««Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» եւ «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ազգային հանձաժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության օրենքներին եւ դրանց հիման վրա» բառերը փոխարինել ««Տեսալսողական մեդիայի» մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի եւ» բառերով:

Հոդված 2. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող տասներորդ օրը:

Կարգավորման ենթակա հարաբերությունների ներկա վիճակը եւ առկա խնդիրները.

«Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքը տեսալսողական մեդիա ոլորտը կարգավորելու համար այլեւս ոչ արդիական նորմատիվ իրավական ակտ է, որը պարունակում է այնպիսի դրույթներ, որոնք չեն համապատասխանում առկա համայնապատկերի բնութագրիչներին: «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքն ուժի մեջ է մտել դեռեւս այն ժամանակ, երբ ավանդական անալոգային ռադիոն եւ հեռուստատեսությունը հիմնականում համարվել են տեսալսողական ծառայությունների միակ տեսակը, որը կարող էր հասանելի լինել քաղաքացիների մեծամասնության համար: Նորմատիվ իրավական ակտը փոփոխություններ է կրել մասնակիորեն վերգետնյա թվային հեռուստատեսությանը` անցում կատարելու գործընթացի համար: Տեսալսողական մեդիա ծառայությունների մատուցման եղանակների, ինչպես նաեւ ոչ վերգետնյա բաշխման համակարգերի (մալուխային, արբանյակային) ընդլայնումը բերել է տվյալ ոլորտում ծագող բազմաթիվ այլ հասրակական հարաբերությունների առաջացմանը, ինչի արդյունքում գործող կարգավորումները վերածվել են մի օրենսդրական ակտի, որով կարգավորվում է ներկայումս Հայաստանում մատուցվող ծառայությունների միայն մի մասը:

Ոլորտը կարգավորող օրենքի շրջանակներում պետք է կարգավորվեն տեսալսողական հաղորդակցության այն բոլոր տեսակները, որոնք գտնվում են ծառայություն մատուցողի խմբագրական անձնակազմի, դիստրիբյուտորի եւ տեսալսողական արտադրանքն օգտատերերին հասցնողների պատասխանատվության ներքո:

Սա ներառում է ոչ միայն ռադիոն եւ հեռուստատեսությունը, այլ նաեւ ըստ պահանջի ծառայությունները (անկախ նրանից, թե ինչ հատուկ տեխնոլոգիա եւ հարթակ է օգտագործվել դրանք բաշխելու համար): Այն ընդհուպ պետք է ընդգրկի նաեւ տեսագրությունների տարածման հարթակների գործունեության որոշ հայեցակետեր, ինչպիսիք են համացանցում տարածվող սակայն ցանցային օպերատորի կողմից հեռարձակման ընթացքում ծագող հասարակական հարաբերությունները: Գործող կարգավորմամբ` ելնելով սկզբունքներից, պետք է նախատեսված լիներ ծառայության տեսակներ, բովանդակություն, այլ ոչ թե կենտրոնացում այն տեխնոլոգիայի վրա, որը ապահովում է դրա տարածումը կամ բաշխումը, քանի որ այն այլ նորմատիվ իրավական ակտի կարգավորման առարկան պետք է հանդիսանա: Բացի այդ, կենտրոնանալով տեխնոլոգիաների վրա` կորսվում է ճկունությունը, քանի որ տեխնոլոգիաներն արագ են զարգանում, իսկ օրենսդրի` քննարկվող իրավահարաբերությունները կարգավորող նորմատիվ իրավական ակտը պետք է լինի հարատեւ:

Ներկայումս տեսալսողական մեդիայի վերաբերյալ օրենքի դերը պետք է ուղղված լինի արդեն իսկ գոյություն ունեցող տարբեր մեդիա սուբյեկտների գործունեությունը հեշտացնելուն եւ հանրային ոլորտի շրջանակներում նրանց դերին եւ դիրքին համաչափ եւ համապատասխան իրավունքների եւ պարտականությունների համակարգ ստեղծելուն` այդպիսով խուսափելով ավելորդ կամ անհամաչափ սահմանափակումներից, բայց նաեւ բաց չթողնել կարգավորման համար անհրաժետ որեւէ հարաբերություն: Դրանով պետք է դյուրացվի նաեւ նոր սուբյեկտների մուտքը տեսալսողական շուկա, մասնավորապես` թվայնացմամբ եւ մասնավոր մուլտիպլեքս օպերատորի ներգրավմամբ պայմանավորված, եւ ապահովվի տարբեր տեսակի մեդիաների միջեւ հավասարակշռված մրցակցային միջավայր:

«Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» գործող օրենքը դրույթներ չի պարունակում տեսալսողական արտադրանքի որակի հետ կապված, սակայն դրույթներ է պարունակում բիզնես ծրագրերի վերաբերյալ: Տեսալսողական մեդիայի վերաբերյալ օրենքի դերակատարությունը ֆիզիկական անձնաց կամ մասնավոր ընկերությունների բիզնես եւ ֆինանսական հնարավոր մոդելները սահմանելը չէ: Ներկայումս մեդիա հարթակների համար կան հնարավոր տարբեր եղանակներ` հաջող գործունեություն ծավալելու համար, ինչը կախված է նաեւ նրանց կողմից մատուցվող ծառայությունների տեսակից եւ օգտատերերով ձեւավորվող այն լսարանից, որին նրանք նպատակ ունեն թիրախավորելու: Այդ պատճառով այդ խնդիրների հետ կապված ցանկացած իրավական կարգավորում ավելորդ է եւ միջամտողական: Օրենքը նաեւ պարունակում է ոչ բավարար դրույթներ` ուղղված բազմակարծությունն ու բազմազանությունը երաշխավորելուն:

Գործող օրենքը չի պարունակում հանրային շահը սպասարկող մեդիայի առաքելության եւ նպատակների վերաբերյալ պատշաճ եւ նյութաիրավական կարգավորում, որը թույլ կտար կարգավորող պետական մարմնին սահմանել իր գործողությունները եւ դրանք համապատասխանեցնել թվայնացված նոր միջավայրին: Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի հանձնաժողովն օրենքով պաշտոնապես բնութագրվում է որպես մի մարմին, որը գործում է անկողմնակալ, անկախ եւ թափանցիկ կերպով` հիմք ընդունելով օրենքը: Այնուամենայնիվ, «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքը ներառում է նաեւ մի քանի այնպիսի տարրեր, որոնք չեն համապատասխանում հռչակված այս ընդհանուր պահանջներին, եւ այդ մասով նույնպես անհրաժեշտ է պատշաճ փոփոխություններ կատարել իրավական բարեփոխումների գործընթացի համատեքստում: Գործող օրենքը ներառում է լիցենզավորման կարգի վերաբերյալ մի շարք մանրամասն դրույթներ: Լիցենզիա ստանալն օրենքով սահմանված է որպես ռադիո եւ հեռուստատեսային ծառայություններ մատուցելու միակ հնարավոր եղանակ, այնինչ լիցենզիան տեսալսողական արտադրանք կազմողների ու հանրության ներկայացնողների համար պետք է հանդիսանա միմիայն հանրային մուլտիպլեքսի սլոթն օգտագործելու թույլտվություն, ինչն արդեն պետական սահմանափակ ռեսուրս է եւ այդ պարագայում է միայն հասկանալի լիցենզիայի տրամադրման իմաստը: Այն կարող էր հիմնավորվել վերգետնյա հեռարձակման համակարգի եւ ավանդական մեդիայի գերակայության համատեքստում, բայց ոչ երբեք համաչափ` թվային միջոցների ներկայիս տարատեսակության համատեքստում: Արդյունքում ունենք բազմաթիվ նմանատիպ կազմակերպություններ, որոնք իրենց եւ՛ ուղղվածությամբ, եւ՛ լսարանով, եւ՛ տեխնիակակն ու ֆինանսական միջոցներով, եւ՛ արտադրանքով ամբողջությամբ տեղավորվում են տեսալսողական մեդիածառայության տրամաբանության մեջ, մասնավորապես` ունեն տեսալսողական արտադրանք, այնինչ այնպիսի միջոցների օգտագործմամբ են արտադրանքի ազդանշաններն հասցվում օգտատերերին, որ դուրս են մնում գործող օրենքի կարգավորման դաշտից:

Գործող կարգավորմամբ պատասխանատվության միջոցները անարդար անհավասարության սկզբունքով են եւ ոչ թե արդար անհավասարության, քանի որ առկա սանկցիաները անհատական պատասխանատվության սկզբունք չեն ենթադրում որքան էլ որ ունեն հարաբերական որոշակի տեսք: Օրենքով արգելված հանրորեն վտանգավոր միեւնույն արարքի համար ֆինանսական շրջանառությամբ էականորեն տարբերվող երկու ընկերություններ կարող են պատասխանատվության ենթարկվել միեւնույն ձեւով եւ չափով, ինչը տուժամիջոցի նպատակները չի արդարացնում, քանի որ իրավախախտում կատարող սուբյեկտը, ունենալով մեծ միջոցներ եւ վճարելով իր հասույթի համեմատ չնչին չափ կազմող տուգանքը չի ուղղվում, դա չի նպաստում սոցիալական արդարության վերականգնմանը եւ չի հանդիսանում նաեւ կանխարգելում, քանի որ նմանատիպ հասույթ ունեցող այլ սուբյեկտների պարագայում եւս պետական հարկադրանքի այդ ձեւը եւ չափը պարզապես երաշխիք չէ նոր արարքների կանխման համար:

Իրավական ակտի ընդունման եւ կիրառման դեպքում ակնկալվող արդյունքը

ա) հանրային հեռարձակողների տեսալսողական արտադրանքի որակի բարձրացում.

բ) իրավական բարենպաստ եւ հեռանկարանային դաշտի ստեղծում.

գ) մեդիա ոլորտում հավասար մրցակցային միջավայրի ստեղծում.

դ)բարձրորակ լրագրության ստեղծում.

ե) մեդիա գրագիտության բարձրացում.

զ) ատելության խոսքի նվազում.

է) մեդիայի արդյունավետ կառավարում.

ը) մեդիա ոլորտում սեփականության իրավունքների թափանցիկություն.

թ) հավաստի եւ բովանդակալից մեդիա արտադրանքի ապահովում.

ժ) պատասխանատվության անհատականացման ապահովում.

Իրավական ակտի ընդունման անհրաժեշտության մեկնաբանությունը

Առաջարկվող նախագծով մանրամասն առկա է օրենքի նպատակն ի տարբերություն գործող կարգավորման եւ այն առանձնացված է մասով:

Գործող օրենքի 1-ին հոդվածով սահմանվում է, որ օրենքի կարգավորման առարկան ընդգրկում է «հեռուստառադիոընկերությունների (հեռուստաընկերությունների եւ ռադիոընկերությունների) կարգավիճակը, կանոնակարգում է դրանց հիմնադրման, հեռուստաընկերությունների լիցենզավորման եւ ղեկավարման կարգը, իրավունքների ու պարտականությունների առաջացման հիմքերը, հեռուստառադիոընկերությունների ստեղծման ու գործունեության ընթացքում ծագող հարաբերությունները»: Այս կարգավորումը շատ սահմանափակ է եւ դրանից նաեւ բխում է, որ պետք է լինի առեւտրային մեդիա հարթակների հետ կապված չափազանց միջամտողական մտադրություն:

Տեսալսողական մեդիա ծառայությունների վերաբերյալ օրենքի շրջանակներում պետք է կարգավորվեն տեսալսողական հաղորդակցության տեսակները, որոնք գտնվում են ծառայություն մատուցողի խմբագրական անձնակազմի պատասխանատվության ներքո: Սա ներառում է ոչ միայն ռադիոն եւ հեռուստատեսությունը, այլ նաեւ ըստ պահանջի ծառայությունները (անկախ նրանից, թե ինչ հատուկ տեխնոլոգիա եւ հարթակ է օգտագործվել դրանք բաշխելու համար):
Նախագծով առաջարկվում է կարգավորել մեդիա ոլորտում առաջացող հասարակական հարաբերությունների ավելի լայն հարթակ` բացառելով միայն համացանցը: Համացանցի վրա տարածվում է այնքանով, որ դրանում տարածվող տեսալսողական արտադրանքը կարող է հեռարձակվել ցանցային օպերատորների կողմից, իսկ նման պարագայում տեսալսողական արտադրանք տվողը ոչ այլ ինչ է, քան տեսալսողական մեդիածառայություն մատուցող` անկախ այն հանգամանքից իր կազմած տեսալսողական տեղեկատվությունը սեփական ցանցով է տարածվում, թե տեսալսողական տեղեկատվություն տարածողի կողմից: Արրդյունքում, ըստ էության տարածվում է ոչ թե համացանցի վրա, այլ ցանցային օպերատորի միջոցով տեսալսողական տեղեկատվությունն օգտատերերին տրամադրելու նպատակ ունեցող սուբյեկտների գործունեության վրա: Համացանցի վրա չի կարող տարածվել, քանի որ այդ միջոցները ստեղծված չեն Հայաստանի Հանրապետությունում, դրանց գործունեությունը ծավալվում է այլ երկրներում եւ կարգավորվում է տվյալ երկրների օրենսդրությամբ եւ միջազգային պայմանագրերով:

Նախագծով ներկայացված են պահանջները, որոնք անհրաժեշտ են սուբյեկտին համարվելու Հայաստանի Հանրապետությունում գործող տեսալսողական մեդիածառայություն` նպատակ ունենալով հստակ տարանջատել օտարերկրյա տեսալսողական մեդիածառայություններին մեր երկրում գործողներից:

Նախագծում ներառվել են հիմանական հասկացություններ եւ տրվել են հնարավոր հասկանալի ձեւակերպումներ: Հիմնական հասկացություններում չեն ներառվել հանրածանոթ հասկացություններ: Տեսլասողական մեդիածառայություն հասկացությունը ֆիքսվել է որպես սուբյեկտ եւ այն հիմնական սուբյեկտը, որը կրելու խմբագրական պատասխանատվություն: Հստակ տարանջատվել են տեսալսողական մեդիածառայությունները տեսալսողական տեղեկատվություն տարածողներից: Տեսալսողական արտադրանքն ընդհանրապես` ներառվող գովազդով, ելքային տվյալներով, ենթագրերով ֆիքսվել է որպես առավելագույն կատեգորիա: Մյուս բոլոր տերմինները` արտադրանք, նյութ, տեղեկություն, լուր եւ այլն ունեն առավել շեշտված կենցաղային երանգ եւ պակաս պիտանի են բնութագրման համար եւ չեն կարող օգտագործվել ինֆորմացիայի փոխարեն: Տեսալսողական տեղեկատվություն տարածողներ հասկացության մեջ ընդգրկվել են ցանցային եւ մուլտիպլեքս օպերատորները եւ մեկ հասկացությամբ են օգտագործվում այն դեպքերում, երբ դրույթը վերաբերելի է երկուսին: Ցանցային օպերատոր է նշվել` պահպանելով տեխնոլոգիական չեզոքություն, քանի որ ընդհանրապես բացակայում է անհրաժեշտությունը ֆիքսելու միջոցները, այսինքն ֆիքսելու դրանք մալուխային են կամ այլ: Դիստրիբյուտոր հասկացությունում ֆիքսվել է տեսալսողական տեղեկատվության իրավատեր, որպեսզի շփոթմունք չառաջանա տեսասլողական մեդիածառայության հետ, բացի այդ այն նոր` արդյունավետ կարգավորման նպատակով է սահմանվել, որին անդրադարձ կլինի ստորեւ: Նոր մոդելի ներդրմամբ պայմանավորված ձեւակերպվել է հեղինակազորում հասկացությունը:

Նախագծով առաջարկվում է հստակ կարգավորում տեսալսողական տեղեկատվության լեզվի հետ կապված: Մասնավորապես առաջարվում է անցում կատարել հայերեն լեզվով հաղորդումների` անկախ տեսակներից: Նախատեսվում է պահանջ կրկնօրինակել, հնչյունավորել այլ լեզուներով տեսալսողական հաղորդումները կամ դրանք մատուցել բնօրինակով եւ ենթագրերով: Կարգավորումն ունի նպատակ սույն օրենքի սկզբունքների համատեքստում բարձրացնել տեսալսողական արտադրանքի որակն ու պահանջարկը, մեծացնել հայրենական արտադրանքը: Նույն նպատակով պահանջներ են նախատեսված երաժշտական ստեղծագործությունների եւ դրանց մատուցման ժամի հետ կապված, որպեսզի ֆիքսվի նպատակը եւ տա իրական արդյունք, այլ ոչ թե դրանք սկսվեն մատուցվել միայն գիշերային ժամերի եւ կրեն ձեւական բնույթ: Դրույթներից որոշները տարածվում են միայն լիցենզիա ստացած տեսալսողական մեդիածառայությունների վրա այն հասկանալի պատճառով, որ նրանց տրամադրվում է պետական սահմանափակ ռեսուրս եւ պահանջներն էլ պետք է որոշակի տարբեր լինեն: Կարեւորագույն դրույթներից մեկը տեսալսողական հաղորդումներում հավաստի տեղեկատվության ապահովումն է:
Առաջարկվող արգելող նորմերը պայմանավորված են ոչ հավաստի տեղեկություններ տարածելու հանրորեն մեծ վտանգավորությամբ` այն էլ մեդիայում գերիշխող դիրք ունեցող տեսալսողական մեդիա սուբյեկտների համար:

Ոչ հավաստի տեղեկությունների ներազդումն անմիջականորեն ուղղված է մարդկանց մտածողության մոդելների ձեւափոխմանը` ի շահ ներազդող կողմին անհրաժեշտ ուղղվածության, որը հանգեցնում է ներազդման ենթակա հանրույթի ապակայունացմանը, նրա ամբողջության, բարոյական դրվածքների, վստահության խախտմանը, մասնատմանը, նրա ներսում բաժանման, պառակտման, փոխադարձ օտարացվածության ներմուծմանը, թշնամության հրահրմանը:
Ապատեղեկատվության տարածումն իրականացվում է ամենատարբեր ձեւերով, կախված նպատակներից` հաջորդականությամբ, կրկնությամբ, ժամանակի ընտրությամբ:

Մարդկանց պատկերացումների փոփոխման նպատակը դառնում է ապատեղեկատվություն տարածողի մասին իրականության խեղաթյուրումը:

Ապատեղեկատվության տարածումը` սոցիալական, հոգեբանական ներգործություն է, որն ուղղված է փոխելու անհատի, խմբի կամ հանրության ընկալումը` թաքնված, կեղծ գործելակերպով:

Ապատեղեկատվության տարածման անմիջական հետեւանքը անհատի մոտ կարող է լինել մեղքի զգացման, վախի, կասկածի ներշնչումը:

Խնդիրն արդիական է Հայաստանում:

Կեղծ լուրեր տարածելը դարձել է քաղաքական պայքարի բաղկացուցիչ մաս եւ կարող է լուրջ ազդեցություն գործել նաեւ ընտրական գործընթացների վրա:

Այս դրույթի նախատեսումը ազատության դեմ հարձակում չէ, այլ` երաշխիք:

Նախատեսվող նորմերն ուղղված են հստակ տարանջատելու կարծիքը հավաստի հաղորդագրությունից:

Ոչ հավաստի տեղեկատվություն հասկացությունը բազմիմաստ չէ եւ նոր չէ, հասկացությունը ամենօրյա կիրառելի է եւ չի կարող տարակարծություն առաջացնել: Այն ներառում է իր մեջ բազմաթիվ հասկացություններ եւ առաջարկվող դրույթի եւ օրենքի նպատակի համադրված վերլուծությամբ հնարավորություն է տալիս կիրառողներին ընկալել տարանջատումը: Մասնավորապես տեղեկություն հասկացությունը եզրեր չունի կարծիք հասկացության հետ: Վերջին հասկացությունը եզրեր ունի տեսակետ, տեսանկյուն, վարկած եւ նմանատիպ այլ հասկացությունների հետ, ուստի չեն մասնավորեցվել դրանք անհրաժեշտության բացակայությամբ պայմանավորված, սակայն անհրաժեշտությունը կա հիմնավորմամբ ներկայացման:

Պատճառահետեւանքային կապը, որ բերում է կարծիքի ձեւավորմանը, իր մեջ ներառում է տվյալ մարդու էմոցիաները, զգացմունքները, համոզմունքները, նրա տեսակետը, ըմբռնումը եւ ցանկությունները: Կարծիքը, ի տարբերություն իմացության , կարող է հիմնվել չապացուցված (չհաստատված), սխալ կամ կեղծ տեղեկատվության վրա: Այսինքն, կարծիքի եզրերն այնքանով են կեղծ տեղեկության հետ, որ կարող են միայն հանդիսանալ ելակետ, որում էլ կայանում է խնդիրը եւ որը պարունակում է սխալ կարծիքի ձեւավորման խնդիրը:

Կարծիքը կարող է լինել պաշտոնական, հասարակական, անհատական, խմբային` օրինակ կուսակցական եւ այն պաշտպանված է սահմանադրաիրավական նորմերով, ուստի այն ենթակա չէ որեւէ կերպ սահմանափակման:
Տեղեկությունն այլ կերպ ասած հարցերի պատասխան է, որը կապված է փաստական տվյալների հետ եւ որը, հետեւաբար, կարող է համադրվել փաստական տվյալների հետ եւ նույնացվել կամ լինել տրամագծորեն հակառակ կամ էականորեն տարբերվող: Վերջին դեպքում տեղեկությունը դառնում է ոչ հավաստի:

Լուր եւ իրազեկում բառերը չեն կիրառվել, քանի որ տեղեկատվության համեմատությամբ ավելի պարզունակ են, հարաբերակցվում է որպես սեռային եւ տեսակային հասկացություն, իսկ դրանով առավել կսահմանափակվեր կարգավորումը:
Դրույթը բավականին մեծ հասարակական հարաբերություններ է կարգավորում եւ էական փոփոխություն է մտցնում տեսալսողական մեդիա ոլորտում:

Կարեւոր իրադարձությունների մասին տեղեկություն ստանալու իրավունքը նույնպես շարադրված է առանձին` սուբյեկտների դերերի, իրավունքների եւ պարտականությունների հստակ բաշխմամբ:

Սահմանվել են տեսալսողական հաղորդումների չարաշահման արգելքներ` ուղղված տեսալսողական մեդիա ոլորտում ատելության խոսքի վերացմանը, անչափահասների վրա վատ ազդեցություն թողնող տեսալսողական արտադրանքի այնպիսի սահմանափակմանը, որը կբացառի այդ ազդեցությունը: Սահմանափակում է նախատեսվել այնպիսի հաղորդումների կազմակերպման համար, որոնց ընթացքում իրենց բնույթով պայմանավորված կարող են կատարվել մարդու աողջության կամ հասարակական կարգի եւ բարոյականության պաշտպանությանն ուղղված հասարակակն հարաբերությունների դեմ մեծ վտանգավորություն ունեցող ոտնձգություններ: Նորմում հստակ նախատեսված է շարժառիթ, այն է` կենցաղային հողի վրա նախկինում առաջացած վիճաբանություն, որը հանգեցնում է վրեժի, խանդի կամ այլ վտանգավոր շարժառիթի, ինչը որեւէ կերպ վերաբերելի չէ քաղաքական հակասություններին:

Տեսալսողական հաղորդումների կազմակերպանն ուղղված կարգավորումներում հատկանշական է հատկապես հանրային հեռարձակողի վրա դրված պարտականությունն առ այն, որ առաջին ամրագրման կրթական, մշակութային, մանկական հաղորդումները` այդ թվում ֆիլմերը, որոնց իրավատերն է հանդիսանում, այսինքն` սեփական արտադրության են կամ ձեռք են բերվել այլ անձինց, սակայն առկա է օտարելու իրավունքը, պետք ոչ ուշ, քան մեկ տարի անց դրվի ազատ շրջանառության մեջ լիցենզիա ստացած տեսալսողական մեդիածառայությունների համար: Հանրային հեռարձակողն, այլ կերպ ասած, տեսալսողական արտադրանքը տալիս է պետական բյուջեի շնորհիվ, ուստի, ստացվում է` Հայաստանի Հանրապետությունում օգտատերերն, ովքեր նաեւ հարկ վճարողներն են, սահմանափակ են օգտվում այդ արտադրանքից, քանի որ հանրային հեռարձակողն, ըստ էության, իր վարած քաղաքականության մեջ չի ընդգրկի միեւնույն հաղորդումը` մասնավորապես ֆիլմը, մեկ տարվա ընթացքում բազմիցս ցուցադրելը: Բացի այդ հնարավորություն կտրվի այլ տեսալսողական մեդիածառայություններին` մասնավորապես փոքր սփռում ունեցողներին, ցուցադրել բարձր որակի արտադրանք: Շեշտվում է բարձր որակի արտադրանքը, քանի որ հանրային հեռարձակողների զարգացման նպատակով ստորեւ կներկայացվեն նաեւ պայմաններ, որոնք ուղղակիորեն նպաստելու են դրան:

Լիցենզիա ստացած տեսալսողական մեդիածառայությունների համար սահմանվել է նաեւ լրացուցիչ պարտականություն` տեսալսողական ծրագրերում շաբաթական ընդհանուրն առնվազն 20 տոկոս մանկական, կրթական եւ մշակութային պարտադիր թեմատիկ ուղղվածությունների ընդգրկումը: Այն նույնպես նախատեսվել է բազմազանությունը ապահովելու եւ նշված ոլորտները մեծապես զարգացնելու նպատակով: Տեսալսողական հաղորդումների կազմակերպմանը վերաբերող մյուս դրույթներն առավել, քան հասկանալի են նախագծից: Տեսալսողական մեդիածառայությունների ազատության ու անկախության երաշխիքի նպատակով է տեսալսողական հաղորդումներում սահմանվել հովանավորության սահմանափակումներ: Այդ նույն երաշխիքով սահմանափակումներ են նախատեսվել նաեւ տեսալսողական մեդիածառայությունների հիմնադիների մասով եւ դրանցից բացառություն չեն կազմում նաեւ բարձրաստիճան պաշտոնատար եւ իրենց փոխկապակցված անձինք, ինչպես նաեւ հասարակական կազմակերպությունները, սահմանվել են հակամենաշնորհային երաշխիքներ: Հանրային հեռարձակողի խորհրդի անդամներին առաջադրելու մեխանիզմը գործող օրենքով էլ բավականին բարդ է: Անդամները նշանակվում են վարչապետի կողմից` հատուկ մրցութային հանձնաժողովի առաջադրմամբ, որն ընտրվում է Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի հանձնաժողովի կողմից սահմանված կանոններին համապատասխան: Խորհրդի անդամների նշանակման այս բարդ ընթացակարգը որոշակի առումով երաշխավորում է դրանց անկախությունը քաղաքական ղեկավարությունից: Նոր նախագծով մշտական մրցութային հանձնաժողովի փոխարեն առաջարկվում է ստեղծել ժամանակավոր հանձնաժողով, որ ը կգործի մինչեւ Խորհրդի անդամի թափուր պաշտոնը համալրելը եւ դա հավելյալ երաշխիք է խորհրդի անկախության համար: Նոր մոդելով առաջարկվում է, որ խորհրդի նախագահին Խորհուրդն ընտրի իր կազմից 4 տարի ժամկետով` այդկերպ հնարավորություն տալով խորհրդի այլ անդամներին եւս իրենց պաշտոնավարման ընթացքում դրսեւորվել եւ ընտրվել նախագահի պաշտոնում: Ինչպես վերը նշվեց, հանրային հեռարձակողի զարգացման նպատակով նախատեսվել է ավելացնել խորհրդի անդամների քանակը եւս երկուսով եւ սահմանվել է հաստիքների հստակ ուղղվածություն համաձայն որի Խորհրդի անդամներից երկուսը պետք է լինեն տեսալսողական հեռարձակման կառավարման, մեկը` լրագրության, երկուսը` կրթության կամ գիտության, երկուսը` մշակույթի կամ արվեստի բնագավառի գործիչներ, ունենան բարձրագույն կրթություն եւ տիրապետեն հայոց լեզվին: Նախապատվությունը տրվել է ունենալու երկուական անդամներ թվարկված բնագավառների մասնագիտացմամբ` ելնելով համեմատական զարգացվածությունից, կարեւորությունից:

Առավել ճկուն կարգավորումներ ունենալու նպատակով, առաջարկվող նախագծով, բացի հիմնական լիազորություններից, կարգավորող պետական մարմնին տրվում են նաեւ օրենքից բխող որոշումներ կայացնելու լիազորություն յուրաքանչյուր գործընթացում` ուղղորդող պարամետրերը որոշելու համար: Նախատեսվում են լիազորություններ ոլորտին վերաբերելի քաղաքականության մշակման, նորմատիվ իրավական ակտերի նախագծերին եզրակացություններ տալու: Դրանք ոչ այլ ինչ են, քան ոլորտն առավել ճկուն կարգավորող եւ կարգավորող մարմնին ինքնուրույնության ու անկախության երաշխիք տվող դրույթներ:

Բոլորովին նոր մոդել է տեսալսողական մեդիածառայության հեղինակազորումը, դրա ընթացակարգը բավականին պարզ է, դյուրին` ի տարբերություն լիցենզավորման: Մոդելը նախատեսվել ոլորտը ամբողջությամբ կարգավորելու նպատակով, քանի որ, ինչպես վերը նշվեց, կան կազմակերպություններ կամ անհատներ, որոնք իրենց բնույթով մատուցում են տեսալսողական բնագավառի ծառայություններ եւ մրցակից են լիցենզիա ստացած կազմակերպություններին եւ տարբերությունը կայանում է նրանում, որ չեն օգտագործում հանրային մուլտիպլեքսի սլոթ, սակայն իրենց կազմած տեսալսողական ծրագիրը հեռարձակում են ցանցային օպերատորի միջոցով: Եվ դրա չնախատեսումը պարզապես անհավասարություն է առաջ բերում բնագավառում: Չնախատեսման պարագայում կարգավորումից դուրս կմնան նաեւ մասնավոր մուլտիպլեքսի սլոթ օգտագործող տեսալսողական մեդիածառայությունները: Ուստի բոլոր տեսալսողական մեդիածառայությունները նախ պետք է հեղինակազորվեն եւ որպեսզի չհամարվի այն ավելորդ վարչարարություն, լիցենզիա ստանալու պարագայում չեն ներկայացնում այնպիսի տեղեկություններ, որոնք ներկայացվել են հեղինակազորման ընթացքում եւ չեն ենթարկվել փոփոխության: Այսկերպ հստակ տարանջատվում են տեսալսողական տեղեկատվություն տարածողները, քանի որ նրանք ընդամենը ազդանշանը օգտատերերին հասցնողն են եւ տեսալսողական արտադրանքի բովանդակության համար պատասխանատվություն չեն կարող կրել: Օրենքում կիրառվող կանոններում, եթե չկան նշված լիցենզիա ստացած տեսալսողական մեդիածառայութ բառերը, նշանակում է, որ դրանք կիրառելի են բոլորի վրա: Ցանցային օպերատորների վրա դրվել է պարտականություն` հեռարձակելու հանրային մուլտիպլքեսում ներառված տեսալսողական ծրագրերը` իրենց սփռման գոտիներին համապատասխան: Հայաստանի Հանրապետությունում հանրային մուլտիպլեքսում ներառված տեսալսողական ծրագրերն օգտատերերին մատուցվում են անվճար, ուստի ցանցային օպերատորներին եւս պետք է դրանք տրամադրվեն, իսկ ցանցային օպերատորները չեն կարող հրաժարվել այդ ծրարգրերից որեւէ մեկը հեռարձակելուց: Ցանցային օպերատորները չեն կարող արտադրել սեփական տեսալսողական հաղորդումներ, հակառակ պարագայում կհամարվեն տեսալսողական մեդիածառայություներ: Մեկ այլ կարգավորում առավել նվազեցրել է վարչարարությունը ցանցային օպերատորների մասով եւ արդյունավետ դարձրել վերահսկողությունը դիստրիբյուտորների կողմից տրամադրված ծրարգրերի հեռարձակման մասով: Նոր կարգավորմամբ առաջարկվում է վերացնել վերահեռարձակման թույլտվությունը, որը տրվում էր ցանցային օպերատորներին, փոխարենը, դիստրիբյուտորից ստանալ ծանուցում տրմադարվելիք ծրարգրերի վերաբերյալ: Որպես օրինակ հարկավոր է նշել հետեւյալը. դիստրիբյուտորը կարող է լինել մեկը, իսկ օպերատորները բազմաթիվ, որոնց կփոխանցվեն վերահեռարձակման իրավունքը եւ առավել է հեշտ է վերահսկողությունը սկսել մինչեւ հեռարձակումը մեկ սուբյեկտի նկատմամբ, քան մի քանի ցանցային օպերատորների: Դիստրիբյուտորը չի կարող ներկայացնել տեսալսողական տեղեկատվության ծրագիր, որում ներառված է օտարերկրյա գովազդ: Այսինքն դրա պատասխանատվությունը բացառապես կրում է դիստրիբյուտորը: Մասնավոր մուլտիպլեքս օպերատորի համար գործող կարգավորմամբ, ինչպես նշվեց, սահմանված են խիստ պայամաններ` առ այն, որ տվյալ սուբյեկտը պետք է ապահովի հանրային մուլտիպլեքսի սփռման տարածքի 60 տոկոսի չափով սփռման տարածք, որպիսի պարագայում գրեթե հնարավոր չէ մասնավոր մուլտիպլեքս օպերատորի մուտքը տեսալսողական շուկա: Առաջարկվող նախագծով նախատեսվել է տարածքի չափը երկու մարզի կամ Երեւան քաղաքի չափով, ինչը հավանական է դարձնում մասնավոր մուլտիպլեքսի մուտքը շուկա: Բացի այդ վերացվել են ավելորդ վարչարարությունները` մասնավորապես հանրային քննարկումները մուլտիպլեքս օպերատորի մրցույթում, որոնց անհրաժեշտությունը եւ տրամաբանությունը բացակայում է: Պատասխանատվության միջոցներում նունպես կատարվել են մոդելային փոփոխություններ: Գործող կարգավորմամբ պատասխանատվության անհատականացումը կատարվում է միայն մի քանի հարաբերական որոշակի սանկցիաների միջոցով, որոնք ռիսկեր են պարունակում եւ արդարության սկզբունքին չեն համապատասխանում: Չի կարող կիրառվել միեւնույն պատասխանատվության միջոցը մեծ շրջանառություն ունեցող սուբյեկտի նկատմամբ եւ փոքր կամ շրջանառություն ընդհանրապես չունեցող սուբյեկտի նկատմամբ: Ուստի ներդրվել են այնպիսի միջոցներ, որոնցով առաջին հերթին վրա են հասնում սուբյեկտի նախորդող տարվա հասույթի տոկոսների չափով տուգանքներ, այդպիսիք չլինելու պարագայում բացարձակ որոշակի, սակայն բավականաչափ նվազեցված սանկցիաներ, որոնք նպատակ ունեն կիրառվել սկզբնական փուլում, երբ դեռ բացակայում է նախորդող տարվա հասույթը, ինչպես նաեւ պակաս հասույթ ունեցող կամ չունեցող սուբյեկտների նկատմամբ:

Հարգարժան պարոն Միրզոյան,

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 109-րդ եւ «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքի 65-րդ եւ 67-րդ հոդվածների` օրենսդրական նախաձեռնության կարգով Ձեզ ենք ներկայացնում «Տեսալսողական մեդիայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը եւ «Լիցենզավորման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքների նախագծերի փաթեթը:

Ազգային ժողովի աշխատակարգի 25-րդ կետի համաձայն` գրությանը կցվում են`

ա) նախագիծը (հիմնական զեկուցող` Վահագն Թեւոսյան),

բ) նախագծի ընդունման հիմնավորումը,

գ) գործող օրենքում փոփոխվող հոդվածի մասին տեղեկանքը:

Խնդրում եմ օրենքների նախագիծը սահմանված կարգով դնել շրջանառության մեջ:

Հարգանքով`

Վահագն Թեւոսյան (037)
Մխիթար Հայրապետյան (049)
Արման Բաբաջանյան (115)

---

Դեպի վեր