ՀԱՏՈՒԿ  ՆԻՍՏ

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀ ՏԻԳՐԱՆ ԹՈՐՈՍՅԱՆԸ

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ինչպես ձեզ հայտնի է, Երեւանում մարտի 1-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների հետ կապված ՀՀ Նախագահը` խորհրդակցելով ԱԺ-ի նախագահի եւ վարչապետի հետ, ստորագրել է հրամանագիր «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին»: Հրամանագրի տեքստը ձեզ բաժանված է եւ, ինչպես գիտեք, մեր Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 17-րդ կետի համաձայն` արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում իրավունքի ուժով անհապաղ գումարվում է ԱԺ հատուկ նիստ: Բոլոր պատգամավորները տեղեկացված են արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին, եւ մենք, քանի որ արդեն ունենք քվորում, սկսում ենք այդ նիստը:

Հարգելի գործընկերներ, ես ուզում եմ ձեզ մի քանի տեղեկություններ տալ այս նիստի վերաբերյալ, որպեսզի հետագայում թյուրիմացություն չլինի: Նախ ես ձեր ուշադրությանն եմ ուզում ներկայացնել մեր Կանոնակարգ օրենքի 42-րդ հոդվածը: Այդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն, հատուկ նիստի օրակարգում, առանց քվեարկության ընդգրկվում եւ քննարկվում են «Պատերազմ հայտարարելու մասին» որոշման նախագիծը, «Զինված ուժերի օգտագործման հարցը», «Ռազմական կամ արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» միջոցառումների ծրագիրը: Կոնկրետ այս հատուկ նիստն վերաբերում է հենց վերջին մասը` «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» միջոցառումների ծրագիրը:  Այն ձեզ բաժանված հրամանագրում է: Մեր կանոնակարգի հանաձայն, մենք այս հարցի քննարկումը պետք է իրականացնենք մեր կանոնակարգի 55-րդ հոդվածի համաձայն, որի կարգը ձեզ շատ լավ հայտնի է: Դա սովորական կարգն է, այնպես որ եթե որեւէ հարցադրում չկա, մենք կարող ենք սկսել մեր քննարկումը: Ասեմ նաեւ, որ ՀՀ Նախագահի կարգադրությունը կա, որի համաձայն, արդարադատության նախարար Գեւորգ Դանիելայնաը նշանակվել է ՀՀ Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` «ԱԺ-ում արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» ՀՀ Նախագահի հրամանագիրը քննարկելիս:

Վարման կարգի վերաբերյալ` Հերմինե Նաղդալյան:

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախագահ: Ես առաջարկում եմ, ԱԺ կանոնակարգի    112-րդ հոդվածի 2-րդ մասով ԱԺ-ն որոշում կայացնի, այս նիստը Հանրային ռադիոընկերության ուղիղ եթերով չհեռարձակելու վերաբերյալ: Շնորհակալություն:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ: Վարման կարգի վերաբերյալ` Ստյոպա Սաֆարյան:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես հասկանում եմ տիկին Նաղդալյանի մտահոգությունները, բայց ես այլ մտահոգություն ունեմ: Ես կարծում եմ, որ առավել բաց եւ հրապարակային աշխատելը կմեծացնի հասարակության մոտ վստահությունը այս ամենի նկատմամբ: Ես գտնում եմ, որ դա պետք է հեռարձակվի ռադիոյով:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ: Կա մեկ առաջարկություն` ԱԺ այս նիստը Հանրային ռադիոընկերությամբ չհեռարձակելու վերաբերյալ:

Երկրորդ անգամ` վարման կարգի վերաբերյալ, բայց պետք է ասեմ, որ դրանից հետո ես այս հարցը պետք է քվեարկության դնեմ: Համեցեք, պրն Սաֆարյան: Ստյոպա Սաֆարյան:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Դուք նշեցիք, որ կա մեկ առաջարկություն, ես ուզում եմ ավելացնել 2-րդը` հեռարձակել նիստը:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Եթե որոշում չի ընդունվում չհեռարձակելու մասին, մեր կանոնակարգի համաձայն այն հեռարձակվելու է: Այնպես որ, 2-րդ որոշման նախագծի եւ առաջարկության անհրաժեշտություն չկա:

Այսպիսով, հարգելի գործընկերներ, քվեարկության է դրվում մեր գործընկերոջ` Հերմինե Նաղդալյանի առաջարկությունը` ԱԺ-ի այս նիստը Հանրային ռադիոընկերության ուղիղ եթերով չհեռարձակելու վերաբերյալ: Քվեարկություն:

Կողմ` 63
Դեմ` 14
Ձեռնպահ` 6

Որոշումն ընդունված է:

Այսինքն` նիստը Հանրային ռադիոընկերությամբ չի հեռարձակվելու: Սա է ԱԺ-ի որոշումը: Լրագրողները ներկա են լինելու: Նրանք, ովքեր կգան, ովքեր հավատարմագրված են, այստեղ որեւէ խնդիր չունենք: Նիստը դռնբաց է:

Այսպիսով, հարգելի գործընկերներ, սկսում ենք «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» ՀՀ Նախագահի հրամանագրում ներառված դրույթների քննարկումը:  Մեր կանոնակարգի 55-րդ հոդվածի համաձայն, մենք այժմ պետք է լսենք հիմնական զեկուցողի ելույթը: Ինչպես ասացի, ՀՀ Նախագահը, որպես իր ներկայացուցիչ եւ այս հարցի վերաբերյալ հիմնական զեկուցող, ներկայացրել է պրն Դանիելյանին: Համեցեք, պրն Դանիելյան:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ հարգարժան նախագահ, հարգարժան պատգամավորներ, ինչպես արդեն ձեզ տեղեկացվեց, այսօր ՀՀ Նախագահի կողմից ընդունվել է «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» հրամանագիր եւ ուժի մեջ է մտել այսօր: «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» հրամանագիրը նախատեսում է մի շարք միջոցառումներ, սահմանափակումներ` հիմնական իրավունքների եւ ազատությունների, որոնք ես նպատակահարմար եմ համարում այստեղ ձեզ ներկայացնել: Դրանք ամրագրված են հրամանագրի 4-րդ կետում:

1-ինը` սահմանվում է արտակարգ դրություն, հայտարարված տարածքում, հետեւյալ ժամանակավոր սահմանափակումներոը` ժողովների, հանրահավագների, ցույցերի, երթերի եւ այլ զանգվածային միջոցառումների իրականացման արգելում:

2-րդ` գործադուլների եւ կազմակերպությունների գործունեությունը դադարեցնող կամ կասեցնող այլ միջոցառումների արգելում:

3-րդ` իրավապահ մարմինների կողմից անհրաժեշտության դեպքում անձանց, տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի սահմանափակում եւ զննության իրականացում:

4-րդ` ԶԼՄ-ների կողմից պետական եւ ներքաղաքական հարցերի առնչությամբ հրապարակումները կարող են իրականացվել բացառապես պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում:

5-րդ` առանց համապատասխան պետական մարմինների թույլտվության, թռուցիկների եւ այլ ձեւով քաղաքական քարոզչության իրականացման արգելում:

6-րդ` արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայող հանգամանքների վերացմանը խոչընդոտող կուսակցությունների եւ այլ հասարակական կազմակերպությունների գործունեության ժամանակավոր կասեցում:

Արտակարգ դրության իրավական ռեժիմը խախտած եւ տվյալ տարածքում չբնակվող անձանց վտարում, նրանց միջոցների հաշվին, իսկ միջոցներ չլինելու դեպքում, ՀՀ պետական բյուջեի միջոցների հաշվին` կատարված ծախսերի հետագա փոխհատուցման պայմանով:

Ահա սրանք էին այն միջոցառումները, որոնք նախատեսված են հրամանագրով եւ որոնք «ԱԺ կանոնակարգի մասին» ՀՀ օրենքի 42-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն ներկայացվում են ձեր քննարկմանը: Շնորհակալություն:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Դանիելյան: Հարգելի գործընկերներ, քիչ հետո մենք կանցնենք գրանցումներին` պրն Դանիելյանին հարցեր տալու համար:

Ես վստահ եմ, որ այս դահլիճում գտնվող յուրաքանչյուր պատգամավոր հիանալի հասկանում է պահի լրջությունը, եւ համոզված եմ, որ մեր աշխատանքը կլինի շատ կազմակերպված եւ զուսպ:

Միաժամանակ, մինչ հարցերի համար հերթագրումը, ուզում եմ տեղեկացնել, չնայած, հավանաբար մեր գործընկերները գիտեն, որ այդ միջադեպերից մեկի ժամանակ` քաղաքապետարանի առջեւ տեղի ունեցած, մեր գործընկերը` Արմեն Մարտիրոսյանը, իր մարմնով պաշտպանել է  վայր ընկած ոստիկանին եւ ինքը ստացել է վնասվածք, այժմ գտնվում է հիվանդանոցում: Ես ուզում եմ մեր բոլորի անունից շնորհակալություն հայտնել` իր այդ կարեւոր քայլի համար, եւ ուզում եմ բոլորիս անունից առողջություն մաղթել եւ վստահություն հայտնել, որ շատ շուտով մենք կրկին այս դահլիճում միասին կաշխատենք: Ասեմ, որ իր կյանքին որեւէ վտանգ չի սպառնում, ես խոսել եմ իր հետ: Սա էր, որ կուզենայի ձեզ ասել:

Հիմա, հարգելի գործընկերներ, հերթագրում` հարցերի համար: Առաջին հարցը` պատգամավոր Արտակ Դավթյան, համեցեք:

Ա.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Պրն Դանիելյան, մեզ բաժանված հրամանագրի 6-րդ կետում նշված է, որ հրամանագիրը ուժի մեջ է մտնում տեղեկացման պահից: Այն նաեւ հայտարարվեց էլեկտրոնային լրատվամիջոցներով: Սակայն մենք գիտենք, որ «Իրավական ակտերի մասին» օրենքի համաձայն, իրավական ակտը ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից: Որքանո՞վ է իրավաչափ հրամանագիրը այս առումով:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Տվյալ դեպքում, հրամանագրի ուժի մեջ մտնելու հիմքում դրված է «Իրավական ակտերի մասին» օրենքի 58-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, համաձայն որի, «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» հրամանագիրը ուժի մեջ է մտնում հենց այդ հրամանագրով նախատեսված կարգով եւ ժամկետներում` հրապարակման կամ տեղեկացման պահից: Նկատի ունենալով, որ հրամանագիրը սահմանված կարգով տեղեկացվել է հանրությանը, հենց սա էլ հիմք է հանդիսացել հենց այս իրավական ակտը ուժի մեջ մտած համարելու համար:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը` պատգամավոր Ռաֆիկ Պետրոսյան:

Ռ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Դանիելյան, դուք համեմատություն անցկացրե՞լ եք արդյոք, Հանրապետության Նախագահի հրամանագիրը համապատասխանում է, լրիվ չափով բխու՞մ է, ի՞նչ փոխհարաբերության մեջ է միջազգային իրավական փաստաթղթերի հետ, բացի մեր Սահմանադրությունից, նաեւ միջազգային իրավական փաստաթղթերի հետ ի՞նչ փոխհարաբերության մեջ է:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Բնականաբար, այս իրավական ակտը պատրաստելիս հաշվի է առնվել ոչ միայն Սահմանադրության 44-րդ հոդվածը, որը հնարավորություն է տալիս որոշ հիմնական իրավունքներ եւ ազատություններ սահմանափակել, այլեւ միջազգային այն փաստաթղթերը, որոնք այս կամ այն կերպ առնչվում են մարդու կարգավիճակին: Տվյալ դեպքում, մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի 15-րդ հոդվածը այսօր այդպիսի հնարավորություն ընձեռում է, հատկապես պատերազմական վիճակ եւ ռազմական դրություն հայտարարելիս, եւ այդ հոդվածը դարձյալ ընձեռում է պետության իրավասու անձին, տվյալ դեպքում Հանրապետության Նախագահին` սահմանափակումներ նախատեսելու:

Այս նույն հոդվածում` 15-րդ, նախատեսված է կարգ, համաձայն որի, այսպիսի սահմանափակումներ նախատեսող իրավասու պաշտոնատար անձը կամ պետական մարմինը պարտավոր է անհապաղ իրազեկել Եվրախորհրդի գլխավոր քարտուղարին, նշելով ժամկետները, հիմքերը եւ այն սահմանափակումները, որոնք նախատեսվում են այս հրամանագրով, եւ ավարտելուց հետո ինքը դարձյալ պետք է տեղյակ պահի հրամանագրի ուժը կոցնելու մասին: Բնականաբար, այս աշխատանքները վաղը եւեթ կարվեն: Որեւէ հակասություն այս առումով չկա:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ: Նախորդ հարցադրման հետ կապված, մեր գործընկերոջ` Արտակ Դավթյանի, ես մեկ բան եւս ուզում եմ ավելացնել պրն Դանիելյանի ասածին: Հարգելի գործընկերներ, 55-րդ հոդվածի 14-րդ կետը ասում է հետեւյալը` «Սահմանադրական կարգին սպառնացող անմիջական վտանգի դեպքում, խորհրդակցելով ԱԺ նախագահի եւ վարչապետի հետ, հայտարարում է արտակարգ դրություն, իրականացնում է իրավիճակից թելադրվող միջոցառումներ եւ այդ մասին ուղերձով դիմում է ժողովրդին», այսինքն` այստեղ արձանագրված է հայտարարությունը: Ամենակարեւորը, դրա հաջորդ դրույթը` «Արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում, իրավունքի ուժով անհապաղ գումարվում է ԱԺ հատուկ նիստ», այսինքն` հայտարարությունից հետո այն մտնում է ուժի մեջ, հակառակ դեպքում ԱԺ նիստ անհապաղ չէր հրավիրվի:

Հաջորդ հարցը` պատգամավոր Սամվել Նիկոյան, համեցեք:

Ս.ՆԻԿՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Դանիելյան, «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» հրամանագիրը առաջին կետով վերաբերում է միայն Երեւան քաղաքին: Նշանակում է, որ մնացած կետերը զուտ սահմանվում են միայն Երեւան քաղաքի սահմաններով: Այդպե՞ս  կարելի է հասկանալ, եւ մասնավորապես, 4-րդ կետի 4-րդ ենթակետով` ԶԼՄ-ների կողմից պետական եւ ներքաղաքական հարցի առնչությամբ հրապարակումներ կարող են իրականացվել բացառապես պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում: Սա վերաբերում է միայն Երեւա՞ն քաղաքի լրատվության միջոցներին, թե՞ ամբողջ հանրապետության, որովհետեւ արտակարգ դրությունը հայտարարվում է Երեւան քաղաքում: Ի՞նչ լրատվամիջոցների մասին է խոսքը: Ինտերնետը մտնում՞ է այդ դաշտի մեջ, թե՞ ոչ:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Առաջին կետում, իսկապես, նշված է միայն Երեւան քաղաքի տարածքը: Բնականաբար, բոլոր այն սահմանափակումները, որոնք նախատեսված են այս հրամանագրով, վերաբերում են միայն Երեւան քաղաքին:

Ինչ վերաբերում է ԶԼՄ-ներին, այստեղ սահմանափակում չկա: Լրատվության միջոց հասկացությունը լայն հասկացություն է եւ ներառում է բոլոր տեսակի լրատվության միջոցներին, բնականաբար, այդ թվում նաեւ` էլեկտրոնային լրատվության միջոցներին, նրանց, որոնք կարող են Երեւանի տարածքում որեւէ լրատվություն տարածել, նրանց նույնպես վերաբերում է:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-4-րդ կետում, հարգելի գործընկերներ, գրված է` «Սահմանել արտակարգ դրություն հայտարարված տարածքում, հետեւյալ ժամանակավոր սահմանափակում...», այսինքն` 4-րդ կետում հստակ գրված է, որ հենց այդ տարածքում են սահմանափակումները:

Հաջորդ հարցը` պատգամավոր Ստյոպա Սաֆարյան, համեցեք:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Դանիելյան, ես մի քանի հարցեր ունեմ եւ պետք է ըստ հերթականության տամ:

1-ինը` հրամանագրի առաջին իսկ պարբերության մեջ գրված է`«Սահմանադրական կարգին սպառնացող վտանգը կանխելու եւ բնակչության իրավունքներն ու օրինական շահերը պաշտպանելու նպատակով»: Ես պետք է խնդրեմ, որ դուք հիմնավորեք կամ նկարագրեք, թե ո՞ր կարգի մասին է խոսքը, այսինքն` ինչպիսի՞ վտանգ է սպառնում: Ի՞նչ տեսքով:

Այնուհետեւ ես կխնդրեի, որ հիմնավորվեր 20-օրյա ժամկետը: Ինչու՞ է սահմանվել 20-օրյա ժամկետ: Այդպիսի վստահություն կա՞: Միգուցե ավելի կարճ ժամկետում հնարավոր կլինի հաղթահարել այս ճգնաժամը:

Հաջորդը` անկեղծ ասած, իմ մոտ 3-րդ կետից տպավորություն է ստեղծվում, որ կիսառազմական դրության մասին է խոսքը: Ես ուզում եմ հասկանալ, թե ինչու՞ պետք է այդ ռեժիմի ապահովումը վերապահել ոչ միայն ոստիկանության, այլ նաեւ Պաշտպանության նախարարությանը:

Այնուհետեւ` պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության հարցը` 4-րդ կետ, ես ուզում եմ հասկանալ, օրինակ ԱԺ-ն պետական մարմին է, խմբակցությունները այդ պետական մարմնի մի մասն են, եւ տվյալ պարագայում ինչպե՞ս եք տեսնում այս դրույթի մեկնաբանությունը: Ի՞նչ է նշանակում արտակարգ դրություն հայտարարելու համար հիմք ծառայող հանգամանքների վերացումը: (Աղմուկ դահլիճից)

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հանգիստ, լավ, հանգստացեք:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Պրն Թորոսյան...

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Դուրս արի դահլիճից: Հանգիստ, ԱԺ նիստ է:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Ձեր կարծիքը կասեք ելույթի ժամանակ:

Պրն Թորոսյան, կարդում եմ...

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Եթե որեւէ մեկին թվում է, որ այստեղ գոռգոռալով հայրենասիրական ինչ-որ բան է անում, չարաչար սխալվում է: Որեւէ մեկը իրավունք չունի այս դահլիճում իրեն այս ձեւով պահելու: Բավական եղավ: Այստեղ փողոց չի, եւ խուժանություն անելու տեղ չի: Շարունակեք:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Վերջապես ուզում եմ հասկանալ, քաղաքականություն վարելը իսպառ բացակայելու է, թե խնդիրը վերաբերում է խիստ որոշակի սահմանափակումներին, որովհետեւ իմ տպավորությունը այնպիսին է, որ ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ գնահատականներ կարո՞ղ են տալ կուսակցությունները, թե՞ ոչ:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սահմանադրական կարգի հասկացությունը տրված է հենց Սահմանադրության մեջ, որը ենթադրում է հենց մարդու իրավունքների ազատությունները, եւ՛ ժողովրդաիշխանությունը, եւ՛ պետություն-քաղաքացի փոխհարաբերությունները, եւ՛ այս արժեքներին այսօր, այո, վտանգ են սպառնում, եւ այդ վտանգը հաշվի առելով է, որ հաշվի առնելով այս վերջին դեպքերը, կարծեմ դրանց նկարագրության կարիքը չկա, դրանք ձեզ համար պետք է որ չափազանց ակնհայտ լինեն, հիմք է ծառայել այսպիսի հրամանագիր ստորագրելու համար:

Ինչու՞ 20 օր եւ ոչ թե ավելի կարճ: Հրամանագրի տեքստում կա դրույթ, համաձայն որի, եթե այնուամենայնիվ, հնարավոր լինի, որ բոլոր այն հիմքերը, որ այսօր կան եւ պատճառ են հանդիսացել այս հրամանագիրը ընդունելու համար` վերացվեն, իսկ ամեն ինչ արվելու է, որ դրանք շուտափույթ վերացվեն, բնականաբար, 20 օրվա կարիք չի զգացվի, եւ այդ հրամանագիրը իր ուժը կկորցնի ավելի շուտ: Բայց կարծում եմ, որ 20 օրը հենց այն ժամկետն է, որ անհրաժեշտ է աշխատանքներ տանելու համար, որ սահմանադրական կարգին սպառնացող վտանգը վերանա:

Ինչ վերաբերում է կիսառազմական դրությանը, արտակարգ դրությունը հենց կիսառազմական դրություն է եւ, բնականաբար, պետք է ենթադրվեր, որ այս ռեժիմը պետք է պահպանվի հենց այնպիսի ուժային կառույցների կողմից, որոնք ունակ են, ի վիճակի են այս սպառնալիքների դեմը կանգնելու: Խոսքը առաջին հերթին վերաբերում է ոստիկանությանը, հերթականությունը իր մեջ նույնպես տրամաբանություն ունի, 2-րդը` ՀՀ պաշտպանության նախարարությանը:

Ինչ վերաբերում է 5-րդ կետին, թե ո՞ր պետական մարմինների մասին է խոսքը`   ԱԺ-ի, թե որեւէ  այլ պետական մարմնի, ապա դրա պատասխանը դուք պետք է փնտրեք հրամանագրի 3-րդ կետում, որտեղ շատ հստակ ամրագրված է, թե իրավական ռեժիմի ապահովումը կոնկրետ ո՞ր իրավասու պետական մարմիններն են իրականացնելու: Խոսքը վերաբերում է այն մարմիններին, որոնց ես ձեզ ներկայացրեցի:

Ինչ վերաբերում է այն հարցադրմանը, թե ընդհանրապես քաղաքականությամբ զբաղվելու են, թե` ոչ, կարծեմ 5-րդ կետում քաղաքականությամբ զբաղվելու մասին չէ: 5-րդ կետում քաղաքական քարոզչության մասին է: Կարծեմ դրանք տարբեր ինստիտուտներ են: Ոչ թե արգելվում է, այլ արգելվում է որոշակի վերապահումներով: Այնքանով, որքանով դա չի կարող վտանգ ստեղծել սահմանադրական կարգի համար: Շնորհակալություն:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Մեկ հարց բաց մնաց` խմբակցությունների մասին: Խմբակցությունը ոչ միայն պետական մարմին չի, այլ նաեւ ԱԺ մարմին չի` մեր կանոնակարգի համաձայն:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Աղմուկ էր, երեւի դրա համար բաց թողեցի:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ, պրն Դանիելյան: Հաջորդ հարցը` պատգամավոր Վարդան Խաչատրյան:

Վ.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն նախարար, ինձ հետաքրքրում է արտակարգ դրություն հայտարարելու ժամանակ պարտադիր է խորհրդակցությունը Նախագահի, ԱԺ նախագահի եւ վարչապետի միջեւ: Քանի որ կանոնակարգված չէ, ասենք թե պետք է համաձայն լինեն, պետք է համաձայն չլինեն, կարո՞ղ եք մեզ տեղեկություն տալ, թե այդ բանակցությունները լիարժեք համաձայնությա՞մբ են եղել, թե՞ որեւէ մեկը դեմ է եղել արտակարգ դրություն սահմանելում: Կոնկրետ դեպքում: Շնորհակալություն:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Ես սկզբում ասացի, որ դա արվել է:

2-րդ` ես կարող եմ ասել, որ եւ՛ ես, եւ՛ ՀՀ վարչապետը համաձայն ենք եղել ՀՀ Նախագահի կարծիքին, որ անհրաժեշտ է մտցնել արտակարգ դրություն` երկրում վիճակը կարգավորելու համար:

Հաջորդ հարցը` պատգամավոր Արծվիկ Մինասյան:

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն նախարար, իրավական տեսանկյունից մի քանի հարցադրումներ կան:

1-ին հարցը վերաբերում է հետեւյալին` թեեւ Սահմանադրությունը` «Իրավական ռեժիմի դրույթի մասին» 117 հոդվածի 6-րդ կետում խոսում է, ըստ էության,  եթե չկա այդպիսի օրենք, ապա Նախագահը անհրաժեշտ միջոցառումներ է սահմանում, եւ «իրավական ռեժիմ» արտահայտություն չկա, բայց հրամանագրում սա տեղ է գտել: Կխնդրեի այս պարզաբանումը:

2-րդ հարցը վերաբերում է 4-րդ կետի 4-րդ պարբերությանը: Կխնդրեի պարզաբանում, որ հետագայում խախտումներից խուսափեն մարդիկ, այսինքն` չխախտեն հրամանագիրը` ընդունվելու դեպքում: Ի՞նչ ասել է պետական եւ ներքաղաքական հարցեր, ավելի հստակություն եթե լինի:

Մյուսը վերաբերում է նույն բաժնի 6-րդ մասին: Խոսվում է կուսակցությունների եւ հասարակական այլ կազմակերպությունների գործունեության ժամանակավոր կասեցման մասին, թեեւ հրամանագրի կատարումը դրված է ոստիկանության եւ պաշտպանության նախարարության վրա, կարելի՞ է ենթադրել, որ այս երկու կառույցները պետք է կասեցնեն կուսակցություններին կամ հասարակական այլ կազմակերպություններին, թե դա գերազանցապես դատական գործառույթ է:

Վերջին հարցս վերաբերում է` ձեռնարկել անհրաժեշտ միջոցառումներ, սույն հրամանագրի իրականացումն ապահովվելու ուղղությամբ` հրամանագրի 5-րդ կետ: Թեեւ պրն Թորոսյանն էլ նշեց, որ ներկայացվում է միջոցառումների ծրագիր: Անհրաժեշտ միջոցառումները արդյո՞ք համարվում են այս հրամանագրի բաղկացուցիչ մասը, թե՞ ոչ: Եթե այո, ապա ի՞նչ տեսանելի միջոցառումներ կարող են դրանք իրենց մեջ ներառել: Շնորհակալություն:

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Սահմանադրության 55-րդ հոդվածում իսկապես խոսվում է այն մասին, որ պետք է իրավական ռեժիմը կանոնակարգող օրենք ընդունվեր, եւ այդ օրենքի հիման վրա Հանրապետության Նախագահը կարող էր արձակել «Արտակարգ  դրություն հայտարարելու մասին» հրամանագիր։ Բայց միաժամանակ «Անցումային դրույթներ» վերտառության գլխում, 117-րդ հոդվածի 6-րդ կետում դուք ինքներդ նշեցիք, որ թույլատրվում է մինչեւ օրենքի ընդունումը, որպեսզի ՀՀ Նախագահն իրականացի միջոցառումներ։ Բնականաբար, միջոցառումներ իրականացվում են իրավական ակտ ընդունելու միջոցով։ Եվ ճիշտը դա է, իրավական տեսանկյունից էլ, հենց դա էլ արվել է։ Այսինքն՝ ընդունվել է հրամանագիր, որոնք թվարկվել են, ամրագրվել են այն միջոցառումները, որոնք ենթադրուվում է, որ պետք է իրականացվեն արտակարգ դրության ժամանակ։ Այստեղ «իրավական ռեժիմ» տերմինը որեւէ հակասություն չունի, կարծում եմ, Սահմանադրության հետ, որովհետեւ քանի դեռ այդ օրենքը չի ընդունվել, պարզապես կարող է ամրագրել մի շարք միջոցառումներ եւ այդ միջոցառումների առկայությունն ինքնըստինքյան ամբողջությունն իրենից հենց կներկայացնի «իրավական ռեժիմ» հասկացությունը։

Ինչ վերաբերում է այն հարցին, թե ի՞նչ պետք է հասկանալ «պետական եւ ներքաղաքական հարցեր» հասկացությամբ։ Միգուցեեւ, իսկապես կարող է սրա շուրջ տարաձայնություններ առաջանալ, բայց, կարծում եմ, պետական եւ ներքաղաքական հարցերը վերաբերելու են հենց այն երեւույթների լուսաբանմանը, որոնց այս օրերի ականատեսն ենք մենք այսօր։ Դա կվերաբերի հրապարակային միջոցառումներին, դա կվերաբերի բոլոր այդ հրապարակային միջոցառումներին նաեւ այս կամ այն կերպ առնչվող երեւույթներին, քրեական գործերին եւ այլն, եւ այլն։ Այսինքն՝ չեմ կարծում, թե սրա շուրջ կարող են լուրջ տարաձայնություններ առաջանալ։

Ովքե՞ր կարող են կասեցնել։ Կասեցնելու հատուկ ինչ-որ լիազորված մարմիններ չպետք է լինեն։ Այս հրամանագիրն արդեն հիմք է, որպեսզի հենց այդ կուսակցությունները եւ հասարակական կազմակերպությունները ժամանակավոր կասեցնեն իրենց գործունեությունը։ Հատուկ մի մարմին պետք չի, որ գնա ինքը կասեցնի։ Իսկ ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչպես պետք է վերահսկենք, սա արդեն իսկապես կլիներ հիմնավորված հարց, իմ կարծիքով։ Թերեւս այդ նկատառումով է, որ հրամանագրի 5-րդ կետը նաեւ պարտավորեցնում է կառավարությանը, ես արդեն անցում եմ կատարում այս հարցից նաեւ մյուս հարցին, ձեռնարկելու անհրաժեշտ միջոցառումներ սույն հրամանագրի իրականացումն ապահովելու ուղղությամբ։ Բնականաբար, կառավարությունը չի կարող այս հրամանագրի միջոցառումների շրջանակից դուրս գալ։ Ընդամենը կիրականացվեն այնպիսի քայլեր, որոնք կապահովեն այս միջոցառումների իրականացումը, այդ թվում՝ նաեւ նախորդ կետում ձեր բարձրացված հարցի հետ կապված։ Նու, այսքանը։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման համար՝ Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պրն նախարար, այսինքն՝ իրավական ռեժիմը հասկանանք 4-րդ, 5-րդ կետերում թվարկվածներն իրենց ամբողջության մեջ։

Եվ մեկ լրացուցիչ խնդրի հետ կապված։ Այսինքն՝ 4-րդ կետի 4-րդ ենթակետում նշված «պետական ներքաղաքական հարցեր» հասկացության տակ, օրինակ, քանի որ գիտենք այս ընտրությունների հետ կապված թեկնածուներից, եթե չեմ սխալվում, երկուսը դիմել են Սահմանադրական դատարան՝ անվավեր ճանաչելու պահանջի մասով, արդյոք իրենց մեկնաբանություններն այս դատական պրոցեսի վերաբերյալ լինելո՞ւ են ներքաղաքական հարցերի շուրջ այնպիսի հարցեր, որոնք դուրս կարող են լինել Սահմանադրական դատարանի հրապարակումից, թե՝ ոչ։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարեւոր հարց տվեցիք։ Ես ուզում եմ մի փոքր այս հարցի պատասխանն օգտագործելով՝ ավելի լայն հարցադրում ներկայացնել եւ դրան պատասխանել առ այն, որ այս հրամանագիրը որեւէ կերպ չի առնչվելու այդ դատական գործընթացներին եւ որեւէ սահմանափակում չի նախատեսում, այդ թվում՝ նաեւ լուսաբանման իմաստով։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ, շնորհակալություն։

Հաջորդ հարցը՝ պատգամավոր Հերմինե Նաղդալյան։ Համեցեք։

Հ.ՆԱՂԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախագահ։ Պրն Դանիելյան, ինչպես երեւում է հրամանագրից, ժամանակավոր սահմանափակումները վերաբերում են մի շարք կարեւորագույն սահմանադրական իրավունքներին՝ ժողովների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի, գործադուլների, անձանց եւ տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի, լրատվության միջոցների կողմից հրապարակումների, քաղաքական քարոզչության եւ այլն։ Սրանք Սահմանադրությամբ սահմանված հիմնարար քաղաքական իրավունքներ են անձի եւ քաղաքացու։ Հանրապետության Նախագահը հրամանագրով սահմանափակում է քաղաքացու սահմանադրական իրավունքները։ Սա իրավաչա՞փ է։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Իսկապես ընդհանուր սկզբունքն այն է, որ սահմանադրական իրավունքները եւ հիմնարար ազատությունները չեն կարող սահմանափակվել։ Բայց սա ընդամենը սկզբունք է, եւ նույն Սահմանադրությունը՝ հանձինս 44-րդ հոդվածի, ամրագրում է առնվազն 2 իրավիճակ՝ ռազմական եւ արտակարգ դրություն, որի դեպքում արդեն թույլտրվում է հենց Հանրապետության Նախագահին իրականացնելու սահմանափակումներ։ Բացառություններ կան, իհարկե։ Խոսքը վերաբերում է տվյալ դեպքում Սահմանադրության 15-րդ, 17-22-րդ եւ 42-րդ հոդվածներին։ Այս հոդվածներով նախատեսված իրավունքներն ու ազատությունները որեւէ դեպքում, այդ թվում՝ ռազմական եւ արտակարգ դրության,  սահմանափակվել չեն կարող։ Բայց եթե ուշադիր նկատել եք, սահմանափակումները վերաբերում են հենց այն իրավունքներին եւ ազատություններին, որոնք որեւէ կերպ չեն առնչվում իմ կողմից թվարկված հոդվածներով ամրագրված իրավունքներին եւ ազատություններին։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Բարի երեկո, պրն Դանիելյան։ Կարո՞ղ եք ասել, վերջին այս մեր պետականության ժամանակահատվածում, 18-20 տարիների ընթացքում նման իրավիճակ եղե՞լ է մեր հանրապետությունում, թե՝ ոչ։

Հաջորդը։ Ինտերնետը, ինչպես գիտեք, ոչ միայն լրատվամիջոց է, այսպես ասենք, նաեւ կապի միջոց է։ Ո՞նց եք պատկերացնում, այդ կապի միջոցն ինչպես պետք է օգտագործվի քաղաքացիների կողմից, որոնք հիմնականում այս կապի միջոցով են հաղորդակցվում արտաքին աշխարհի հետ։ Չե՞ք կարծում, որ այս հրամանագիրը կհակասի ՀՀ Սահմանադրության 83.5 հոդվածին։

Ի՞նչ եք կարծում, երբ այս պահին Սահմանադրական դատարանում վիճարկվում է ընտրությունների արդյունքները, սրանից հետո Սահմանադրական դատարանը, ինչպես հայտնի է, պետք է մինչեւ ամսի 8-ը կայացնի իր որոշումը։ Ամսի 8-ից հետո, եթե բավարարի Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից ներկայացված բողոքը, ապա ինչպե՞ս պետք է տեղի ունենան այս սահմանափակումների ռեժիմով ցույցերը, հանրահավաքները։ Այսինքն՝ եթե սկսվի նորից ընտրարշավ, ինչպե՞ս պետք է դա տեղի ունենա։ Ինչպե՞ս եք կարծում, սա չի՞ հակասելու արդյոք նույնպես Սահմանադրությանը։ Շնորհակալություն։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Լավ, շնորհակալություն։ Նման իրավիճակներ, այո՛, եղել են։ Նման իրավիճակներ եղել են եւ՛ 1991թ. Մեղրիում, եւ՛   դարձյալ 1992թ. էլի Մեղրիում, Արթիկում։ Մի 5-6 իրավիճակ գոնե ես հիշում եմ իմ պրակտիկ աշխատանքից, հատկապես 91-94թթ., եւ ավելի խիստ ռեժիմով, քան այն, ինչ այսօր ձեզ ներկայացվել են, եւ ավելի թույլ հիմքերով, քան այն, ինչ այսօր ձեզ ներկայացվել են։

Ինչ վերաբերում է կապի միջոցներին։ Որեւէ մեկը կապի միջոցները չի սահմանափակում։ Խոսքն ընդամենը վերաբերում է քարոզչության իրականացմանը կամ այնպիսի հրապարակումների՝ պետական ներքաղաքական կյանքին, որի մասին մենք արդեն անդրադարձանք։ Բայց կապի, նամակներ միմյանց փոխանցելուն, սա, չեմ կարծում, թե ընդհանուր աղերսներ ունի։

Ինչ վերաբերում է 83⁵ պրիմ  հոդվածին։ Ինչքանով հասկացա, խոսքը վերաբերում է նրան, որ Սահմանադրության 83⁵ պրիմ  հոդվածով ամրագրված են այն հարցերը, որոնք բացառապես կարող են ընդունվել օրենքներով, այդ թվում՝ նաեւ մարդու իրավունքների եւ ազատությունների սահմանափակումը։

Այո՛, բայց ես ձեզ բացատրեցի, որ Սահմանադրության եւ՛ 44-րդ հոդվածը, եւ՛ 55-րդ հոդվածի 14-րդ կետը, եւ՛ 117-րդ հոդվածի 6-րդ կետը միանշանակ Նախագահին տալիս են հնարավորություն այս բացառիկ դեպքերում, տվյալ դեպքում արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում սահմանափակելու լիազորությունները։ Այսինքն՝ սա, ճնշտ է, օրենք չէ, բայց Սահմանադրությամբ պայմանավորված եւ Սահմանադրության հիմքում ունեցող իրավական ակտ է։

Ինչ վերաբերում է նրան, թե եթե հանկարծ Սահմանադրական դատարանը կայացնի այնպիսի որոշում, որի արդյունքում հարկ լինի ընտրական գործընթացներ սկսել։ Որեւէ խնդիր չկա։ Դրանք, եթե այդպիսի բան լինի, ընտրական գործընթացների համար սա չի սահմանափակի։ Օրենքը կպաշտպանվի Ընտրական օրենսգրքով նախատեսված բոլոր տեսակի նախընտրական քարոզչությունով, բայց ոչ զանգվածային ապօրինի միջոցառումները։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ պատգամավոր Արմեն Աշոտյան։

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն նախարար, 2 հարց մնաց, որ կցանկանայի ձեզ տալ։ Նախ՝ այս հրամանագրով սահմանված միջոցառումների կամ սահմանափակումների արգելքի խախտման դեպքում ինչպիսի՞ տույժեր, պատժամիջոցներ, պատասխանատվություն պետք է կրեն ՀՀ քաղաքացիները։ Եթե կարելի է, մի քիչ ավելի մանրամասն այս խնդրի հետ կապված։ Այսինքն՝ ինչպիսի՞ պատիժ պետք է կրեն նման հրամանագրով ֆիքսված միջոցառումների խախտողները։

2-րդ՝ քաղաքական մի փոքր խնդիր։ Ավելորդ շահարկումներ եղել են,  կան եւ, ցավոք,  վստահ եմ, կլինեն այս օրերին։ Ես կցանկանայի ձեր շուրթերից եւս մեկ անգամ լսել, եթե դժվար չէ, ինչպիսի՞ ազդեցություն կունենա այս հրամանագիրը հետընտրական գործընթացների, այն է՝ վրա, եւ նախագահական ընտրություններից հետո Սահմանադրական դատարանի համապատասխան վճռից հետո, այդ դեպքում ընտրական գործընթացների տրամաբանությունը շարունակվելո՞ւ է ըստ գործող օրենսդրության եւ Սահմանադրության։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

Շնորհակալություն։ Հատուկ ինչ-որ պատասխանատվության տեսակներ հրամանագիրը չի նախատեսում եւ չի էլ կարող նախատեսել։ Այս դեպքում գործում է դարձյալ Քրեական օրենսգիրքը եւ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգիրքը։ Արտակարգ դրության իրավիճակում ցանկացած խախտում պետք որակվի մեզ արդեն քաջածանոթ այս օրենսդրական ակտերով՝ Քրեական օրենսգրքով եւ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքով։

Ինչ վերաբերում է նրան, որ սա կարող է որեւէ ազդեցություն ունենալ, ես միանշանակ եմ ասում, դուք ինքներդ էլ, հրամանագիրը ձեր առջեւ դրված է, կարող եք ծանոթանալ, որեւէ կերպ չի խանգարում, ես կասեի ավելին, ընդհակառակը նպաստում է, որպեսզի Սահմանադրական դատարանում դատավարական գործընթացներն անկաշկանդ տեղի ունենան, զերծ ամեն տեսակի ճնշումներից, ինչն անթույլատրելի է։ Իսկ ինչ վերաբերում է հետդատավարական գործընթացներին, առավել եւս այստեղ որեւէ խոչընդոտ չի նախատեսում այս հրամանագիրը։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ պատգամավոր Հովհաննես Մարգարյան։ Համեցեք։

Հ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Դանիելյան, ինձ հետաքրքրում է կոնկրետ որոշ տեղեկությունների իրավիճակը,  ավելի թարմ տեղեկություններ՝ կապված այսօրվա դեպքերի հետ, կա՞։ Եթե կա, եւ նպատակահարմա՞ր եք գտնում իրազեկել մեզ կամ դուք իրազեկվա՞ծ եք։ Մասնավորապես, խոսքը վերաբերում է մեր գործընկերոջ հետ կապված, որ, փաստորեն, այդ խմբավորումների մեջ եղել են նաեւ սադրիչներ, ովքեր փորձել են իրավապահ մարմինների նկատմամբ, փաստորեն, բռնություն կիրառել եւ, բարեբախտաբար, մեր գործընկերը պաշտպանելով իրավապահ մարմնին, այս պահին, ոստիկանին պաշտպանելով, իր առողջությանը վտանգ չի սպառնում։

Կոնկրետ իրավիճակի հետ կապված, կոնկրետ վիրավորների եւ այլն, եթե կան տվյալներ, որովհետեւ սա բոլորիս ցավ է պատճառում, եւ եթե նպատակահարմար կգտնեք, կա ձեր մոտ ինֆորմացիա, կխնդրեի հաղորդել մեզ։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ցավոք, ես իրավասու չեմ այդ հարցին պատասխանելու։ Իմ տրամադրության տակ եղած տվյալներն այնքան սպառիչ չեն, որ ես ինձ իրավունք վերապահեմ այս ամբիոնից պատասխանելու։

Այս հարցին մի փոքր այլ, եթե թույլ տաք, ասպեկտով կմոտենայի։ Այն, որ ամեն անգամ պարբերաբար վերլուծվում էր իրավիճակը, եւ ասեմ, միանշանակ չէր այս հրամանագրի ընդունումը։ Հրամանագրի տեքստը պատրաստ էր մի փոքր ավելի վաղուց, քան երբ նա հրապարակվեց, ուղղակի քննարկում էր իրավիճակը՝ արդյո՞ք հնարավոր է առանց այս հրամանագրի բարելավել։ Բայց, փաստորեն, ժամ առ ժամ ցույց տվեց դեպքերի զարգացումը, որ ուղղակի առանց այս հրամանագրի հնարավոր չէ, որովհետեւ մենք ունենում ենք կորուստներ։ Այս կորուստները կանխելու, իրավիճակը բարելավելու միակ ուղին թերեւս այս հրամանագիրն է։ Միայն սա կարող եմ ձեզ ասել։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ պատգամավոր Վահան Հովհաննիսյան։

Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Ճիշտն ասած, նախորդ հարցից, ինձ թվում է, որ բխում է հետեւյալ տրամաբանությունը՝ եթե ԱԺ-ին ներկայացվում է հրամանագիրը, հրամանագրի ծնվելու պատճառները նույնպես պետք է ներկայացվեն։ Մեզ ներկայացում է միայն իրավական մասը, բայց միգուցե արժեր, որ, օրինակ, ոստիկանապետն այստեղ նույնպես հաղորդումով հանդես գար, որպեսզի պատգամավորների մոտ պատկերացում լիներ։ Հիմա, բնական է, բոլորն ամեն ինչ գիտեն, բայց, այնուամենայնիվ, վերջին իրադարձությունների մասին մենք իմանում ենք, օրինակ, Հանրապետության Նախագահի ինտերվյուից։ Ճիշտ կլիներ ԱԺ-ին երեւի ներկայացնել ամփոփ զեկույց։ Քանի որ դա, միեւնույն է, չի արվում, ես հիմա, իհարկե, չեմ պնդում, որ դուք դա անեք, ասացիք, որ իրավասու չեք, ես կոնկրետ հարց ունեմ։ Պատգամավոր Մինասյանը մասամբ այդ հարցը տվեց, բայց ինձ հետաքրքրում են կոնկրետ դեպքեր՝ կապված 4-րդ կետի 4-րդ ենթակետի հետ. «Զանգվածային լրատվության միջոցների կողմից պետական եւ ներքաղաքական հարցերի առնչությամբ հրապարակումները կարող են իրականացվել բացառապես պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում»։ Պատկերացնենք, օրինակ, որ պատգամավորներից մեկն այստեղ այս հրամանագրի հետ ամբիոնից հայտնում է իր անհամաձայնությունը, իսկ դահլիճում ներկա են լրատվամիջոցներ մասսայական բնույթի։ Ի՞նչ է լինելու, նրանց ելույթը դիտվելու է այս հրամանագրի խախտո՞ւմ, թե՞ նրանց վրա կգոռան ուղղակի, ինչպես քիչ առաջ, եւ դրանով հարցը կփակվի, ոնց որ արդեն դառնում է կանոն մեր կյանքում։

2.Քաղաքական գործիչը, պատգամավորը կամ պետական որեւէ այրն իրավունք ունի՞ ինտերվյու տալ, օրինակ, այս 20 օրերի ընթացքում։ Նրա ինտերվյուն՝ անկախ բովանդակությունից, դիտվո՞ւմ է արդյոք բացառապես պետական մարմինների, պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում երեւույթ, թե՞ ոչ, թույլատրվելո՞ւ է ինտերվյուն, թե՞ ոչ։

Երկու կոնկրետ հարցեր եմ ուզում ինձ համար պարզել։ Շնորհակալություն։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես պետք է ասեմ, որ սահմանափակումները, այո՛, ենթադրվում է նաեւ լրատվության միջոցների գործունեության հետ կապված սահմանափակումներ։ Եթե պատգամավորը հանդես է գալիս հայտարարությամբ, եւ դուք, իմ գնահատմամբ, շատ ճիշտ վարվեցիք, որ այս նիստը չեք հեռարձակում, բնական է, դա իր խնդիրն է։ Խոսքն այստեղ ոչ թե ելույթների, այլ պատրաստի նյութերի հեռարձակումն է։ Եվ այդ նյութերը պետական մարմինների պաշտոնական տեղեկատվության սահմաններում պետք է հրապարակվեն։ Եթե  ինչ-որ մեկ իրավասու մարմինը, պաշտոնատար անձը տալիս է,  ընդունենք, ինտերվյու, կարող է տալ, բայց դա կարող է հրապարակվել այն սահմաններում, ինչ սահմաններում կորոշվի պաշտոնական տեղեկատվությունը, այսինքն՝ չպետք է լինեն սադրիչ ելույթներ, որը չի բացառվում։ Հետեւաբար այս հրամանագիրն անիմաստ կլիներ, եթե թույլ տրվեր ցանկացած տիպի հրապարակումներ կամ ցանկացած տիպի նյութեր մամուլում։ Հենց այս նկատառումով էլ սահմանափակվել են։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը, հարգելի գործընկերներ, Արտյուշա Շահբազյան։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Պատասխանը հնչեց։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Շահբազյան։

Հաջորդ, վերջին հարցը՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Շնորհակալություն ձեր տված բոլոր մեկնաբանությունների համար։

Ես ունեմ մի քանի հարց։ Նախեւառաջ, այս միջոցառումների մեջ օգտագործվում են արգելքների այնպիսի ձեւեր, ինչպիսիք են՝ ընդհանրապես արգելում, սահմանափակում, այստեղ կա եւ առանց թույլտվության արգելում եւ, կներեք, արգելումը վերաբերում է այնպիսի բաներին, ինչպիսիք են՝ ժողովներ, հանրահավաքներ, եւ մնացյալ կետերը դուք տեսնում եք։

Ինչո՞վ է բացատրվում այդպիսի կոշտ վերաբերմունքը զուտ ժողովներին, եւ ի՞նչ է նշանակում թռուցիկը կպցնել Պաշտպանության նախարարության թույլտվությամբ, այսինքն՝ այդ թույլտվությունը ստանալու ձեւն ինչպիսին է եւ ո՞վ է ասելու։

2-րդ հարցս վերաբերում է «սահմանափակում» խոսքին։ Դա 4-րդ կետի 3-րդ ենթակետն է՝ «Տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի սահմանափակում»։ Ի՞նչ կնշանակի այդ սահմանափակումը, եւ արդյոք սա թույլ չի՞ տալիս մեզ, տարածական մեկնաբանության տեղիք չի՞ տալիս մեզ այս իրավակիրառական պրակտիկայի մեջ։

Մյուս հարցս վերաբերում է՝ արդյո՞ք այն հարցը, որ դուք գրում եք, որ վտարելը (դա 4-րդ-ի 7...)՝ «արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի խախտված եւ տվյալ տարածքում չբնակվող անձանց»։ Մենք «պրակտիկա» կոչված այդ ինստիտուտը վաղուց վերացրել ենք, ի՞նչ կնշանակի այդ վտարումը եւ ինչպե՞ս է դա տեղի ունենալու։

Իմ եւս մեկ հարցը վերաբերում է նրան, որ տեղակացման պահից... Արդյո՞ք դուք ճիշտ եք գտնում՝ ոչ թե օրինական, այսինքն՝ ինչքանով է օրինական։ Անշուշտ, օրենքը թույլ է տալիս։ Ինչքանո՞վ եք դուք համարում՝ տեղեկացման պահից, ճիշտ եք համարում այս պահի համար, երբ մի զանգված, մեր ժողովրդի մի զանգվածը գտնվում է դրսում եւ չի տեղեկացվում այս առումով, եւ ի՞նչն է մեզ այսպես շտապեցնում, օրինակ, այս հրամանագիրն ինչո՞ւ չպետք է ուժի մեջ մտնի, ասենք, մյուս օրվանից։

Եվ վերջինը։ Դուք ասացիք, որ համապատասխանում է միջազգային կոնվենցիայի, այդ 15-րդ՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի...

Եթե ես խանգարում եմ ինչ-որ մեկին, խնդրում եմ ինձ զգուշացնեք, ես սովոր չեմ խոսել զուգահեռ։

Եվ վերջինը։ Արդյոք դուք նկատե՞լ եք այնտեղ, որ սահմանափակման, միակ սահմանափակումը, կներեք, վերաբերում է նրան, որ ցանկացած այդպիսի սահմանափակումներ պետք է բխեն ժողովրդավարական եւ ժողովրդավարության շահերից։ Շնորհակալություն։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Ես էլ եմ շնորհակալ։

Ինչո՞ւ են սահմանափակումները տարբեր։ Բնականաբար, սահմանափակման սոցիալական արժեքն է, եւ այդ սահմանափակումը խախտելու հնարավոր իրավական հետեւանքների ազդեցությունը հաշվի առնելով՝ մենք մի դեպքում, ինչպես դուք եք ասում, կոշտ սահմանափակում ենք կիրառում, մի դեպքում՝ սահմանափակման մեկ այլ տարբերակ։ Ըստ այդմ էլ, կարծես թե, հաշվի է առնվել, ընդունենք, հրապարակային միջոցառումների միանշանակ սահմանափակո՞ւմն է ճիշտ, թե՞ որոշակի դեպքերում թույլ տալը։

Համենայնդեպս, ես չուզեցի այստեղ օպերատիվ տվյալներ ներկայացնել, բայց խոսում ենք այնպիսի փաստերի մասին, որոնք հանրահայտ են, որովհետեւ օրեր շարունակ իրականացվում է բացահայտ անօրինական, օրենքից դուրս հրապարակային միջոցառումներ։ Այստեղ թույլ տալու կամ թույլ չտալու մասին խոսք անգամ լինել չի կարող։ Այս հանգամանքները հաշվի առնելով, եւ ոչ միայն այսպիսի միջոցառումներ, այլ միջոցառումներ, որտեղ սադրիչներ պետք չեն, եւ գոնե եղած տվյալները, հրապարակված տվյալները ձեզ պետք է համոզեին, որ ամեն ինչ կատարվում է շատ բացահայտ՝ եւ՛ զենքի կուտակումները, եւ՛ որպես զենք ծառայող միջոցների կուտակումը։ Սա այնքան բացահայտ է արվում, որ դրա համար թաքնված սադրիչների կարիք չի եղել։ Հետեւաբար այս հրապարակային միջոցառումների բնույթը պետք է բոլորիս համար հանրահայտ լիներ։

Ինչ վերաբերում է տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի սահմանափակմանը։

Բնականաբար, այս իրավունքը վերապահվում է իրավապահ մարմիններին։ Եթե տրանսպորտային միջոցներով հնարավոր են նաեւ այնպիսի հրապարակային միջոցառումներ իրականացնել, որ սահմանափակվի, ընդունենք, քաղաքի բնականոն ընթացքը, այդ դեպքում, իհարկե, կկիրառվեն համապատասխան միջոցներ՝ ինչ այստեղ նախատեսված են։ Այսինքն՝ թույլ չեն տա տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժ որոշակի ուղղություններով եւ միաժամանակ կարող են իրականացվել դրանց զննություն։

Վտարման հետ կապված։

Այո՛, սա սահմանափակում է, որը հակասում է Սահմանադրության 25-րդ հոդվածին։ Բայց ես արդեն, կարծես թե, սպառիչ պատասխան տվեցի այդ հարցին, որ կարող են նաեւ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավունքներ եւս սահմանափակվել։

Գրանցման հետ կապված այստեղ խնդիր չկա։ Իսկապես գրանցումն արդեն վերացվել է։ Գրանցումը փոխարինվել է մեզ բոլորիս ծանոթ հաշվառման կանգնելու ինստիտուտով։ Բայց դրա մասին չէ խոսքն այստեղ։ Եթե սահմանվում է իրավական ռեժիմ  արտակարգ դրության, մարդկանց թույլ չեն տալիս ազատ տեղաշարժվելու, եւ ասում են՝ արգելված է այս տարածքում, որպեսզի դուք հայտնվեք, բնական է, նրանց կարող են այդ տարածքից վտարել։ Այստեղ ի՞նչ հաշվառման կամ գրանցման մասին է խոսքն ընդհանրապես։

Ինչ վերաբերում է նրան, որ, ընդունենք, վտարման դեպքում... Դուք հարցը տվեցիք, կարծեմ, պետք է իրենք այնտեղ բնակվա՞ծ լինեին, թե՞ ոչ։ Բնականաբար, բնակվողներին սա չի վերաբերում, այլ տարածքներին, որտեղ նրանք խախտելով են հայտնվել այդ տարածքում։ Որեւէ մեկն իր բնակարանում խախտումով չի կարող հայտնվել։ Չեմ կարծում, թե նման բարդ հարց առաջանա սրա հետ կապված։

Ինչո՞ւ տեղեկացման պահից։ Ես արդեն ասացի, որ հրամանագրի տեքստը եղել է պատրաստ մի փոքր ավելի շուտ։ Ուղղակի իրավիճակն է քննարկվել, թե ո՞ր պահին է հարմար այս հրամանագիրը, եւ ընդհանրապես այս հրամանագիրը պե՞տք է լիներ, թե՞ ոչ։

Եթե դեպքերի զարգացումը չտաներ նրան, որ այս հրամանագիրն ընդունվեր, բնականաբար, սա այսօր քննարկման առարկա չէր դառնա։ Բայց ավելի քան ակնհայտ է, որ այսպիսի միջոցառումները պետք է շտապ իրականացվեն։ Սա հենց այն իրավիճակն է, որը շտապ ինչ-որ քայլեր ձեռնարկելը պետք է լինի ոչ թե դատապարտելի, այլ ընդհակառակը, պետք է լինի շատ սպասելի։ Հակառակ դեպքում մենք ոչնչի հասնել չենք կարող։

Տեղեկացվածությունը չի նշանակում տեղեկացնել այն մարդկանց, որոնք, ընդունենք, մի փոքրիկ մասն են կազմում եւ այս կամ այն պատճառով հասու չեն, չգիտեմ, լրատվության միջոցներին, թեպետ համոզված եմ, որ բոլորն էլ արդեն տեղեկացված են։ Սա այն լուրը չի, որ դժվարահաս լինի մարդկանց ինչ-որ մի փոքր հատվածի համար։

Ուրիշ հարց, ոնց որ, չկա։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հարցերը սպառվեցին։

Հա, պարզաբանման համար՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Ես տվեցի վերջին հարցը, որպես պարզաբանում կհարցնեմ նորից։

Բոլոր սահմանափակումները... Այո։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Ներողություն, ներողություն։ Ոչ միայն ժողովրդավարության շահերից, դուք ճիշտ նկատեցիք, բայց դրանով չի սահմանափակվում։ Դա միակ վավերապայմանը չէ, նաեւ այն, որ դա չպետք է հանգեցնի այլոց իրավունքների խախտմանը։ Իրավունքի իրականացումը կամ ազատության իրականացումը չպետք է հանգեցնի այլոց իրավունքների խախտմանը, հասարակական կարգը, ազգային անվտանգությունը, այսինքն՝ նույն ժողովրդավարության շահերը չեն։ Դուք ընդամենը թվարկում եք մի հանգամանք, բայց 15-րդ հոդվածում թվարկված են մի քանի հանգամանքներ, որոնց ես արդեն անդրադարձա։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

Շատ լավ։ Հարցերը սպառվեցին, պրն Դանիելյան։

Մինչեւ ելույթների համար հերթագրում հայտարարելը՝ 2 պարզաբանում եւս մեկ անգամ ուզում եմ անել։

Առաջինը, որ Հանրապետության Նախագահը պարտավոր էր տեղեկացման պահից հետո հրամանագիրն ուժի մեջ մտնելը հայտարարել, դա թելադրված է մեր Սահմանադրությամբ։ Ասվում է, որ արտակարգ դրություն հայտարարելու դեպքում իրավունքի ուժով անհապաղ գումարվում է ԱԺ հատուկ նիստ։ Ուժի մեջ չմտած փաստաթղթի հետ կապված հատուկ նիստ չի կարող գումարվել, իսկ անհապաղ՝ նշանակում է ուժի մեջ է մտել անհապաղ։

Եվ վերջինը։ Ժողովրդավարության շահեր եւ այլն, սահմանափակումների մեջ նման բան չկա, հարգելի գործընկերներ։ Առաջարկում եմ ուշադիր կարդալ։ Ժողովրդավարության հետ կապված այստեղ որեւէ հարցադրում չկա։

Շատ լավ։ Այժմ հերթագրում ելույթների համար։

Ասեմ, որ մենք սկսել ենք աշխատել 1225։ Մեր կանոնակարգի համաձայն՝ 155 ընդմիջում է լինելու։

Առաջին ելույթը՝ պատգամավոր Վահան Հովհաննիսյան։ Համեցեք։

Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, իհարկե, քիչ առաջ բազմաթիվ հարցերի միջոցով մենք փորձեցինք պարզել «Արտակարգ դրություն մտցնելու մասին» հրամանագրին վերաբերող մանրամասներ, այդ թվում՝ նաեւ ես։ Իհարկե, այդ մանրամասները, ի վերջո, բոլորիս պարզ են։ Բնական է, որ հրամանագիրը կազմված է գրագետ, հրամանագրի մեջ, ի վերջո, հստակ է՝ ո՞վ ինչ կարող է անել, ով՝ չէ։ Ինչքան դա կտեւի, ցույց կտա ժամանակը։ Վերջապես խնդիրը բոլորովին դա չէ։

Ես շատ կարճ եմ խոսելու։ Միայն կուզեի սկզբի համար հիշեցնել, որ այստեղ մի հարց հնչեց պատգամավորերի կողմից, թե երբեւէ Հայաստանի պատմության մեջ նման բաներ եղե՞լ են, թե՞ ոչ։ Պրն Դանիելյանն իրեն բնորոշ համեստությամբ հիշեց միայն լոկալ միջադեպեր Մեղրիում կամ ինչ-որ ուրիշ տեղերում։ Իսկ 1996թ. եղել է այս նույնը՝ ոչ պակաս գե՛շ դրսեւորումներով։ Եվ ինչպես այն ժամանակ, դժվար է ասել, եւ դժվար է, երբ ընդհանրապես միշտ ասել, որ միշտ մենակ մի կողմն է մեղավոր, նույնն էլ հիմա է։ Եվ 96 թվականին նույն այս վիճակն էր՝ եւ՛ արտակարգ դրություն, եւ՛ զորք քաղաքում, եւ՛ ժողովրդի անվստահություն իշխանության նկատմամբ։ Արդարացվա՛ծ անվստահություն, ճիշտ, ինչպես հիմա։ Իսկ դրանից առաջ, ահա, այս հրամանագրի մեջ նշված բազմաթիվ կետեր իրականացվում էին կուսակցությունների, մարդկանց, հասարակական կազմակերպությունների, լրատվամիջոցների նկատմամբ՝ նույնիսկ առանց որեւէ այս նմանօրինակ հրամանագրի եւ արտակարգ իրավիճակի։ Կուսակցություններ էին փակվում, գրասենյակներ էին ջարդվում, թերթեր եւ այլն, եւ այլն։ Այսինքն՝ այնպես չի, որ մեզ համար սա ինչ-որ նորություն է, մենք նման բան կյանքում չենք տեսել։ Ցավոք սրտի, տեսել ենք, պետք է որ սովոր լինեինք արդեն։ Բայց ամեն անգամ, երբ կրկնվում է վատը, նոր սկսում ես անալիզ անել, թե ինչո՞ւ այսպես եղավ։

Ես կարծում եմ, որ, այո՛, այսօր, իհարկե, այս հրամանագիրը ժամանակին է։ Պետք է սա կանգնեցնել։ Պետք է սա կանգնեցնել, որովհետեւ, ցավոք սրտի, քաղաքական շարժումն արդեն վերածվում է բոլորովին այլ բնույթի, քաղաքական շարժումը, քաղաքական բողոքն արդեն մասսայական անկարգությունների է վերածվում։ Սա որեւէ քաղաքական շարժման համար ճիշտ ելք չէ։ Եվ, հավանաբար, դա մի շարք պրովոկատորների մեղքն է։ Ես չեմ կարծում, որ այդպես էին ծրագրել սկզբից հենց հեղինակները։ Ինչեւէ, մեղքը, միեւնույն է, նրանցն է։ Սակայն ելք կար, կարելի էր սրան չհասցնել, հարգելի գործընկերներ։ Դեռ նախընտրական փուլից մենք բազմիցս ասում էինք, որ այս շիկացումը վերջը բախման է բերելու։ Չէին լսում այն ժամանակ։ Մի կողմն իրա վրա շատ վստահ էր, մյուս կողմն իրա վրա շատ վստահ էր։ Եվ, ահա՛, տեսաք, թե ինչի բերեց չափազանց ինքնավստահությունը, չհիմնավորված ինքնավստահությունը։ Երկուստեք բերեց, ահա, այս, ի վերջո, ողբերգությանը։ Ես չեմ ուզում հիմա խոսել քաղաքական հետեւանքների մասին, միջազգային կազմակերպություններում մեր վարկի։ Այդ լավը դեռ առջեւում է, այդ դեռ պիտի ուտենք, այդ հիմա դեռ եփվում է մեր առաջ։

Ես առաջարկել էի հասարակ ու պարզ օրակարգ։ Լավ, այս ամեն ինչը կվերջանա, ժողովուրդ, կհանդատեցնեն, իրավիճակը կհանգցնեն՝ մի կերպ, զորքով, կհանգցնեն։ Մենք բոլորս կբացատրենք  ժողովրդին, որ հայը հայի վրա չպիտի կրակի, փայտով չպիտի խփի, այդ ամեն ինչը կանենք։ Հետո, բայց... Հետո մի կողմը կարծելու է, որ հաղթեց, ջարդեց ու կարելի է շարունակել ոնց որ մինչեւ հիմա եղե՞լ է, ու էլի նորից իրեն հարց չի տա՝  բա, էս ո՞նց եղավ, որ այս ատելությունը ժողովրդի մեջ կա։ Ես կարծում եմ, որ պետք է... Ես կարդացել եմ Նյու Յորքի ոստիկանապետի զեկույցը 10 միլիոնանոց քաղաքի, որ ասում էր, որ 10 հազարանոց ցույցը կարող է կազմալուծել քաղաքի ամբողջ կյանքը։ Մեր քաղաքը 10 միլիոնանոց չի։

Երեք պարզ օրակարգ էի առաջարկում։

Ես կարծում եմ, որ երբ կրքերը հանդարտվեն, երբ իրավիճակը մտնի իր հունի մեջ, հուսով եմ, որ կմտնի ի վերջո։ Այդ օրակարգը մնում է ուժի մեջ։ Չի՛ կարելի այսպես ապրել։ Հասկացանք, չէ՞, որ մեր ընտրական համակարգը հիվա՛նդ ա։ Հիմա Սահմանադրական դատարանում հաղթի՛ Լեւոն տեր-Պետրոսյանը, նո՛ր ընտրություն նշանակեն, նո՛ւյնը կլինի։ Ի՞նչ տարբերություն՝ ո՞վ է խախտում կատարելու, նո՛ւյնը կլինի։ Ուրեմն, հիվանդ ա ամբողջ համակարգը, պետք է փոխել, մեռանք ասելով։

2-րդ՝ մինչեւ փոքրամասնության իրավունքներն ամրագրած չեն օրենքներով, մինչեւ քաղաքական փոքրամասնությունը, օպոզիցիան իրավունքներով օժտված չի, նա փողոցում է ման գալու իր իրավունքները։ Եվ փողոցում ման գալով շատ հաճախ իր հետեւից տանելու է սկզբից գաղափարական զանգված, իսկ հետո՝ խուժաններ։ Դա անխուսափելի է, եւ դա մենք փողոցում տեսանք։

3-րդ՝ ինչքան սահմանափակենք մարդկանց արտահայտվելու հնարավորությունը, այդքան նրանք ձգտելու են դա անել փողոցներում։ Դրա համար էի առաջարկում 3-րդ առաջարկը։ Մեր հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի նշանակումը, մի շարք այլ պաշտոններ, հիմա ես չեմ մանրամասնում, կսկսվեն բանակցություններ, կսկսվեն քաղաքական կոնսուլտացիաներ, այդ մասին կխոսենք։ Քիչ է, գիտե՛ք, միտինգում ասել, բոլորին ձեռք ենք մեկնում։ Դե, մեկնե՛ք,  դե, մեկնեի՛ք։

Պետք է վերջապես որոշ հարցեր լուծել կոնսենսուսով։ Չի՛ կարելի ասել՝ մենք շա՛տ ենք, մենք մեծամասնությո՛ւն ենք ճնշող, ուրեմն, մեր խոսքը միշտ ճիշտ է։ Այդպես չի՛ լինում, այդպես չի՛ լինում, միշտ չէ՛, որ մեծամասնության խոսքը ճիշտ է։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հաջորդ ելույթը` պատգամավոր Վարդան Այվազյան:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ճիշտն ասած, ես ելույթ չէի ուզում ունենալ, բայց որոշակի հարցադրումներ ինձ ստիպեցին բարձրանալ այս ամբիոնին: Պրն Հովհաննիսյան, միանշանակ կիսելով որոշակի այն ձեր հարցադրումները, որոնց որ պետք է հիմա պատասխան տրվեն, բայց գտնում եմ, որ այսօրվա գիշերվա ժամը 1-անց 28 րոպեին չէ, որ մենք պետք է մանրամասն քննարկենք եւ ներողամիտ եղեք, ավելի լայնածավալ քննարկում է լինելու, ես ուզում եմ մի քանի խոսք ներկայացնել, իսկականից չհասկացող մեր մի քանի գործընկերներին:

Չե՞ք հասկանում, որ մարդիկ են խփվում: Մարդիկ են արդեն խփնված, կրակոցներ են գնում, հիմա մենք քննարկում են մտցնե՞նք ռազմական բան, արտակարգ իրավիճակ...

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Այվազյան...

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Թույլ տվեք խոսքս ավարտել:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Չէ, ես կարող եմ ձեզ ընդհանրապես թույլ չտա: Ես խնդրում եմ հարգալից վերաբերմումք: Չեք հասկանում: Ի՞նչ է նշանակում չեք հասկանում: Ո՞վ է այստեղ ձեր համար անհասկացող:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Պրն Թորոսյան, ես ձեզ խնդրում եմ, իմ անձնական կարծիքի համար ամեն անգամ մեջբերում չանեք:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Ուրեմն, ես, եթե որեւէ անգամ դուք կամ որեւէ մեկը վիրավորական արտահայտություն թույլ տվեց, կանոնակարգի համաձայն ես զրկելու եմ ձայնի իրավունքից: Ես զգուշացնում եմ եւ խնդրում եմ, որ ինձ չստիպեք դա անել:

Վ.ԱՅՎԱԶՅԱՆ

-Բարի եղեք, երբ որ ներկայացնում են, ես էլ իմ հարցադրումներս եմ ասում:

Իրականում ինձ համար  շատ անհասկանալի են այս հարցադրումները: Մենք այս խայտառակ իրավիճակում, երբ որ կրակում էր մեկը մյուսի վրա, մենք չենք եղել, եւ մենք գիշերը ժամը մեկին հավաքվել ենք, քննարկում ենք արտակարգ վիճակ մտցնելու համար ՀՀ Նախագահի հրամանագրի, եթե իրավական որոշակի խնդիրներ կան, արդյոք արժի՞, թե՞ չարժի, երբ որ փողոցներում կրակոցներ են գնում: Ինձ թվում է, այդքան բարդ բան չի այստեղ: Սա շատ ավելի կարճ եւ օպերատիվ պետք է լիներ, շատ ավելի կարեւոր հարցերի պես չէ, որ մենք քննարկում ենք եւ շատ հարցադրումներ են գնում:

Այսքան բանն էի ես ուզում ասել, եւ խնդրում եմ ինձ չընդհատեք, պրն Թորոսյան:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Ոչ:

Անահիտ Բախշյան: Կանոնակարգի համաձայն, պրն Հովհաննիսյան, բոլորին ձայն կտամ, բայց կանոնակարգի համաձայն: Համեցեք, տիկին Բախշյան:

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մենք ամեն ինչ կարող էինք անել, որ այսօր այս վիճակի մեջ չհայտնվեր մեր ժողովուրդը: Սեղմված զսպանակի նման ժողովուրդը ընդվզում է այն բանի դեմ, որ ի՛ր ձայնը, ի՛ր խոսքը, ի՛ր զգացումները, ի՛ր իրավունքները անընդհատ ոտնահարվում են: Մենք պարտավոր ենք նրանց լսել, եւ անկախ նրանից, թե այսօր մեծամասնություն եք, կընդունեք այս արտակարգ դրությունը, թե` չէ, եթե կարծում եք, որ սա է իրավիճակի լուծումը, ես բոլորովին համաձայն չեմ: Դա չէ իրավիճակի լուծումը: Իրավիճակի լուծումը իսկապե՛ս, համակարգային փոփոխություններն են, իսկապե՛ս, վերաբերմունքի փոփոխությունն է մեր քաղաքացու նկատմամբ, հարգանքը, սերը, սերը մեր ժողովրդի նկատմամբ: Եթե այսօր ձեզանից շատերը լինեին այնտեղ, որպես պատգամավոր, պարզապես, ազնիվ խոսք, չէր լինի այս միջադեպը: Մենք կկարողանայինք հարդել ինչ-որ հարցեր, մենք կկարողանայինք, որովհետեւ, այսօր, ինչ-որ պահի ժողովուրդը, իսկապես, անկառավարելի էր: Ոչ մեկը չկար, որ նրանց մի բան ասեր:

Ցավոք սրտի, դուք հիմա մեզ ուղղակի թշնամությամբ եք նայում` «Ժառանգության» պատգամավորներիս: Ես զարմանում եմ, ցավում եմ, ես ափսոսում եմ, որ դուք մեզ այդպես եք նայում: Բայց եթե դուք մեզ հետ լինեիք, մենք շատ քայլեր կհաղթահարեինք եւ չէինք թույլ տա, որ այս բանը լինի:

Ես խնդրում եմ, կոչ եմ անում, պահանջում եմ, որ մեզանից յուրաքանչյուրը այսօր լինի ժողովրդի մոտ: Ովքեր ձերբակալված են, ովքեր հիվանդանոցում են, ովքեր հիվանդանոցում են, ովքեր մեր կարիքը ունեն: Նրանք մեր կարիքն ունեն այսօր, որպես ընտրյալ մարդիկ, պետք է լինենք նրանց կողքին, անկախ նրանից, թե մենք դիմությունից ենք, թե` ընդդիմությունից: Մենք պարտավոր ենք դա անել:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը` պատգամավոր Ստյոպա Սաֆարյան:

Ս.ՍԱՖԱՐՅԱՆ

-Բարի երեկո, հարգելի գործընկերներ: Ես էլ եմ շատ կարճ խոսելու, եւ տիկին Անահիտը գրեթե ասաց այն, ինչ ես պատրաստվում էի ասել: Ես այսօր չեմ պատասխանի այն ամեն ինչին, զուտ պարզ պատճառով, որովհետեւ  դա այսօր է: Ես ուզում եմ ասել, որ այսօր, իսկապես, մեր վեց պատգամավորներին հաջողվեց մի քանի ժամ շարունակ կանգնել այդ գծի արանքում: Մենք քայլեցինք մազի վրայով: Արմենը նույնպես, եւ եթե մենք կարողացանք առավոտյան այդ շիկացած կրքերի պահին կանխել, հավատացնում եմ ձեզ, էլ ավելի սարսափելի բան կարող էր լինել, քան եղավ երեկոյան: Ես կարծում եմ, որ այսօր մենք պետք է շատ իմաստուն որոշում ընդունենք:

Ես անկեղծ ասեմ, պատասխանը չունեմ, թե ո՞րն է ճշգրիտ ելքը այս իրավիճակից: Ես էլ եմ համոզված, որ մենք ամեն պահի պետք է ցանկացած հնարավորություն բաց չթողնեինք: Ավաղ, բաց ենք թողել: Եթե մենք այսօր գոնե ժամը 5-ից, 6-ից հետո կարողանայինք, միգուցե ավելի վաղ հավաքվել, միուցե ավելի շատ մարդ կանգնեինք այնտեղ ու թույլ չտալ այս ամեն ինչը, երեւի բանը սրան չէր հասնի:

Ուզում եմ նաեւ մի խնդրի շուրջ ուղղակի կիսվեմ ձեր բոլորի հետ: Չեմ ուզում անցածին անդրադառնամ, որովհետեւ խոսել, թե միայն մի կողմն է մեղավոր, ես այդ կարծիքին չեմ: Լրատվական միջոցներից սկսած, հատկապես Հանրայինից, վերջացրած շատ ու շատ չարված եւ արված քայլեր: Այս ամեն ինչը բերում է այս խճանկարին: Բայց ես ուզում եմ մի բան հրաշալի հասկանանք: Արդո՞ք իրավիճակի լուծումները արտակարգ դրության մեխանիզմների մեջ են եւ պատահական չէր մեր հարցադրումները, որովհետեւ մենք չենք ուզում, եթե անգամ հաստատվելու է այդպիսի դրություն, ապա ռեժիմը լինի այնպիսին, որ ով ինչ ուզենա, մեկնաբանի:

Ես ուրախ եմ, որ իմ գործընկերները այդքան շատ հարցեր տվեցին: Մենք պետք է հասկանանք, ինչն է կարելի լինելու, ինչը` ոչ:

Այսօր տիկին Անահիտը շատ լավ նկարագրեց իրավիճակը: Այդ մարդիկ ուղղակի խոսքի կարոտ էին, այդ մարդիկ ուղղակի չգիտեին ինչ անել: Շատ դեպքերում մենք հասկանում էինք, որ նրանք մեզ էլ կարող էին եւ չլսել, չենթարկվել, եւ իմ անձնական կարծիքն է, կուզեք համաձայնեք, կուզեք` ոչ, բայց եթե Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի տնային կալանքը չլիներ, այսպես չէր լինի: Այդ, այսպես ասեմ, առաջնորդ ուզող, ղեկավարներ ուզող, եւ ոչ միայն Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի մասին է խոսքը, խոսքը ղեկավարների մասին է, եթե մենք քաղաքական լուծումներ առաջարկեինք, գուցե այս իրավիճակը չլիներ:

Ի՞նչ է ասելիքս: Ես մինչեւ հիմա կատարված քայլերը տեսնում եմ կամ իմ դիտարկումները ցույց են տալիս, որ դրանք բերում եմ հակառակ էֆեկտի: Ես չեմ ուզում, որ եթե անգամ հաստատվելու է արտակարգ դրություն, դա բերի էլ ավելի մեծ պրոբլեմների: Ես չգիտեմ, միգուցե ոմանք փաստարկեն: Ես միանշանակ կողմ եմ, որ այս արյունահեղությունը պետք է կանխվի: Խոսքը սրա մասին չէ, խնդրում եմ ինձ լավ հասկանալ: Ես նաեւ շատ վախենում եմ, որ մինչեւ արված քայլերի նման սա բերի հակառակ ռեակցիային: Եթե բերի, ուղղակի պարտիզանական պատեր...

Ես չգիտեմ, թե ի՞նչ է լինելու: Ես ուզում եմ, որ ինչ էլ անենք, միայն մի բան հիշենք` իրավիճակը չթողնենք բացառապես այն մարմիններին, ովքեր ըստ հրամանագրի պետք է շտկեն իրավիճակը: Ուզում եմ, որ, իսկապես, մենք չմոռանանք, որ շատ ավելի էֆեկտիվ են եւ կարեւոր քաղաքական միջոցները: Այսքանը: Շնորհակալություն:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը` Վարդան Խաչատրյան:

Վ.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, առաջին հերթին ես կցանկանայի, որ մեմք պարզ գիտակցենք, որ մենք կանգնած ենք ջրբաժանի առաջ: Ես համաձայն չեմ այն կարծիքի հետ, որ բազմիցս մենք անցել ենք այս իրավիճակի միջով, որովհետեւ երբեք այսպիսի իրավիճակ մայրաքաղաքում չի եղել, երբեք այսպիսի դրություն` փոխադարձ թշնամանքի եւ ուղղակի ոտնձգությունների, մենք չենք ունեցել: Ցավոք սրտի, երեւի թե մեր պատմությունը կբաժանվի ժամանակաշրջանին նախորդող այս դեպքերին եւ ժամանակաշրջանին հաջորդող դեպքերին: Սա, իսկապես, ջրբաժան է, եւ չեմ կիսում իմ այն գործընկերների այն կարծիքը, որ հավաքվել ենք գիշերվա ուշ ժամի եւ հնարավորինս արագ պետք է կայացնենք որոշում, որը կարող է ճակատագրական լինի: Ես հասկանում եմ, որ կարող են լինել ձեւական կամ ձեւայնացված մոտեցումներ, բայց ամեն դեպքում, մենք կանգնած ենք մի կարեւորագույն հարցի առաջ, որը կարելի է մինչեւ վերջ պարզեցնել, պրիմիտիվացնել եւ ասել, որ մենք հիմա, ըստ էության, նախընտրելու ենք քիչ կամ շատ արյունը, ցավոք սրտի:

Լինելով հակիրճ, կցանկանայի բոլորիդ հիշեցնել մեկ բան` մեր ունեցած տեղեկություններով, թերեւս կսկսվի ռազմական օպերացիա` մեր որոշումից հետո, եւ արդյո՞ք դա չի բերի ավելի մեծ արյան, քան հնարավոր էր դրա բացառման պայմաններում: Որոշումը մերն է, եւ յուրաքանչյուրը պետք է քվեարկի խղճի եւ խաղաղությամբ ապրելու հեռանկարով միայն: Շնորհակալություն` ուշադրության համար:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մինչ հաջորդ ելույթ ունեցողին ձայն տալը, ես, հարգելի գործընկերներ, եւս մեկ անգամ ուզում եմ հիշեցնել, որ մենք չափազանց կարեւոր հարց ենք քննարկում եւ խորհուրդ կտամ բոլորին, որեւէ իրականությանը չհամապատասխանող հայտարարություն չանել այս ամբիոնից, առավել եւս չաղավաղել այն, ինչ մեր Սահմանադրությամբ եւ Կանոնակարգով է գրված: Այս հրամանագիրը արդեն ուժի մեջ է եւ գործում է: Եկեք հանգիստ, զուսպ շարունակենք մեր աշխատանքը:

Հաջորդ ելույթը` պատգամավոր Արտակ Դավթյան:

Ա.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, կարծում եմ, որ այսօր ամենեւին էլ ժամանկը չէր, որպեսզի մենք այսօրվա իրավիճակի պատճառների մեջ փորձենք խորանալ եւ փորձենք գտնել մեղավորներ, սակայն արդարադատության նախարարը, երբ  ներկայացնում էր հրամանագիրը, սահմանափակումների վերաբերյալ տրվեցին բավականին շատ հարցեր, բայց չորրորդի մեկ կետը, որը նախատեսում է ժողովներ, հանրահավաքներ, երթեր, ցույցեր եւ այլ զանգվածային միջոցառումների անցկացման արգելում, կարծես թե որեւիցե մեկը այդ հարցով որեւիցե խնդիր չուներ: Բայց այս իրավիճակը, իհարկե, չէր լինի, եթե ժամանակին եւ՛ Հանրապետության Նախագահի կողմից հնչեցված խոսքը, եւ՛ ոստիկանության կողմից բազմիցս զգուշացումները, հանրահավաքի կազմակերպիչները լսեին եւ իրավիճակը անկառավարելի չդառնար:

Ի՞նչ էր մնում անելու: ՀՀ Նախագահը Սահմանադրության 49-րդ հոդվածի համաձայն մեր երկրի` ՀՀ անվտանգության երաշխավորն է, որից էլ բխում է այսօրվա այս հրամանագիրը:

Ես համամիտ չեմ իմ գործընկերոջ այն մտքի հետ, որ այստեղ մենք «Ժառանգությանը» նայում ենք որպես թշնամի: Ինձ համար «Ժառանգության» պատգամավորները նույնչափ հարգելի են, ինչպես մնացած բոլորս եւ, կարծում եմ, որ մենք, մեր ելույթներում, հենց մենք պետք է լինենք առավելապես զուսպ եւ այդ զուսպ լինելու եւ զսպվածության կոչ եմ ես անում նաեւ, որ եւ՛ այսօր, եւ՛ հետագա օրերին առավելագույնս  ուշադիր լինենք մեր խոսքերի մեջ, չասենք որեւիցե ավելորդ բառ, որը կարող է վնասել ու մտածենք, որ յուրաքանչյուրս անենք մեզանից կախված ամեն ինչ, որ իրավիճակը իրականում, այս իրավիճակից դուրս գանք առավելագույնս փոքր կորուստների գնով: Շնորհակալություն:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը` պատգամավոր Մհեր Շահգելդյան: Համեցեք:

Մ.ՇԱՀԳԵԼԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ներկայիս իրավիճակը, որ տիրում է Երեւանում, գնալով ավելի ու ավելի է լարվում: Մարդիկ կան հիվանդանոցներում, վերակենդանացման բաժիններում: Բախումներ, եւ կան նաեւ երեւույթներ, որոնք ոչ մի կապ չունեն քաղաքական գործընթացների հետ: Ավերվում, թալանվում են խանութներ, այրվում են մեքենաներ: Այս իրավիճակը այսօր լուծում է պահանջում: Մենք այստեղ խոսեցինք այն մասին, թե արդյո՞ք եղել է մեր մոտ այսպիսի իրավիճակ` խանութների թալան, ավտոմեքենաները այրել... Այսպիսի իրավիճակ, համենայն դեպս ես ՀՀ-ում չեմ հիշում` գոնե անկախության տարիներից ի վեր: Նորից եմ ուզում ասել` գործողություններ, որոնք քաղաքական գործընթացների հետ կապ չունեն: Նշվածը բերում է բռնության էսկալացիայի, եւ մենք բոլորս` քաղաքական գործիչներս, հստակ պետք է տեսնենք եւ պատկերացնենք դա: Իհարկե, հասկանալով եւ ընդունելով սեփական քաղաքական դիրքորոշումները, մոտեցումները արտահայտելու մեր բոլոր քաղաքացիների իրավունքները, միաժամանակ անհրաժեշտ է, որպեսզի ձեռնարկվեն միջոցառումներ, եւ այդ միջոցառումներից է նաեւ արտակարգ իրավիճակը, որի վերաբերյալ հրամանագիրը մեզ ներկայացվեց, որը ստեղծում է իրավական հիմք` հանգուցալուծում տալու համար:

Մենք գտնում ենք, որ այս իրավիճակի` արտակարգ իրավիճակի կիրառումը այսօր պետք է հանգուցալուծման համար: Այսքանը:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը` պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյան:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, այսօր առավոտյան, երբ ինձ զանգահարեցին` 8-ի 9-ի սահմաններում էր, ես գնացի Երեւանի կենտրոնի ոստիկանության բաժանմունք եւ ականատես եղա, ինչպե՞ս էին ծեծված մարդիկ բերման ենթարկվում ոստիկանություն, եւ ցավալի էր, որ այնտեղ էր նաեւ... 10 տարեկան երեխայի եմ ականատես եղել, թե ինչպես էր ծեծված: Կարծում եմ, որ եթե առավոտյան այդ միջոցառումները անցկացնելու ժամանակ նախապես թատերական հրապարակում գտնվող ժողովրդին իրազեկեին, որ նման ձեւի պետք է գային եւ այդ ժողովրդին այնտեղից հանեին, միգուցե այդ երեխաների եւ կանանց նկատմամբ նման բռնություններ տեղի չէին ունենա եւ հետագայում այդ բռնությունների ալիքը բերեց նրան, որ ժողովուրդը, որ ինչ-որ մեկը ասել էր, որ մի մարդու ծեծելով սպանել են ֆրանսիական դեսպանատան մոտ, այդ ժողովուրդը տեղափոխվել էր ֆրանսիական դեսպանատան մոտ եւ այնտեղ կուտակվել: Կանայք եւ երիտասարդները այդ ամենը տեսնելով, գիտակցելով, բավականին գրգռված եւ ագրեսիվ վիճակում էին գտնվում եւ այդ պահին, երբ չկար որեւիցե մեկը, որ նրանց ղեկավարեր, համենայն դեպս, 7 օր շարունակ ինչ-որ կազմակերպիչներ եղել էին, ղեկավարել էին եւ որեւիցե այդպիսի գործողություններ կամ բռնություններ տեղի չէին ունեցել, եւ այդ ամբողջ ժողովուրդը, չգիտեմ` հոծ բազմություն էր, չեմ կարող ասել թե ինչքան, եթե մենք կարողանայինք մենակ չլինել, ԱԺ պատգամավորներ էլ այնտեղ լինեին, թեկուզ վարչապետը այնտեղ լիներ, կարելի էր կանխել այս իրավիճակը:

Հիմա պատկերացրեք, այս արտակարգ դրությունը հայտարարելով, եւ ես տեղյակ եմ նաեւ, որ զորքերը Երեւան քաղաքի տարբեր մուտքերում կանգնած են, այդ զորքերը պետք է հավաքվեն այնտեղ գտնվող մարդկանց վրա: Կան բազմաթիվ երիտասարդներ այնտեղ: Իհարկե, այդ սադրիչների եւ նաեւ կրիմինալ էլեմենտների հետ կան 100 հազարավոր երիտասարդներ, ուսանողներ: Մենք ինչպե՞ս ենք հետո ապրելու, այսինքն` պատկերացրեք, այդ գործողությունը արեցինք եւ եւս մեկ անգամ մենք մեր ժողովրդին տանելու ենք նրան, որ թշնամանալու է այս մեր որոշման դեմ: Թշնամանալու է վարչապետի, ՀՀ Նախագահի, ընդհանրապես, այդ ինստիտուտների դեմ է թշնամանալու: Մենք չենք կարողանալու կանգնեցնենք:

Այս քանի օրը ես եղել եմ Վանաձորում, Գյումրիում: Սա մենակ Երեւանի այս ոտքի կանգնած ժողովրդի խնդիրը չէ: Ամբողջ բնակչության խնդիրն է ՀՀ-ի, թե` մարզերում: Մենք կարողանալու՞ ենք հետագայում հաղթահարել այն խնդիրները, որը բերելու են այս որոշումից հետո:

Եկեք հրավիրենք վարչապետին, ՀՀ Նախագահին, եւս մեկ անգամ այս մեր ԱԺ-ում քննարկենք, գնանք բանակցությունների, էլի ուշ չէ, թեպետ գործընթացներ են տեղի ունեցել, այո, խանութներ են, ավտոմեքենաներ են... եւ այլն, բայց միգուցե հրավիրենք, միգուցե բոլորս միասին գնանք ժողովրդի մոտ: Ամեն դեպքում, եկեք այս քայլը մեկ անգամ էլ փորձենք, որովհետեւ սրանից հետո մենք էլի պետք է ապրենք, եւ այդ թշնամացած ժողովուրդը գալու է, յուրաքանչյուրիս դուռը թակելու է: Հենց այնպես նա չի կարող հանգստանալ: Այնտեղ կան կանայք, երեխաներ, երիտասարդներ, եւ ամեն մի ծնող, որի ուսանող երեխան գտնվում է այնտեղ, մեզ մեղադրելու է:

Եկեք փորձենք: Եկեք հրավիրենք, իրապես հրավիրենք եւ քննարկենք: Ուշ ժամ եւ... Սա շատ կարեւոր է: Ես հենց այնպես չհարցրեցի, նման երեւույթ եղել է մեր այս նորանկախ պատմության մեջ: Կարծում եմ, որ այսօր շատ վճռորոշ ժամանակահատված է: Եկեք նորից, բոլոր այն քաղաքական ուժերը, որ ներկայացված են, թեկուզ դրսում, եկեք հավաքվենք եւ մեկ անգամ էլ քննարկենք, արդյո՞ք պետք է այս որոշումը իրագործել, թե` ոչ: Այսքանը:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Ընդմիջմանը մնացել է 2 րոպե:

(Առանց խոսափողի)

-Շարունակենք:

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Որոշում պետք է ընդունենք: Հիմա ամեն ինչ պետք է արվի ճշգրիտ` առանց մի մազի շեղմամբ: Խնդրեմ, ես կարող եմ սպասել կես րոպե, այո, մեր գործընկերները, ովքեր այստեղ չեն, թող գան, եթե 66 հոգի կլինի դահլիճում, կքվեարկենք եւ կշարունակենք: Ես որեւէ առարկություն չունեմ:

Եթե կան պատգամավորներ դահլիճից դուրս, խնդրում եմ վերադառնալ դահլիճ: Առաջարկ է եղել քվեարկել ԱԺ նիստը առանց ընդմիջման շարունակելու հարցը: Դահլիճում չկա 66 մարդ: Ընդմիջում: Կես ժամից հետո կշարունակենք աշխատանքը:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՏԻԳՐԱՆ ԹՈՐՈՍՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք նիստը։

Հաջորդ ելույթը՝ պատգամավոր Հակոբ Հակոբյան։ Համեցեք։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-1995թ. այն քաղաքական ուժերը, որոնք այսօր էլ ընտրությանը մասնակցեցին, էլի մասնակցեցին ընտրությանը՝ արդեն որպես իշխանություն, եւ այդ ժամանակվանից ընտրությունը՝ որպես քաղաքական պրոցես, եւ ընտրությունը՝ որպես իշխանությունը ձեւավորելու կատեգորիա, վերացավ ՀՀ-ից։ Եվ իրենց իսկ կողմից պարտադրված, պարտադիր կերպով ընտրված ԱԺ-ն 1998թ. արեց հայտնի քայլերը։

1996թ. նույն քաղաքական ուժերը նախագահական ընտրության ժամանակ պարտվեցին, բայց նորից կարողացան ուժով վերարտադրել իշխանությունը, եւ 1998թ. փետրվարին հայտնի դարձավ, թե ինչ կատարվեց։

Ընտրությունը՝ արդեն որպես կատեգորիա, Հայաստանում վերականգնվեց  12 տարի հետո՝ 2007թ. մայիսին։ Եվ, ահա, նախագահական ընտրություններին՝ 2008թ., նույն քաղաքական ուժերը կրվեցին, պարտվեցին եւ նորից ուզում են ուժային ճանապարհով վերարտադրել իրենց իշխանությունը։ Ընտրությունների պատասխանատուն քաղաքական ուժերի վրա է, մեր գործող օրենքի նորմն է դա։ Եվ քաղաքական ուժերս, մենք պետք է կարողանանք մեկ բան հասկանալ՝ ամեն ինչի պատասխանատվությունը մենք ենք կրում։ Եվ այսօրվա իրավիճակում ստեղծված յուրաքանչյուրս ունենք մեր բաժնի պատասխանատվությունը։ Այն մաղձը, երբ կար նախընտրական ժամանակահատվածում, այն սկիզբը, որը դրվեց, այդ սկզբի վախճանը սա պետք է լիներ։ Երբ մենք մեր արժանապատվության համար չենք կռվում, երբ մենք մեր հայրենիքը չենք սիրում, երբ մենք, յուրաքանչյուրս փորձում ենք ամենահարմար կամ ամենապատեհ առիթի դեպքում դիմացինին մեղադրել մեր անձը փրկելու համար, այսպես պետք է լինի։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ պատգամավոր Մանվել Բադեյան։

Հաջորդը՝ պատգամավոր Դավիթ Հարությունյան։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, յուրաքանչյուր երկրի պատմության ընթացքում լինում են պահեր, որոնք կասեցնում են երկրի զարգացման ընթացքը հետ գցելով, եւ մենք, ցավոք սրտի, ունեցել ենք պահեր  այստեղ, այս երկրում, այս ժամանակահատվածում։ Մենք ունեցել ենք 1999թ. հոկտեմբեր, երբ մենք իսկապես հետ գցվեցինք մեր զարգացման մեջ առնվազն 2 տասնյակ տարով։ Եվ այսօր մենք ունենք բացարձակապես նմանատիպ իրավիճակ։ Եվ անկախ նրանից, թե մենք ինչ լուծման, հանգուցալուծման կհանգենք, միեւնույն է, արդեն փաստը մնում է փաստ։ Մեր երկրի զարգացումը ոչ թե կասեցվեց, այլ մենք հետ գցվեցինք։

Այսօր տեղի է ունենում ամենասոսկալի բանը, որ հասարակության մեջ ծագել է փոխադարձ ատելություն եւ թշնամանք։ Խորհրդարանը, որը պետք է լիներ քաղաքական գաղափարների բախման վայր, այդպիսին չդարձավ։ Թերեւս, դրանում նաեւ մեր մեղքն է։ Այդ առումով, ես համաձայն եմ։

Այսօր մեզ առաջարկվել է «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» Նախագահի հրամանագիրը։ Եվ շատ բնական հարց ծագեց այստեղ, ամբիոնից՝ արդյոք սա՞ է իրավիճակի լուծումը։ Ես կարծում եմ, որ չի կարելի անվանել «Արտակարգ դրություն հայտարարելու մասին» հրամանագիրն իրավիճակի լուծում, բայց սա իսկապես պարտադրված միջոցառում է։ Միջոցառումներ, որոնք պայմանավորված են մեկ հանգամանքով։ Երբ անձը հայտնվում է ամբոխում, նրա հոգեբանությունն է փոխվում, եւ մենք ստիպված ենք դա հաշվի առնել։ Ես միամտություն եմ համարում անլուրջ վերաբերմունքն այս իրավիճակին եւ իսկապես հասկանում եմ, որ միջոցառումները, որոնք առաջարկվել են, թերեւս անհրաժեշտ են։ Ցավոք սրտի, ես լավատեսորեն չեմ տրամադրված, որ այս միջոցառումները կսթափեցնեն եւ կհանդարտացնեն իրավիճակը, բայց թերեւս սա այս պահին անհրաժեշտ միջոցառումներ են։ Սակայն արդո՞ք, նորից նույն հարցին եմ վերադառնում, սա՛ է ելքը։ Ես չեմ կարծում, սա ելք է։ Սա պարտադրված քայլ է արդեն, վատ քայլ, տհաճ, շատ վտանգավոր, բայց, իմ կարծիքով, ցավոք սրտի, պարտադրված։

Իսկ հնարավո՞ր է արդյոք գտնել ելքեր։ Ես կարծում եմ, դեռեւս մենք ելքերը չգիտենք։ Մենք անում ենք մի պարտադրված քայլ, ուղղակի «շախից» փախչելու համար։ Ես համարում եմ ճիշտ ենք անում, որ այդ քայլը կատարում ենք։ Բայց մեր հաջորդ քայլերը դեռեւս մեզ պարզ չեն։ Ես կարծում եմ, որ այս առումով յուրաքանչյուրն այս դահլիճում պետք է զգա իր պատասխանատվությունը, իր անձնական պատասխանատվությունը ելքեր փնտրելու հարցում։ Եվ հիմա այն պահը չէ, երբ մենք իրավունք ունենք ասելու, որ մի խումբ մարդիկ դուրս են եկել փողոց, կամ տասնյակհազարավոր ծայրահեղականներ դուրս են եկել փողոց։ Միեւնույն է, լուծումները պետք է գտնվեն, անխուսափելիորեն։

Ես կարծում եմ, այսօրվա նիստն իրականում սրանով չի ավարտվելու։ Այսօրվա նիստը պետք է ունենա իր հաջորդ քայլը։ Յուրաքանչյուր խմբակցություն, յուրաքանչյուր պատգամավոր, ով ունի քաղաքական խիզախություն, պետք է որոնի լուծումներ։ Մենք պետք է սկսենք այդ քննարկումներն անհապաղ այս նիստից հետո։ Եթե չլինեն քննարկումներ, մենք լուծումներն էլ ավելի ենք հետաձգում։ Ցավոք սրտի, այն լուծումները, որոնք կարող էին տրվել ավելի վաղ, այսօր պակաս արդյունավետ են լինելու, եւ դա պարզ է բոլորիս։ Բայց դա  դեռ չի նշանակում, որ չպետք է որոնենք։

Ուստի, մի կողմից, ես նորից եմ կրկնում, համարելով, որ այս պարտադրված քայլը պետք է կատարվի, ես կոչ եմ անում բոլոր քաղաքական ուժերին՝ անհապաղ սկսել քննարկումներն իրավիճակից դուրս գալու վերաբերյալ։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ պատգամավոր Արմեն Աշոտյան։

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Շատ վատ եմ զգում ինձ այս բեմում։ Ոչ միայն նրա համար, որ հայտնվել եմ այստեղ ԱԺ ոչ վայել զգեստով, ոչ վայել տեսքով՝ արտակարգ իրավիճակ է, այլ նրա համար, որ կատարվեց այն, ինչի մասին խոսում էին բոլորը, ինչի մասին կանխատեսում, զգուշացնում էին բոլորը։ Բայց դա, այնուամենայնիվ, կատարվեց։ Դժվար է խոսել այն դեպքում, երբ ստիպված ես ընտրել չարյաց փոքրագույնը։ Իրականում այս ամենին օրինաչափորեն տանում էին համապատասխան ուժերը։ Ես լսում եմ ամբիոնից իմ գործընկերներից ոմանց, որոնք հիմա կոչ են անում հանդուրժողականության, սիրո։

Հարգելի պարոնայք, դուք՝ ի տարբերություն մեզ, հնարավորություն ունեիք այդ ոճով խոսել օպերայի հարթակից։ Բայց ես հիշում եմ ձեր ելույթը, անուն չեմ տալիս, հիշում եմ ձեր ելույթը, որը բացարձակապես կապ չուներ անհանդուրժողականության, սիրո, քաղաքական երկխոսության հետ։ Ինչո՞ւ այդ ժամանակ չէիք խոսում այդ ամենի մասին այնտեղ, ինչո՞ւ չէիք խոսում այդ ժամանակ, ինչո՞ւ ձեր ասուլիսների եւ հարցազրույցների մեջ բացարձակ այլ գաղափարներ էիք քարոզում։ Ինչո՛ւ, ինչո՛ւ...

Ի սեր Աստծո, չեմ փնտրում մեղավորներ, մանավանդ լուրջ մեղավորները, կարծում եմ, դեռ բացահայտումներն առջեւում են, բայց խնդիրներ կան, որոնք մակերեսին են։ Հանկարծ թյուր տպավորություն չստեղծվի, որ այս արտակարգ դրությունը մտցվում է կոնկրետ ինչ-որ մարդու եւ իր թիմակիցների դեմ։ Եկեք բարձրաձայնենք այն, ինչ բոլորս գոնե հոգում, սրտում գիտենք։ Սա այդ մարդու սրտով է։ Սա ա՛յն է, ինչին այդ մարդը գնում էր, սա ա՛յն է, ինչ ծրագրավորված էր, սա ա՛յն է, ինչ ակնհայտ էր հոկտեմբերի 16-ից։ Սա ա՛յդ է, սա նորություն չէ։ Դա ա՛յդ մարդու սրտով է։ Սա ա՛յդ մարդու սրտով է տեսնել, ի դեպ՝ եւ իր պատվիրատուների, ապակայունացված  Հայաստան, իրար հոշոտող ՀՀ քաղաքացիներ, այն իրավիճակը, որ մենք այսօր ունենք։ Դա ա՛յդ մարդու սրտով է, ցավոք։ Բայց ես պատրաստ եմ կողմ դնել իմ սուբյեկտիվ վերաբերմունքն իր եւ իր թիմի նկատմամբ։ Եվ գուցե խնդրենք իրեն, չէ՞ որ այդ մարդիկ, որոնք հիմա Երեւանի կենտրոնում անում են այն, ինչ բոլորս ընդմիջմանն ասեկոսեներով եւ հեռախոսազանգերով փորձում էինք պարզել, կներեք բառիս համար, եւ այդ մարդիկ թող ներեն, աճեցրած եւ վարժված մարդիկ են։ Գուցե ի՞նքը կարողանա վերջապես սթափվել եւ հասկանալ, որ ինքը պատասխանատու է, նախեւառաջ, այդ մարդկանց առջեւ, որոնց ամիսներ շարունակ ներմուծել է լեղի, թույն, ատելություն եւ, ցավոք սրտի, որեւէ մեկը չկարողացավ այդ ամենի դեմն առնել։

Ես կարծում եմ, որ այն, ինչ կատարվում է մեր երկրում, համենայնդեպս, հայերի սրտով չէ, ՀՀ քաղաքացիների սրտով չէ։ Չեք գտնի մեկ մարդ այս կամ այն ճամբարից, որն ասի, որ լա՛վ է, որ այդպես է։ Սակայն խնդիրը գնաց, գնացքը շարժվել է, եւ մենք ստիպված ենք ոչ թե ընդառաջ գնալ այդ գնացքին, այլ վազել այդ գնացքի հետեւից։ Այլընտրանք, ցավոք սրտի, ես ինքս՝ որպես քաղաքացի, չեմ տեսնում։

Ինչո՞ւ չենք բարձրաձայնում։ Ես, ճիշտն ասած, մտածում էի խոսել այդ խնդրի մասին, թե՝ չխոսել, բայց, կարծում եմ, ճիշտը խոսելն է։ Ինչո՞ւ չենք ասում, որ ակնհայտ հայաստանյան իրադարձության մեջ կան որոշակի արտաքին ուժերի հետք։ Ինչո՞ւ չենք դրա մասին խոսում։ Ինչո՞ւ չենք խոսում, որ այդ ուժերը պատռել են վերջին մի շաբաթվա մեջ իրենց դիմակները։ Ինչո՞ւ  դրա մասին չենք խոսում։ Ինչո՞ւ չենք խոսում, որ համապատասխան պետական կառույցից ֆինանսավորվող մի շարք, այսպես կոչված, հասարակական, այսպես կոչված, հայաստանյան կազմակերպություններ ինչ-որ անհասկանալի քաղաքական շեշտադրումներով նամակ են անում միջազգային տրանսնացիոնալ հասարակական կազմակերպություններ։ Որտեղի՞ց է գալիս «Սորոեսի», «Տրանսպերենս» ինթերնեյշնելի, իրենց կողմից ֆինանսավորվող բազմաթիվ ՀԿ-ների, այսպես ասած, պոչը, ականջները ո՞ւմ են երեւում։ Ինչո՞ւ դրա մասին չենք խոսել այսքան ժամանակ։ Ինչո՞ւ չենք խոսում այն մասին, որ գաղտնիք չէ որեւէ մեկիդ համար, որ այն թիմում աշխատում են արտասահմանյան քաղաքական տեխնոլոգներ։ Ինչո՞ւ չենք խոսում, որ մեր ժողովուրդը դարձել է ինչ-որ մեկի համար փորձադաշտ քաղաքական տեխնոլոգիաների կիրառման, կներեք բառիս համար, զոմբիացման ինֆորմացիոն եւ այլ տեսակի տոտալիտար վերահսկման։ Ինչո՞ւ չի խոսվում դրա մասին։ Ինչո՞ւ չենք փորձել ժամանակին կանխել այդ մարդկանց մուտքը, ինչո՞ւ չենք փորձել հետո, երբ իրենք եկել են, փորձել բացահայտել այդ ապօրինությունները եւ վտարել Հայաստանից։ Ես կարծում եմ, որ կարելի էր անգամ մտածել որոշ DIP միսիաների ներկայացուցիչներին պերսոնալ նոնգրատակարգավիճակը տալու համար։ Դա ակնհայտ է։ Դա ակնհայտ է, որ Հայաստանում մեծերը խաղ են խաղում մեր հաշվին, մեր ժողովրդի հաշվին, մեր արյան հաշվին, մեր բարեկամների, ընկերների, հարազատների եւ ուղղակի պատահական անցորդների կյանքի հաշվին։ Խաղ են խաղում։ Արդյո՞ք սա՛ չէ սթափեցման ժամանակը, որը բոլորս փորձել ենք որսալ ու այդ պահը բաց չթողնել։

Ասում են՝ հին հռոմեացիները ցանկացած դատավարություն, թեպետ այսօրվանից դա այդպիսին չէ, սկսում էին՝ ո՞ւմ է դա ձեռնտու։ Վստահ եմ, որ որեւէ մեկին մեր երկրում դա ձեռնտու չէ։ Ում դա ձեռնտու է, ես դասում եմ երկրից դուրս։

Ես նորից եմ կրկնում այն, ինչ ասացի այս 7 րոպեների ընթացքում։ Ես ինքս եմ խնդրում այդ մարդուն, ով հրահրել է այս ամենը, ելույթ ունենալ եւ հետ քաշել իր մարդկանց, ովքեր, ցավոք, միայն իրեն են այլեւս լսում։ Դա միակ տարբերակն է խուսափել բոլոր այն զավեշտալի սցենարներից, այն արյունախում, արյունալի սցենարներից, որ յուրաքանչյուրս մեր երեւակայության մեջ գծում եւ փորձում ենք հասկանալ։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ պատգամավոր Համլետ Հարությունյան։

Հ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ուղղակի չգիտեմ ինչից սկսեմ, որովհետեւ ասելու շատ բան կա։ Բայց առաջին հերթին, պրն  Նախագահ, մենք պետք է ունենայինք ամենավերջին ինֆորմացիան համապատասխան օրգանների կողմից, որպեսզի մենք կարողանայինք կողմնորոշվել այս հարցին պատասխանելու համար։

Ես ուղիղ 2 օր է անընդհատ ոտքի վրա եմ, քաղաքում եմ եւ տեսնում եմ, որ մեր լրատվամիջոցները՝ սկսած «Հ1»-ից, վերջացրած ամենավերջին թերթիկով, ճիշտ ինֆորմացիա չեն տալիս եղած իրադարձություններին։ Եվ եթե այդ ինֆորմացիան ճիշտ լիներ եւ ունենայինք մենք ամենավերջին ինֆորմացիան, մեր ելույթներն ավելի ստուգ կլիներ, ավելի ճշգրիտ կլիներ։ Հիմա մարդիկ ասում են՝ արդյոք Նախագահը ճի՞շտ է արել այդ հրամանագիրը ստորագրելու տեսակետից, մյուսն ասում է, որ դա, ճիշտ է, պոպուլյար քայլ չէ եւ դրա հետեւանքները դեռեւս անհայտ  են, բայց ստիպված ստորագրել է, 3-րդը մեկ ուրիշ բան է ասում, որովհետեւ իմ ունեցած եւ իմ տեսած տվյալները վկայում են այն մասին, որ մենք ոչ թե սահմանադրական կարգի խախտման մասին պետք է մտածենք կամ խոսենք, դա սովորական հարց է, բոլոր երկրներում էլ կարող են ոտնձգություններ լինեն սահմանադրական կարգի նկատմամբ։ Ես ձեզ հավատացնում եմ, որ մենք գործ ունենք պետականության կորստի վտանգի հետ։

Շատ դժվար բան եմ ասում, եւ գուցե ինձ հետ համաձայն չլինեն որոշ մարդիկ, որովհետեւ ես պատմաբան եմ եւ քիչ թե շատ ծանոթ եմ հայոց ժողովրդի, ոչ միայն ժողովրդի, այլ նաեւ պետականության պատմության հետ։ Մենք բոլոր դեպքերում մեր պետականությունը կորցրել ենք նմանատիպ քաղաքական, տնտեսական իրավիճակների պայմաններում։ Երբեք մեր պատմության մեջ մենք չունենք պետականության կորուստ օտարերկրյա ինտերվենցիաների կամ օտարերկրյա բռնացումների հետ։ Մենք մեր պետականությունը միշտ կորցրել ենք մեր թշնամու ուժերով ստեղծված մեր ժողովրդի ներսի 5-րդ շարասյան հետ։

Ինչո՞ւ եմ ես այդ մասին ասում։ Որովհետեւ ես զարմանում եմ, թե ինչո՞ւ Ադրբեջանը չի՛ օգտվում այս պատեհ առիթից եւ չի՛ հարձակվում Ղարաբաղի վրա։ Դուք ինքներդ ձեզ հարց տվե՞լ եք երբեւիցե։ Չէ՞ որ Ալիեւը ամեն օր հայտարարում է, որ մենք հեսա ռազմական ճանապարհով կլուծենք այդ հարցը, ու ստեղծված է մեր շնորհիվ ամենահիանալի պայմանները ռազմական ինտերվենցիայի համար։ Ինչո՞ւ չի անում, որովհետեւ միջազգային կազմակերպությունները, այսպես կոչված, եվրակառույցները, Ամերիկան, Ֆրանսիան չեն ուզում, որպեսզի մեծ ղալմաղալներ լինեն Հարավային Կովկասում։ Իրենք գիտեն եւ իրենց տեխնոլոգները հիանալի գիտեն, թե ո՞նց կարելի է Ղարաբաղը հանձնել Ադրբեջանին առանց որեւիցե պատերազմական գործողությունների։ Եվ այդ պատերազմական գործողություններն այդ մարդիկ տեղափոխել են Ազատության հրապարակ, Ամիրյան փողոց, Ֆրանսիայի դեսպանատուն։ Ի՞նչ է, դա այդքան դժվար ա՞, որ չեք հասկանում։ Ո՞ր մեկը կարող է, փորձե՛ք, այսքան մարդ է այստեղ նստած, ինձ հետ հակադրվի։ Ասեք՝ այդպես չի՛։ Դուք տեսե՞լ եք այդ ցուցարարներին, խաղաղ ցուցարարներին։

Դուք բոլորդ եղել եք աշխարհի տարբեր վայրերում, ծանոթ եք քաղաքական պայքարի բոլոր տեսակներին, անգամ  դեմքին՝ ցուցարարների, քաղաքական պայքարողների, ֆիզիկական եւ մտավոր տվյալները գրված են այդ մարդկանց ճակատին։

Ես այսօր երկու անգամ հարձակման եմ ենթարկվել, տիկին Բախշյան, այդ ցուցարարների կողմից։ Ինձ համար զարմանալի է, թե ինչո՞ւ են այդքան ձեզ գրկաբաց դիմավորում, իսկ ինձ վրա հարձակվում։ Միայն մեկ բան են ասել՝ ես դժբախտություն ունեմ ղարաբաղցի լինելու։ Ես ձեզ հավատացնում եմ, երդվում եմ Ավետարանի վրա։ Չեմ տեսել այդ ցուցարարների մոտ որեւիցե մի մարդու, որ ինձ նայեր որպես հայ մարդու։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Մի՛ խանգարեք։ Ձեզ ոչ ոք չի խանգարել։

Հ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես այնքան ազնիվ մարդ եմ, եւ կյանքս այնքան ազնիվ եմ անցկացրել, չգիտեմ տիկին ասեմ, թե՝ օրիորդ, ես երբեք սուտ բառեր չեմ ասում։ Չգիտեմ՝ դուք ինչպես եք ձեր կյանքն ապրել։

Ասում եմ այն, ինչ եղել է, ասում եմ այն, ինչ կլինի, որովհետեւ հայոց պետականության պատմության մեջ, դժբախտաբար, չենք ունեցել դավաճաններին պատժելու մշակույթ։ Չի՛ եղել հայոց պատմության մեջ, որ դավաճաններին պատժեն։ Այդ պատմությունը մեզ համար դաս է դառել։ Մենք կարող ենք լինել մեր պետականության, մեր ժողովրդի կործանման հեղինակները եւ անպատիժ ապրենք դարեր շարունակ։

Ահա, այս բացթողումն է, որ այսօր արել են՝ եւ ոչ միայն պետականության պատմության մեջ։ Ցանկացած դավաճանություն, երբ արժանի պատիժ չի ստանում, տարիների, դարերի ընթացքում դառնում է այդ ժողովրդի բնավորության գծերից մի մասը, եւ անպայման այդ ժողովուրդն ունենում է մի խումբ մարդիկ, որոնք կարողանում են թքած ունենալ ամեն ինչի վրա։ Առաջին հերթին, եթե մենք կորցնենք Ղարաբաղը, մենք կորցնելու ենք նաեւ մեր հայրենիքը։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հերթագրված պատգամավորներից վերջինը՝ Լարիսա Ալավերդյան։ Համեցեք։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նախեւառաջ, ես կցանկանայի անդրադառնալ, որ այսքան հետաքրքիր հարցեր են այսօր բարձրացվում, որոնք շատ ավելի լայն քննարկման առարկա են, մասնավորապես՝ ո՞ւմ կողմից են ֆինանսավորվում հասարակական կազմակերպությունները։ Նույն ինստիտուտների կողմից, որոնք ֆինանսավորում են Հայաստանի կառավարությունը։

Ես կոչ եմ անում զգույշ լինել ընդհանրապես, թե ո՞վ է ո՞ւմ ֆինանսավորում։ Դա նույն պետություններից եւ շատ անգամ, գրեթե, նույն ինստիտուտներից։

Լինում են եւ... (Խոսում են դահլիճից)։

Շնորհակալություն, շնորհակալություն։

Հարցը բոլորովին դրա մասին չէ այսօր։ Իմ հարցը հետեւյալն է՝ դուք պատկերացնո՞ւմ եք մի վայրկյան, թե ինչպես է իրականացվելու այս հրամանագիրը։ Ահա, այսօր, մի քիչ հետո, որ վերջանա նիստը, իրականացումը սկսվելու է, ինչ-որ մասամբ սկսվել է։ Դուք պատկերացրե՞լ եք, ինչպես դա պետք է իրականացվի, դուք տեսե՞լ եք ինչպես է իրականացվում խոշոր հավաքների ցրումը, որտեղ այսօր 70 %-ից ավելի ոչ թե այն մարադյորներն են, կներեք ռուսերեն խոսքի համար, այլ 70 %-ը դրանք այն երիտասարդներն են, որոնք մեր ապագան են, որոնց համար այդ վերաբերմունքը, որին իրենք արժանացել են առավոտը, եւ որն իրենց սպասում է այս գործողությունների մեջ դրվելուց հետո, դա մի անուն ունի։ Դա... (Աղմուկ դահլիճում)

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հանգիստ-հանգիստ։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Իմ դաստիարակությունն ինձ թույլ չի տալիս զուգահեռ խոսել։ Եթե դուք կարող եք, խնդրեմ, փոխարինել ինձ, ես սիրով ձեզ կզիջեմ տեղս։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Ով ցանկություն ունի խոսելու, կարող եք հերթագրվել, հետո խոսել։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այսպիսով, խոսքը գնում է նրա մասին, թե մենք արդյո՞ք այսօր պատկերացնում ենք, թե դա ինչպես պետք է լինի։ Իմ խնդրանքը հետեւյալն է։ Այստեղ հնչեցին բավականին կոնստրուկտիվ մտքեր։ Ոչ միայն նրանք, որն արդեն ուշ է իրականացնել, ինչ որ հնչեցրեց պրն Հովհաննիսյանը, որը պետք է արվեր, բայց այստեղ հնչեցին, որ մենք պետք է չխորշենք, դիմենք այն անձին, որը կարող է այդ նույն հավաքը ցրել ավելի ընդունելի ձեւերով։ Մեկ։

2-րդ՝ կա բավականին հստակ խումբ, որը շատ լավ երեւում է, այդ նույն հակաօրինական եւ հանցագործ գործողություններ անող անձինք, այն է՝ խանութների թալանը, մեքենաների վառելը, դրանց պետք էր վնասազերծել։  Դրա համար որեւէ մի արտակարգ դրություն մտցնելը չէ մինչեւ անգամ, հենց նա գործում է հանցագործություն, նրան պետք է վնասազերծել։ Եվ ոչ թե, ասենք, մենք նույն բանը, որ եթե ուզում են բռնել, Ամերիկան ուզում է բռնի տեռորիստ հ.1 եւ 2 երկիր է դրա համար քանդում։ Իմ ասածը հետեւյալն է՝ անշուշտ, ավելի դժվար է վնասազերծել կետային, հասցեական այդ խմբերը, եւ ավելի հեշտ է գնալ ու ուղղակի բոլորին այնտեղից գիշերվա կեսին սկսել ցրել տները։ Իմ ասածը պարզ է։

Ես առաջարկում եմ, որ մենք դիմենք, ովքեր պատրաստ են, դիմենք այդ նույն անձին, այդ միտինգների կազմակերպչին, ես չէ ու ձեզ չէ, որ պետք է համոզեմ, որ ես չեմ կիսել եւ՛ իշխանության ժամանակ այդ անձի, եւ՛ ոչ էլ հիմա չեմ կիսում իր մոտեցումները եւ իր քաղաքականությունը։ Բայց այսօր մենք գործ ունենք այն մարդկանց հետ, որոնք գնացել են եւ, այո՛, նրանք մե՛ր ժողովուրդն են եւ մե՛ր ապագան են։  Այսօր մենք չպետք է տեսնենք այն անձանց մեջ, ովքեր գտնվում են այսօր այդ հարթակներում կամ դրա շուրջը, մենք չպետք է տեսնենք դրանց մեջ թշնամիներ։ Ես բռնությանը դեմ եմ։

Հստակորեն պետք է ասեմ իմ կարծիքը հիմա  երեկ արդեն առավոտ ծեգին այն գործողությունների մասին, որոնք տեղի են ունեցել։ Դա, բառիս բուն իմաստով, բռնություն էր։ Իշխանություններն ունեին ավելի լայն հնարավորություններ չսպառելով, այսինքն՝ սպառել դեռ այլ միջոցները, մինչեւ սկսեն այդ գործողությունները։ Որեւէ մեկը չի կարող ինձ բացատրել, թե ինչո՞ւ պետք է այդ գործողություններն անեին ժամը 6-7-ի արանքում, ոչ մեկը ինձ չի կարող բացատրել, թե ինչո՞ւ պետք է անել ոչ համաչափ գործողություններով, չնայած, թե ո՞վ է քո դեմը կանգնած՝ երիտասարդ, կին, երեխա։ Անհամաչափությունը, սա արդեն դառել է Հայաստանում, ցավոք սրտի, դաժանության սինդրոմ։ Եվ ես ձեզ պետք է ասեմ, որպես անձ, որ զբաղվում է այդ հարցով տարիներ շարունակ, անգամ պատանդը, որը գտնվում էր Ադրբեջանում, եւ ենթարկվել է դաժան վերաբերմունքի, դառնում է դաժանության սինդրոմի կրող։ Եվ այդ սինդրոմի իրականացումը նա իրականացնում է իր սեփական, շատ անգամ, երեխաների կամ ընտանիքի անձերի վրա։

Իմ ասածը հետեւյալն է։ Ես դեմ եմ, որ այս գործողությունները, որոնք այստեղ կան, այդ չափով իրականացվեն, ես դեմ եմ, որ դրանք իրականացվեն այս գիշերը, ոչ թե մենք սպասենք ցերեկը, ես դեմ եմ, որ չեն վնասազերծվում այն խուժանական եւ այն հանցագործ տարրերը, որոնք այսօր գործում են հակաօրինական եւ հանցագործ գործողություններ։

Իմ հստակ կարծիքն այն է, որ այստեղ ավելի մեծ պրոֆեսիոնալիզմ է պահանջվում ոստիկանությունից՝ վնասազերծել հենց այդ կոնկրետ խմբերը, քան գնալ, կրկնում եմ, եւ հնձել բոլորին միասին։ Իմ կոչն այն չէ, թե արդյո՞ք անցել է բանը բանից։ Այո՛, անցել է, որովհետեւ դա բոլորն էլ կանխատեսելի են համարել այս իրավիճակը։ Այստեղ հնչեց, որ  սա մտել է եւ՛ մի անձի, եւ՛ մի խմբի ծրագրերի մեջ։ Արդյո՞ք մենք պետք է իրականացնենք այդ անձի կամ խմբի, եթե դա եղել է, ծրագիրը։

Կրկնում եմ, այս գործողությունները, որոնք կատարվում են...

Եթե կարելի է, երկարացրեք մի երեք րոպե։ Ես կաշխատեմ ավելի քիչ...

Քանի որ ես վերջին ելույթ ունեցողն եմ, ես գտնում եմ, որ ԱԺ-ն դեռ չի սպառել եւ չի արել իրենից ակնկալվող քայլերը։ Եթե կա այդ ցանկությունը, ես կոչ եմ անում, մենք պատրաստ ենք, մենք այս նիստից հետո, այո՛, ես էլ եմ գնալու այնտեղ, որտեղ նստած են այդ մարդիկ։ Մի մասը կարող է մոլորված են, մյուս մասը կարող է ֆանատիկոս են, բայց բոլորը մեր ազգի մասն են։ Ես 20 տարի բանակցում եմ ադրբեջանական կողմի հետ, չեմ խորշել խոսել անգամ մարդասպանի հետ։ Ի՞նչն է մեզ այսօր հետ պահում, որ մենք գնանք, խոսենք մեր ազգի մասի հետ։

Ես ասել եմ մի այլ զրույցի ժամանակ, ուղղակի, 2 օր առաջ մեր ԱԺ հարգարժան նախագահին, որ 2 բան կա, որ չի կարելի անել՝ չի՛ կարելի ուժ գործածել այդ չափով, որն արդեն արվել է, դա եղել է նախքան այդ, եւ չի՛ կարելի մերժել երկխոսությունը, ընդ որում, ոչ թե ասել՝ ես ձեռս մեկնում եմ։ Ստացվում է, որ դու կանգնած ես քո տեղը եւ սպասում ես մոտենան։ Ուժեղ կողմը նրանով է ուժեղ, որ ինքը կարող է անել քայլ առաջ։ Ուժեղ կողմը նրանով է ուժեղ, որ ոչ թե միայն մկան է գործածում, այլեւ կարող է գնալ եւ առաջարկել ինչ-որ հանգուցալուծումներ, որոնք չեն բերելու մասսայական ծեծի եւ այլ բռնությունների։ Մենք ունեցել ենք այդպիսի դեպք, եւ նա եղել է ոչ ցանկալի։ Այսօր մենք, մասամբ, ճաշակում ենք դեռ 2003-2004թթ. տեղի ունեցած բռնությունների հետեւանքները։

Պե՛տք է, որ մենք կարողանանք կանխել, պե՛տք է, որ այսպիսի գործողություններն արվեն, բայց պետք է լինեն համաչափ,  եւ դրա մեջ պետք է լծվեն ԱԺ այն պատգամավորները, որոնք իրենց առանձին չեն տեսնում ժողովրդից, անգամ այն մասից, որի կարծիքը չեն կիսում։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Մենք ունենք խմբակցություններից մեկ հայտ։ ՀԿԿ խմբակցությունից՝ Մկրտիչ Մինասյան։ Համեցեք։

Մ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես գիտակցում եմ, որ բոլորիս նյարդերը պրկված են։ Մենք գիտակցում ենք, որ, ցավոք սրտի, արդեն 2 ամիս է առնվազն, որ տեղի են ունենում պրոցեսներ, գործընթացներ, որոնք, ինչպես կինոյի մեջ է ասվում, նշանավոր. «Եթե ճանապարհը չի տանում դեպի տաճար, տանում է ոչ մի տեղ», «Պակայանիե» կինոյի մեջ։ Փաստորեն, այդպես ստացվեց։

Փաստորեն, ստացվեց, որ, ինչպես բոլորն են պնդում կամ մեր ներքին ձայնը, որ արտաքին որոշ ուժեր Հարավային Կովկասում կոնկրետ խնդիր են լուծում։ Այսօր, իհարկե, այդ բոլորը վերլուծելու ժամանակը չի։ Այսօր կա կոնկրետ իրավիճակ, ցավոք, գարնան 1-ին օրը, 9-ն օր տեւած երկար ու ձիգ տեւած, մարդկանց նյարդերը պրկված վիճակից, փաստորեն, հասցրին նրան, որ այլեւս հնարավոր չէր։ Եվ պիտի պետությունը փրկել։ Եվ պիտի պետությունը փրկել ու փրկել ոչ միայն խաղաղ բնակչությանը, այլեւ, կարծում եմ, այս միջոցառումները նպատակ ունեն փրկելու նաեւ այս նստացույցի կամ շքերթի այն մասնակիցներին, որոնք քաղաքական նկատառումներով են ընդամենը, կամ անկեղծ նկատառումներով են ընդամենն այս իրադրության մեջ, որովհետեւ նրանց են խառնվել մարդիկ, որոնք, փաստորեն, մեր ազգին, մեր տեսակին անհարիր գործողություններով են զբաղված։ Ես էլ հիշում եմ, արդեն 4-րդ անգամ համապետական այսպիսի միջոցառում է անցկացվում, չեմ հիշում, որ երբեւէ այսպիսի վայրագություններ տեղի ունեցած լինեն։ Խոսքս խանութներ այրելու, ավտոմեքենաներ այրելու եւ այլնի մասին է։

Եվ մի խնդրանք էլ բոլորիս՝ որպես մարդ, որպես քաղաքացի, որպես հայր, որպես պապիկ, մեր ելույթներում, մեր խոսքերում, բոլորիս է վերաբերում, պիտի չափազանց զգույշ լինենք, որովհետեւ մեր յուրաքանչյուրի խոսքը, յուրաքանչյուրի ասած խոսքը շատերն ընկալում են այնպես, ինչպես չէինք ուզենա, որ ընկալեին։ Այսինքն՝ այս լարված պայմաններում յուրաքանչյուրս, ինչքան էլ պրկված լինեն մեր նյարդերը, պարտավոր ենք զուսպ լինել, պարտավոր ենք կանգնել պետության ու պետականության կողքին, որովհետեւ վստահ եմ, որ այս փորձությունից պիտի կարողանանք դուրս գալ։ Տա Աստված, որ կորուստները չափազանց քիչ լինեն։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ելույթի համար ձայնը տրվում է ԱԺ նախագահ Տիգրան Թորոսյանին։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, իհարկե, լավ կլիներ, որ այս քննարկումը չլիներ եւ նման հրամանագրի անհրաժեշտություն չլիներ։ Բայց, դժբախտաբար, սա հետեւանք է եւ հետեւանք է այնպիսի երեւույթների, որոնք եղել են շարունակական։ Բայց մի քանի ճշգրտում նախ անեմ։ Այստեղ արդեն որերորդ անգամ արդեն ասվեց, որ, ահա, այս նիստից հետո ա՛յս կարվի, ա՛յն կարվի։ Այդպիսի բան չի կարող լինել։ Հրամանագիրն ուժի մեջ է արդեն այն բանից հետո, երբ հրապարակվեց։ Հրամանագիրը գործում է։ Ոչ ոք չի սպասում՝ ԱԺ նիստն ավարտվի, հետո գործի։ Սա մեկ։

2-րդ՝ այստեղից ասվեց, որ մեզ նայում եք թշնամու նման։ Կարծում եմ, արժանի խոսք չի։ Որեւէ մեկը թշնամու նման այստեղ ոչ մեկին չի նայում։ Եթե ինչ-ինչ դրսեւորումներ եղան, սա չպետք է թշնամանքի վերածել։ Դժբախտաբար, սա մեկ անգամ չի, որ այս դահլիճում կրկնվել է։ Եվ մենք, եթե հետեւողական եւ անկեղծ լինենք միմյանց հետ, ուրեմն, պիտի երբեմն նայենք մենք մեր արածին, մեր ընկերներին, մեր գործընկերների արածին եւ կանխենք, որ դրանք նման ծայրահեղ դեպքերում նորից չդրսեւորվեն։ Սա՛ է իրողությունը։

Ասվում է՝ նման բան եղե՞լ է, թե չի եղել։ Եղել է, ավելի վատ, ավելի խայտառակ բան է եղել։ Այս դահլիճում ծեծել են մարդկանց։ Մարդկանց են ծեծել, պատգամավորների են ծեծել։ Եվ այն, ինչ այսօր կատարվում է, նրա ուղղակի շարունակությունն է։ Այդ նույն ատելությունը, որ այս դահլիճում դրսեւորվեց 1996թ., այդ ատելությունն է հիմա շարունակվում։ Այդ ատելությունն էր, որ հետ եկան ու բերեցին, մտցրեցին այդ մարդկանց մեջ։

Ասում եք՝ 30 %-ն այնտեղ, չգիտեմ, բառն օգտագործեցիք, այսպիսին են, մնացածը նորմալ մարդիկ են։ Ո՞վ թողեց այդ 30 %-ին, որ մտնեն այդ նորմալ մարդկանց մեջ։ Այդ ո՞նց էր 1988-1989թթ. այդ հավաքված հասարակությունն իրենից դուրս էր մղում նման տիպի մարդկանց եւ նման բաներ չէին լինում։ Սրա մասին էլ, չէ՞, պիտի մտածենք։ Ասվում է, որ սա ճանապարհը չի, բոլորը չէ, իհարկե, ոմանք ասում են՝ ցավոք սրտի, սա մնացած միակ ճանապարհն է։

Այո՛, հարց եղավ, մեր գործընկերն ասաց, եւս մեկ անգամ ուզում եմ ասել։ Դժբախտաբար, ես ամենայն վստահությամբ ասել եմ իմ կարծիքը, որ, այո՛, սա այս իրավիճակում մնացած միակ քայլն է։ Այլ բան հնարավոր չէր անել այլեւս։ Ասեմ, որ որոշումն այդքան հեշտ չի ընդունվել, ինչքան ոմանց կարող է թվալ։ Որոշումն ամբողջ օրվա ընթացքում օդի մեջ կախված է եղել, ու փորձ է արվել սպասել քիչ թե շատ կարգավորման։

Այստեղ ասում են՝ եկեք, այդ մարդուն ասենք թող գա... Ի՞նչ ասենք այդ մարդուն։ Եթե որեւէ մեկն այդ մարդուն ասելիք ուներ, թող այն ժամանակ ասեր։

Այո՛, ես համաձայն եմ, կատարվում է այն, ինչ հենց այդ մարդը պատրաստեց այդ ամբողջ օրերին։ Բան ունեի՞նք ասելու, այն ժամանակ ասեինք։ Ասեինք՝  ի՞նչ ես ատելություն, սուտ, կեղծիք, վրեժ մտցնում այս մարդկանց մեջ, մեղք չե՞ն այս մարդիկ։ Բան ունեի՞նք ասելու, ասեինք՝ ի՞նչ ես 9-ն օր շարունակ օրենքը խախտելով այս մարդկանց այստեղ հավաքում ու վտանգի տակ դնում։ Բա, ասեի՛նք այդ բաները։ Ասելու բան ունեի՞նք, ասեինք՝ այդ փայտերը, այդ ձողերը... Ասում եք... Էդ ո՞նց է, էդ մեկը պատրաստել, բերել է, չէ՞, այդ մարդկանց բաժանել է այդ ամեն ինչը։

Եկեք այստեղ, իսկապես, եթե ուզում ենք լուրջ քննարկում անել, ուրեմն, անկեղծ լինենք միմյանց հետո։

Ասում ենք՝ երկու կողմն էլ մեղավոր են։ Ես նման հայտարարություններ, հատկապես նման դժվար պահեին, չեմ ընդունում։ Սա ուղղակի խուսափում է նշանակում։ Եթե ինչ-որ կողմում մի սխալ կա, եկեք այդ սխալի մասին խոսենք։ Եթե մյուս կողմում մի ուրիշ սխալ կա, եկեք էլի այդ սխալի մասին խոսենք, ոչ թե ուղղակի հավասարության նշան դնենք։ Այո՛, իհարկե, Հայաստանում ժողովրդավարությունը կայացած չէ, ցավոք սրտի։ Այո՛, դժբախտաբար, այս ամբողջ ժամանակահատվածում մենք չկարողացանք հասնել այն բանին, որ ապօրինի զենք կրող մարդ չլինի մեր երկրում։ Այո՛, չկարողացանք բազմաթիվ բաներ անել։ Չկարողացանք ապահովել օրենքի լիարժեք գերակայությունը։ Այո՛, սրանք իսկապես խնդիրներ են եւ չափազանց լուրջ խնդիրներ։ Բայց ի՞նչ կապ ունի դա այն բանի հետ, որ այդ ամբոխի միջից հրազենով կրակում են ոստիկանի վրա։ Սա ի՞նչ արդարացում ունի։ Այդ փայտերն ու ձողերն ի՞նչ արդարացում ունեն։ Այդ ձողերը բռնողները կարգին մարդի՞կ են։ Ես ամոթալի եմ համարում, եթե նման մարդկանց մենք համարում ենք մեր ժողովուրդը։

Չե՛մ ասում, որ այնտեղ կարգին մարդիկ չկան, բացարձակապես։ Բայց ամեն ինչ խառնել իրար, ամեն ինչ ներկայացնել, չգիտեմ ինչ, հուզական մի ձեւերով, ես դեմ եմ դրան։ Բա՞ն ունենք ասելու, շիտակ ասե՛նք։ Բա, ինչի՞ մեկդ չդատապարտեց, ա՛յ, այն մարդկանց, որոնք այդ բաներն անում են։

Չեն արել։

Ասում եք՝ առավոտյան է՛ս են արել, է՛ն են արել։ Չե՞ք տեսել այդ կադրերը, թե՞ այդ փայտերը պատահաբար այնտեղ հայտնվեցին, թե՞ այդ նռնակներն ու զենքերն այնտեղ պատահաբար հայտնվեցին։ Բա, բերել, բաժանել են, չէ՞։ Թե՞ կարող է այնքան միամիտ լինենք, որ մտածենք, որ այդ հավաքների, այդ 9-ն օրվա հանրահավաքների կազմակերպիչները տեղյակ չեն եղել այդ բանի մասին։ Կներեք, հարգելի գործընկերներ, դա կլինի երեսպաշտություն, եթե մենք մտածենք, որ մարդիկ այնտեղ միտինգ են անում եւ իրենք տեղյակ չեն այդ ամեն ինչից։ Բացարձակապես այդպես չի։

Եթե մենք ազնիվ ենք եւ անկեղծ մեր ժողովրդի նկատմամբ, պիտի այս բաների մասին խոսենք։ Ինչի՞ չենք խոսում դրա մասին։

Ասում եք՝ առաջնորդ են փնտրում այդ մարդիկ։ Այդ ո՞նց եղավ՝ 10 տարի առանց այդ առաջնորդի ապրեցին մարդիկ, հիմա առաջնորդ են փնտրում, հիմա վստահություն չկա, ատելությունը կա։ Հա՛, կա՛ այս ամենը, իհարկե, կա՛ մեր հասարակության մեջ։ Կա՛, որովհետեւ շատ հաճախ անկեղծությունն ու շիտակությունն է պակասում, որովհետեւ շատ հաճախ պարզունակ քաղաքական, անգամ քաղաքական էլ չէ, խմբակային շահն է գործում։ Սա՛ է իրողությունը։

Այդ մարդն անընդհատ հայտարարում էր սուտ, կեղծ, չակերտավոր տվյալներ, անընդհատ ատելության կոչ էր անում։ Մի մարդ, որը հայտարարում էր, որ, գիտե՞ք, ես դուրս կգամ այս ամեն ինչից։ Մի մարդ չմասնակցի, ես էլ դուրս կգամ։ Այսինքն՝  թքած ունի ամեն ինչի վրա՝ երկրի վրա էլ, ապագայի վրա էլ, ժողովրդի վրա էլ, թքա՛ծ ունի։ Ու այդ խեղճ մարդկանց՝ մի մասին, իհարկե, դարձրեց իր գործիքը, պարզունակ գործիքը։ Դրանից ինքը չի տուժել։

Ասում եք՝ մարդիկ կան, որոնք... Իհարկե, մարդիկ կան, որոնք հրահրում էին եւ հիմա էլ հրահրում են, բայց մի անգամ մի բառ ասացի՞ք այդ մասին։

Լա՛վ, թողնենք մեծամասնությանը մի կողմ։ Գոնե ձեր ընդդիմադիր գործընկերներին, երբ հայհոյում էին վերջին խոսքերով, եւ այդ ամեն ինչը հրապարակում էին հազարավոր տիրաժով, մի բառ ասացի՞ք՝ այս ի՞նչ եք անում, այդ մարդուն ինչո՞ւ եք վարկաբեկում վերջին խոսքերով։ Ուղղակի ամոթալի է, այդպիսի բան չի՛ կարելի անել։ Լ՛ավ, մարդը չի կիսում քո հայացքները, բայց կարելի՞ է վերջին խոսքերով եւ այլանդակ արտահայտություններով հայհոյել։ Ասացի՞ք մի անգամ՝ էս ի՞նչ ես անում, էդ ո՞նց ես հայտարարում՝ ով այստեղ չի կանգնած, դավաճան է։ Բա, ասեի՛ք մի անգամ, էնտեղ գնայիք, ասեի՛ք։ Այսօ՛ր ասեիք, մյո՛ւս օրն ասեիք, նախո՛րդ օրերին ասեիք, եթե այդ է խնդիրը։ Այդ ատելության նկատմամբ այդ անտարբերությունն է, որ այդ մարդկանց հասցրեց այդ վիճակին։

Ասում եք՝ մեր ժողովուրդը... Գիտե՞ք, ես էլի եմ կրկնում, ես համաձայն եմ, այո՛, այդ հազարավոր մարդկանց մեջ կան անմեղ եւ շիտակ մարդիկ, բայց ես չեմ կարող, էլի եմ ասում, ժողովուրդ համարել նրանց, ովքեր մեքենաներն են այրում, ովքեր հարձակվում են ոստիկանների ու զինվորների վրա, ովքեր այդ ամեն ինչը ջարդում, փշրում են։ Դրանք մարդիկ են... Մեր գործընկերներից մի մասը գալուց ասում էին, որ այնտեղ ձողերով մարդիկ են կանգնած։ Այդ ո՞ր կարգին մարդն է ձողերով փողոցում կանգնում, որ մեկի գլուխը ջարդի։ Դուք կանե՞ք այդ բանը։ Եթե տենց կարգին ժողովրդի ներկայացուցիչներ են, բա, դո՞ւք ինչի չեք անում, դուք էլ անեիք, էլի՞։

 Պիտի շիտակ լինել, պիտի անկեղծ լինել։ Այդ հուզախառն ելույթների տեղը չի հիմա, շիտակ վերաբերմունքի տեղն է։

Այստեղ հայտարարվում է, որ եկեք սա՛ անենք, նա՛ անենք, չգիտեմ։ Մենք հիմա մի բան ունենք այստեղ անելու՝ քննարկել Նախագահի հրամանագիրը եւ մեր վերաբերմունքն արտահայտել։ Սա է մեր անելիքն այս պահին։ Եվ սա  ամենակարեւոր անելիքն է։ Պատահական չէ, որ դա վերապահված է հենց ԱԺ-ին։

Ուշացնել միջոցառումները, նշանակում է թույլ տալ, որ այն, ինչպես մեր հարգելի գործընկերն ասաց, 30 %-ն իր այլանդակությունները շարունակի մեր քաղաքում։ Սա՛ է իրականությունը։ Ամեն ինչ արվել է, ցավոք սրտի, արդեն այլ ելք չունենալով։

Ես կարծում եմ, իրավապահ մարմինները, այո՛, պիտի վճռական լինեն, պիտի թույլ չտան մեր երկրում նման բաներ։ Սա իսկապես ծանր հետեւանքներ է ունենալու հետագայի համար։ Այդ մարդիկ հասան իրենց նպատակին։ Այդ մարդը եւ իր շրջապատի մի խումբ, մի բուռ մարդիկ հասան իրենց նպատակին։ Որ հետագայում նման բան չլինի, որ սա չշարունակվի, մեկ բան կա միայն՝ ազնիվ եւ շիտակ վերաբերմունք այդ ամենին, ոչ թե այս երկրի, այս 17 տարվա եւ 1700 տարվա բոլոր խնդիրներն ու դժվարությունները բերենք, ամեն ինչ սվաղենք, հավասարեցնենք եւ ասենք, որ դե, լա՛վ, բոլորն էլ մեղավոր են, ի՞նչ անենք, հիմա եկեք այնպես անենք, արյուն չթափվի։ Արյուն չթափվելու համար պարզ ու շիտակ վերաբերմունք է պետք, թացն ու չորն իրարաից տարբերել է պետք։

Երբ, էլի եմ ասում, երբ 9-ն օր օրենք էին խախտում մարդիկ, բա, ինչի՞ այդ ժամանակ այդ բաները չհնչեց։  Բա, ասեիք այդ խեղճ մարդկանց, որ այնտեղ հավաքված են, մեկը գնար, խորհուրդ տար, ասեր՝  հարգելի քաղաքացինե՛ր, հարգելի հայրենակիցնե՛ր, չի՛ կարելի սա անել, որովհետեւ դուք օրենք եք խախտում, սիրելինե՛րս։

Ասում են՝ մեր կառավարությունն էլ է ֆինանսավորվում, չգիտեմ... Մեր կառավարությունը ոչ մեկի կողմից չի ֆինանսավորվում։ Երեւի մի քիչ խառնել եք այն կողքի բաների հետ կապված։ Մենք հավաքում ենք մեր հարկերը..., իսկ ինչ վերաբերում է ուրիշների տված փողերին, դրանք վարկեր են, ուրիշ ոչինչ։ Բայց այստեղ փողի հարց էլ չի քննարկվում։

Լա՛վ, ես ուզում եմ ամփոփել։ Եթե իսկապես ուզում ենք, որ ամեն ինչ (խոսում են դահլիճից)։

Հանգիստ-հանգիստ։  Ուրեմն, նրանք, ովքեր ուզում էին խոսել, կարող էին հերթագրվել։ Մենք համբերատար կսպասեինք, եւ բոլորը կարող էին խոսել։ Որեւէ խնդիր չկա, որեւէ դժվարություն չկար։ Ով չի խոսել՝ չի՛ խոսել, ոչինչ, ես  այստեղ մեծ դժվարություն չեմ տեսնում։

Ես ուզում եմ առաջարկել, հարգելի գործընկերներ, մի բան։ Այն, ինչ տեղի է ունեցել, սա պիտի դաս լինի։ Եվ ընդամենը մեկ բան պետք է անել՝ լինել պարզ ու շիտակ, անկեղծ ու ազնիվ այն ժողովրրդի նկատմամբ... Չէ՛, դժբախտաբար, միշտ չի, որ դա հասկացվել է, այդ պատճառով էլ սա է եղել։

Ես կարծում եմ, Նախագահի հրամանագիրը միանգամայն տեղին է։ Խորհրդարանը նույնպես պատասխանատվություն կրելով երկրի եւ՛ իրավիճակի, եւ՛ ապագայի համար՝ պիտի անպայման իր վերաբերմունքով աջակցությունը հայտնի այս հրամանագրին։

Եզրափակիչ ելույթի համար՝  Գեւորգ Դանիելյան։ Համեցեք։

Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարճ կխոսեմ։ Ընդամենը 2 հարցադրման եմ ուզում անդրադառնալ։

Նախ՝ 1-ին հարցադրումը, թե իսկապե՞ս դրա անհրաժեշտությունը կա, թե՝ ոչ, այս հրամանագրի, եւ 2-րդ՝ մենք բավարարվելու, սահմանափակվելու ենք միայն հրամանագրով ամրագրված միջոցառումներո՞վ, թե՞ այլ խնդիրներ եւս իշխանություններն իրենց առջեւ դնելու են։

Բնականաբար, հրամանագրով չենք սահմանափակվելու։ Բայց բոլոր այն քայլերը, որ կարող են ձեռնարկվել եւ կարող են քիչ թե շատ արդյունք տալ, դրանք կարող են արդյունավետ լինել միայն այս հրամանագրի պայմաններում։ Սա մեկ։

Ինչ վերաբերում է նրան, որ գոնե ինձ՝ որպես ոչ միայն տեսաբան-իրավաբանի, այլեւ գործնականում երկար տարիների փորձ ունեցող իրավաբանի, թե կարելի է 30% առանձնացնել, որ պրոֆեսիոնալիզմը չի բավարարում, պետք է մարդկանց հրավիրել, կոչեր անել, սա պարզապես ռոմանտիկա է, ոչ ավելին։ Որովհետեւ այն մարդը, որը իբր թե կարող է գալ, նախ՝ պատրաստակամություն չի հայտնել, որ կգա, երկրորդն էլ՝ հավատացած եղեք, որ արդեն այն իրավիճակը չի, որ անգամ իրեն կլսեն, որովհետեւ նման արկածախնդիր միջոցառումներ կազմակերպողները նույնպես պիտի հասկանան, որ գալիս է մի իրավիճակ, որ իրենց վերահսկողությունից նույնպես դուրս է գալիս։ Դա ընդամենը ռոմանտիկա է։

Ինչ վերաբերում է նրան, որ, չգիտեմ, շատ բռնություններ են գործադրվել եւ այլն, միակողմանի։ Ո՛չ, ընդհակառակը, բռնություններ գործադրվել են հենց միգուցե ձեր կողմից նշված 30 կամ, չգիտեմ, քանի տոկոսի կողմից, դրանք ընդամենը եղել են հակադարձ քայլեր, համարժե՛ք։ Եվ պատկերացրեք, մի ամբողջ օր շարունակ իրավասու մարմինները՝ ոստիկանությունը, ձեռնարկել է քայլեր եւ կարողացել այս պահին արդեն վիճակը բարելավել։ Հանդարտ վիճակ է, բոլորդ էլ տեղյակ եք։ Եվ ընդամենը 3 տասնյակի հասնող մարմնական վնասվածքներով մարդիկ են հիվանդանոցում, այն էլ շատ թույլ, այսպես, ոչ էական վնասվածքներով։ Սա պետք է համարել ոչ թե, չգիտեմ, այդ մարմիններին ուղղված քննադատաություն, այլ ընդամենը պետք է ողջունել նրանց աշխատանքը։ Շնորհակալություն։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Դանիելյան։

Հարգելի գործընկերներ, համաձայն մեր կանոնակարգի 92-րդ հոդվածի եւ 52-րդ հոդվածի՝ այնտեղ սահմանված բովանդակությամբ ԱԺ որոշման նախագիծ չի ներկայացվել։

Այսպիսով, հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Փաստորեն, չներկայացվեց Սահմանադրության 55-րդ հոդվածի 14-րդ կետով նախատեսված «Միջոցառումների իրականացումը չեղյալ հայտարարելու մասին» ԱԺ որոշման նախագիծ։ Այսինքն՝ սա նշանակում է, որ ԱԺ-ն իր համաձայնությունն է հայտնել Հանրապետության Նախագահի հրամանագրին։

Շնորհակալություն։ Նիստն ավարտվեց։ Բարի գիշեր։

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՉՈՐՐՈՐԴ ԳՈՒՄԱՐՄԱՆ ԵՐՐՈՐԴ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆ

ԱՐՏԱՀԵՐԹ ՆԻՍՏ

ՍՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ - N 46
 
ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ  ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՏԻԳՐԱՆ ԹՈՐՈՍՅԱՆԸ

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

- Այսօր հրավիրվել է արտահերթ նիստ՝ մեր 60-ից ավել գործընկերների առաջարկությամբ, օրակարգում ունենալով 1 հարց։

Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հայտարարությունը՝ մարտի 1-ին Երեւան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ։ Գրանցում։

Գրանցվել է 75 պատգամավոր։

Քվորում ունենք, սկսում ենք մեր աշխատանքը։ Մեր մի շարք գործընկերներ ներկայացրել են Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի որոշման նախագիծ՝ « Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հայտարարությունը՝ մարտի 1-ին Երեւան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ»։ Հիմնական զեկուցողն է պատգամավոր Ռաֆիկ Պետրոսյանը։

Խնդրեմ, պրն Պետրոսյան, կարող եք ներկայացնել նախագիծը։

Ռ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

- Ուղղակի, ներկայացնեմ, թեզ մշակված որոշման նախագիծը՝ Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հայտարարությունը՝ մարտի 1-ին Երեւան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ։

Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովն անհանգստություն արտահայտելով տեղի ունեցած իրադարձությունների առնչությամբ, մարտի 1-ին մայրաքաղաքում խժդժությունների հրահրումը հայտնի ուժերի կողմից, որի արդյունքում վնասվածքներ են ստացել մի քանի տասնյակ քաղաքացիներ եւ իրավապահ մարմինների ներկայացուցիչներ, մայրաքաղաքը կրել է զգալի բարոյական եւ նյութական վնաս, ատելության եւ չարության քարոզչությունը քաղաքական գործընթացների ընթացքում, երկրի կայունությունը, միջազգային վարկը եւ ազգային միասնությունը խաթարող ցանկացած գործողություն, եւ կարեւորելով մայրաքաղաքում կարգ ու կանոնի վերահաստատումը, բնականոն կյանքի վերականգնումը, մարդկանց կյանքին ու գույքին սպառնացող վտանգի չեզոքացումը, քաղաքական խնդիրների լուծումը երկխոսության հիման վրա, իրավական, մասնավորապես ընտրական գործընթացներին վերաբերող խնդիրների լուծումը երկրի Սահմանադրությանն ու օրենսդրությանը համապատասխան, հանդուրժողականության հարգումը՝ որպես հասարակության մեջ պառակտումների բացառման հիմք, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագիրը՝ «Արտակարգ դրություն հաստատելու մասին» համարում է անհրաժեշտ եւ իրավաչափ։ Զսպվածության եւ ողջամտության կոչ է անում մեր քաղաքացիներին՝ այս բարդ իրավիճակը հնարավորինս արագորեն հաղթահարելու, երկիրը բնականոն ընթացքի վերադարձնելու համար։

Տ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

- Շնորհակալություն, պրն Պետրոսյան։ Հերթագրում՝ հարցերի համար։

Հարցեր չկան

Պրն Պետրոսյան, շնորհակալություն։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։

Հերթագրվածներ չկան

Հարգելի գործընկերներ, եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն եւս չկա։

Այսպիսով, հարգելի գործընկերներ, քվեարկության է դրվում, անցնում ենք քվեարկությանը, Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի որոշման նախագիծը՝ «Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հայտարարությունը՝ 2008 թվականի մարտի 1-ին Երեւան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ»։

Մեր գործընկերներն արել են մի քանի խմբագրական, իսկապես, խմբագրական առաջարկություններ, որոնք անպայման հաշվի կառնվեն։ Եվ այժմ քվեարկության է դրվում որոշման նախագիծը։ Քվեարկություն։

Կողմ է քվեարկել 81 պատգամավոր

Որոշումն ընդունված է եւ օրակարգը սպառված՝ արտահերթ նիստի։ Շնորհակալություն, բարի լույս։