Մայիսի 11-ին խորհրդարանում բացվեց Մայիսյան եռատոնին նվիրված ցուցահանդես, որտեղ ներկայացված են հայ ճարտարապետների` Բաքվում կատարած աշխատանքները:
Ցուցահանդեսը նախաձեռնել էր ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Թագուհի Թովմասյանը, ներկա էին պատգամավորներ, պատմաբաններ, ճարտարապետներ, արվեստաբաններ, ներկայացուցիչներ պետական, պաշտոնական գերատեսչություններից, խորհրդարանի աշխատակազմից:
«Այս տարին մեզ համար շատ ծանր էր: Շուշին մերը չէ, բայց դա չի նշանակում, որ մենք չպետք է պայքարենք: Մենք պետք է առաջ նայենք եւ շարունակենք պայքարը հանուն այն տարածքների, որոնք այս պահին գտնվում են Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո»,- ասաց Թագուհի Թովմասյանը:
Ցուցահանդեսում ներկայացված են հայազգի, այդ թվում` ծնունդով Շուշիից, ճարտարապետներ Գաբրիել Միքայելի Տեր-Միքելյանի, Վարդան Ստեփանի Սարգսյանի, Նիկողայոս Գեւորգի Բաեւի, Հովհաննես Մաթեւոսի Քաջազնունու, Սիմոն Տեր-Հակոբյանցի, Աննա Սարգսի Օլտեցյանի, Ֆրեյդուն Հակոբի Աղալյանի աշխատանքների լուսանկարները: Նրանց ստեղծագործական մտքի շնորհիվ Բաքուն գավառական ավանից վերածվեց Անդրկովկասի խոշոր վարչական եւ արդյունաբերական կենտրոնի: Կարեւոր է նշել նաեւ, որ Բաքվի զարգացմանը նպաստել են հայազգի մեծահարուստներ Ա.Մանթաշյանի, Պ. Տեր-Ղուկասյանի, Մ. Արամյանցի, Բուդաղյան եղբայրների, Ադամյանների եւ այլ մեծահարուստների դրամական ներդրումները:
«Հայ ճարտարապետների ստեղծագործական ներդրումը Բաքվի քաղաքային դիմագծի ստեղծման գործում» թեմայով ցուցադրության նյութերը նախապատրաստել է ճարտարապետ Նարեկ Սարգսյանը, որը 90-ականներին աշխատել է պրոֆեսոր Էդմոն Տիգրանյանի հետ: 90-ականների սկզբին ճարտարապետության դոկտոր, պրոֆեսորը հրատարակել է «Հայ ճարտարապետների գործունեությունը Անդրկովկասում. XIX դարի վերջ եւ XX դարի սկիզբ» աշխատությունը: Էդմոն Տիգրանյանն անվանի կոմպոզիտոր Արմեն Տիգրանյանի որդին է: Սովորել է Սանկտ Պետերբուրգում, աշխատել Թբիլիսիում, 1940-ից` Երեւանում: Էդմոն Տիգրանյանը Երեւանում եւ Թբիլիսիում կառուցված մի շարք նշանակալի բնակելի եւ հասարակական շենքերի, ինչպես նաեւ 100-ից ավելի գիտական աշխատությունների հեղինակ է: Գիտական աշխատությունում անդրադարձ է կատարվել 19-20-րդ դարերի Բաքվի քաղաքաշինական կերպարի ձեւավորմանն առնչվող խնդիրներին: Հետազոտությունը արժեքավոր է նաեւ տարածաշրջանի հայոց կյանքի տարբեր կողմերը դիտարկելու տեսանկյունից:
ՀՀ ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցը շնորհակալություն հայտնեց Թագուհի Թովմասյանին նախաձեռնության համար` նշելով, որ եւս մեկ կարեւոր առիթ է հիշելու, թե 19-րդ դարի վերջին եւ 20-րդ դարի սկզբին Բաքվի հայկական համայնքն ինչպիսի դերակատարում է ունեցել քաղաքի մշակութային, տնտեսական եւ քաղաքաշինության զարգացման գործում: Լիլիթ Մակունցն անդրադարձավ մասնավորապես Նիկողայոս Գեւորգի Բաեւի աշխատանքներին, որն ուսանել է Պետերբուրգի Քաղաքացիական ճարտարապետների ինստիտուտում, իսկ 1911-1918 թվականներին եղել է Բաքվի գլխավոր ճարտարապետը: Նրա նախագծերով Բաքվում կառուցվել է 100-ից ավելի շենք եւ շինություն: Բաեւի գործերից են Հյուսիսային դրամատան երկհարկանի շենքը` կառուցված մոդեռն ոճով, Մաիլյան եղբայրների պատվերով կառուցված օպերայի եւ բալետի ակադեմիական թատրոնի շենքը` նախատեսված 2110 հանդիսատեսի համար: Թատրոնը մինչ օրս էլ գործում է:
Լիլիթ Մակունցն արձանագրեց, որ Շուշիի հայերը եղել են առաջադեմ հայացքներ կրող, հայկական մշակույթը տարածող եւ հարստացնող գործիչներ: Նա նշեց, որ Շուշիի նկատմամբ սերը բոլորիս համար պետք է համախմբող դեր ունենա:
Ալ. Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտի տնօրենի խորհրդական Անուշ Տեր-Մինասյանը ներկայացրեց հայազգի ճարտարապետների գործունեությանը վերաբերող հետաքրքիր տեղեկություններ:
Հատկանշական է, որ Ախալքալաքում ծնված Հովհաննես Մաթեւոսի Քաջազնունին, որն ուսանել է Պետերբուրգի Քաղաքացիական ճարտարապետների ինստիտուտում, 1893-1895-ին աշխատել է Բաքվի նահանգային վարչության շինարարության բաժնում, 1899-1906-ին` «Բաքվի նավթարդյունաբերողների համագումարի խորհրդում» որպես ավագ ճարտարագետ: 1918-ին ստանձնել է Հայաստանի առաջին վարչապետի պաշտոնը: Քաջազնունու գործերից է Բաքվի Սուրբ Թադեոս եւ Բարդուղիմեոս հայկական եկեղեցին (1909թ.): Եկեղեցու շինարարությունն ավարտել է Բաեւը, սակայն այն քանդել են 1937-ին: Հետագայում եկեղեցու հիմքի վրա կառուցվել է Պետական կոնսերվատորիայի շենքը: Այն հիմքում ունի խաչի ձեւ:
Խոսելով ծնունդով Շուշիից հայ մեծանուն ճարտարապետ Սիմոն Տեր-Հակոբյանցի մասին` Անուշ Տեր-Մինասյանը նշեց, որ նրա գործերից ամենահայտնին Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց Հայ Առաքելական եկեղեցին է: