ԳԼՈՒԽ I
ԸՆՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
Հոդված 1. Օրենքի կարգավորման առարկան
1. Սույն օրենքով կարգավորվում են երեխաներին կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության` արտադրության, պիտակավորման, վաճառքի, բաշխման, գովազդի, ինչպես նաեւ դրանց մասին իրազեկման եւ տեղեկությունների տարածման հետ կապված հարաբերությունները:
Հոդված 2. Օրենքի նպատակը
1. Սույն օրենքի նպատակն է ապահովել մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների առողջ եւ անվտանգ սնուցումը` կրծքով կերակրման խրախուսման եւ մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության կարգավորման միջոցով:
Հոդված 3. Օրենքի խնդիրները
1. Սույն օրենքի խնդիրներն են`
1) խրախուսել եւ պաշտպանել կրծքով կերակրումը` որպես օպտիմալ եւ այլընտրանք չունեցող միջոց մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների անվտանգ եւ համապատասխան (համարժեք) սնուցում ապահովելու համար.
2) խրախուսել ու աջակցել ժամանակին եւ համապատասխան հավելյալ սնուցման ապահովումը.
3) իրազեկել հանրությանը` ներառյալ հղիներին, նրանց ընտանիքներին եւ երեխաներին խնամողներին, կրծքով կերակրման առավելությունների, կրծքի կաթի փոխարինիչների օգտագործման եւ ոչ ճիշտ օգտագործման հետ կապված հնարավոր առողջական վտանգների վերաբերյալ` տրամադրելով համապատասխան, ճշգրիտ եւ հասանելի տեղեկատվություն.
4) խրախուսել ու աջակցել մայրերի, մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների համար բարյացակամ միջավայրի ապահովումն առողջապահական կազմակերպություններում, հասարակական վայրերում եւ աշխատավայրերում.
5) միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցնել կրծքով կերակրման խրախուսման եւ մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության հետ կապված օրենսդրությունը.
6) խրախուսել եւ պաշտպանել կրծքով կերակրումը` որպես աղքատության հաղթահարման արդյունավետ միջոց:
Հոդված 4. Օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացություները
1. Սույն օրենքում օգտագործվում են հետեւյալ հիմնական հասկացությունները.
1) կրծքով կերակրման խրախուսում` միջոցառումներ ուղղված մանուկներին եւ վաղ տարիքի երեխաներին մայրական կաթով կերակրմանը.
2) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառություն` մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների արտադրություն, պիտակավորում, վաճառք, բաշխում, գովազդ, ինչպես նաեւ դրանց մասին իրազեկման եւ տեղեկությունների տարածում.
3) մանկական կաթնախառնուրդ` արդյունաբերական եղանակով մշակված, կենդանական կամ բուսական ծագում ունեցող կաթ կամ կրծքի կաթի փոխարինիչ, որը նախատեսված է մանուկների կերակրման համար` սկսած ծննդյան պահից մինչեւ 6 ամսական տարիքը.
4) վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդ` արդյունաբերական եղանակով մշակված, կենդանական կամ բուսական ծագում ունեցող կաթ կամ կրծքի կաթի փոխարինիչ, որը նախատեսված է 6 ամսականից բարձր տարիքի մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների կերակրման համար.
5) հավելյալ սնունդ` 6 ամսականից բարձր մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների սնունդ, նախատեսված ի հավելումն կրծքի կաթի կամ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների օգտագործմանը.
6) լրացուցիչ սնունդ` բժշկական ցուցումներով կամ մայրական կաթի անբավարարության դեպքում մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների համար նախատեսված կաթ կամ կրծքի կաթի փոխարինիչներ.
7) մանկական սնունդ` մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների համար նախատեսված սնունդ, որը ներառում է մանկական կաթնախառնուրդը, վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդը եւ հավելյալ սնունդը.
8) հարակից ապրանքներ` մանկական սնունդը սպառողին հասցնելու եւ (կամ) երեխային կերակրելու համար նախատեսված միջոցներ եւ պարագաներ, այդ թվում` կերակրման շշեր եւ երեխաներին կերակրելու կամ հանգստացնելու նպատակով օգտագործվող արհեստական ծծակներ.
9) մանուկ` մինչեւ 12 ամսական երեխա.
10) վաղ տարիքի երեխա` 12 ամսականից մինչեւ 3 տարեկան (36 ամսական) երեխա.
11) արտադրող` իրավաբանական անձ կամ անհատ ձեռնարկատեր, որը զբաղվում է մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների արտադրությամբ.
12) բաշխող` իրավաբանական անձ կամ անհատ ձեռնարկատեր, որը զբաղվում է մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների մեծածախ եւ (կամ) մանրածախ վաճառքով, բաշխմամբ եւ դրանց սպառման խրախուսմամբ.
13) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների խրախուսում` մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների սպառման ուղղակի կամ անուղղակի նպատակաուղղված գործունեություն.
14) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների նմուշ` խրախուսման նպատակով մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների անվճար տրամադրվող մեկ միավոր կամ փոքր քանակություն.
15) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների պիտակ` նշանակում է պիտակ, նշան, պատկերավոր կամ այլ նկարագրական նյութ` գրված, տպված, զարդանախշված, տրաֆարետով ներկված, դրոշմված, քանդակադրոշմված, որը փակցված է կամ այլ ձեւով հանդես է գալիս մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վրա.
16) նորածիններին բարյացակամ ծառայություններ` բժշկական կազմակերպություններում հղի կանանց, մայրերի եւ մանուկների խնամքի, զարգացմանը եւ կրծքով կերակրմանը նպաստելուն ուղղված միջոցառումներ:
ԳԼՈՒԽ II
ԿՐԾՔՈՎ ԿԵՐԱԿՐՄԱՆ ԽՐԱԽՈՒՍՄԱՆ, ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՍՆՆԴԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒՄԸ
Հոդված 5. Կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության իրավասությունները
1. Կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության իրավասություններն են`
1) մանուկներին եւ վաղ տարիքի երեխաներին անվտանգ եւ համապատասխան (համարժեք) սնուցում ապահովելու նպատակով` կրծքով կերակրման խրախուսման ազգային ծրագրի հաստատումը.
2) կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում միջգերատեսչական համագործակցության ապահովումը.
3) մանկական եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդներից նմուշ վերցնելու, փորձաքննություն անցկանելու եւ կաթնախառնուրդների գրանցման կարգի հաստատումը.
4) սույն ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պարտավորությունների կատարման համար միջոցների ձեռնարկումը:
Հոդված 6. Կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում լիազոր մարմնի իրավասությունները
1. Կրծքով կերակրման խրախուսման ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմնի (այսուհետ` լիազոր մարմին) իրավասություններն են`
1) կրծքով կերակրման խրախուսման ոլորտում օրենսդրության կատարման նկատմամբ` օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, վերահսկողությունը եւ մշտադիտարկումը.
2) կրծքով կերակրման խրախուսման ոլորտում, օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, պատասխանատվության կիրառումը.
3) մանկական եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների` Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գրանցումը:
2. Մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում լիազոր մարմնի իրավասություններն են`
1) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում պետական քաղաքականության մշակումը եւ իրականացումը.
2) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում օրենսդրության կատարման նկատմամբ` օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, վերահսկողությունը եւ մշտադիտարկումը.
3) սույն օրենքով նախատեսված դեպքերում` մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության հետ կապված, նորմատիվ իրավական ակտերի ընդունումը.
4) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում, օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, պատասխանատվության կիրառումը:
ԳԼՈՒԽ III
ԿՐԾՔՈՎ ԿԵՐԱԿՐՄԱՆ ԽՐԱԽՈՒՍՄԱՆ, ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՍՆՆԴԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ՕՐԵՆՍԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՊԵՏԱԿԱՆ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ
Հոդված 7. Կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում օրենսդրության կատարման նկատմամբ պետական վերահսկողությունը
1. Կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության ոլորտում օրենսդրության կատարման նկատմամբ պետական վերահսկողությունն իրականացնում են լիազոր մարմինները` Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով:
ԳԼՈՒԽ IV
ԿՐԾՔՈՎ ԿԵՐԱԿՐՄԱՆ ԽՐԱԽՈՒՍՈՒՄԸ
Հոդված 8. Կրծքով կերակրման խրախուսման Ազգային ծրագիրը
1. Կրծքով կերակրման խրախուսման ազգային ծրագրով սահմանվում են`
1) կրծքով կերակրման քարոզչությանն ուղղված միջոցառումները.
2) կրծքով կերակրման տեղեկատվության հավաքագրումը եւ վերլուծությունը.
3)կրծքով կերակրման խրախուսման վերաբերյալ բուժաշխատողների կրթությանն ուղղված միջոցառումները.
4)բժշկական կազմակերպություններում նորածիններին բարյացակամ ծառայությունների տրամադրումը.
5)կերակրող մայրերի եւ նրանց երեխաների համար նախատեսված նպաստավոր պայմանների ստեղծումը.
6) հանրային իրազեկվածության բարձրացումը` ներառյալ հղիներին եւ նրանց ընտանիքներին.
7) միջգերատեսչական համագործակցությունը:
Հոդված 9. Կրծքով կերակրման երեխայի իրավունքը
1. Յուրաքանչյուր երեխա իրավունք ունի`
1) ստանալու կրծքով կերակրում, որպես օպտիմալ եւ այլընտրանք չունեցող միջոց անվտանգ եւ համապատասխան (համարժեք) սնուցում ստանալու համար.
2) զերծ մնալու կծքով կերակրումից` բժշկական հակացուցումների առկայության դեպքում, որոնց ցանկը հաստատվում է առողջապահության ոլորտի պետական կառավարման լիազոր մարմնի կողմից.
3) ֆիզիոլոգիական պահանջներից ելնելով` 6 ամսականից ստանալու հավելյալ սնունդ, իսկ բժշկական ցուցումներով` լրացուցիչ սնունդ: Հավելյալ եւ լրացուցիչ սնունդ ստանալու մեթոդական ուղեցույցները հաստատվում են լիազոր մարմնի կողմից:
2. Պետությունը միջոցներ է ձեռնարկում կրծքով կերակրումը խրախուսելու, կրծքով կերակրում իրականացնող կանանց եւ երեխաների իրավունքները պաշտպանելու համար:
Հոդված 10. Կրծքով կերակրում իրականացնող կանանց իրավունքները
1. Կրծքով կերակրում իրականացնող կինն իրավունք ունի`
1) ունենալու համապատասխան պայմաններ աշխատավայրերում, քրեակատարողական, բժշկական կազմակերպություներում եւ այլ հասարակական վայրերում կրծքով կերակրում իրականացնելու համար.
2) ստանալու տեղեկատվություն կրծքով կերակրման առավելությունների, ինչպես նաեւ մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների առողջ եւ անվտանգ սնուցման վերաբերյալ.
3) ստանալու կրծքով կերակրման ապահովման հետ կապված անվճար բժշկական խորհրդատվություն:
ԳԼՈՒԽ V
ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՍՆՆԴԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ
ԻՐԱՑՄԱՆ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՒՄԸ
Հոդված 11. Մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վաճառքը
1. Արգելվում է`
1) առողջապահական կազմակերպությունների կողմից մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վաճառքը.
2) համապատասխանության գնահատում չանցած կամ պիտանելիության ժամկետանց մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վաճառքը.
3) մանկական կաթնախառնուրդ չհանդիսացող սննդամթերքը վաճառել կամ ներկայացնել որպես պիտանի 6 ամսականից փոքր մանուկների կերակրման համար.
4) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վաճառքը` լիազոր մարմնի կողմից սահմանված պահպանման համապատասխան պայմաններ չունեցող առեւտրի օբյեկտի, սպառողական ապրանքների շուկայի, շրջիկ առեւտրի կետի եւ առեւտրի կենտրոնի կողմից:
2. Սույն հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված պահանջների խախտումն առաջացնում է Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված պատասխանատվություն:
Հոդված 12. Մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների գովազդը եւ խրախուսումը
1. Մանկական եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների, հարակից ապրանքների եւ մինչեւ 6 ամսական մանուկների համար մանկական կաթնախառնուրդ չհանդիսացող ցանկացած սննդամթերքի գովազդը եւ խրախուսումն արգելվում է:
2. Խրախուսման արգելված ձեւերն ընդգրկում են`
1) գովազդը.
2) զեղչային հնարքները, ինչպիսիք են` հատուկ ցուցահանդես-վաճառքները, շնորհանդեսները, շահումները, պարգեւների, մրցանակների, նվերների շնորհումը, զեղչի կտրոնների կիրառումը եւ սպառման ավելացմանն ուղղված խրախուսման ցանկացած այլ հնարք, իջեցված գներով վաճառքը` բացառությամբ այն դեպքերի, երբ իջեցված գներով վաճառքը բխում է արտադրողի կամ բաշխողի գնային քաղաքականությունից եւ ուղղված է գների երկարատեւ իջեցմանը.
3) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների նմուշների տրամադրումը` բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերի:
3. Հավելյալ սննդի գովազդը թույլ է տրվում միայն այն դեպքերում, եթե`
1) այդ գովազդը տեղի չի ունենում առողջապահական կազմակերպություններում.
2) հավելյալ սնուցման մասին տրամադրվող ցանկացած տեղեկություն խրախուսում է բացառապես կրծքով կերակրումը կյանքի առաջին 6 ամիսների ընթացքում եւ շարունակվող կրծքով կերակրումը մինչեւ երկու տարեկան հասակը:
Հոդված 13. Արտադրողների եւ բաշխողների կողմից խրախուսման արգելքը
1. Մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների խրախուսումն արտադրողների եւ (կամ) բաշխողների կողմից արգելվում է:
2. Արտադրողի եւ (կամ) բաշխողի կողմից արգելվում են խրախուսման հետեւյալ եղանակները`
1) բուժաշխատողներին կամ առողջապահական կազմակերպություններին մանկական սնունդ եւ հարակից ապրանքներ նվիրելը կամ դրանք տրամադրելը հայտարարված մեծածախ գնից կամ մեծածախ գնի բացակայության դեպքում` մանրածախ գնի ութսուն տոկոսից ցածր գնով, բացառությամբ սույն օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված դրույթների.
2) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների օգտագործման խրախուսման նպատակով առողջապահական կազմակերպությանն անվճար սարքավորումներ, պարագաներ տրամադրելը կամ ծառայություններ մատուցելը.
3) բուժաշխատողներին եւ առողջապահական կազմակերպություններին նվերներ` այդ թվում գրիչներ, օրացույցեր, պաստառներ, հուշատետրեր, նոթատետրեր, հասակաչափեր, մանկան աճի կամ զարգացման գրաֆիկներ, խաղալիքներ տրամադրելը.
4) բուժաշխատողներին կամ բուժաշխատողների շահերը ներկայացնող հասարակական կազմակերպություններին կամ արհեստակցական միություններին դրամական հատկացումներ տրամադրելը կամ առաջարկելը (նվիրատվություններ, հոնորարներ մատուցված ծառայությունների համար, գիտահետազոտական աշխատանքների անցկացման դիմաց հատուցումներ, հետազոտական դրամաշնորհներ կամ հանդիպումների, սեմինարների, շարունակական ուսուցողական դասընթացների կամ գիտաժողովների հետ կապված դրամային հատկացումներ եւ այլն).
5) հղի կանանց կամ կերակրող մայրերի, մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների ծնողների կամ նրանց ընտանիքների անդամների համար ծնելիության, հղիության, երեխայի ծննդի եւ սնուցման հետ առնչվող իրադարձություններ, միջոցառումներ, մրցույթներ, խորհրդատվական հեռախոսագծերի գործունեություն կամ արշավներ հովանավորելը.
6) մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների սնուցման հետ առնչվող տեղեկատվական կամ ուսուցողական նյութերի տրամադրումը, տարածումը, ուսուցողական գործունեության ծավալումը` բացառությամբ լիազոր մարմնի հետ համաձայնեցված, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների հատկանիշերի գիտական ասպեկտներին կամ օգտագործման եղանակներին վերաբերող տեղեկատվության տրամադրումը:
Հոդված 14. Բուժաշխատողների կողմից մանկական սննդի վաճառքի եւ խրախուսման արգելքը
1. Մոր եւ մանկան առողջության պահպանման ոլորտում ընդգրկված բուժաշխատողներին արգելվում է`
1) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վաճառքով, իրացման, գովազդի կամ խրախուսման այլ ձեւերով զբաղվելը.
2) արտադրողից եւ (կամ) բաշխողից, կամ նրանց անունից հանդես եկող այլ կազմակերպությունից որեւէ նվեր, շնորհ կամ պարգեւ` դրամական կամ որեւէ այլ տեսքով ընդունելը.
3) մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների նմուշներ ընդունելը կամ տրամադրելը.
4) մանկական սննդի օգտագործման ցուցադրելը` բացառությամբ այն դեպքերի, երբ մանկական կաթնախառնուրդով կերակրելն անհրաժեշտ է ելնելով բժշկական ցուցումներից կամ եթե մայրն ընտրել է մանկական սննդով կերակրումը:
Հոդված 15. Մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների անվճար կամ ցածր գներով տրամադրումը
1. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից սահմանված կարգով մանկական սնունդը եւ հարակից ապրանքներն անվճար կամ ցածր գներով կարող են տրամադրվել`
1) առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխաների համար.
2) բժշկական ցուցումներով հատուկ սնուցողական պահանջներ ունեցող երեխաների համար.
3) մայրական կաթով կերակրման բժշկական հակացուցումների դեպքում:
ԳԼՈՒԽ VI
ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՍՆՆԴԻ ԵՎ ՀԱՐԱԿԻՑ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻՊԻՏԱԿՆԵՐԻՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ
Հոդված 16. Մանկական սննդի պիտակներին ներկայացվող պահանջները
1. Մանկական սննդի պիտակները պետք է հայերենով եւ ընթեռնելի տառաչափով պարունակեն հետեւյալ տեղեկատվությունը.
1) պատրաստման եւ օգտագործման հրահանգներ` բառերով եւ պատկերներով.
2) երեխաների տարիքային խումբը թվանշաններով, որոնց համար նախատեսված է մանկական սնունդն, ընդ որում հավելյալ սնուցման համար նախատեսված դեպքերում նշված տարիքը չպետք է փոքր լինի 6 ամսականից.
3) նախազգուշացում ոչ ճիշտ պատրաստման եւ այլ տարիքի երեխայի կերակրման հետ կապված հնարավոր առողջական վտանգների մասին.
4) բաղադրությունը եւ կաթի կամ կրծքի կաթի փոխարինիչի ծագումը.
5) պահպանման պայմանները նախքան բացելը եւ դրանից հետո.
6) խմբաքանակի համարը, արտադրման ամսաթիվը եւ պիտանելիության ժամկետը.
7) արտադրողի եւ (կամ) բաշխողի անվանումը, գտնվելու վայրը եւ կապի միջոցները.
8) մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների պիտակները պետք է պարունակեն լիազոր մարմնի կողմից սահմանված ոչ ճիշտ օգտագործման վերաբերյալ նախազգուշացման տեքստ.
9) վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների պիտակները պետք է պարունակեն նախազգուշացում այն մասին, որ կաթնախառնուրդը չպետք է օգտագործվի 6 ամսականից փոքր մանուկների համար.
10) մանկական եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների պիտակները պետք է պարունակեն «ԿԱՐԵՎՈՐ ՆՇՈՒՄ» բառերը եւ ստորեւ հետեւյալ տեքստը մեծատառերով. «ԿՐԾՔՈՎ ԿԵՐԱԿՐՈՒՄԸ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆՆ Է: ԿՐԾՔԻ ԿԱԹԸ ԿԱՏԱՐՅԱԼ ՍՆՈՒՆԴ Է ՄԱՆՈՒԿՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋ ԱՃԻ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ: ԱՅՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒՄ Է ՓՈՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՎ ԱՅԼ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ»:
2. Արգելվում է`
1) մանկական եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների պիտակների վրա տեղադրել կրծքով կերակրումը նսեմացնող կամ արհեստական սնուցումը գովաբանող բովանդակությամբ որեւէ տեքստ.
2) մանկական եւ վաղ տարիքի երեխաների կաթնախառնուրդների պիտակների վրա տեղադրել «մայրականացված», «մարդկայնացված» կամ կրծքի կաթի հետ որեւէ համեմատություն ենթադրող արտահայտություններ.
3) մանկական սննդի պիտակների վրա տեղադրել երեխայի նկարներ.
4) մանկական սննդի պիտակների վրա տեղադրել դրանց պատրաստման եղանակների լուսաբանման հետ առնչություն չունեցող լուսանկարներ, նկարներ կամ այլ գրաֆիկական պատկերներ.
5) մանկական սննդի պիտակների վրա տեղադրել ցանկացած գրառում, որը հավաստիացնում կամ հնարավոր է համարում կապը տվյալ արտադրանքի կամ նրա բաղադրիչ մասերի եւ առողջության, աճի կամ զարգացման միջեւ.
6) մանկական կաթնախառնուրդ չհանդիսացող սննդամթերքի պիտակների արտաքին տեսքի եւ (կամ) ձեւավորման նմանեցումը մանկական կաթնախառնուրդների պիտակներին.
7) սույն հոդվածի պահանջներին չհամապատասխանող պիտակավորմամբ մանկական սննդի վաճառքը կամ այլ կերպ իրացումը:
3. Սույն օրենքի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը սահմանում է մանկական սննդի պիտակներին ներկայացվող լրացուցիչ պահանջներ:
Հոդված 17. Հարակից ապրանքների պիտակներին ներկայացվող պահանջները
1. Հարակից ապրանքների պիտակները պետք է հայերենով եւ ընթեռնելի տառաչափով պարունակեն հետեւյալ տեղեկատվությունը`
1) «ԿԱՐԵՎՈՐ ՆՇՈՒՄ» բառերը եւ ստորեւ հետեւյալ տեքստը մեծատառերով. «ԿՐԾՔՈՎ ԿԵՐԱԿՐՈՒՄԸ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆՆ Է: ԿՐԾՔԻ ԿԱԹԸ ԿԱՏԱՐՅԱԼ ՍՆՈՒՆԴ Է ՄԱՆՈՒԿՆԵՐԻ ԱՌՈՂՋ ԱՃԻ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ: ԱՅՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒՄ Է ՓՈՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԵՎ ԱՅԼ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ».
2) լիազոր մարմնի կողմից սահմանված ոչ ճիշտ օգտագործման վերաբերյալ նախազգուշացման տեքստ.
3) լվացման եւ ախտահանման հրահանգներ` բառերով եւ պատկերներով.
4) արտադրողի եւ բաշխողի անվանումը, գտնվելու վայրը եւ կապի միջոցները:
2. Սույն հոդվածի պահանջներին չհամապատասխանող պիտակավորմամբ հարակից ապրանքների վաճառքը կամ այլ կերպ իրացումն արգելվում է:
3. Սույն օրենքի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը սահմանում է հարակից ապրանքներին ներկայացվող լրացուցիչ պահանջներ:
ԳԼՈՒԽ VII
ԿՐԾՔՈՎ ԿԵՐԱԿՐՄԱՆ ԽՐԱԽՈՒՍՄԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ԱՌՈՂՋԱՊԱՀԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԵՎ ԲՈՒԺԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻ ՊԱՐՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Հոդված 18. Առողջապական կազմակերպությունների պարտականությունները
1. Առողջապական կազմակերպությունները պարտավոր են ապահովելու կրծքով կերակրման համար բարյացակամ միջավայր, այդ թվում`
1) խրախուսել ու աջակցել կրծքով կերակրումը` որպես օպտիմալ եւ այլընտրանք չունեցող միջոց մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների անվտանգ եւ համապատասխան (համարժեք) սնուցում ապահովելու համար.
2) խրախուսել ու աջակցել ժամանակին եւ համապատասխան հավելյալ սնուցման կազմակերպումը.
3) պահպանել սույն օրենքով եւ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կրծքով կերակրման կանոնները եւ պարբերաբար իրազեկել նշված կանոնների վերաբերյալ բժշկական անձնակազմին.
4) իրազեկել հանրությանը` ներառյալ հղիներին, նրանց ընտանիքներին եւ երեխաներին խնամողներին, կրծքով կերակրման առավելությունների եւ գործնական հմտությունների, կրծքի կաթի փոխարինիչների օգտագործման եւ ոչ ճիշտ օգտագործման հետ կապված հնարավոր առողջական վտանգների վերաբերյալ` տրամադրելով համապատասխան, ճշգրիտ եւ հասանելի տեղեկատվություն.
5) իրականացնել կրծքով կերակրման համար անհրաժեշտ գործնական հմտությունների դասընթաց բուժանձնակազմի համար.
6) մանկական սնունդ արտադրողներին եւ բաշխողներին չտրամադրել հղիների եւ կերակրող մայրերի կոնտակտային տվյալներ:
2. Մանկական սնունդ արտադրողների եւ (կամ) բաշխողների կողմից ցանկացած առաջարկի դեպքում (նմուշ, նվեր կամ այլ շնորհ) կամ սույն օրենքի նորմերի այլ խախտումների դեպքում, առողջապական կազմակերպությունները պարտավոր են տեղեկացնել լիազոր մարմնին:
Հոդված 19. Բուժաշխատողների պարտականությունները
1. Բուժաշխատողները պարտավոր են`
1) հղիների, ծննդկանների եւ նրանց հարազատների հետ հանդիպումների ժամանակ խրախուսել կրծքով կերակրումը, որպես օպտիմալ եւ այլընտրանք չունեցող միջոց` մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների անվտանգ եւ համապատասխան (համարժեք) սնուցում ապահովելու համար.
2) ժամանակին գնահատել եւ աջակցել համապատասխան հավելյալ սնուցման կազմակերպումը.
3) պահպանել սույն օրենքով եւ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կրծքով կերակրման կանոնները եւ պարբերաբար իրազեկել նշված կանոնների մասին կրծքով կերակրող մայրերին.
4) նորածիններին չտրամադրել ոչ մի տեսակի սնունդ կամ հեղուկ, բացի կրծքի կաթից` բացառությամբ սույն օրենքի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասում թվարկված դեպքերի.
5) մանկական սնունդ արտադրողներին եւ (կամ) բաշխողներին չտրամադրել հղիների եւ կերակրող մայրերի կոնտակտային տվյալներ.
6) մանկական սնունդ արտադրողների եւ (կամ) բաշխողների կողմից ցանկացած առաջարկի դեպքում (նմուշ, նվեր կամ այլ շնորհ) կամ սույն օրենքի նորմերի այլ խախտումների դեպքում տեղեկացնել առողջապական հաստատության ղեկավարությանը.
7) բուժաշխատողները պարտավոր են մայրերին տրամադրել տեղեկատվություն մանկական սննդի օգտագործման հետ կապված հնարավոր առողջական վտանգների վերաբերյալ:
ԳԼՈՒԽ VIII
ՄԱՆԿԱԿԱՆ ՍՆՈՒՑՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ՏՐԱՄԱԴՐՈՒՄԸ
Հոդված 20. Տեղեկատվական եւ ուսուցողական նյութերը մանկական սնուցման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների վերաբերյալ
1. Մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների սնուցման վերաբերյալ գրավոր, ձայնային կամ տեսողական տեղեկատվական եւ ուսուցողական նյութերը պետք է`
1) լինեն հայերենով, անհրաժեշտության դեպքում նաեւ այլ լեզուներով.
2) պարունակեն ճշգրիտ եւ արդի տեղեկատվություն եւ բացառեն որեւէ նկար կամ տեքստ, որը խրախուսում է մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների օգտագործումը, շշով կերակրումը կամ չի նպաստում կրծքով կերակրմանը.
3) հստակ ներկայացնեն հետեւյալ տեղեկատվությունը.
ա) կրծքով կերակրման անհրաժեշտությունն ու առավելությունները,
բ) 6 ամիս բացառապես եւ դրան հետեւող շարունակական (երկու տարի եւ ավելի) կրծքով կերակրման կարեւորությունը,
գ) ինչպես սկսել եւ պահպանել բացառապես եւ շարունակական կրծքով կերակրումը` ներառյալ, թե ինչու է դժվար փոխել կրծքով չկերակրելու որոշումը,
դ) 6 ամսականից սկսած հավելյալ սննդի տրամադրման կարեւորությունը,
ե) ինչու է շշով կերակրման կամ հավելյալ սննդի վաղ տրամադրումը բացասաբար ազդում կրծքով կերակրման վրա,
զ) տնային պայմաններում հավելյալ սննդի պատրաստումը:
2. Մանուկների եւ վաղ տարիքի երեխաների սնուցման վերաբերյալ գրավոր, ձայնային կամ տեսողական տեղեկատվական եւ ուսուցողական նյութերը չպետք է`
1) ներկայացնեն, թե իբրեւ մանկական սննդով կերակրելը կամ հարակից ապրանքներ օգտագործելը համարժեք է, համեմատելի է կամ գերազանցում է կրծքի կաթին կամ կրծքով կերակրմանը.
2) պարունակեն մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների ֆիրմային անվանումներ, ապրանքային նշաններ, կամ արտադրողի եւ (կամ) բաշխողի անվանումը` բացառությամբ այն դեպքերի, երբ տեղեկատվությունը տրամադրվում է բուժաշխատողներին.
3. Մանկական սննդով կերակրման մասին գրավոր, ձայնային կամ տեսողական տեղեկատվական եւ ուսուցողական նյութերը` բացի սույն հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերում սահմանված տեղեկատվությունից, պետք է ընդգրկեն նաեւ հետեւյալ տեղեկատվությունը.
1) հրահանգներ մանկական սննդի պատշաճ պատրաստման եւ օգտագործման, ինչպես նաեւ հարակից ապրանքների լվացման եւ ախտահանման վերաբերյալ.
2) ինչպես կերակրել մանկանը կերակրման բաժակով.
3) շշով կերակրման եւ մանկական սննդի ոչ ճիշտ պատրաստման հետ կապված հնարավոր հնարավոր առողջական վտանգները:
4. Կրծքով կերակրման խրախուսման ազգային ծրագրով նախատեսված մանկական սնուցման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների մասին տեղեկատվական եւ ուսուցողական նյութերը հրապարակվում են`
1) լիազոր մարմնի կողմից լիազորված կազմակերպությունների միջոցով տվյալ տարվա պետական նպատակային ծրագրերի շրջանակներում, ինչպես նաեւ տեղական եւ միջազգային ոչ կառավարական գործընկեր կազմակերպությունների միջոցների հաշվին.
2) այլ կազմակերպությունների կողմից` նյութերը լիազոր մարմնի հետ նախապես համաձայնեցնելուց հետո:
Լիազորման եւ նյութերի համաձայնեցման կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը:
5. Լիազոր մարմինն իրավունք ունի արգելելու սույն հոդվածի պահանջներին չհամապատասխանող մանկական սնուցման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների մասին տեղեկատվական եւ ուսուցողական նյութերի հրապարակումը եւ տարածումը:
Հոդված 21. Պատասխանատվությունը սույն օրենքի պահանջները խախտելու համար
1. Uույն oրենքի պահանջների խախտումն առաջացնում է Հայաստանի Հանրապետության oրենքով uահմանված պատաuխանատվություն:
ԳԼՈՒԽ X
ԵԶՐԱՓԱԿԻՉ ՄԱՍ
Հոդված 22. Եզրափակիչ մաս
1. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող իննսուներորդ օրը, բացառությամբ 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետի եւ 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի, որոնք ուժի մեջ են մտնում 2014 թ. հունվարի 1-ից:
ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ
«Երեխաներին կրծքով կերակրման խրախուսման եւ մանկական սննդի շրջանառության մասին», «Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին», ««Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման եւ անցկացման մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին», ««Սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին», ««Մարդու վերարտադրողական առողջության եւ վերարտադրողական իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին», «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» եւ ««Գովազդի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթի ընդունման անհրաժեշտության
Միավորված Ազգերի Կազմակերպության Հազարամյակի հռչակագրով սահմանված Հազարամյակի մարտահրավերների 8 նպատակներից 1-ը վերաբերում է մանկական մահացության նվազեցմանը: Հայաստանի ստանձնած պարտավորությունը` այն է նվազեցնել մանկական մահացությունը 2/3-ով, առկա ռեսուրսների պայմաններում գնահատվել է դժվար հասանելի, իսկ գործուն միջոցառումների բացակայության դեպքում այն կարող է գնահատվել նույնիսկ անհասանելի:
Բազմաթիվ հետազոտություններ փաստում են, որ կրծքով կերակրման տարածումը կարող է աշխարհում տարեկան միլիոնավոր մանուկների կյանք փրկել: ՄԱԿ-ի Մանկական Հիմնադրամի գնահատականներով մինչեւ 6 ամսական տարիքը բացարձակ կրծքով կերակրում իրականացնելու դեպքում տարեկան կարելի է փրկել 1.3 մլն երեխա: Կրծքի կաթը գերադասելի է երեխային տրվող ցանկացած այլ սննդից, այն պարունակում է անհրաժեշտ սնուցողական նյութերը` լավագույն փոխհարաբերությամբ, ինպես նաեւ գործոններ, որոնք պաշտպանում են մանկանը հիվանդություններից: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շշով կերակրվող մանուկներն ավելի հաճախ են ծանր տարափոխիկ հիվանդություններով վարակվում եւ հիվանդանում: Կրծքով կերակրվող երեխաները շշով կերակրվողների համեմատությամբ 25 անգամ ավելի փոքր հավանականություն ունեն կյանքի առաջին երկու ամիսների ընթացքում փորլուծությունից մահանալու: Ալերգիաները, մաշկային հիվանդությունները, ասթման եւ շատ այլ հիվանդություններ ավելի քիչ են հանդիպում կրծքով կերակրվող երեխաների շրջանում: Բոլոր փաստերը վկայում են, որ մանուկները պետք է կերակրվեն կրծքով, սակայն 20 -րդ դարում կրծքով կերակրումն անկում է ապրել:
Կրծքով կերակրման խրախուսման նախաձեռնությունը Հայաստանում սկսվել է դեռեւս 1993թ-ին: Ծրագիրը, որը 1994թ-ին հաստատվել էր ՀՀ ԱՆ կողմից, ենթադրում էր կրծքով կերակրման խրախուսման եւ աջակցման գործելակերպի խթանում բուժաշխատողների ու ծնողների շրջանում եւ հիմնարար կազմակերպա-կառուցվածքային փոփոխությունների իրականացում ծննդօգնության հաստատությունների մակարդակով: Ծրագրի առաջընթացը ակնհայտ էր, սակայն 2000թ.-ին հաջորդող տարիների ցուցանիշի աճի տեմպերը զգալիորեն նվազել են, իսկ 2006թ. նկարագրվել է նույնիսկ որոշակի իջեցում: Մանկական սնունդ արտադրողները եւ բաշխողները, մանկական սննդի պահանջարկը մեծացնելու նպատակով, ամբողջ աշխարհում, ինչպես նաեւ Հայաստանում, օգտվելով օրենսդրության անկատարությունից կիրառում են խրախուսման եւ վաճառահանման այնպիսի եղանակներ, որոնք բացասաբար են ազդում կրծքով կերակրման ցուցանիշների վրա:
1981 թ. ԱՀԿ-ն եւ ՅՈւՆԻՍԵՖ-ն ընդունել են «Կրծքի կաթի փոխարինիչների վաճառահանման միջազգային օրենսգիրքը», որը խորհրդատվական եւ ոչ պարտավորեցնող բնույթ ունի, բայց կառավարությունները եւ կաթնախառնուրդ արտադրող ընկերությունները ստորագրել են այն: Օրենսգիրքը պարտադրում է, որ բոլոր մայրերը ճշգրիտ տեղեկատվություն ստանան կրծքով կերակրման առավելությունների եւ արհեստական սնուցումից բխող հնարավոր հիվանդությունների եւ բարդությունների մասին: Սույն օրենսգիրքը ադապտացրել եւ իրենց ազգային օրենսդրության մեջ են ներառել եվրոպական տարածաշրջանի երկրներից մեծամասնությունը:
Հայաստանը նույնպես միացել է «Կրծքի կաթի փոխարինիչների վաճառահանման միջազգային օրենսգրքին», սակայն միայն որոշ դրույթներ են ընդունվել «Գովազդի մասին» ՀՀ օրենքով, եւ որեւէ այլ ազգային օրենսդրություն, որը կապահովեր օրենսգրքի իրականացման անհրաժեշտ վերահսկում, դեռեւս չի ընդունվել:
«Երեխաների կրծքով կերակրման խրախուսման եւ մանկական սննդի շրջանառության մասին» եւ դրան հարակից ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթի ընդունումը նպատակ է հետապնդում կարգավորել երեխաների կրծքով կերակրման խրախուսման, մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների շրջանառության հետ կապված հարաբերությունները: Օրենքի ընդունմամբ նաեւ կկարգավորվեն մանկական սննդի եւ հարակից ապրանքների արտադրության, պիտակավորման, վաճառքի, բաշխման, գովազդի եւ որեւէ այլ ձեւով խրախուսման, ինչպես նաեւ դրանց մասին իրազեկման եւ տեղեկությունների տարածման հետ կապված հարաբերությունները:
ՀՀ Ազգային ժողովի քննարկմանը ներկայացվող օրենքների նախագծերի փաթեթի ընդունումը կնպաստի երեխայի սնուցման ոլորտում առկա հիմնախնդիրների լուծմանը եւ այն գործոնների վերացմանը, որոնք խոչընդոտում են կրծքով կերակրման խրախուսումն` օրենսդրորեն ամրագրելով այդ բնագավառին առնչվող միջազգային փորձն ու պահանջները:
