Հոդված 1. «Պատմության եւ մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության եւ օգտագործման մասին» 1998 թվականի նոյեմբերի 11-ի ՀՕ-261 օրենքի (այսուհետ` Օրենք) 1-ին հոդվածը շարադրել հետեւյալ խմբագրությամբ.

«Հոդված 1. Օրենքի կարգավորման առարկան

1. Սույն օրենքը կարգավորում է պատմության եւ մշակույթի անշարժ հուշարձանների (այսուհետ՝ հուշարձան) հայտնաբերման, վավերագրման, ուսումնասիրման, պետական հաշվառման, պահպանության, օգտագործման, ամրակայման, նորոգման, վերականգնման, տեղափոխման, փոփոխման, ինչպես նաեւ դրանց պատմական միջավայրի պահպանության եւ օգտագործման գործունեության հետ կապված հարաբերությունները:

2. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող հուշարձանները պետության պահպանության ներքո են:»:

Հոդված 2. Օրենքը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ 1.1-ին հոդվածով.

«Հոդված 1.1.  Սույն օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացությունները

1. Սույն օրենքում օգտագործվում են հետեւյալ հիմնական հասկացությունները.

1) պատմության եւ մշակույթի անշարժ հուշարձան՝ պետական հաշվառման վերցված եւ հուշարձանի կարգավիճակ ունեցող պատմական կամ հնագիտական կամ ճարտարապետական կամ մոնումենտալ արվեստի կամ գիտական, գեղարվեստական կամ մշակութային այլ արժեք ունեցող հնագիտական շերտերը, քարեդարյան կայանները, քարայր-կացարանները, կառույցները, դրանց համակառույցներն ու համալիրները` իրենց զբաղեցրած եւ պատմականորեն դրանց հետ կապված տարածքով, դրանց մաս կազմող հնագիտական, գեղարվեստական, վիմագրական, ազգագրական բնույթի տարրերն ու բեկորները, որմնանկարները, պատմամշակութային արգելոցները, պատմական լանդշաֆտները եւ հիշարժան վայրերը, պատմական բնակավայրերի քաղաքաշինական եւ պատմական կենտրոնները՝ անկախ պահպանվածության աստիճանից.

2) պատմամշակութային օբյեկտ՝ նոր հայտնաբերված եւ պետական հաշվառման վերցված օբյեկտ, որը դեռեւս չի ստացել նորահայտ հուշարձանի կարգավիճակ.

3) նորահայտ հուշարձան՝ մինչեւ հուշարձանների պետական ցուցակում ընդգրկվելը օրենսդրությամբ սահմանված կարգով պահպանվող պատմական, գիտական, գեղարվեստական կամ մշակութային այլ արժեք ունեցող որոշակի կարգավիճակ ստացած՝ նոր հայտնաբերված կամ նոր արժեքավորված օբյեկտ.

4) հուշարձանի տարածք՝ հուշարձանի տարածքն իր զբաղեցրած եւ պատմականորեն ու գործառնական առումով դրա հետ կապված եւ սահմանված կարգով առանձնացված հողատարածք.

5) պատմական միջավայր՝ մարդու գործունեությամբ ձեւավորված պատմական եւ մշակութային որոշակի արժեք ունեցող միջավայր.

6) հուշարձանի պահպանական գոտիներ՝ հուշարձանի պահպանության, կառուցապատման կարգավորման կամ տեղանքապատկերի (լանդշաֆտի) պահպանման գոտիների տարածքներ եւ դրանցում օգտագործման պայմանակարգ (ռեժիմ) սահմանող փաստաթուղթ.

7) հուշարձանի պահպանության գոտի՝ հուշարձանի պատմական միջավայրի անմիջական ազդեցության եւ (կամ) հնարավոր հնագիտական շերտերի որոշակի պահպանության պայմանակարգ (ռեժիմ) ունեցող տարածք.

8) կառուցապատման կարգավորման գոտի՝ հուշարձանի քաղաքաշինական միջավայրի պահպանության, ներդաշնակ եւ բարենպաստ տեսողական ընկալման պայմանակարգ (ռեժիմ) ունեցող տարածք.

9) տեղանքապատկերի (լանդշաֆտի) պահպանման գոտի՝ հուշարձանի պատմական միջավայրի բնական կամ պատմականորեն ձեւավորված բնապատմական ռելիեֆի, ջրային մակերեսների եւ բուսականության պահպանության ռեժիմ ունեցող տարածք.

10) հուշարձանի ուսումնասիրություն՝ հուշարձանի ու դրա տարածքի մատենագրական, արխիվային, գիտահետազոտական աղբյուրներից նյութերի վավերագրում, հավաքում, հնագիտական, երկրաբանական, ինժեներական (նյութագիտական, կոնստրուկտորական, տեխնիկական վիճակի եւ այլ) հետազոտություններ.

11) հնագիտական հետախուզում՝ որոշակի տարածքների համալիր հետազոտություն հնագիտական օբյեկտների հայտնաբերման, քարտեզագրման, նկարագրության նպատակով, վերգետնյա կառույցների կամ այլ բաղկացուցիչների՝ տարբեր մեթոդներով վավերագրում կամ փոքրածավալ ստուգողական պեղումների իրականացում.

12) հնագիտական պեղում՝ մշակութային շերտերի, հնագիտական օբյեկտների ու հուշարձանների՝ դաշտային պայմաններում կատարվող գիտահետազոտական եւ գիտագործնական համալիր ուսումնասիրություններ, որոնք իրականացվում են տարածքների վերգետնյա, ստորգետնյա եւ ստորջրյա տեղազննության, մշակութային շերտերի բացման, հայտնաբերված նյութական մնացորդների ու հետքերի՝ տարբեր եղանակներով փաստագրման եւ վավերագրման միջոցով.

13) հուշարձանի վերականգնողական աշխատանք՝ հուշարձանի ամրակայման, նորոգման եւ վերականգնման գործունեության իրականացում.

14) հուշարձանի պահպանական գոտիների օգտագործման պայմանակարգ (ռեժիմ)՝ հուշարձանների պահպանական գոտիների պատմական միջավայրի պահպանության եւ օգտագործման պայմաններին, պահանջներին եւ սահմանափակումներին վերաբերող պարտադիր դրույթներ.

15) պատմամշակութային հիմնավորման նախագիծ՝ պատմական բնակավայրերի, դրանց կենտրոնների կամ առանձին հատվածների պահպանության եւ օգտագործման պայմանակարգ, ինչպես նաեւ կառուցապատման թույլատրելի դրույթներ սահմանող նախագիծ (ծրագրային փաստաթուղթ).

16) հուշարձանների պետական կադաստր՝  պետական տեղեկատվական համակարգ, որը պարունակում է տեղեկություններ հուշարձանների եւ դրանց տարածքների, պահպանական գոտիների եւ դրանցում առկա հողատեսքերի, բնակավայրերի պատմամշակութային հիմնավորման նախագծերի, բնապատմական եւ պատմամշակութային արգելոցների, պետական հաշվառման փաստաթղթերի եւ վավերագրերի մասին.

17) մշակութային շերտ՝ մարդկային գործունեությամբ առաջացած, այդ գործունեության մասին վկայող նյութական մնացորդներ պարունակող վերգետնյա, ստորգետնյա կամ ստորջրյա շերտ.

18) պատմական բնակավայր՝ Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդի մշակութային ինքնատիպության պահպանության համար կարեւոր նշանակություն ունեցող՝ հնագիտական, պատմական, ճարտարապետական, քաղաքաշինական, գեղագիտական, գիտական կամ սոցիալ-մշակութային այլ արժեքներ ներառող բնակավայր.

19) հուշարձանների եւ պատմական միջավայրի պահպանություն՝ հուշարձանների եւ դրանց պատմական միջավայրի պահպանության ապահովման կանխարգելիչ միջոցառումների համակարգ.

20) արգելոց-թանգարան՝ շահույթ ստանալու նպատակ չհետապնդող, գիտալուսավորչական, կրթական, գիտատեղեկատվական, մշակութային գործունեություն իրականացնող կազմակերպություն, որն ստեղծվում է ավանդական եւ պատմական (մշակութային եւ բնական) միջավայրում անշարժ հուշարձանների, հուշարձանախմբերի ուսումնասիրման, հանրահռչակման եւ օգտագործման, ինչպես նաեւ անշարժ հուշարձանախմբերի, պատմական, բնապատմական միջավայրի, պատմամշակութային հողերի եւ դրանց հարող տեղանքապատկերի (լանդշաֆտի) ամբողջական պահպանումն իրականացնելու նպատակով.

21) հնագիտական պարկ՝ հնագիտական այն համալիր հաստատությունները, որոնք ստեղծվել են հնագիտական ժառանգության թանգարանացման իրագործման համար հնագույն ժամանակներում պատմականորեն ձեւավորված տարածքների վրա հստակ տեղայնացված հուշարձանների սահմաններում` ապահովելու վերջիններիս հնագիտական, մշակութային եւ բնական ամբողջական արժեքների պահպանությունը, հետազոտումը եւ հանրահռչակումը.

22) համամարդկային նշանակության հուշարձան՝ հայ ժողովրդի պատմության,  նրա  նյութական  եւ  հոգեւոր  մշակույթի  նշանակալի  հուշարձանների առավել բարձրարժեք,  բացառիկ  նմուշները,  որոնք  ունեն  պատմության,  արվեստի կամ գիտության տեսանկյունից բացառիկ համընդգրկուն    արժեք, կարող են սահմանված  կարգով ընդգրկվել համաշխարհային  ժառանգության ցանկում:»:

Հոդված 3. Օրենքի 8-րդ հոդվածում՝

1) վերնագրի «իրավասությունը» բառը փոխարինել «իրավասությունները» բառով.

2) 1-ին մասը լրացնել  հետեւյալ  բովանդակությամբ  «դ1»  կետով.

«դ1)  հաստատում  է  պետական  սեփականություն  համարվող հուշարձանների գույքային իրավունքների պետական գրանցման կարգը.».

3) 1-ին մասի «ե» կետը «արգելոցներ» բառից հետո լրացնել «, արգելոց-թանգարաններ, հնագիտական պարկեր» բառերով.

4) 1-ին մասը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ  «է1»  կետով.

«է1) հաստատում է հուշարձանների պետական ցուցակում նորահայտ հուշարձան ընդգրկելու եւ պետական ցուցակից հուշարձան հանելու վերաբերյալ չափորոշիչները.»:

Հոդված 4. Օրենքի 9-րդ հոդվածում՝

1) վերնագրի «իրավասությունը» բառը փոխարինել «իրավասությունները» բառով.

2) 1-ին մասը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ «է1» եւ «է2» կետերով.

«է1) հաստատում է հուշարձանների տարածքներում տեղադրվող տեղեկատվական ցուցանակների ձեւը.

է2) հաստատում է հուշարձանների պահպանական պարտավորագրի ձեւը.»:

Հոդված 5. Օրենքի 14-րդ հոդվածը շարադրել հետեւյալ խմբագրությամբ.

«Հոդված 14. Հուշարձանների պետական ցուցակներում նորահայտ հուշարձան ընդգրկելը եւ ցուցակներից հանելը

1. Հուշարձանների պետական ցուցակներում նորահայտ հուշարձան ընդգրկելը, ցուցակներից հանելը կատարվում են ըստ համապատասխան չափորոշիչների՝ լիազորված մարմնին կից գործող փորձագիտական հանձնաժողովի եզրակացության հիման վրա` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության սահմանած կարգով:

2. Հուշարձանների պետական ցուցակում նոր հուշարձան՝ պատմամշակութային օբյեկտ ընդգրկելու առաջարկություն, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով, կարող են ներկայացնել Հայաստանի Հանրապետության եւ օտար երկրների պետական կառավարման եւ տեղական ինքնակառավարման մարմինները, Հայաստանի Հանրապետության գիտական, մշակութային կազմակերպություններն ու ստեղծագործական միությունները, ինչպես նաեւ կրոնական կազմակերպությունները` համապատասխան հիմնավորմամբ եւ տեղեկատվությամբ դիմելով լիազոր մարմին:

3. Հուշարձանը պետական ցուցակից հանվում է միայն այն դեպքում, երբ այն այլեւս գոյություն չունի կամ կորցրել է իր պատմամշակութային եւ գիտական արժեքը:»:

Հոդված 6. Օրենքը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ 35.1-ին հոդվածով.

«Հոդված 35.1. Հուշարձանների նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցումը

1. Հուշարձանների վերաբերյալ բոլոր գործարքների մասին տվյալները գրանցում է լիազոր մարմինը:

2. Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման բնագավառի լիազոր մարմինը՝

1) պետական գրանցման օբյեկտը հուշարձան հանդիսանալու մասին տեղեկությունը ներառում է անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման վկայականում.

2) հուշարձանի սեփականատիրոջ կամ օգտագործողի փոփոխության մասին տեղեկությունը տրամադրում է հուշարձանների պահպանության եւ օգտագործման բնագավառի լիազոր մարմնին:»:

Հոդված 7. Եզրափակիչ մաս եւ անցումային դրույթ

1. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

2. Սույն օրենքի 3-րդ հոդվածի 2-րդ մասով լրացվող «դ1» եւ 4-րդ մասով լրացվող «է1» կետերով  նախատեսված  ենթաօրենսդրական  նորմատիվ իրավական ակտերն ընդունվում են սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ 9-ամսյա ժամկետում, իսկ  4-րդ հոդվածի 2-րդ մասով լրացվող  «է1» եւ «է2» կետերով նախատեսված ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտերը՝ սույն օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ 12-ամսյա ժամկետում: