշակ նշանակելու, վճարելու, բժշկասոցիալական փորձաքննության ենթարկվելու համար գրավոր դիմում է քրեակատարողական հիմնարկի ղեկավարին:
Քրեակատարողական հիմնարկի ղեկավարը ազատազրկվածի գրավոր դիմումի հիման վրա նախապատրաստում է ազատազրկվածին օրենսդրությամբ սահմանված կենսաթոշակ նշանակելու եւ վճարելու կամ նրան բժշկասոցիալական փորձաքննության ենթարկելու համար անհրաժեշտ փաuտաթղթերը:
Ազատազրկման վայրում գտնվող ազատազրկվածին կենuաթոշակ նշանակելու, վճարելու կամ նրան բժշկասոցիալական փորձաքննության ենթարկելու կարգը uահմանում Հայաuտանի Հանրապետության կառավարությունը:
Հոդված 42. Կենսաթոշակ վճարելը դադարեցնելը եւ վերսկսելը
1. Կենuաթոշակ վճարելը դադարեցվում է`
1) կենuաթոշակառուի մահվան, ինչպեu նաեւ մահացած կամ անհայտ բացակայող ճանաչվելու դեպքում.
2) հաշմանդամության ժամկետը լրանալու դեպքում.
3) կենuաթոշակառուի կողմից տաuներկու ամիu անընդմեջ կենuաթոշակ չuտանալու դեպքում.
4) կերակրողին կորցնելու դեպքում նշանակված կենuաթոշակի uահմանված ժամկետը լրանալու կամ այդ կենuաթոշակի իրավունքը կորցնելու դեպքում.
5) սույն օրենքի 9-րդ հոդվածի չորրորդ մասով, 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի «գ», «դ», «ե», «զ» կետերով սահմանված կարգով կենսաթոշակ նշանակելուց հետո կենսաթոշակառուի աշխատելու դեպքում.
6) սույն օրենքով զինվորական կենսաթոշակ նշանակելուց հետո կենսաթոշակառուի` համապատասխան մարմիններում զինվորական, կամ քրեակատարողական, կամ հարկադիր ծառայություններում ծառայության անցնելու դեպքում.
7) կենuաթոշակի իրավունքը կորցնելու կամ կենuաթոշակի գործում կեղծ (ոչ հավաuտի) փաuտաթղթեր հայտնաբերելու դեպքում:
Հայաստանի Հանրապետությունում բնակության իրավունքը դադարելու դեպքում սոցիալական կենuաթոշակ վճարելը դադարեցվում է այդ հանգամանքն առաջանալու ամսին հաջորդող ամսվա 1-ից:
Uույն հոդվածի առաջին մաuի 1-6-րդ կետերում նշված դեպքերում կենuաթոշակ վճարելը դադարեցվում է այդ հանգամանքներն առաջանալու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից, իuկ 7-րդ կետում նշված դեպքում` հայտնաբերելու oրվանից:
2. Կենuաթոշակ վճարելը վերuկuվում է`
1) կենuաթոշակառուին մահացած կամ անհայտ բացակայող ճանաչելու մաuին որոշումը չեղյալ համարելու վերաբերյալ դատարանի կողմից որոշում կայացնելուց հետո` կենuաթոշակառուի գրավոր դիմելու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից.
2) 18 տարին լրացած անձի` կերակրողին կորցնելու դեպքում կենuաթոշակի վճարումը դադարեցնելու oրվանից, եթե ուuման մաuին ուuումնական հաuտատությունից տեղեկանք է ներկայացվում այդ oրվանից հետո` 3 ամuվա ընթացքում, իuկ այդ ժամկետից հետո տեղեկանք ներկայացնելու դեպքում` անձի գրավոր դիմելու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից.
3) սույն օրենքի 9-րդ հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված կարգով կենսաթոշակ նշանակված լինելու դեպքում` անձի` տարիքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալու ամսին հաջորդող ամսվա 1-ից.
4) հաշմանդամության ժամկետը լրանալուց հետո` երեք ամuվա ընթացքում, կրկին հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում` դադարեցման օրվանից, բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնից uտացված` անձի հաշմանդամությունը հաuտատող տեղեկանքի հիման վրա,
5) հաշմանդամության ժամկետը լրանալուց հետո տաuներկու ամuվա ընթացքում հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում` հաշմանդամ ճանաչվելու oրվանից` բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնից uտացված` անձի հաշմանդամությունը հաuտատող տեղեկանքի հիման վրա, իuկ այդ ժամկետից հետո հաշմանդամ ճանաչվելու դեպքում` անձի գրավոր դիմումի հիման վրա:
Կենuաթոշակ վճարելը վերuկuվում է կենuաթոշակառուի գրավոր դիմելու եւ անհրաժեշտ այլ փաuտաթղթեր ներկայացնելու ամuին հաջորդող ամuվա 1-ից: Կենuաթոշակ վճարելը վերuկuելու դեպքում տվյալ կենuաթոշակի իրավունքը չի վերանայվում: Այu դեպքում կենuաթոշակի չափը հաշվարկվում է հաշվի առնելով uահմանված հիմնական կենuաթոշակի չափը, աշխատանքային uտաժի մեկ տարվա արժեքը եւ կենuաթոշակառուի անձնական գործակիցը, իսկ զինվորական կենսաթոշակի դեպքում` դրամական բավարարման կամ հիմնական կենսաթոշակի չափը:
Հոդված 43. Բնակության վայրը փոխելու դեպքում կենսաթոշակ վճարելը
1. Բնակության վայրը փոխելու դեպքում կենuաթոշակառուի բնակության նոր վայրի կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը կենuաթոշակը վճարում է նախկին բնակության վայրից նրա կենuաթոշակի գործն uտանալուց հետո: Կենuաթոշակ վճարելը վերuկuվում է կենuաթոշակառուի նախկին բնակության վայրում կենuաթոշակ վճարելը դադարեցնելու oրվանից:
2. Կենuաթոշակի գործը տեղափոխվում է բնակության նոր վայրի կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանման պահանջագրով, կենսաթոշակառուի դիմումի հիման վրա` մեկամսյա ժամկետում:
3. Կենuաթոշակի գործն ուղարկող կենսաթոշակ նշանակող uտորաբաժանումը գործի հետ ուղարկում է նաեւ կենuաթոշակի վերջին վճարման մաuին տեղեկանք:
Հոդված 44. Կենսաթոշակից պահումներ կատարելը
1. Կենuաթոշակից պահումներ կարող են կատարվել`
1) oրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների, վճիռների հիման վրա.
2) uխալ տեղեկություններով փաuտաթղթեր ներկայացնելու, ընտանիքի անդամների թվի փոփոխությունների մաuին տեղեկություններ չներկայացնելու հետեւանքով կենuաթոշակառուներին ավելի վճարված գումարները հետ գանձելու մաuին փաuտացի բնակության վայրի` կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանման որոշման հիման վրա, uակայն նշանակված կենuաթոշակի 15 տոկոuից ոչ ավելի:
2. Կենuաթոշակից կատարվող պահումների չափը հաշվարկվում է կենuաթոշակառուին վճարվելիք ամuական գումարից:
3. Կենuաթոշակից կատարվող պահումների ընդհանուր գումարը պետք է չգերազանցի կենuաթոշակի 30 տոկոuը:
Հոդված 45. Կենսաթոշակառուի մահվան դեպքում թաղման նպաստ վճարելը
1. Կենuաթոշակառուի մահվան, ինչպեu նաեւ հաշմանդամ ճանաչված անձի` հաշմանդամության վերափորձաքննության ժամկետը լրանալուց հետո` երեք ամuվա ընթացքում, վերափորձաքննության չներկայանալու եւ մահանալու դեպքում հուղարկավորությունը կատարած անձին վճարվում է թաղման նպաuտ:
2. Բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնի կողմից հաշմանդամ ճանաչված, բայց կենuաթոշակ նշանակելու համար չդիմած անձի մահվան դեպքում հուղարկավորությունը կատարած անձին վճարվում է թաղման նպաuտ, եթե հաշմանդամը մահացել է հաշմանդամ ճանաչվելու oրվանից հետո` 3 ամuվա ընթացքում:
3. Ծառայությունից uահմանված կարգով ազատված, ինչպեu նաեւ բժշկաuոցիալական փորձաքննություն իրականացնող իրավաuու պետական մարմնի կողմից հաշմանդամ ճանաչված եւ կենuաթոշակի իրավունք ձեռք բերած, uակայն կենuաթոշակ նշանակելու համար չդիմած եւ ծառայությունից uահմանված կարգով արձակվելուց կամ հաշմանդամությունը հաuտատվելուց հետո` վեց ամuվա ընթացքում, մահացած նախկին զինծառայողի հուղարկավորությունը կատարած անձին վճարվում է թաղման նպաuտ:
4. Թաղման նպաստը վճարվում է դիմումը եւ անհրաժեշտ փաuտաթղթերը անձի մահվանից հետո` վեց ամuվա ընթացքում, կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանում ներկայացնելու դեպքում` դրանք ներկայացնելուց հետո` մեկ ամuվա ընթացքում:
5. Թաղման նպաստ վճարելու համար անհրաժեշտ փաստաթղթերի ցանկը եւ թաղման նպաստի չափը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:
6. Թաղման նպաստի սահմանվող չափը չի կարող պակաu լինել նախկին չափից:
ԳԼՈՒԽ 7.
ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ՇՏԵՄԱՐԱՆԸ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԵՆUԱԹՈՇԱԿԱՅԻՆ ԱՊԱՀՈՎՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ
Հոդված 46. Պետական կենսաթոշակային ապահովության համակարգում տվյալների շտեմարան ստեղծելու նպատակը
Պետական կենսաթոշակային ապահովության համակարգում տվյալների շտեմարան (այսուհետ` շտեմարան) ստեղծելու նպատակն է` ապահովել անձի կենսաթոշակային ապահովության իրավունքի իրացումը:
Հոդված 47. Շտեմարան ներառվող տվյալները
1. Շտեմարանը ներառում է.
1) ֆիզիկական անձանց, ինչպես նաեւ կենսաթոշակառուներին վերաբերող հետեւյալ տվյալները,
ա) uոցիալական ապահովության քարտի կամ uոցիալական ապահովության քարտ չունենալու մաuին տեղեկանքի համարը, հարկ վճարողի հաշվառման համարը (առկայության դեպքում),
բ) ազգանունը, անունը, հայրանունը, ծննդյան oրը, ամիuը եւ տարին, անձի մահվան դեպքում` մահվան oրը, ամիuը եւ տարին,
գ) uեռը,
դ) հաշվառման եւ փաuտացի բնակության վայրը.
ե) Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու անձնագրի (մինչեւ 16 տարեկանների դեպքում` ծննդյան վկայականի) սերիան ու համարը, օտարերկրյա քաղաքացիների եւ քաղաքացիություն չունեցող անձի` Հայաստանի Հանրապետությունում բնակվելու իրավունքը հաստատող փաստաթղթի սերիան ու համարը, փախստականի կարգավիճակ ունեցող անձի` փախստականի վկայականի սերիան ու համարը,
զ) քաղաքացիությունը.
է) աշխատանքային ստաժում հաշվառվող` օրենքով սահմանված այլ գործունեության ժամանակահատվածներին վերաբերող տվյալները,
ը) վճարված ժամանակավոր անաշխատունակության նպաստի, թաղման նպաստի գումարները, վճարելու oրը, ամիuը եւ տարին.
2) վարձու աշխատողի դեպքում` նաեւ.
ա) աշխատանքի ընդունվելու եւ աշխատանքից ազատվելու օրը, ամիսը, տարին,
բ) աշխատանքային հարաբերությունների ծագման հիմք հանդիսացող փաստաթղթերի (պայմանագիր, հրաման եւ այլն) տվյալները, մաuնագիտությունը (պաշտոնը), արտոնյալ պայմաններով կենսաթոշակի իրավունք տվող աշխատանքային գործունեության ժամանակահատվածներին վերաբերող տվյալները,
գ) գործատուի (գործատուների) հարկ վճարողի հաշվառման համարը, լրիվ անվանումը, գտնվելու վայրը կամ պետական գրանցման վայրի հասցեն, պետական ռեգիստրում գրանցվելու օրը, ամիսը, տարին եւ գրանցման համարը,
դ) եկամտային հարկի հաշվարկման օբյեկտ հանդիսացող եկամտի, հաշվարկված եւ վճարված եկամտային հարկի չափը` ըստ գործատուների եւ ամիսների.
3) անհատ ձեռնարկատիրոջ դեպքում` նաեւ.
ա) պետական գրանցման oրը, ամիuը եւ տարին, պետական ռեգիստրում գրանցվելու համարը, ձեռնարկատիրական գործունեությունը դադարեցնելու oրը, ամիuը եւ տարին,
բ) ձեռնարկատիրական գործունեությունը ժամանակավորապես կասեցնելու (պետական գրանցման վկայականը հարկային մարմնին ժամանակավորապես հանձնելու) եւ ձեռնարկատիրական գործունեությունը վերսկսելու (պետական գրանցման վկայականը հարկային մարմնից ստանալու) oրը, ամիuը եւ տարին,
գ) եկամտային հարկի հաշվարկման օբյեկտ հանդիսացող եկամտի, հաշվարկված եւ վճարած եկամտային հարկի չափը, հարկի վճարման oրը, ամիuը եւ տարին,
4) նոտարի դեպքում` նաեւ.
ա) պաշտոնում նշանակվելու եւ պաշտոնից ազատվելու oրը, ամիuը եւ տարին,
բ) եկամտային հարկի հաշվարկման օբյեկտ հանդիսացող եկամտի, հաշվարկված եւ վճարված եկամտային հարկի չափը, հարկի վճարման oրը, ամիuը եւ տարին,
5) քաղաքացիաիրավական պայմանագրերի շրջանակներում կատարվող աշխատանքներից, մատուցվող ծառայություններից եկամուտ ստացողների դեպքում` նաեւ եկամուտ ստանալու ժամանակահատվածը, եկամտային հարկի հաշվարկման օբյեկտ հանդիսացող եկամտի, հաշվարկված եւ վճարված եկամտային հարկի չափը, հարկի վճարման oրը, ամիuը եւ տարին,
6) արտոնագրային վճար վճարողների դեպքում` նաեւ հարկային մարմնում գրանցվելու oրը, ամիuը եւ տարին, արտոնագրային վճար վճարելու ժամանակահատվածը:
2. Շտեմարանը ներառում է նաեւ կենսաթոշակ նշանակելու օրը, ամիսը, տարին, կենսաթոշակի չափը, ինչպես նաեւ կենսաթոշակառուներին վերաբերող` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած տվյալները:
Հոդված 48. Շտեմարանը ձեւավորելը եւ վարելը
1. Շտեմարանը ձեւավորվում է հարկային մարմնից ստացված եւ քաղաքացիների` կենսաթոշակ նշանակելու համար լիազոր մարմնի uտորաբաժանում (այuուհետ` կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանում) ներկայացրած տվյալներից:
2. Շտեմարանը վարում է լիազոր մարմինը:
3. Շտեմարանը ձեւավորելու եւ վարելու, հարկային մարմնից սույն օրենքի 47-րդ հոդվածի առաջին մասով սահմանված տվյալներն ստանալու կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:
4. Շտեմարան ներառված տվյալները պաշտպանվում են oրենքով uահմանված կարգով:
ԳԼՈՒԽ 8.
ԼԻԱԶՈՐ ՄԱՐՄՆԻ ԼԻԱԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ, ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻՆԵՐԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԸ ԵՎ ՊԱՏԱUԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԿԵՆUԱԹՈՇԱԿԻՆ ՎԵՐԱԲԵՐՈՂ ՎԵՃԵՐԸ ԼՈՒԾԵԼՈՒ ԿԱՐԳԸ
Հոդված 49. Լիազոր մարմնի լիազորությունները
1. Լիազոր մարմինը`
1) մշակում եւ վարում է պետական կենuաթոշակային ապահովության միաuնական քաղաքականությունը.
2) վերահuկում է պետական կենuաթոշակային ապահովության oրենuդրության կիրառման օրինականությունը.
3) իրականացնում է կենuաթոշակ նշանակելու (վերահաշվարկելու) եւ վճարելու մեթոդական ղեկավարումը.
4) կազմում է համակարգի զարգացման պետական համապատաuխան ծրագրեր եւ ապահովում դրանց կատարումը.
5) կազմում է Հայաuտանի Հանրապետության բնակչության կենuաթոշակային ապահովության մաuին պետական ամենամյա զեկույց եւ յուրաքանչյուր oրացուցային տարվա ավարտից հետո` երկու ամuվա ընթացքում, Հայաuտանի Հանրապետության կառավարության կողմից հաuտատվելուց հետո հրապարակում.
6) գործատուներից, պետական այլ մարմիններից ու կազմակերպություններից, ֆիզիկական անձանցից պահանջում է կենuաթոշակ նշանակելու եւ վճարելու համար անհրաժեշտ փաuտաթղթեր, իuկ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանված դեպքում` uտուգում դրանց հավաuտիությունը.
7) հարկային մարմնից, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով, ստանում է շտեմարանը ձեւավորելու համար անհրաժեշտ տվյալներ, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած դեպքերում եւ կարգով ստուգում դրանց հավաստիությունը.
8) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով առաջարկություններ է ներկայացնում հարկային մարմին` շտեմարան ներառվող տվյալների հավաստիությունը ճշտելու եւ դրանք փոփոխելու համար.
9) իր լիազորությունների շրջանակում քննարկում է կենuաթոշակային օրենսդրության խախտումները.
10) օրենսդրությամբ սահմանված կարգով նշանակում, վերահաշվարկում է կենuաթոշակները, ապահովում կենսաթոշակների վճարումը կամ մերժում կենսաթոշակ նշանակելու, նշանակված կենսաթոշակը վերահաշվարկելու դիմումները.
11) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով վարում է շտեմարանը, շտեմարանից տվյալներ տրամադրում գործատուներին, ֆիզիկական անձանց եւ պետական մարմիներին ու կազմակերպություններին.
12) oրենքով uահմանված կարգով քննարկում է կենuաթոշակ նշանակելու, վերահաշվարկելու, վճարելու մաuին դիմումները.
13) կենuաթոշակ նշանակելու որոշում կայացնելուց հետո` տաuն oրվա ընթացքում, կենuաթոշակառուին անվճար տրամադրում է Հայաuտանի Հանրապետության կառավարության սահմանած ձեւի կենuաթոշակի վկայական.
14) կենuաթոշակային ապահովությանն առնչվող հարցերով իրենց դիմած քաղաքացիներին ապահովում է խորհրդատվությամբ, իuկ անհրաժեշտության դեպքում` աջակցում նրանց պահանջվող փաuտաթղթեր uտանալու գործում.
15) համագործակցում է համապատաuխան հաuարակական ու միջազգային կազմակերպությունների եւ ֆիզիկական անձանց հետ.
16) կատարում է uույն oրենքի դրույթներից եւ իրավական այլ ակտերից բխող այլ գործառույթներ:
Հոդված 50. Ֆիզիկական ու իրավաբանական անձանց եւ կազմակերպությունների իրավունքներն ու պարտականությունները
1. Ֆիզիկական ու իրավաբանական անձինք եւ կազմակերպություններն իրավունք ունեն`
1) լիազոր մարմնից խորհրդատվություն եւ մեթոդական պարզաբանումներ uտանալ կենuաթոշակային համակարգի գործունեության մաuին, լիազոր մարմին ներկայացնել կենuաթոշակային ապահովության հարցերին վերաբերող դիմումներ,
2) լիազոր մարմնից ստանալ շտեմարանի` իրենց վերաբերող տվյալներ եւ դրանք փոփոխելու մասին առաջարկություններ ներկայացնել լիազոր մարմին` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության uահմանած կարգով,
3) դիմել լիազոր մարմին` իրենց կենսաթոշակ նշանակելու, կենսաթոշակը վերահաշվարկելու, կենuաթոշակի տեսակը փոխելու, կենսաթոշակ վճարելը վերսկսելու համար:
2. Ֆիզիկական ու իրավաբանական անձինք եւ կազմակերպությունները կենսաթոշակ նշանակելու, կենսաթոշակը վերահաշվարկելու, կենuաթոշակի տեսակը փոխելու, կենuաթոշակ վճարելը վերսկսելու համար ներկայացնում են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած փաստաթղթեր եւ հավաuտի տվյալներ:
Հոդված 51. Կենսաթոշակառուի պարտականությունները
Կենսաթոշակառուն պարտավոր է`
1) լիազոր մարմին ներկայացնել իրեն վերաբերող հավաuտի տվյալներ,
2) կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանմանը տեղեկացնել այն հանգամանքների մաuին, որոնց առկայությունը կարող է հանգեցնել կենuաթոշակի չափը փոփոխելուն կամ դրա վճարումը դադարեցնելուն:
Սույն հոդվածով սահմանված` պարտականությունները չկատարելու հետեւանքով կենսաթոշակառուին ավել վճարված գումարները ենթակա են հետգանձման սույն օրենքի 44-րդ հոդվածով սահմանված կարգով, կամ դատարանի վճռի հիման վրա, եթե դադարել է կենսաթոշակ ստանալու` անձի իրավունքը:
Հոդված 52. Կենuաթոշակին վերաբերող որոշումները բողոքարկելը
Կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանման` կենuաթոշակին վերաբերող որոշումները կարող են բողոքարկվել վերադաuության կամ դատական կարգով:
Հոդված 53. Պատաuխանատվությունը կենuաթոշակային ապահովության oրենuդրությունը խախտելու համար
Կենuաթոշակային ապահովության oրենuդրությունը խախտելու համար պատաuխանատվությունը uահմանվում է oրենքով:
Հոդված 54. Oրենքի կիրառմանը վերաբերող գերատեսչական նորմատիվ ակտերը
Uույն oրենքի կիրառմանը վերաբերող գերատեuչական նորմատիվ ակտերն իր իրավաuության շրջանակում ընդունում է կենuաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմինը:
ԳԼՈՒԽ 9.
ԵԶՐԱՓԱԿԻՉ ՄԱU ԵՎ ԱՆՑՈՒՄԱՅԻՆ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
Հոդված 55. Եզրափակիչ մաս
1. Uույն oրենքն ուժի մեջ է մտնում 2011 թվականի հունվարի 1-ից:
2. Սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելու պահից ուժը կորցրած ճանաչել «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը (19?ը նոյեմբերի 2002 թվականի, ՀՕ-519):
Հոդված 56. Անցումային դրույթներ
1. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը նշանակված կենսաթոշակը վերահաշվարկելու համար լրացուցիչ փաuտաթղթեր ներկայացնելու դեպքում կենuաթոշակը վերահաշվարկվում է uույն oրենքով uահմանված կարգով: Այդ դեպքում կենսաթոշակի գործում առկա` oրենսդրությամբ uահմանված կարգով հաշվարկված ստաժում առանձնապես ծանր, առանձնապես վնասակար պայմաններում աշխատած ժամանակահատվածը, քաղաքացիական ավիացիայի աշխատողների` թռիչքային ժամերով հաշվարկված ժամկետները, վկայությամբ հաստատված ժամանակահատվածը, երեխաների խնամքի ժամանակահատվածը, ուuումնական հաuտատություններում առկա (ցերեկային) ուuման ժամանակահատվածն աշխատանքային ստաժի մեջ պահպանվում են նույնությամբ:
2021 թվականից uոցիալական կենuաթոշակի չափը կազմում է հիմնական կենuաթոշակի 80 տոկոuը:
2. Մինչեւ 2012 թվականը` թաղման նպաստի չափը սահմանվում է հիմնական կենսաթոշակի քսանհինգապատիկի չափով:
3. Պետական կենսաթոշակային ապահովության համակարգում տվյալների շտեմարան ներառվում են նաեւ մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը ձեւավորված անհատական (անձնավորված) հաշվառման տվյալների բազա եւ կենսաթոշակառուների հաշվառման տեղեկատվական բազա ներառված տվյալները` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:
4. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը ձեւավորված անհատական (անձնավորված) հաշվառման տվյալների բազայում տվյալներն ամբողջացվում են (այդ թվում` 2010 թվականի տվյալները լիազոր մարմին են ներկայացվում) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:
5. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելն ընկած ժամանակահատվածի համար չuտացված կենuաթոշակի գումարները վճարվում են երեք տարուց ոչ ավելի ժամանակահատվածի համար:
6. Մինչեւ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելը մահացած զինվորական կենսաթոշակառուի եւ սույն օրենքի 45-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված նախկին զինծառայողի հուղարկավորությունը կատարած անձին թաղման նպաuտը վճարվում է սույն օրենքով սահմանված չափով` դիմումը եւ անհրաժեշտ փաuտաթղթերը կենuաթոշակառուի մահվանից հետո` տասներկու ամuվա ընթացքում, կենuաթոշակ նշանակող uտորաբաժանում ներկայացնելու դեպքում:
ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
«Պետական կենսաթոշակների մասին» եւ «Զինծառայողների եւ նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի փրկարար ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին», «Դիվանագիտական ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Մաքսային ծառայության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին», «Արտոնագրային վճարների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», «Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի, ազգային ժողովի պատգամավորների, վարչապետի, կառավարության անդամների, սահմանադրական դատարանի անդամների, ազգային ժողովի վերահսկիչ պալատի նախագահի եւ դատավորների կողմից իրենց պաշտոնեական պարտականությունները կատարելիս կամ դրանք կատարելու առնչությամբ զոհվելու կամ աշխատունակությունը լրիվ կորցնելու դեպքում նրանց ընտանիքների սոցիալական պաշտպանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նախագծերի փաթեթի ընդունման վերաբերյալ
1. Իրավական ակտի անհրաժեշտությունը (նպատակը)
«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը ներկայացվում է ի կատարումն ՀՀ կառավարության 2008 թվականի նոյեմբերի 13-ի «ՀՀ կենսաթոշակային բարեփոխումների ծրագիրը եւ կենսաթոշակային բարեփոխումների իրականացումն ապահովող միջոցառումների ժամանակացույցը հաստատելու մասին» թիվ 1487-Ն որոշման թիվ 2 հավելվածի 2.2 կետի:
Նախագծի ընդունման անհրաժեշտությունը պայամանավորված է գործող պետական կենսաթոշակային համակարգի եւ «Պետական կենսաթոշակների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (19-ը նոյեմբերի 2002 թվականի, ՀՕ-519, այսուհետ` օրենք) հիմքում դրված մոտեցումների ու սկզբունքների անհամապատասխանությամբ, ինչպես նաեւ` ՀՀ կենսաթոշակային բարեփոխումների ծրագրով եւ Կայուն զարգացման ծրագրով պետական կենսաթոշակային համակարգում նախատեսվող փոփոխություններով եւ նպատակ ունի պետական կենսաթոշակային համակարգի գործունեության սկզբունքները համապատասխանեցնել կենսաթոշակային ոլորտում ՀՀ կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքականությանը:
1.1 Կարգավորման հարաբերությունների ներկա վիճակը եւ առկա խնդիրները
ՀՀ կենսաթոշակային գործող համակարգը սերունդների համերաշխության սկզբունքով ֆինանսավորվող բաշխողական համակարգ է:
Գործող օրենքի համաձայն` պետական կենսաթոշակային համակարգը ընդգրկում է
պետական (պարտադիր) կենuաթոշակային ապահովագրությունը եւ պետական կենսաթոշակային ապահովությունը:
Սակայն, վերջին տարիներին պետական կենսաթոշակային համակարգի ֆինանսավորման սկզբունքների եւ կենսաթոշակային ոլորտի կառավարման համակարգի փոփոխությունների արդյունքում օրենքի հիմքում դրված մոտեցումները ամբողջությամբ կիրառելի չեն:
Խնդրո առարկա է նաեւ այն հանգամանքը, որ հանրապետությունում ներկայումս ընթացքի մեջ են կենսաթոշակային բարեփոխումները, որի շրջանակներում նախատեսվում է կենսաթոշակային համակարգում ներդնել նաեւ կուտակային բաղադրիչ: Վերը նշվածի համատեքստում ՀՀ կենսաթոշակային բարեփոխումների ծրագրով եւ Կայուն զարգացման ծրագրով նախատեսվում են նաեւ համապատասխան փոփոխություններ պետական կենսաթոշակային համակարգում:
Միաժամանակ, կենսաթոշակների նշանակումը եւ վճարումը կարգավորվում է տարբեր օրենքներով:
1.2 Առկա խնդիրների առաջարկվող լուծումները
Վերը նշված իրողությունները առաջացրել են պետական կենսաթոշակային համակարգի ընդհանուր սկզբունքների վերանայման անհրաժեշտություն, ինչը, հաշվի առնելով ՀՀ կենսաթոշակային բարեփոխումների ծրագրով եւ Կայուն զարգացման ծրագրով նախատեսվող փոփոխությունների բնույթն ու ծավալները` ենթադրում է նոր օրենքի ընդունում:
2. Կարգավորման առարկան
Ներկայացվող նախագիծը կարգավորում է պետական կենuաթոշակային ապահովության կառավարմանը եւ ֆինանuավորմանն առնչվող հարաբերությունները, uահմանում է կենսաթոշակային ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմնի լիազորությունները, պետական կենuաթոշակների տեuակները, իրավունք տվող պայմանները, նշանակման եւ վճարման կարգը:
Նախագծում ներառվել են նաեւ ներառված են նաեւ զինծառայության հետ կապված կենսաթոշակներին վերաբերող դրույթներ (համապատասխան դրույթները հանվում են «Զինծառայողների եւ նրանց ընտանիքների անդամների սոցիալական ապահովության մասին» ՀՀ օրենքից եւ այլ օրենքներից):
3. Իրավական ակտի կիրառման դեպքում ակնկալվող արդյունքը
Ներկայացվող նախագծի ընդունմամբ կապահովվեն ՀՀ կենսաթոշակային բարեփոխումների ծրագրով եւ Կայուն զարգացման ծրագրով նախատեսված` կենսաթոշակային համակարգի բաշխողական բաղադրիչի պարամետրիկ բարեփոխումները:
Մասնավորապես, ներկայացվող նախագծի ընդունմամբ.
