Հոդված 1. Վարչական իրավախատումների վերաբերյալ (1985թ.Դեկտեմբերի 06, ԳԽ, այսուհետ` օրենսգիք) Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի հոդված 54 -ի 3-րդ պարբերության «հարյուրհիսնապատիկի չափով» բառերը փոխարինել «հինգհարյուրապատիկի չափով » բառերով:
Հոդված 2. Օրենսգրքի հոդված 95-ը շարադրել նոր խմբագրությամբ.
«Հոդված 95. Պատմության եւ մշակույթի հուշարձանների պահպանության եւ օգտագործման կանոնները խախտելը
Պատմության եւ մշակույթի հուշարձանների պահպանության եւ օգտագործման կանոնները խախտելը`
առաջացնում է տուգանքի նշանակում քաղաքացիների նկատմամբ` սահմանված նվազագույն աշխատավարձի տասնապատիկից մինչեւ քսանապատիկի չափով եւ պաշտոնատար անձանց նկատմամբ` հիսնապատիկի չափով:
Տեղական ինքնակառավարման մարմինների պահպանության տակ գտնվող հուշարձանները վնասելը
առաջացնում է տուգանք տեղական ինքնակառավարման մարմինների պաշտոնատար անձանց նկատմամբ հարյուրհիսնապատիկից մինչեւ երկուհարյուրապատիկի չափով:»
Հոդված 3.
Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման հաջորդ օրը:
ՕՐԵՆՔԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
Փաթեթը նպատակ ունի կարգավորելու հուշարձանների հայտնաբերման, պահպանության եւ օգտագործման հարաբերությունները:
ՀՀ Հողային օրենսգիրքը սահմանում է հողերի նպատակային նշանակության փոփոխության կարգը: Նպատակային նշանակությունը փոփոխվում է միայն կառավարության որոշումով:
Սակայն հնագետների հետ քննարկումներից պարզ է դառնում, որ կարգավորված չեն այն խնդիրները, որոնք կապված են նպատակային նշանակության փոփոխության հետեւյալ մասի հետ:
Հինականում թույլտվությունը տրամադրվում է հուշարձանների ցուցակներից ելնելով` եթե նշված չէ , որ տվյալ հողատարածքում հուշարձան կա, ապա այդ հողամասում կարելի է կատարել հողի նպատակային նշանակության փոփոխություն եւ հնարավոր է դառնում կատարել շինարարական աշխատանքներ: Իսկ երբ աշխատանքների ընթացքում հայտնաբերվում է հուշարձան , եթե իհարկե սեփականատերը բարեխիղճ է եւ հայտնում է համապատասխան մարմիններին, արդեն հուշարձանը այնքան վնասված է լինում , որ վերականգնելը անհնար է դառնում, քանի որ արդեն հողի շերտը վնասված է լինում եւ ամբողջ ինֆորմացիան անհնար է դառնում վերականգնել: Այս դեպքում որեւէ պատիժ կիրառելը կարծում ենք չի կարող փրկել հուշաձանը :
Այդ իմաստով նպատակային նշանակությունը փոխելուց առաջ ճիշտ է անցկացնել հնագիտական պեղումներ `/դիագնոստիկա/ հնարավոր նոր հուշարձանների հայտնաբերման նպատակով, այնուհետեւ կատարել մնացած աշխատանքները:
ՈՒսումնասիրել ենք Եվրոպական երկրների փորձը` տվյալ ոլորտի օրենսդրությունը: Բոլոր զարգացած երկրներում կիրառվում է այս փորձը եւ նույնիսկ օտարերկրյա կազմակերպությունները , որոնք գործունեություն են ծավալում ՀՀ- ում , նրանք անկախ ՀՀ օրենքի պահանջից դիմում են համապատասխան մասնագետներին, ստանում հավաստագիր` /սերտիֆիկատ/ առ այն, որ նշված հողակտորում հուշարձան չկա, այնուհետեւ կատարում են իրենց աշխատանքները:
Կարծում ենք, որ այս օրենսդրական ներդրումը մեր իրավական համակարգում դրական ազդեցություն կունենա Հայաստանի Հանրապետությունում նոր հուշարձանների բացահայտման եւ պահպանման գործում:
Տեղական ինքնակառավարման մարմիններին ՀՀ օրենսդրությամբ (Տեղական ինքնակառավարման մասին ՀՀ օրենք, Պատմության եւ մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության եւ օգտագործման մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենք եւ այլն) արդարացիորեն տրված է հուշարձանների նկատմամբ պահպանության լիազորություն, քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունը հանդիսանում է «թանգարան բաց երկնքի տակ» եւ անհնար է ամեն հուշարձանի պահպանության համար «նշանակել հսկիչ»:
Տեղական ինքնակառավարման մարմիններին է հանձնված նաեւ հողամասը ոչ նպատակային նշանակության օգտագործեումը եւ հողատեսքի ինքնակամ փոփոխելը չկանխելը:
Հողատեսքի ինքնակամ փոփոխման ժամանակ տեղական ինքնակառավարման մարմինները տեղյակ են լինում դրա մասին եւ տեսականորեն անհնար է , որեւէ համայնքում կատարվեն հողային աշխատանքներ եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները տեղյակ չլինեն: Այդ պատճառով նման դեպքերը կանխելու միջոց է նախատեսել օրենսդիրը` տեղական ինքնակառավարման մարմիններին խախտման համար վարչական պատիժ նշանակելը:
Բայց ցանկացած պատիժ պետք է լինի համարժեք: Իսկ ներկայիս հողատեսքի ինքնակամ փոփոխության համար օրենսդրությամբ սահմանված վարչական պատիժը շատ քիչ է, իսկ հուշարձանների պահպանության համար ընդհանրապես սահմանված չէ, որը կարծում ենք օրենսդրական բացթողում է:
Ստեղծվում է մի պատկեր , որ տրված է լիազորություն` հուշարձանների պահպանության , բայց նախատեսված չէ սանկցիա /պատիժ/ , չկատարելու կամ թերանալու համար, այսինքն ստեղծված չէ օրենքի կատարման երաշխիքներ:
Օրենքի նախագծերի փաթեթի ընդունումը կկարգավորի նոր հուշարձանների հայտնաբերման, շինարարական աշխատանքների ժամանակ հուշարձանները վնասելու հետագա վտանգից խուսափելու եւ հուշարձանների պահապանության խնդիրները:
