National Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Page | www.parliament.amNational Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Page | www.parliament.am
HOME | MAIL | SITEMAP
Armenian Russian English French
Արխիվ
24.02.2009

Երկ Երք Չրք Հնգ Ուր Շբթ Կիր
01
02 03 04 05 06 07 08
09 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28
 
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎ
ՉՈՐՐՈՐԴ ԳՈՒՄԱՐՈՒՄ
ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆ


ՍՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ N 109

24 փետրվարի 2009

Ժամը 12:00

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Խնդրում եմ ստուգել էլեկտրոնային համակարգի աշխատանքները։ Ստուգում։

Հարգելի գործընկերներ, եթե հարցեր չկան էլեկտրոնային համակարգի հետ կապված, իրականացնենք գրանցում։ Գրանցում։

Գրանցվել են 104 պատգամավորներ։ Քվորում ունենք, կարող ենք սկսել մեր աշխատանքները։
 
 

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Գրանցվել են 104 պատգամավորներ, սկսում ենք մեր աշխատանքները։

Հարգելի պատգամավորներ, ինչպես տեղյակ եք, 2-օրյա պաշտոնական այցով ՀՀ-ում է գտնվում  Վրաստանի խորհրդարանի նախագահ պրն Դավիթ Բաքրաձեի կողմից գլխավորած պատվիրակությունը։

Թույլ տվեք բոլորիս անունից ողջունել բարեկամ Վրաստանի մեր գործընկերներին եւ ելույթի համար ամբիոնի մոտ հրավիրել Վրաստանի խորհրդարանի նախագահ պրն Դավիթ Բաքրաձեին։ Խնդրեմ։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Դ.ԲԱՔՐԱՁԵ (թարգմանաբար)

-Նախեւառաջ թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել հրավերի եւ ջերմ ընդունելության համար: Ինձ համար մեծ պատիվ է ձեզ դիմել այս ամբիոնից:

Վրաստանը եւ Հայաստանը պատմականորեն ու մինչ օրս հավատարիմ դաշնակիցներ ու եղբայրական երկրներ են: Վրաստանի եւ Հայաստանի ժողովուրդներին համախմբում է ոչ միայն  ընդհանուր անցյալը, այլեւ, վստահ եմ, ավելի հուսադրող ապագան:

Քրիստոնյա մեր երկու պետությունները դարերի ընթացքում բազմիցս եղբայրական օգնություն են ցուցաբերել միմյանց: Հազարամյակների միասնական պայքարը նպաստեց մեր ազգային ինքնության պահպանմանը:

Ուրախալի է, որ ժամանակակից կյանքում մեր երկրների խորհրդարանների միջեւ հաստատվել են համագործակցություն եւ գործընկերային հարաբերություններ: Թերեւս, կարծում եմ, որ երկու հարեւան երկրների բարձրագույն օրենսդիր մարմինները ընդունակ են ավելին անելու:  Հուսով ենք, որ մեզ կհաջողվի հասնել լուրջ առաջընթացի երկու խորհրդարանների հարաբերություններում նորմատիվային այն հենքի ստեղծման եւ կատարելագործման համար, որը կաջակցի մեր գործադիր իշխանություններին կարեւոր շատ հարցերի լուծման առումով: Մենք պատրաստ ենք առավելագույնս նպաստել մեր խորհրդարանների միջեւ արդյունավետ աշխատանքային հարաբերությունների ձեւավորմանը ինչպես բարեկամության խմբերի, այնպես էլ համապատասխան ոլորտային հանձնաժողովների մակարդակով:

Ուրախալի է, որ վերջին մի քանի տարիների ընթացքում Վրաստանի եւ Հայաստանի միջեւ հարաբերությունները շատ ոլորտներում բավական դրական առաջընթաց են ապրում:

Վերջին ժամանակներս մեր երկրների միջեւ զգալի աճել է ապրանքաշրջանառությունը, որը տնտեսական համագործակցության աշխուժացման լավ ցուցանիշ է: Հաջող է զարգանում նաեւ գործընկերությունը էներգետիկայի եւ տրանսպորտի ոլորտներում: Նվազեցվել են բոլոր ճանապարհային եւ այլ հարկերը, որը իր հերթին նպաստել է մեր երկրների միջեւ առեւտրային եւ տնտեսական կապերի ընդլայնմանը։

Վերջին տարիներին Վրաստանի եւ Հայաստանի միջեւ զգալիորեն աճել է համագործակցությունը նաեւ զբոսաշրջության ոլորտում, որին ոչ քիչ չափով չնպաստեց Հայաստանից աջարական տարածաշրջան ներդրումների ներթափանցումը: Աջարական տարածաշրջանում եւ Գուդաուրիում զգալիորեն ավելացել  է հանգստացողների թիվը Հայաստանից: Այս ամենը վկայում է, որ մեր երկրներում առկա է համագործակցության եւ բարեկամական հարաբերությունների զարգացման մեծ ներուժ, որը պետք է առավելագույնս օգտագործել եւ կենսագործել իրական կյանքում: Մեր կողմից պատրաստ ենք համապատասխան քայլեր ձեռնարկել նշյալ գործընթացի խորացման, ավելի մեծ թվով զբոսաշրջիկներ եւ ներդրողներ ներգրավելու համար: Հուսով ենք, որ վրացի զբոսաշրջիկները եւ ներդրողները նմանատիպ հետքրքրություն կցուցաբերեն Հայաստանում:

Ուրախ եմ, որ մեր պետությունների գործադիր իշխանությունները ոչ վաղ անցյալում կարողացան պայմանավորվածության հասնել համատեղ ենթակառուցվածքային նախագծերի, ներառյալ` ավտոմայրուղու կառուցման ու զարգացման գործում:  Կարծում եմ` այս նախագծերը կարեւոր կլինեն ոչ միայն տնտեսական զարգացման, այլեւ տարածաշրջանում կայունության ամրապնդման առումով:

Կցանկանայի նշել նաեւ, որ Վրաստանի իշխանությունները հատուկ ուշադրություն են դարձնում երկրի տարածաշրջանների զարգացմանը: «Հազարամյակի մարտահրավերներ» ծրագրի շրջանակներում խոշոր միջոցներ են հատկացվում երկրի բոլոր տարածաշրջանների, ներառյալ` Հարավային Վրաստանի ճանապարհների եւ ենթակառուցվածքների վերականգնման համար: Բացի դրանից, նշյալ ծրագրով նախատեսվում է փոքր եւ միջին բիզնեսի, այդ թվում` ագրոբիզնեսի սատարմանն ուղղված ծրագրի գործարկումը:

Վերոնշյալի նախապայմանը, արդարեւ, խաղաղության ու կայունության պահպանումն է Հարավային Կովկասում: Այս առումով Վրաստանի եւ Հայաստանի համագործակցությունը մեծ նշանակություն ունի:  Համաձայնեք, որ մեր գլխավոր խնդիրը մեր պետությունները արտաքին ագրեսիայից պաշտպանելն ու, ցավոք, Կովկասում գոյություն ունեցող եւ մեր պետությունների առաջընթաց զարգացմանը խոչընդոտող հակամարտությունների կարգավորումն է:

Կարծում եմ` այն իրադարձությունները, որոնք վերջին ժամանակներս տեղի ունեցան Վրաստանում` մեր երկրի նկատմամբ իրագործած ագրեսիան, եւս մեկ անգամ ակնհայտորեն փաստեցին, թե որքանով է կարեւոր տարածաշրջանային համագործակցությունը:

Վրաստանը եւ Հայաստանը պետականաշինության եւ տնտեսական զարգացման բարդ ուղի են անցել: Այսօր մեր կարեւորագույն խնդիրն է ստեղծել անվտանգության այնպիսի երաշխիքներ, որոնք թույլ կտան պաշտպանել մեր երկրների անկախությունը, իսկ ժողովրդավարության ու քաղաքացիական հասարակության կառուցման գործընթացում գտնվող պետություններին հնարավորություն կընձեռեն մտածելու տարածաշրջանային սերտ համագործակցության մասին:

Չթաքցնենք նաեւ, որ մեր երկրների միջեւ մինչ օրս առկա են մինչեւ վերջ չկարգավորված հարցեր. այն սովորական երեւույթ է հարակից երկու պետությունների հարաբերություններում: Վստահ եմ, որ չնայած որոշակի ուժերի փորձերի` այդ բարդությունները օգտագործել մեր հարաբերություններում խառնաշփոթ մտցնելու համար, մենք հեշտությամբ կկարողանանք լուծել բոլոր խնդրահարույց հարցերը կառուցողական երկխոսությամբ եւ հետեւողական մոտեցմամբ:  Մեր երկրների միջեւ պատմական կապերը, ընդհանուր արժեքները եւ շահերը կհանգեցնեն հարցերի լուծման ուղիների միասնական տեսության, որը ավելի կխորացնի ու կամրապնդի համագործակցությունը եւ բարեկամական հարաբերությունները մեր միջեւ:

Կցանկանայի նշել եւս մի փաստ. ինչպիսին էլ որ լինեն մեր հարաբերությունները այլ հարեւան եւ ոչ հարեւան երկրների հետ, պետական եւ տարածաշրջանային անվտանգության շահերը պահանջում են, որ Վրաստանը եւ Հայաստանը հաշվի առնեն փոխադարձ շահերը եւ պահպանեն միմյանց միջեւ գոյություն ունեցող գործընկերային եւ բարիդրացիական հարաբերությունները:

Հուսով եմ` վերջին ժամանակներս ակտիվացած երկկողմանի բարձր մակարդակով հանդիպումները եւ մեր նախագահների, խորհրդարանների ու գործադիր իշխանությունների  միջեւ հարաբերություններում բարեկամական տրամադրվածությունը լրացուցիչ խթան կհանդիսանան հայ-վրացական հարաբերություններում:

Ավարտելով կցանկանայի վստահություն հայտնել, որ մեր երկրների միջեւ ժողովուրդների բազմադարյան բարեկամության վրա հիմնված բարիդրացիական եւ գործընկերային հարաբերությունները հետագայում է'լ ավելի կզարգանան ի բարօրության ինչպես մեր երկու պետությունների, այնպես էլ ընդհանրապես տարածաշրջանի:

Շնորհակալություն ուշադրության համար (թարգմանության ավարտը)։

Շնորհակալություն։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալ ենք, շնորհակալ ենք, պրն նախագահ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, այժմ մենք շարունակում ենք մեր աշխատանքները։

Հիշեցնեմ, որ երեկ քննարկել ենք մի շարք հարցեր, որոնց քվեարկությունները մենք պետք է կազմակերպենք։ Բայց մինչ քվեարկություններին անցնելը, նախ՝ երեկ կիսատ մնացած հարցի քննարկումը կավարտենք։

Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ բոլորին մնալ դահլիճում, որովհետեւ հարցի քննարկման ավարտից հետո մենք իրականացնելու ենք քվեարկություններ։

Հիշեցնեմ, որ երեկ քննարկվել եւ դեռ չենք ավարտել ԱԺ պատգամավորներ Գալուստ Սահակյանի, Արմեն Աշոտյանի կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացված «Ակցիզային հարկի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկույցը ներկայացվել է պատգամավոր Աշոտյանի կողմից, հարակից զեկույցը՝ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հերմինե Նաղդալյանի, կառավարության տեսակետը ներկայացրել է ֆինանսների նախարարի տեղակալ Սուրեն Կարայանը։

Պրն Կարայան, խնդրեմ, համեցեք ամբիոնի մոտ հերթագրված պատգամավորներից Արծվիկ Մինասյանի հարցերին պատասխանելու համար։

Ս.ԿԱՐԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Մինասյան, ես փորձեմ անդրադառնալ երեկ երեկոյան ձեր կողմից բարձրացված հարցերին։

Ես կնշեմ, որ մեր կողմից պատրաստվել է մի հատ վերլուծական նյութ, որը ես հիմա կտրամադրեմ ձեզ, որի հիմնական նպատակն է՝ այս վերլուծության, գնահատել այն ռիսկերը, որոնք կապված են ակցիզային հարկի դրույքաչափի բարձրացման արդյունքում ներմուծվող սպիրտային խմիչքների, մասնավորապես օղու, ծավալներից սպասվող փոփոխության հետ։ Մասնավորապես նպատակ է դրված գնահատել, թե որքանով է առաձգական ներմուծվող օղու նկատմամբ պահանջարկը գնի նկատմամբ, ինչն էլ օգտագործվելու է ներմուծվող օղու վրա ակցիզային հարկի դրույքաչափի բարձրացման մակրոտնտեսական արդյունավետությունը գնահատելու համար։

Այս վերլուծական նյութում մանրամասն ամբողջ շուկան վերլուծված է եւ տրված է, թե ինչքանով ակցիզային հարկի դրույքանչափի բարձրացումը կհանգեցնի, եւ ի՞նչ չափով է այն կարող՝ որպես գործիք, ծառայել տեղական արտադրության ծավալների խրախուսման համար։

Ինչ վերաբերում է ձեր կողմից բարձրացված 2-րդ հարցին։

Այո՛, կառավարությունը կիսում է հեղինակների այն մտահոգությունը, որ տարբեր երկրների կողմից հնարավոր է, որ այս մեր ակցիզային հարկի ներմուծման համար դրույքաչափերի կրկնակի եւ ավելի բարձրացման դեպքում լինեն որոշ երկրներ, որոնք ՀՀ նկատմամբ կկիրառեն ադեկվատ քայլեր, ինչը կխոչընդոտի մեր երկրի արտահանման ծավալներին։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Այժմ հերթագրում ելույթների համար։

Հերթագրվել է մեկ պատգամավոր՝ Արմեն Մարտիրոսյան։

Ա.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Բարի լույս բոլորին։ Ես ներողություն եմ խնդրում կառավարությունից մի փոքր սխալվելու համար, բայց, հուսով եմ, իմ սխալը սրանով կսահմանափակվի։ Ցանկացած պարագայում շատ ավելի լավ է պատգամավոր Արմեն Մարտիրոսյանի սխալը, քան ամբողջ կառավարության սխալը, ինչին երբեմն ականատես ենք լինում։ Բայց, այնուամենայնիվ, իմ եռամաս կազմված հարցադրումներն ընդամենը մեկ մասով են փարատվելու, իսկ այն երկու մասերը նորից մնում են ակտուալ։ Այնպես որ, կարծում եմ, իմ սխալն այնքան էլ մեծ չի։

Հարցս ուղղելու եմ առաջին հերթին խորհրդարանին։

Հարգելի գործընկերներ, ընդամենը 2 ամիս առաջ մենք շատ հրատապ կարգով նախատոնական այդ իրավիճակում, ըստ էության, գրեթե միաձայն, բացառությամբ մի քանի դեմերի եւ ձեռնպահների, ընդունեցինք այս օրենքի այն լրացումը, որով ակցիզային հարկը բարձրացվեց։ Եվ այստեղ ԱԺ մեծամասնությունը կողմ քվեարկեց այդ օրինագծին։ Ընդամենը 2 ամիս հետո դուք նույն հաջողությամբ կողմ եք քվեարկելու այս օրինագծի հետողորմյան, հակառակ տեսակետը։ Ինչպիսի՞ պատասխանատվություն եք դուք ձեր վրա զգում նմանատիպ գործելաոճով, արդյոք մենք  չե՞նք շարունակում իրավիճակային լուծումների մեր քաղաքականությունը։ Քամին որ կողմ փչեց, այն կողմ պիտի շարժվե՞նք, ինչ է։ Որտե՞ղ է մեր սկզբունքայնությունը։ Նույնիսկ դասախոսների մոտ մի ըտենց,  դասախոսական պրակտիկայում մի այդպիսի տենդենց կա, որ ուսանողներն օգտագործում են՝ եթե նույնիսկ սխալ են ասում, համոզված են ասում եւ շարունակում են։ Մենք նույնիսկ այդ սկզբունքայնությունը չունենք, էլ չեմ ասում, որ, կարծում եմ, այնուամենայնիվ, մեր ընդունածը ճիշտ էր։ Մեզ մոտ, կարծում եմ, հասարակության մեծ խավն օգտվում է այն օղուց, որն արտադրվում է ՀՀ-ում։ Մենք ձեզ հետ միասին եթե մի փոքր ավել վճարենք արտասահմանյան թանկ օղու համար, կարծում եմ, դրանից շատ չենք տուժի։ Բայց դրա փոխարեն, եթե նույնիսկ մենք կարողանանք 10 աշխատատեղ այսօր ապահովենք, այսինքն՝ 10 ընտանիք, որը, կարծում եմ, գրեթե 40 հոգու խնդիր է լուծում, կարծում եմ, մենք դրանով ճիշտ քայլ արած կլինեինք։ Մենք այսօր այնպիսի իրավիճակում ենք, որ նույնիսկ 10-20 հոգանոց փոքր ձեռնարկությանը կառավարությունն ուզում է ֆինանսավորել, որպեսզի ճգնաժամից ինչ-որ ձեւով, մեղմ ձեւով դուրս գա։ Ունենք արտադրություններ, եւ հենց օղու արտադրությունը, մենք այս օրենքն ընդունելով հնարավորություն կընձեռեինք, որպեսզի աշխատատեղերն ավելանային։

Ես կարծում եմ, սա անթույլատրելի անսկզբունքայնություն է լինելու մեր կողմից։

Եվ, կարծում եմ, ամենագլխավոր հարցը։ ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն այս օրինագիծը, որը մենք ընդունեցինք Նոր տարուց առաջ, ընդունել է, ստորագրել է։

ԱԺ մեծամասնություն, ձեր կողմից պաշտպանված նախագահի թեկնածուին տհաճ իրավիճակնի  մեջ չե՞ք դնում։ Ուզում եք ասել, որ Հանրապետության Նախագահը չի տիրապետում տնտեսական իրավիճակին, չի հասկանում, թե ինչպիսի տնտեսական իրավիճակ կարող է առաջանալ, չի տիրապետում արտաքին մարտահրավերներին, չի հասկանում, թե ինչ վտանգներ կարող են առաջանալ իր կողմից ստորագրվող փաստաթղթերի ժամանակ, հա՞։ Նմանատիպ կարծի՞ք ունեք ձեր կողմից պաշտպանված Նախագահի թեկնածուի եւ Նախագահի հանդեպ։ Ինչպիսի իրավիճակ եք առաջացնելու նրա համար։ Արդյո՞ք Հանրապետության Նախագահը նույնպես նույն ձեւով անսկզբունքային կլինի, ինչպես եւ մենք  ենք, ընդունելով այս դեպքում այս օրինագիծը։

Կարծում եմ, պետք չէ նմանատիպ օրինագիծ ընդունել, պետք չէ անսկզբունքայնություն դրսեւորել այս պարագայում։ Եվ առավել եւս պետք է, թեեւ ես ընդդիմություն եմ, բայց այս դեպքում պետք է ասեմ, հնարավորություն ընձեռենք՝ կառավարությունն այն քայլերը, որ կատարում է ճգնաժամը մի փոքր մեղմելու համար, մենք եւս մի փոքր օգնենք կառավարությանը, որպեսզի մի քանի ավել աշխատատեղ էլ մեր օգնությամբ բացվի։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արտահերթ ելույթի համար ձայնը տրվում է ԱԺ նախագահին։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, իհարկե, ես երեւի մի քիչ էլ ստիպված եմ այս ելույթն ունենալու, որովհետեւ հասկանում եմ, որ մարդիկ կան, որ խոսում են, ավարտում են, նստում են, իրենք երեւի մտածում են, որ այս ազգի հերոսը, այս ազգի, պետության փրկիչներն են։

Ես կուզեի հայտարարել ամենայն պատասխանատվությամբ, որ սխալվում են, մեղմ եւ կոռեկտ ասած։ Եվ ես չեմ ընդունում, որ այս բարձր ամբիոնից որոշ մարդիկ, որ թույլ են տալիս Հանրապետության Նախագահին, ասում են՝ չի հասկանում։ Իրենք չեն հասկանում երեւի շատ բան, թերինֆորմացված են, դրա համար նման ելույթներ են ունենում։

Ի՞նչ սկզբունքայնության մասին է խոսքը, ի՞նչ հետողորմյայի մասին է խոսքը։ Ընդհանրապես ինձ համար անհասկանալի արտահայտություններ են,  նաեւ՝ վիրավորական։ Ես՝ որպես գործընկեր, այդպես եմ ընկալում։

Ես ուզում եմ եւ ցանկանում եմ հորդորել բոլոր իմ գործընկերներին, որ որոշ մարդկանց, կոնկրետ, եւս մեկ անգամ իրենց համար եմ ասում, որ իրենց չափը, իրենց կոռեկտությունը հարմար սահմանի վրա պահեն եւ չափը չանցնեն։ Չի՛ կարելի, իմ կարծիքով, եթե մարդու լեզուն խոսքից, խելքից առաջ է ընկնում, նման մարդիկ այս երկրի եւ հանրապետության պետականության համար վտանգավոր մարդիկ են։

Ես ուզում եմ ասել, որ այս օրինագիծը շատ նորմալ օրինագիծ է։ Տնտեսությունից խոսել... Այն մարդիկ, որ գործնականում պրագմատիկ մի քարը մի քարի վրա չեն դրել,  չի կարելի նման որակավորումներ տալ մեր գործընկերների եւ կոնկրետ Հանրապետության Նախագահի հասցեին։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ելույթներն ավարտվեցին։

Հարգելի գործընկերներ, անցնում ենք եզրափակիչ ելույթներին։

Եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն՝ հանձնաժողովը.., կառավարոթյունը...

Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի գործընկերներ, բոլոր նրանք, ովքեր նիստերի դահլիճում չեն, խնդրում եմ վերադառնան, որովհետեւ իրականացնելու ենք երեկ եւ այսօր քննարկված հարցերի քվեարկությունները։

Քվեարկության է դրվում ՀՀ Նախագահի կողմից...

Վարման կարգով՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Խնդրում եմ 20 րոպե ընդմիջում։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Դուք կարող եք 20 րոպե ընդմիջում վերցնել մինչ հարցը, որը ներկայացվել է, դրանից հետո։ Ես դեռ չեմ ասել որ հարցի վերաբերյալ է քվեարկությունը, որից հետո դուք 20 րոպե ընդմիջում կվերցնեք։

Քվեարկության է դրվում ՀՀ Նախագահի կողմից ներկայացված 2008թ. հուլիսի 6-ին Երեւանում ստորագրված «Հայաստանի Հանրապետության եւ Չեխիայի Հանրապետության միջեւ եկամուտների եւ գույքի կրկնակի հարկումը բացառելու եւ հարկումից խուսափելը կանխելու մասին» համաձայնագիրը վավերացնելու մասին հարցը։

«Ժառանգություն» պատգամավորական խմբակցությունը վերցնում է 20 րոպե ընդմիջում։

20 րոպե ընդմիջում։

Ը Ն Դ Մ Ի Ջ ՈՒ Մ

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ զբաղեցնել տեղերը։ Այն գործընկերները, ովքեր նիստերի դահլիճից դուրս են, խնդրում եմ գալ նիստերի դահլիճ, մենք իրականացնելու ենք քվեարկություններ։

Քվեարկության է դրվում ՀՀ Նախագահի կողմից ներկայացված 2008թ. հուլիսի 6-ին Երեւանում ստորագրված «Հայաստանի Հանրապետության եւ Չեխիայի Հանրապետության միջեւ եկամուտների եւ գույքի կրկնակի հարկումը բացառելու եւ հարկումից խուսափելը կանխելու մասին» համաձայնագիրը վավերացնելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 98
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Գալուստ Սահակյանի եւ Արմեն Աշոտյանի կողմից ներկայացված «Ակցիզային հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ Վահան Հովհաննիսյան։

Վ.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, մենք այս հարցի վերաբերյալ ելույթներ չունեցանք՝ դա անիմաստ գտնելով, սակայն պետք է ասեմ, որ, այնուամենայնիվ, մեր ֆրակցիան բացարձակապես համոզված չէ այս օրինագծի անհրաժեշտության մեջ։ Այն բոլոր փաստարկները, որ բերվել էին նախորդ օրինագիծն ընդունելու համար, փաստորեն փարատված չեն որեւէ հիմնավորումով։

Ուստի, մեր ֆրակցիան չի կարող մասնակցել այս քվեարկությանը։ Մեր ֆրակցիան չի քվեարկելու, եւ ԱԺ նախագահությանը, հատկապես նիստը վարողին, ես խնդրում եմ սա հաշվի առնել։ Եվ այն հանգամանքը, որ մենք չենք քվեարկելու, չհաշվի անհարգելի չքվեարկել։ Սա քաղաքական դիրքորոշում է, մենք չենք քվեարկում մեր որոշումով։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ։

Հարգելի գործընկերներ, հնչեցվեց որ հարցի քվեարկությունն է։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 74
Դեմ՝ 6
Ձեռնպահ՝ 2

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ՀՀ Նախագահի կողմից ներկայացված 2008թ.  փետրվարի 7-ին Բրյուսելում եւ 2008 թվականի հուլիսի 7-ին Երեւանում ստորագրված` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության եւ Եվրոպական համայնքների հանձնաժողովի միջեւ «Միջուկային անվտանգության 2007 թվականի գործողությունների ծրագրի` Մաս II» ֆինանսավորման համաձայնագիրը վավերացնելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 98
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ՀՀ Նախագահի կողմից ներկայացված 2007 թվականի հունիսի 27-ին Բրյուսելում ստորագրված «Մի կողմից` Հայաստանի Հանրապետության եւ մյուս կողմից` Եվրոպական համայնքների ու դրանց անդամ պետությունների միջեւ գործընկերության եւ համագործակցության համաձայնագրին Բուլղարիայի Հանրապետության եւ Ռումինիայի միանալու մասին» արձանագրությունը վավերացնելու հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 98
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Սուքիաս Ավետիսյանի, Գալուստ Սահակյանի, Հեղինե Բիշարյանի։ Վահան Հովհաննիսյանի եւ Արեւիկ Պետրոսյանի կողմից  օրենսդրական նախաձեռնության կարգով  ներկայացված «2008թ. մարտի 1-2-ին Երեւան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների եւ դրանց պատճառների ուսումնասիրության Ազգային ժողովի ժամանակավոր հանձնաժողով ստեղծելու մասին» ԱԺ որոշման մեջ փոփոխություն կատարելու մասին» ԱԺ որոշման նախագիծն ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ «Ժառանգություն» խմբակցությունը չի քվեարկելու այս քվեարկության ժամանակ։ Գտնում է, որ հիմնավոր չեն իրար հետեւից բերվող այս որոշման փոփոխության նախագծերը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 95
Դեմ՝ 1
Ձեռնպահ՝ 1

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքում փոփոխություն եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 98
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ 3

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ հրապարակում ենք այն հարցերի հերթականությունը, որոնք մենք հաջորդիվ կքննարկենք.

-Կառավարության կողմից ներկայացված «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը,

-ԱԺ պատգամավորներ Դավիթ Հարությունյանի, Ավետ Ադոնցի, Արծրունի Աղաջանյանի, Արմեն Ռուստամյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը,

-ԱԺ պատգամավորներ Գագիկ Մինասյանի, Վարդան Բոստանջյանի, Ստեփան Ասլանյանի, Դավիթ Հարությունյանի, Արայիկ Հովհաննիսյանի, Բագրատ Սարգսյանի, Արեւիկ Պետրոսյանի, Վիկտոր Դալլաքյանի կողմից ներկայացված «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «ՀՀ  կենտրոնական բանկի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Բյուջետային համակարգի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը։

Այսպես, մենք քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ։

Հիմնական զեկուցող՝ Էկոնոմիկայի նախարար Ներսես Երիցյան։

Խնդրեմ, պրն նախարար։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Մեծարգո ԱԺ նախագահ, նախագահություն, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծերը։

Օրենքի նախագծերի հիմնական նպատակն է գորգագործությունը, ձեռագործ գորգագործությունն ամբողջությամբ ազատել ավելացված արժեքի հարկից եւ շահութահարկից։

Մենք բերել ենք հիմնավորումները, որտեղ տրված են դրա սոցիալական նշանակությունը։ Մոտ 800-ից ավելի մարդ այս պահին զբաղված են, ընդհանուր պոտենցիալը մի քանի հազար աշխատատեղեր՝ հատկապես մարզերում եւ գյուղական վայրերում, եւ այդ զբաղվածությունը ու այն եկամուտները, որ տնայնագործության միջոցով կարող են մարդիկ ստանալ ձեռագործ գորգագործությունից, կարող է էապես թեթեւացնել սոցիալական բեռը։

Հաջորդը։ Մենք գիտենք, որ խնդիր կա։ Այս ձեռագործ գորգերը՝ որպես մշակութային արժեք, պահպանելու խնդիր ունենք, որովհետեւ աշխարհում արդեն կան երկրներ, որոնք շատ մրցունակ եւ ցածր աշխատուժով մասսայաբար արտադրում կամ վերատպում են նման գորգեր։  Այս մրցակցությանը դիմակայելու համար, որովհետեւ դա ժամանակավոր է, այդ երկրներում աշխատավարձը նույնպես շատ արագ տեմպերով աճում է։ Եվ որպեսզի մենք կարողանանք ժամանակավորապես խթանել ձեռագործ գորգագործությունը եւ ինքը պահպանի իր արժեքը,  որպես այդպիսին տնտեսության մեջ այդ ոլորտը պահպանվի, ապա առաջարկում ենք այս արտոնությունները, որոնք թույլ կտան այդ ընկերություններին շարունակել իրենց գործունեությունը։

Տնտեսության վրա ազդեցության տեսակետից սա արտահանման ուղղվածություն ունեցող ճյուղ է, նաեւ կարող է ավելացված արժեք ստեղծել զբոսաշրջության մասով, որովհետեւ զբոսաշրջիկները միշտ նախընտրում են ազգային մշակույթի որոշակի տարրեր տանել իրենց հետ, արտահանել։ Այս ձեռագործ գորգագործությունը ցույց է տվել, պատմությունն արդեն ցույց է տվել, որ այս առումով մենք ունենք առավելություններ։

Մեր հիմնավորման մեջ նաեւ նշված է թրաֆիքինգի դեմ պայքարի խնդիրը։ Կառավարությունն ունի ծրագիր այս առումով, եւ ինքնազբաղվածությունը՝ հատկապես կանանց շրջանակներում, կարեւորվում է։ Ձեռագործ գորգագործությունը մարդիկ կարող են տնային պայմաններում՝ հատկապես գյուղական վայրերում, վաստակել ամսական եկամուտներ, որն այս առումով կանխարգելիչ դեր  կարող է խաղալ։ Մենք այս իմաստով ունենք նաեւ միջազգային պարտավորություններ։ Նաեւ, կարծում ենք, այս միջոցառումն ուղղված կլինի այս խնդրին, եթե մեր կանխատեսած մի քանի հազար աշխատատեղերն արդարացնեն հատկապես գյուղական վայրերում։

Այս հիմնավորումներով մենք ներկայացնում ենք այս երկու օրենքների նախագծերը։ Նախագծերում կա նաեւ մի առանձնահատկություն, որ այդ ընկերություններին կամ այդ ձեռագործ գորգերի արտադրությամբ զբաղվողներին պետք է բացահայտի, կառավարության կողմից սահմանված կարգ պիտի լինի, որոնցով կընտրվեն այդ ընկերությունները։ Արտոնությունը կլինի հասցեագրված կոնկրետ ընկերություններին, ոչ թե՝ ընդհանուր, մասսայաբար, որը թույլ կտա այս ոլորտում, ըստ էության, օժանդակությունը հասցնել այն տնտեսավարող սուբյեկտներին, որոնք, իրոք, այն արժեքները, որ հիմնավորված ես բերեցի, կապահովեն մեր տնտեսության համար։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հերթագրում հարցերի համար։

Հերթագրվել են 13 պատգամավորներ։ Առաջին հարցը՝ Արա Նռանյան։

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի պրն նախարար, շատ ողջունելի է, որ կառավարությունը հստակ քայլեր է ձեռնարկում որոշակի ոլորտներում զարգացումը խթանելու ուղղությամբ, սակայն ինձ մոտ մի հարց առաջացավ, որը ես հնչեցրեցի նաեւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին հարցը քննարկելիս, երեկ։ Խոսքը վերաբերում է նրան, որ լինելով պետական միջամտության կողմնակից, եւ մենք՝ որպես ՀՀԴ, միշտ կողմնակից լինելով, որպեսզի պետությունը հստակ, կոնկրետ քայլեր իրականացնի տնտեսության զարգացման կոնկրետ ճյուղերի, կոնկրետ ձեռնարկությունների զարգացման ուղղությամբ, միաժամանակ նաեւ չենք հասկանում, երբ արդեն այդ միջամտությունն անցնում է այն սահմանը, երբ դառնում ես սուբյեկտիվ, որովհետեւ մենք այստեղ արդեն 2-րդ դեպքն է  քննարկում ենք, որ կառավարությունը սահմանված կարգով պետք է ընտրի այդ ընկերություններին։

Հիմա, ճիշտն ասած, ես ձեր տեսակետը երեկվա այդ հարցի վերաբերյալ չգիտեմ, գրավոր առաջարկությունս անպայման կներկայացնեմ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու վերաբերյալ, սակայն ուզում եմ այս մասով հարցնել՝ դուք չե՞ք կարծում, որ այս կառավարության կողմից  սահմանված կարգը եւ ընկերությունների ընտրելու այդ պրոցեդուրան հարկավոր է վերացնել, եւ եթե որոշում ենք, որ ձեռագործ գորգագործությունը պետք է Հայաստանում  զարգանա, թող գարգանա։ Թող զարգանա բոլոր այն ընկերությունների միջոցով, որոնք կցանկանան այդ գործունեությամբ զբաղվել։

2-րդ հարցս վերաբերում է նրան, որ դուք բերել եք «Շահութահարկի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու վերաբերյալ առաջարկություն։ Իսկ եթե ձեռագործ գորգագործությամբ զբաղվում են անհատ ձեռներեցները, ինչո՞ւ իրենց մասով մենք նման արտոնություն չենք տալիս, չէ՞ որ նրանք արդեն աշխատում են այլ ռեժիմով եւ իրենց հարկային վճարումները կատարում են «Եկամտահարկի մասին» օրենքի կողմից սահմանված մեխանիզմով։

Ես կարծում եմ, որ այս փաթեթում հարկավոր է ավելացնել նաեւ «Եկամտահարկի մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին առաջարկությունը, ինչպես նաեւ առաջարկում եմ հանել կառավարության կողմից սահմանված կարգի վերաբերյալ դրույթները, քանի որ, կարծեմ, սա սուբյեկտիվ է, տալիս է կամայական որոշումների հնարավորություն, նաեւ, ի վերջո, չի տալիս տնտեսավարողին այն ազատությունը, որը թույլ կտա նրան ավելի ազատ գործել եւ ավելի վստահ լինել պետության աջակցության մասով։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-1-ին հարցի մասով՝ ցանկացած արտոնություն որոշակի խութեր է ստեղծում վարչարարության մասով՝ հարկային, դրա համար ընդհանուր սկզբունք է, որ արտոնություններ չտրամադրվի, այլ՝ ֆինանսական օժանդակություն։ Ուղղակի խնդիրն այնքան խորն է, որ կառավարությունը հանդես է գալիս այդ արտոնությամբ։ Դրա համար մենք կարծում ենք, որ, բայց դա չի նշանակում, որ բոլորն արտոնությունից պիտի օգտվեն։ Մենք խնդրին չենք հասնի, որովհետեւ մենք դրել ենք մի չափանիշ, դա պիտի համարվի մշակութային արժեք եւ որոշակի մասշտաբի լինի, որպեսզի այդ արտոնությունից օգտվի։ Դրա համար մենք կարծում ենք, Մշակույթի նախարարությունն ինքն այն պրոֆեսիոնալ կառույցն է, որը կկարողանա դրա պատասխանը տալ։ Կառավարության կողմից կսահմանենք այդ կարգը, թե արդյոք մշակութային արժեքների պահպանման տեսակետից այս կամ այն ընկերությանն արժի՞ տալ այդ արտոնությունը, թե՞ ոչ։ Կարծում ենք, սա ավելի թիրախային եւ կառավարելի կդարձնի գործընթացը։ Սա մեկ։

2-րդը՝ երեկվա բոլոր իմ արգումենտները նորից աշխատում են, որ սա օպերատիվ մեր որոշումների դաշտում է գտնվում, այսինքն՝   օպերատի՛վ որոշումներ մենք պիտի իրականացնենք։

Եվ 3-րդ՝  ըստ էության, այս ազատմամբ կարող ենք նաեւ այլ տիպի խնդիրներ ունենալ, օգտվեն առիթից այլ գորգագործները, եւ պետք է ընկերություններին ուղղակի բացահայտել եւ չափանիշներ սահմանել, թե ո՞ր ընկերություններին մենք պետք է այդ արտոնությունը տրամադրենք։

2-րդ մասով՝ անհատ ձեռներեց, հանձնաժողովում էլ այս հարցը հնչեց, ես մեկնաբանեցի։ Հետեւյալն է, որ անհատ ձեռներեցը նորից օգտվում է այս շահութահարկի արտոնությունից, որովհետեւ անհատ ձեռներեցն իր ձեռներեցության եկամտի մասով վճարում է իր հարկերը «Շահութահարկի մասին» օրենքով։ Այստեղ արդեն դիվիդենտի հարցն է։ «Շահութահարկի մասին» օրենքով ովքեր փայատեր են, բաժնետեր են, դրանք  շահութահարկով արդեն հարկվում են, նոր իր դիվիդենտը ստանում է։ Այս պարագայում եկամտահարկը, ըստ էության, ստանում է, եւ եկամտահարկ է քաղաքացին վճարում։ Մենք կարծում ենք, այդ տեսակետից շահութահարկի մասով, որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն, կօգտվեն այս արտոնությունից, իսկ որպես քաղաքացի, եկամուտ որ ստանում է, էնտեղ նաեւ սոցիալական հարկի խնդիրները կա, մենք այդ հարցն այս պահին պատրաստ չենք այդ ձեւով լուծում տալու, այդ արտոնությունը տալու, որովհետեւ դա նաեւ կախված է մարդու հետագայում, ծեր հասակում եկամուտների ապահովմանը։ Դա ավելի մեծ պրոբլեմներ կստեղծի զբաղվածների եւ անհատ ձեռնարկատերերի համար, քան օգուտներ կտա։

Սա է հիմնական մեկնաբանությունը՝ ինչու  անհատ ձեռնարկատիրությունն այս ձեւով չի մտած այս օրենքի մեջ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Արա Նռանյան։

Ա.ՆՌԱՆՅԱՆ

-Պրն նախարար, մենք միշտ հռչակում ենք շատ լավ քաղաքականություն եւ միշտ ունենում ենք պրոբլեմ դրա իրականացման մասով։

Տեսե՛ք։ Ասում ենք՝ փոքր, միջին ձեռնարկատիրությունը զարգացնենք, ասում ենք՝ փոքր ձեռնարկություններն ավելի ճկուն են ճգնաժամի պայմաններում։ Սակայն դուք հենց նոր ասացիք, որ մենք տալու ենք խոշորներին, նրանց, ովքեր որոշակի մասշտաբ են ապահովում։

Հիմա ասում ենք՝ եթե որոշակի մասշտաբ չենք ապահովում, փոքր ձեռնարկություններին ինչի՞ դուք այդ արտոնությունը չեք տալիս, հերթական անգամ հովանավորում եք խոշորի՞ն։ Եկեք փոքրին էլ տանք այդ արտոնությունը։

Եվ, ի վերջո, եթե դուք ասում եք, որ ընտրությունը դուք եք կատարում, հիմա պարզ ժողովրդական լեզվով ասենք՝ ինչի՞ եք ուզում անպայման, որ խոսեն, բոլորն ասեն, որ տվեցին արտոնություն իրենց հորեղբոր տղու ընկերությանը։ Պարզ ասեմ՝ ինչի՞, եթե դուք տալիս եք արտոնություն, տվե՛ք, ով զբաղվում է ձեռագործ գորգագործությամբ, թող այդ արտոնությունից օգտվի։

Ինչ վերաբերում է եկամտահարկին, ես կարծում եմ, այստեղ թյուրիմացություն կա։ Իրենք եկամտահարկով, իրենց շահույթը, այսպես ասած, եկամտահարկով է հարկվում։ Կարծում եմ, այդ օրենքում պետք է նույնպես փոփոխություն կատարել։ Մենք, դա տեխնիկական հարց է, կքննարկենք, որովհետեւ, կարծում եմ, իրենք, միեւնույն է, այնտեղ հարկվելու են, ոչ թե շահութահարկով են հարկվելու։ Բայց, ես կարծում եմ, եկեք ընտրության հարցը հանենք։ Եկեք, եթե արտոնություն են տալիս, մի մեծ եսիմ ինչ ոլորտ չի, եսիմ ինչ ստվեր չի ֆռալու այդտեղ, եկեք իսկապես արտոնություն տանք, թող գյուղերում մարդիկ այդ ձեռագործ գորգագործությամբ զբաղվեն՝ առանց հարկեր վճարելու։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Փոքրի, մեծի խնդիր ես չդրեցի։ Խնդիրն իրականում որոշելն է, թե ո՞վ է ձեռագործ գորգագործությամբ զբաղվում, ո՞վ է այդ սուբյեկտը։ Իսկ դա բարդ հարց է, կարծում եմ, եւ մշակութային հարց է, դրա՛ համար։

Եվ կառավարությունը, ըստ էության, իր վրա ռիսկ է վերցնում այս որոշումը ձեզ ներկայացնելով։ Մենք այդ ռիսկից չենք խուսափում մեր որոշումները կայացնելու, թափանցիկ դարձնելու եւ հաշվետու լինելու այդ մեր որոշումների իրականացման առումով։ Սա ուզում եմ ուղղակի արձանագրել։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Ավետ Ադոնց։

Ա.ԱԴՈՆՑ

-Շնորհակալություն։ Պրն նախարար, դուք ասացիք,  ինչպես նաեւ նշված է հիմնավորում-տեղեկանքում, որ այս ոլորտի զարգացումը նաեւ մեծ նշանակություն ունի թրաֆիքինգի դեմ պայքարի առումով։ Մի քիչ կարո՞ղ եք ավելի մանրամասնել, որովհետեւ գորգագործության զարգացումը եւ թրաֆիքինգի դեմ պայքարը, այսինքն՝ ինչո՞ւ ոչ մնացած ոլորտները։

Ես կխնդրեի մի քիչ ավելի մանրամասնեիք, հա՞, սա, քանի որ նաեւ հատուկ առանձին կետով նշված է սա հիմնավորում-տեղեկանքում։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Օրինակ, սովորաբար բոլորի մոտ թյուր կարծիք է ստեղծվում, որ սա հետ կշրջի այն մարդկանց, ովքեր զբաղվում են դրանցով։ Սա կանխարգելիչ միջոցառում է, որովհետեւ միկրովարկավորումը, զբաղվածությունը եւ սոցիալական որոշակի ապահովվածությունը կանխարգելիչ դեր է խաղում այդ խնդիրը չունենալու առումով։ Եվ հենց այս տեսակետից է խնդիրը ձեւակերպված։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Ավետ Ադոնց։

Ա.ԱԴՈՆՑ

-Իմ կարծիքով եւ խորին համոզմամբ, թրաֆիքինգի խնդիրն արժանի է ուշադրության եւ արժանի է պայքարի, իհարկե, բայց արժանի չէ կապել տնտեսության այս կամ այն ոլորտի զարգացման հետ, արժանի չէ, իմ կարիքով, որպեսզի տեղ գտնի այս կարգի տեղեկանքներում եւ հիմնավորումում։ Սրանով մենք, կարծեմ թե, է՛լ ավելի մեծացնում ենք, եթե ունենք այդ խնդիրը, ապա սրանով մենք ավելի ոչ բնական ձեւով ուռճացնում ենք այդ խնդիրը։ Այնուամենայնիվ, ես չեմ գտնում գորգագործության զարգացման խնդրի կապը թրաֆիքինգի դեմ պայքարելու, որեւէ պարագայում չեմ գտնում։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Միջազգային փորձ կա,  դրանից ենք օգտվել։

2-րդ խնդիրը հետեւյալում է կայանում։ Ես հարգում եմ ձեր կարծիքը, ընդունում եմ, նաեւ այդ պոզիցիան կարող է լինել։ Ես ինքս էլ կարող եմ պաշտպանել այդ պոզիցիան, բայց խնդիրը նրանում է կայանում, որ այդ պրոբլեմը ճանաչելու-չճանաչելու խնդիրը չի։ Մենք՝ որպես պետություն, ճանաչել ենք ու այդ խնդիրն ունենք։ Պետք է գործողություններ անենք այդ խնդիրը վերացնելու, որովհետեւ ես էլ՝ որպես նաեւ քաղաքացի, ամոթ եմ զգում, որ մենք այդ խնդիրն ունենք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Էռնեստ Սողոմոնյան։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Պետրոսյան։

Պրն Երիցյան, ինչո՞ւ եք նեղացնում մեր ազգային արժեքների տիրույթը, որը տվյալ պարագայում նաեւ վերաբերում է գորգագործությանը եւ հայկական գորգերին։ Խոսեմ փաստերով։

Խնդրում եմ նայեք հոդված 36.3-ին՝ «Շահութահարկի վճարումից ազատվում են ձեռագործ գորգերը...», հետո արդեն  նախադասությունը շարունակվում է, ես չեմ կարդում։

Առաջարկում եմ ավելացնել «ձեռագործ գորգերի» բառերից հետո ուղեգորգերի...

Լավ, այդքան այդ «ձեռագործը»  անհանգստացրե՞ց, մի քանի անգամ ասեմ, հա՞։ «Ձեռագործ գորգերի» բառերից հետո ավելացնել՝ ուղեգորգերի, կարպետների, գոբելենների եւ այլն, ես մասնագետ չեմ, ինչո՞ւ եք նեղացնում՝ միայն գորգերով։ Մեր այդ ազգային արժեքի տիրույթն ինչո՞ւ եք նեղացնում։ Չե՞ք գտնում, որ կարելի է թվարկել եւ շարունակել։
 

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Եթե կարպետը եւ այլն, ձեռագործ են, ապա ձեռագործ գորգերի մեջ կմտնեն իրենց դասակարգմամբ։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Որպեսզի հստակ լինի, չե՞ք գտնում, որ կարելի է շարադրանքի մեջ ավելացնել դա։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ես կխնդրեմ գրավոր տաք, մենք հետո անդրադառնանք դրան։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Վիկտոր Դալլաքյան։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Նախարար, ես 3 հարց ունեմ, կխնդրեի այդ հարցերին պատասխանեք։ Ուզում եմ նաեւ իմ գործընկերների հարցադրումներն ավելի սրել։

Նախ՝ ի՞նչ ձայներով է ընդունվել այս օրինագիծը կառավարության  նիստում։ Կոալիցիան ներկայացնող  քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչ նախարարները բոլորը կո՞ղմ են քվեարկել, թե՞ եղել են նախարարներ, որոնք դեմ են քվեարկել։ Սա առաջին հարցը։

2-րդ հարցը՝ դուք նշում եք, որ շահութահարկի վճարումից ազատվում են ձեռագործ գորգերի արտադրությամբ զբաղված հարկատուներն իրենց կողմից ձեռագործ գորգերի իրացումից ստացված եկամտի մասով՝ կառավարության կողմից սահմանված կարգով։

Ես ձեզ առաջարկում եմ այդ կարգը սահմանել այս օրենքով։ Այսինքն՝ ես ավելի եմ սրում պատգամավոր Նռանյանի բարձրացրած հարցադրումը։

Եվ 3-րդ՝ դուք ի՞նչ ուղղակի կապ եք տեսնում թրաֆիքինգի Թուրքիա եւ Դուբայ գնացող կանանց եւ գորգագործության զարգացման միջեւ։ Ա՛յ, ուղղակի կապը ո՞րն է։

Այդ նախագծում նշված է, որ այդ բնագավառով, ոչ թե թրաֆիքինգի, այլ գորգագործության, զբաղվում են մոտավորապես 800 կանայք։

Հարց՝ իսկ մնացա՞ծը։

Ես կոլորիտային ելույթ եմ ունենալու այս հարցի հետ կապված։

Ես ձեզ առաջարկում եմ ուղղակի հիմնավորումից թրաֆիքինգի մասը հանել։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Վերջին հարցը։

Ես ձեր առաջարկությունն ընդունեմ ի գիտություն, կքննարկենք՝ հանելու մասով։

Մեկնաբանության մասով։

Ես ասացի՝ 800 այսօր, բայց հազարավոր նման հնարավորություններ կան աշխատատեղ ստեղծելու։ Եվ նաեւ ասացի, որ սա չի վերաբերում նրանց, ովքեր արդեն դրանով զբաղվում են, դրա համար պայքարի ձեւերն են։ Սա կանխարգելիչ, եթե կարողանանք սոցիալական խնդիրները մեղմել սրանով, սա կլինի։ Այ, հենց սոցիալական մասով։

Կարգը՝ օրենքո՞վ, թե՞ ոչ։

Երեկ մենք բավականին երկար քննարկում ենք ունեցել՝ ինչո՞ւ այս արտոնությունների շրջանակներում կառավարությանը պետք ա տրվի այդ օպերատիվ որոշումներ կայացնելու հնարավորությունը, որովհետեւ եթե այդ կարգը հնարավոր է սահմանել, խնդրում եմ առաջարկություններ մեզ ներկայացնեք, բայց դրանք պետք ա լինեն չափելի այն օբյեկտիվության չափանիշներով, որ բոլոր հնարավոր դեպքերը կծածկեն։

Եվ ի՞նչ ձայներով է ընդունվել։

Սովորաբար,  կառավարությունում, եթե կան մարդիկ, ովքեր դեմ են, իրենց կարծիքն այնքան են քննարկում, մինչեւ մեկս մյուսին համոզենք։ Հիմնականում որոշումները կոնսենսուսով կամ միաձայն են ընդունվում։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Վիկտոր Դալլաքյան։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն նախարար, բնականաբար, ես իմ ելույթում կանդրադառնամ ձեր հարցադրումների պատասխաններին, ուղղակի կխնդրեի ավելի ճշգրիտ՝ կառավարության նիստում որեւէ նախարար դեմ քվեարկե՞լ է, թե՞ ոչ։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Կարծում եմ, իմ ասածից հստակ էր։

Այո՛...

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արմեն Մարտիրոսյան։

Ա.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅ ԱՆ

-Շնորհակալություն։ Նախ՝ ամբողջովին համաձայն լինելով իմ գործընկերների հետ, հիմնավորման մեջ թրաֆիքինգն իզուր տեղն է դրված, որովհետեւ դահլիճում նստածներից  որեւէ մեկը, անգամ վառ երեւակայության արդյունքում, չի կարող  պատկերացնել մեր գորգագործ կանանց Թուրքիայում եւ Դուբայում աշխատողների հետ որեւէ կերպ համեմատելը, որովհետեւ հիմնականում դրանք գյուղական միջավայրի կանայք են նաեւ, եւ տարիքային առումով բոլորովին այլ սահման է։

2-րդ հարցադրումս՝ արդյոք չի՞ կարծում կառավարությունը, ի դեմս ձեզ, պրն Երիցյան, որ անհրաժեշտ է, ինչպես նշեց իմ հարգարժան գործընկեր պրն Սողոմոնյանը, ոչ միայն կարպետ, գոբելեն եւ մնացած աշխատանքները՝ թելի հետ կապված, ազատվի, այլ նաեւ ընդհանրապես ձեռքի  հետ կապված ցանկացած աշխատանք, այդ ձեռքի աշխատանքի հետ կապված ցանկացած արտադրություն կամ անհատական զբաղվածություն ազատվի շահութահարկից։ Ինչո՞վ է տարբերվում, ասենք, գործողը, ասենք, փայտի վրա փորագրողից։ Երկուսն էլ ձեռքի աշխատանք են, երկուսն էլ արհեստ են, երկուսն էլ տուրիստների համար են եւ նույն շրջանակներում են տեղավորվում։

Այնպես որ, կարծում եմ, որ ձեռքի աշխատանքները, որոնք արհեստների մեջ են, ըստ էության, կազմո՛ւմ, այս առումով նրանց ընդհանրապես պետք է ազատեն շահութահարկից։

Եվ ողջունելով նախագիծը՝ այնուամենայնիվ, ես կցանկանայի, որ այս հարցերին պատասխանեք։

Մեկ հարցադրում էլ եւս՝ արդյոք կառավարությունն ինչ-որ այլ լծակներով փորձելո՞ւ է օգնել այն շերտերին, որոնք հնարավոր է զբաղվեն գորգագործությամբ, հնարավորություն ընձեռեն դազգահներ տալ նրանց, հնարավորություն ընձեռեն, որպեսզի նրանք կարողանան թելեր գնել նորմալ գներով եւ հատուկ տեղերից, որպեսզի հեշտ լինի այդ գնման գործընթացը։

Եվ վերջապես, բացի տուրիստների վրա վաճառելուց այդ ձեռագործ աշխատանքները, կառավարությունը հնարավորություն կընձեռի՞, որպեսզի այդ մարդկանցից եւս, քանի որ հիմնականում նրանք գյուղաբնակ անձինք են լինելու, որոնք զբաղվելու են, որպեսզի նրանք իրենց արտադրանքը պետության միջոցով իրացման շուկա ունենան արտասահմանում։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Առաջին մասով՝ 1-ին հարցի հետ կապված, թրաֆիքինգի մասով ես մի մեկնաբանում էլ կասեմ ու էլ չեմ անդրադառնալու այդ հարցին, կարող եք հնչեցնել հարցերը։

Խնդիրը հետեւյալում է, որ վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ հենց գյուղական վայրերի կանայք ու աղջիկներն են խոցելի այդ իմաստով։ Դա վիճակագրությունն եմ ես ասում, որը բան չի։

2-րդը՝ ուրեմն, մնացած բոլորը՝ ձեռքի գործը, պետք է մտնե՞ն սրա մեջ, թե՞ չէ։

Միգուցե այլ մեխանիզմներ պետք է լինեն։ Սա, մասշտաբի հարց կա այստեղ եւ կազմակերպիչների հարց կա։ Մենք ուզում ենք  այս ձեռագործ գորգերի արտահանումն առաջին հերթին խրախուսենք, որ մեր ազգային արժեքն այդ իմաստով նաեւ արտահանվի եւ աշխարհով մեկ տարածվի։

Այս իմաստով 3-րդ հարցին եմ ես ուզում շատ կարճ անդրադառնալ՝ չի բացառվում, որ մենք ծրագիր կունենանք օժանդակելու այս ոլորտում, բայց խնդիրը նրանում է կայանում՝ մարդիկ ամեն մեկն իր ձեւով արտադրի, չի՛ կարող այն մասշտաբը ստեղծել եւ արտահանել, բավականին ծախսեր կատարել դրսում՝ իրացնելու։

Դուք նշեցիք պետության մասնակցությունը։

Մենք կարծում ենք՝ եթե լավ խթանների համակարգ ստեղծենք, ունենք արդեն բավարար մասնավոր հատվածի գիտակներ, որոնք իրենք շուկաներ ունեն, բանիմաց են այս հարցում, կկարողանան ճիշտ կազմակերպել՝ ապակենտրոնացված կերպով արտադրել, կենտրոնացված արտահանել, ըստ էության, եւ առավելագույնի հասցնել արժեքը, նաեւ ֆիսկալ առումով կորուստները նվազագույնի կարող ենք հասցնել, որովհետեւ համակարգը կարող է լինել թափանցիկ։ Իսկ ամեն մեկն անհատապես արտադրելով, դա միայն տուրիզմի համար, ըստ էության, կարող են վաճառել՝ ուղղակի սիրողական մակարդակի։ Արտահանելու համար, մրցելու համար միջազգային շուկաներում շատ-շատ ավելի մեծ ծախսեր եւ ջանքեր են պահանջվում։ Սա ուղղակի փաստ է, որը պետք է ընդունենք, ըստ էության, ա՛յս ոլորտում։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Արմեն Մարտիրոսյան։

Ա.ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Այնուամենայնիվ, 2-րդ հարցադրումս նորից մեկ անգամ եւս բարձրաձայնեմ։

Հենց այս նախագծի շրջանակում արդյոք հնարավոր չի՞ այդ «ձեռագործ գորգերի» բառերի փոխարեն գրենք, ասենք՝ արհեստագործական ձեռքի աշխատանքների արտադրությամբ զբաղվող հարկատուներին, սրանով իսկ արդեն կարգավորենք այս խնդիրը։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ուրիշ բան, եթե մենք քննարկենք ինչ-որ հաստատագրված վճար այդ արհեստների համար։ Շահութահարկ եւ ավելացված արժեքի հարկի դաշտ մտնելը, դիապազոնը մեծացնելը խոցելի է դարձնում ընդհանրապես հարկային դաշտը եւ  ռիսկեր է առաջացնում։ Դրա համար ձեր հարցադրումը գրավոր ձեւակերպեք, մենք կպատասխանենք դրան։ Ձեր հարցը ձեւակերպեք, գրավոր կպատասխանենք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Ռուզաննա Առաքելյան։

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն նախարար, կառավարության այս նախաձեռնությունն իսկապես շատ ողջունելի է, հատկապես նկատի ունենալով, որ այդ արհեստով զբաղվողներն ավելի շատ են, նրանց հոգսն ինչ-որ իմաստով կթեթեւացվի։

Իմ հարցը մասամբ հնչեց, բայց ես ուզում եմ մի քիչ ավելի մանրամասնել։

Ի վերջո, հենց նույն մարզերում նաեւ շատ տարածված են ձեռագործ ուրիշ արհեստներ՝ փայտագործություն, կավագործություն։ Արդյո՞ք կառավարությունում քննարկվել է, որ այս սկզբունքի մեջ ներգրավել նաեւ այս արհեստները, որոնք նույնպես արտահանվում են, որոնք նույնպես ազգային արժեքներ են, այսինքն՝ մշակույթի գործեր են։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ուրեմն, դրա մասով գրավոր կլինի, մենք կպատասխանենք։ Ես հիմա չեմ ուզում ոչ կոմպետենտ պատասխան տալ, բայց որքանով հիշեցնում է իմ իմացությունն օրենսդրության, նրանք այլ հարկման դաշտում են գտնվում՝ այդ տիպի փոքր եկամուտներ ունեցող անձինք, եւ հարկման դաշտը լրիվ տարբեր է նրանց համար, ընդ որում՝ կարող է շատ ավելի արտոնյալ, քան այս արտոնությունները մենք տալիս ենք ընդհանուր առմամբ։ Դրա համար թույլ տվեք, գրավոր հարցը կլինի, մենք կպատասխանենք, այդտեղից ակնհայտ կլինի, թե ինչ է վիճակը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Ռուզաննա Առաքելյան։

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շատ լավ։ Շատ շնորհակալ եմ պատասխանի համար, բայց ասեմ ձեզ՝ հատկապես փայտագործությունն այդքան էլ փոքր չէ։ Օրինակ, մարզեր կան,  նույնիսկ արհեստանոցներ կան ձեռքով  աշխատանքներ  են... Շատ գեղեցիկ աշխատանքներ, որոնք նաեւ ազգային իմաստով, մշակույթի իմաստով արժեք են ներկայացնում եւ արտահանվում են։ Այսինքն՝ «փոքր» ասելով, ես չգիտեմ ինչ նկատի ունեիք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Ռաֆիկ Գրիգորյան։

Ռ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Երիցյան, իմ հարցերի մի մասն իմ գործընկերները բարձրացրեցին, բայց ես մեկ հարց ունեմ տալու եւ մեկ հարց՝ ձեր պատասխանից ինձ մոտ առաջացավ ցանկություն։

1.Ա՛յ, այս տարիների ընթացքում կա՞ ձեզ մոտ տեղեկանք՝ ինչքան հարկ են վճարել ձեռագործ գորգագործությամբ զբաղվողները։ Սա առաջին։

2-րդ՝ ա՛յ, 95-96-ական թվականներին, կվկայի պրն Աբրահամյանը, ինքը տարածքային կառավարման նախարար էր, որ ցանկացած համայնքում ձեռագործ գորգագործությամբ զբաղվում էին մարդիկ։ Ա՛յ, այսօր նշվում է հիմնավորման մեջ, որ 800 անձինք են զբաղվում։

Ա՛յ, ինչքա՞ն է կրճատվել 95-2000-ական թվականների հետ համեմատ։ Իմ կարծիքով, շատ-շատ կրճատված պետք է լինի։

Եվ կներեք, իհարկե, հարցիս, որովհետեւ ինձ նույնպես չի բավարարում այն հիմնավորումը, որ կապնվում է թրաֆիքինգի հետ։ Ա՛յ, այդ թվականներից հետո, ովքեր գործազուրկ են դարձել, քանի՞ հոգի կա, այդ ուսումնասիրությունը, որ թրաֆիքինգով են զբաղվում, ովքեր որ, ասենք, գործազուրկ են։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-(Ծիծաղում է)։

Վերջին մասը՝ վիճակագրությանը չեմ տիրապետում (ծիծաղ դահլիճում), որովհետեւ այդ գործով նաեւ չեմ զբաղվում (ծիծաղ դահլիճում)։

Իսկ ինչքա՞ն հարկ են վճարել այդ տարիներին, մի քանի տարիներ։

Շահութահարկի մասով այդ ոլորտի համար բավականին հարկեր վճարել են, ըստ էության։ Թվերը՝ կոնկրետ, չգիտեմ, իսկ զբաղվածության մասով մի քանի հազարից ավելի են եղել։ Բայց խնդիրը ոչ թե փաստացի մի քանի հազար, 2-3 հազար այդ զբաղվածների մասին տարբեր հաշվարկներով, որովհետեւ շատերն ուղղակի հաշվառման դաշտից դուրս են եղել։ Խնդիրը կայանում է նրանում, որ նաեւ կային ծրագրեր ընդլայնելու՝ եւ՛ աշխարհագրությունը, եւ՛ զբաղվածների թվաքանակը, որը, ցավոք սրտի, տարբեր պատճառներով մենք մրցունակության մեջ տուժել ենք համաշխարհային շուկաների նկատմամբ, հիմա փորձենք գոնե որոշակի ժամանակահատված պահպանել այդ արժեքը։ Այսօր, կարծում եմ, այդ խնդիրն է դրված, դրանից ավել հավակնություն չենք կարող ունենալ, որպեսզի երբ աշխատավարձերն այն երկրներում, որոնք, ուղղակի անտրամաբանական է նրանց հետ այս պահին մրցակցելը։ Երեւի գին-որակ հարաբերակցությամբ կարող ենք մրցակցել, բայց քանակի առումով եւ աշխատուժի գնի առումով՝ ոչ, որպեսզի նրանց մոտ էլ այդ աշխատավարձերը շատ արագ ավելանում են, ինչ որ մի պահի մենք կարողանանք մրցունակ լինել նորից եւ ընդլայնել այդ ոլորտը։ Սա՛ է մեր խնդիրը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Ռաֆիկ Գրիգորյան։

Ռ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, ողջունելի է։

Ես ձեզ ասեմ, այս նախագիծը, 95-2000 թվականներին շուրջ 600 մարդ Գեղարքունիքի մարզում էր զբաղվում գորգագործությամբ, այսօր շուրջ 50 հոգի են։ Ցավալի է, որ դուք այդ բանը չտվեցիք։

Ես առաջարկում եմ հիմնավորման մեջ այս մասը նույնպես հանել։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Կհանե՛նք, պրոբլեմ չկա (ծիծաղ դահլիճում)։

Ռ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Չգիտեմ, որովհետեւ ես հոգեբանական բարդույթ եմ զգում, թե ինչի սա պիտի լինի մեր ազգին եւ այլն, բայց ուղղակի սա, ես նորից եմ ուզում կրկնել, ցավալի փաստ է, մենք լուրջ ուշադրություն սրան պիտի դարձնենք, որովհետեւ ինձ համար անթույլատրելի է հայ-ամերիկյան հանձնաժողովում նստել եւ մի ամերիկացի կին դրա մասին, ասենք, որպես նախարար, ինձ դիտողություն անի, որ Հայաստանում բավարար պայքար եւ այլն... Շատ ավելի լավ է մենք այդ խնդիրը ճանաչենք, բայց... Հասկանում եմ, հավատում եմ, բայց մեր երկրում անթույլատրելի է, որովհետեւ մեր մշակույթից չի բխում, մենք էլ դրա նկատմամբ պետք է հանդուրժողական չլինենք։

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Իմ կարծիքով, ուրիշի անհաջողություններով պետք չէ ուրախանալ, պրն Հովհաննիսյան, լավ է ուշ, քան՝ երբեք։

Հիմա էլ հանելու համար եք քննադատում (աղմուկ  դահլիճում)։

Լա՛վ, շարունակեք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Արծրունի Աղաջանյան։

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես եւս ողջունում եմ ներկայացված օրենքի նախագիծը։ Երկու հարց ունեմ, պրն նախարար։

1.Իմ գործընկերը հարցրեց, բայց դուք մի մասով պատասխանեցիք։

Ավելացված արժեքի մասով մոտավորապես ի՞նչ գումարի մասին է խոսքը, ինչքա՞ն էին վճարում։ Վերջին հաշվով, քննարկումներ կատարվե՞լ են, թե այս ոլորտում ինչքան էր աշխատում, ինչքան է փակվել, ինչքան է մնացել, որովհետեւ նշում եք ընդհանրապես գորգագործության աշխատատեղերի փակվելու մասին։ Կոնկրետ ի՞նչ վիճակում է այսօր այդ ոլորտում զբաղվածությունը եւ որի արդյունքում ինչ գումարների մասին է խոսքը։ Սա առաջին հարցը։

2-րդ՝ քննարկվել է ընդհանրապես ոլորտի եւ ոլորտի հետ առնչվող աշխատանքների՞ մասով թեթեւացնել, զարգացնելու հնարավորություն տալ, թե՞ միայն կոնկրետ գորգագործության մասով, որովհետեւ գորգագործությունն առնչվում է բամբակամանվածքային եւ  մնացած  այլ մի շարք արտադրությունների հետ։ Այդ ուղղությամբ որոշակի աշխատանք, նկատառում ունե՞ք, թե նրանց հետ առնչվող գործարաններին եւս որոշակի հնարավորություն տան, վարկավորում է կամ այլ տեսակի աջակցություն ցուցաբերելու միջոցով հնարավորություն ստեղծել, որ գորգագործությունը եւս  առավել զարգացում ունենա։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Հարկերի մասով թիվը ես կճշտեմ, հետագայում կտամ ձեզ, բայց խնդիրը հետեւյալում է, որ եթե մենք վիճակագրությունը որեւիցե ոլորտում տիրապետեինք... Այս ոլորտում ծրագիր կար աջակցության, ուղղակի վիճակագրությունն ամբողջական չտիրապետելու պատճառով չկարողացանք հիմնավորել այդ աջակցության ծրագիրը։ Խնդիր ունենք այս տիպի ոլորտներում չափելու՝ ինչքան զբաղվածություն կա, ինչ եկամուտների մակարդակ կա եւ այլն, եւ այլն։ Երկու ընկերություններ են եղել, որոնք որոշակի հաշվետվություներ են տրամադրել, բայց դրանց աճի տեմպերն այնպիսին են եղել, որ, ուրեմն, հարկային որեւիցե պարտավորություններ, այսինքն՝ ներդրումները գերազանցել են եկամուտները որոշակի ժամանակահատված, եւ կարողացել են այդ ընկերություններին այդ հարկերի մասով չվճարել։

Ավելացված արժեքի հարկի մասով, բնական է, բայց արտահանման ժամանակ հետ ստանալու այդ խնդիրները  այդ ընկերությունները մշտապես  ունեցել են, այդ ավելացված արժեքի հարկը հետ ստանալու մասով այն պրոբլեմը, որ մեր տնտեսության մեջ այս պահի դրությամբ կա։ Այսինքն՝ այս հիմնավորումն ա, որ վիճակագրական բազա չկա։

Իսկ արտոնությունը ինչո՞ւ ձեռագործը, մնացածը...

Տեքստիլ արդյունաբերության հետ կապված մենք ունենք միջոցառումների ծրագիր։ Դրանք տարբեր օրենսդրական նաեւ փոփոխություններով կներկայացնենք, բայց ձեռագործ գորգերը, դրանք բարձրարժեք եւ արտահանման մեծ հնարավորություն ունեցող այդ ոլորտներից մեկն է, որը, կարծում ենք, պետք է այդ շեշտադրումն անել։ Մենք այսօր այդ շեշտադրումն ենք անում, չենք ուզում ընդլայնել այդ դիապազոնը, որովհետեւ կարող ենք ավելի մեծ խնդիրներ ունենալ, քան՝ օգուտներ։ Մանավանդ, այս արտոնությունները, որ մենք տալիս ենք, միգուցե բավարար չլինի, որ այդ ձեռագործ գորգագործությամբ զբաղվող ընկերությունները մեր խնդիրները լուծեն։ Պիտի փորձենք այլ տիպի խթաններ նույնպես մտածել, որպեսզի այս սեկտորը, կարողանանք գոնե պահպանել այն խնդիրը, որ ես ձեւակերպեցի։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Արծրունի Աղաջանյան։

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Պրն նախարար, 2-րդ հարցս ուղղված էր հետեւյալ մտքին, որ կան ձեռնարկություններ, որոնց աշխատանքը եւս կօգնեն գորգագործության զարգացմանը։ Այդ առումով Մարալիկի բամբակամանվածքային ֆաբրիկան, որը… (չի հասկացվում)  է կոչվում հիմա, ներկայացրել է ծրագիր կառավարությունը, որը 50 կազմակերպությունների մեջ անցել է նրա նարկայացված ծրագիրը։ Պետական աջակցության վարկավորման մասին է խոսքը, որտեղ աշխատելու են 300 աշխատողներ Արթիկի եւ Մարալիկի տարածաշրջանից։ Ա՛յ, այս մասով որոշակի քայլեր արվելո՞ւ են, զգալո՞ւ են նաեւ հարակից արտադրությունները, ձեռնարկությունները, որոնք եւս նպաստելու են գորգագործության զարգացմանը։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Պարզ չի՞։ Եթե սկսեն արտադրել, բնական է, այդ ընկերություններն էլ կսկսեն իրենց արտադրությամբ զբաղվել նույնպես։ Ինքներդ էլ նշեցիք եւ հուշեցիք ինձ մի փաստարկ, որ երեկ էի ես բերում, որ որոշակի ոլորտներ կան, որտեղ այլ աջակցության մեխանիզմներով հնարավոր է այդ օժանդակությունը տալ։ Երբ երեկ մենք քննարկում էինք խոշոր բիզնեսի եւ փոքր ու միջին բիզնեսի հետ խնդիրը, թե նրանց ոնց ենք աջակցելու, այնտեղ կան այլ մեխանիզմներ աջակցության, եւ դուք ինքներդ օրինակ բերեցիք,  ինչի հենց գորգագործության վրա ենք մենք շեշտադրումն արել, որովհետեւ մնացածի մասով  այլ օժանդակության մեխանիզմներ կան։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Վարդան Բոստանջյան։

Վ.ԲՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պրն նախարար, ուրեմն, Նռանյանն արդեն ասաց անհատ ձեռներեցների մասին, ինչի մասին նաեւ ասացինք մենք ուրբաթ օրը քննարկման ժամանակ։ Նրանք եկամտահարկով հարկվողներ են եւ, ըստ էության, փաստորեն, դուք այս շերտին հանում եք դուրս այսպիսով։ Ես մտածում եմ, որ այդ 800-ը, որ դուք հաշվել եք, մի թիվ չի, եւ անպայման այդ 800-ի մեջ մտնում են նաեւ անհատ ձեռներեցները։ Ես մտածում եմ, որ դա անպայման պիտի բերեք։ Ի՞նչ կարծիք ունեք ա՛յս վերաբերյալ։ Սա առաջին հարց։

2-րդ հարցը՝ որ գրում եք՝ ՀՀ կառավարության կողմից սահմանված կարգով։ Սա, ըստ էության, գիտե՞ք ինչ է։ Դուրս է գալիս, որ իշխանության այս թեւը, օրենսդիր թեւը, գիտե՛ք, որ Սահմանադրությամբ պետք է նման բաներ ընդունի, ու մնացածը դուք ասում եք՝ մենք կանենք ձեռքի հետ, իրենք շա՞տ են տեղյակ, թե ինչ ենք անելու։

Ինձ թվում է, ընդհանրապես այստեղ չի աշխատում՝ կառավարության կողմից սահմանված կարգով։ Արդեն ասացին, ես չեմ կրկնում՝ ի՛նչ, ձեր բարեկամների՞ն եք ուզում տալ այս արտոնությունը։ Երկրորդ հարցը սրա վերաբերյալ։

Իսկ 3-րդը եւ ամենակարեւորը։ Այսինքն՝ նախաձեռնողը, օրենսդրական նախաձեռնություն կատարողը, չէ՞, ինչի՞ հետագայում, ասենք, իզուր տեղն առիթներ է տալիս խոսակցության։ Մասնավորապես, դուք այս թրաֆիքինգի մասին, որ գրել եք, էն հանեք, թողեք դա մի կողմի վրա։ Դուրս է գալիս, ըստ էության, դուք, փաստորեն, ասում եք՝ հայ կանայք, փաստորեն, թրաֆիքինգի ամենաիզյաշ թիրախներն են կամ օբյեկտներն են։ Հիմա, որպեսզի դա ըտենց չլինի, հա՞, իբր թե փրկություն եք գտնում, թող սկսեն ձեռագործով զբաղվել, հա՞։ Հիմա, դե որ ըտենց ա, արվամոլներին էլ գրեիք, բազմագույներին էլ գրեիք, ասեիք՝ մեր պետությունը պայքարում ա բոլոր հայ ազգի համար չընդունված երեւույթների դեմ։ Ուզում եմ ասել, բայց չմոռանանք, որ արդեն ես ասացի, թե դուք ինչ եք գրել։ Դուք գրել եք, պրոստը, հայ ազգի կանանց մեղադրանք, որոնցից ծնվել եք դուք ու մենք, հասկանո՞ւմ եք։ Դրա համար այս թրաֆիքինգը շատ վտանգավոր ու պիղծ բան ա, իմ խորը համոզմամբ։

Օրինակի համար, ձեզ մոտ մարդ չի եղե՞լ, սա տեսնի, հը՞, ամոթ չի՞ ըսենց բան եք գրել (ծիծաղ դահլիճում)։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Պրն Բոստանջյան, վերջին հարցով ես հարգում եմ ձեր կարծիքը, բայց հույս ունեմ՝ դուք էլ կհարգեք մեր կարծիքը, չեմ ուզում անդրադառնալ այն փաստարկներին, որ բերեցի։

Անհատ ձեռներեցի մասով մենք կքննարկենք։

Իսկ երկրորդ հարցի հետ կապված՝ սուբյեկտիվիզմի, որ բարեկամներին կտանք եւ այլն, մենք կարծում ենք, որ այս ճգնաժամի պայմաններում այն օպերատիվ ռեժիմով, որ աշխատելու ենք, եւ այն անորոշությունները, որ առկա են այս տիպի հարկային արտոնությունները տալու հետ կապված, լավագույն մեխանիմզը, դա այդ հնարավորությունը տալն է կառավարությանը եւ կառավարության կողմից թափանցիկության ու հաշվետվության ապահովումն է այս մեխանիզմների մասով։ Մենք այդ մեխանիզմները, ըստ էության, եւ մեր որոշումներն ամբողջությամբ կհարապարակվեն, որոնք այսօր էլ իրականացնում են կոոպերատիվ շտաբի շրջանակներում, եւ նաեւ հաշվետվություններ ոչ միայն կառավարությունը, այլ նաեւ այն ընկերությունները, որոնք օգտվում են արտոնությունից, պետք է հաշվետվություններ տան։ Այդ կարգում կլինեն նաեւ իրենց գործունեության մոնիթորինգի չափանիշները, որով ոչ միայն կառավարությունը, ԱԺ-ն, այլ նաեւ ամբողջ հասարակությունը կարող է վերահսկողություն իրականացնել սրա նկատմամբ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Վարդան Բոստանջյան։

Վ.ԲՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պարզաբանման համար ես մի բառ եմ ուզում ասել։ Պրն նախարար, ձեզ նման կրթված մարդն իրավունք չունի ասել՝ մենք արտոնություն ենք տալու։ Դուք չե՛ք կարող տալ։ Դա տալիս է պառլամենտը, ու ոչ թե արտոնություն, սահմանում է հատուկ ռեժիմ։ Շնորհակալություն։

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Մենք, նկատի ունեի մենք՝ բոլորս (ծիծաղում են)։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ընդմիջում 1 ժամ, հարգելի գործընկերներ։ Հարցի քննարկումը կշարունակենք 1 ժամից։ 


Ժամը 14:30

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները։ Հիշեցնեմ, որ քննարկվում է «Շահութահարկի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթն 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Հիմնական զեկույցը ներկայացվել է Էկոնոմիկայի նախարար Ներսես Երիցյանի կողմից։ Նախարարին ուղղված հարցերը սպառվել են։ Այժմ հարակից զեկույցի համար ամբիոնի մոտ է հրավիրվում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ստեփան Ասլանյանը։ Խնդրեմ, պրն Ասլանյան։

Ս.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ըստ էության, ներկայացված օրենքի նախագիծը «Շահութահարկի մասին» եւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին»,  քայլ է, ըստ էության, ոլորտները այս մասով թեթեւացնելու հարկային բեռից, ինչը նաեւ, կարծում եմ, հետագայում կբերի այս ոլորտներում նաեւ զարգացման։

Կուզենայի ասել, որ հարցը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում եւ ստացել է դրական եզրակացություն։ Հորդորում եմ կողմ քվեարկել։ Եվ եթե կան նաեւ առաջարկություններ, իսկ այդպիսիք եղել են, մենք 1-ից 2-րդ ընթերցման փուլում կփորձենք անդրադառնալ եւ քննարկել խնդիրները։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հերթագրում՝ հարցերի համար։ Հերթագրվել է երկու պատգամավոր։ Առաջին հարցը՝ պատգամավոր Էռնեստ Սողոմոնյան։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Պետրոսյան։ Պրն Ասլանյան, հիշեցնեմ ի՞նչ եմ ասել հիմնական զեկուցողին։ Հիշեցնեմ, էդ գորգերից հետո ավելացնելը մենք միջանցքում խոսեցինք։ Կարծես թե դուք կողմ էիք։ Ամբիոն բարձրանալուց հետո ձեր կարծիքը  հո չե՞ք փոխել։ Շնորհակալություն։

Ս.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Ես իմ անձնական կարծիքը չեմ փոխել։ Դրա համար ես ասացի կան առաջարկություններ։ Ինչպես նաեւ պրն Բոստանջյանը առաջարկ արեց, որպեսզի ամբողջ ոլորտին վերաբերվի խնդիրը։ Այդ թվում՝ փոքր բիզնեսով զբաղվողներին։ Նկատի ունենք անհատ ձեռնարկատերերին։ Կարծում եմ, որ 1-ից 2-րդ ընթերցման փուլում, երբ գրավոր կներկայացվեն առաջարկներ, անպայման մենք կքննարկենք եւ միասին կփորձենք լուծում գտնել։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման համար՝ Էռնեստ Սողոմոնյան։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Այսինքն՝ ինչպես հասկացա հույսով լինեմ, որ դուք տեսաք ես առաջարկս արդեն բարձրացրեցի աշխատակազմի ղեկավարին՝ պրն Ղարիբջանյանին, դուք ամբիոնից իջնելուց հետո գնանք ստորագրենք միասին։

Ս.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Խնդիր չկա։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Վահագն Մախսուդյան։

Վ.ՄԱԽՍՈՒԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Ասլանյան, հայկական ձեռագործ գորգերի մասին մենք խոսում ենք։ Գուցե այստեղ մենք նաեւ նշեինք հայկական զարդանախշերով ձեռագործ գորգեր։ Ասենք թե, եթե մենք այսօր խրախուսում ենք, դա համարում ենք այսօր ազգային արժեք, արաբական զարդանախշերով գորգերն էլ մենք չենք կարող մեր արժեքը համարել։ Ինձ թվում է, որ օրենքում,  եթե ձեռագործ գորգերին զարկ ենք տալիս, անպայման պետք է հայկական զարդանախշերով գորգերի մասին աշխատանքները խրախուսեն որպես ազգային արժեք։ Արաբական զարդանախշերով, թուրքական կամ այլ զարդանախշերով գորգերը հայկական ազգային արժեք համարվել չեն կարող։ Շնորհակալություն։

Ս.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հետաքրքիր հարց բարձրացրեցիք։ Ես կարծում եմ, քանի որ նախարարն ասաց, որ խնդիր կա, որ այս ոլորտը հանձնել մշակույթի նախարարությանը, ըստ էության, հետեւում է, որ մշակույթի նախարարությունը նաեւ այս հարցում, բնականաբար, աֆրիկյան կամ իրանական պետությունների զարդանախշերը չի ընդունելու իր ոլորտում եւ սրանով հարցը կսահմանափակվի, եթե տանք մշակույթի նախարարությանը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին։ Շնորհակալություն, պրն Ասլանյան։ Այժմ հերթագրում՝ ելույթների համար։ Հերթագրվել է երեք պատգամավոր։ Առաջին ելույթը՝ Վիկտոր Դալլաքյան։

Հարգելի գործընկերներ, մինչ ելույթը ցանկանում եմ տեղեկացնել, որ հիմնական զեկուցողը հարգելի պատճառներով բացակայում է։ Նա մասնակցելու է ՀՀ Նախագահի հետ հանդիպմանը եւ զեկույց է ներկայացնելու։ Այն բոլոր հարցադրումները, որոնք կհնչեցվեն, արձանագրությանը նախարարը կտեղեկանա եւ համապատասխան ձեւով հաջորդ ընթերցման ժամանակ իր արձագանքը կներկայացնի։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի պատգամավորներ, ԱԺ մեծարգո փոխնախագահ, թույլ տվեք ներկայացնել իմ տեսակետները ներկայացված օրինագծի վերաբերյալ։

Ընդհանուր առմամբ գորգագործության զարգացման բնագավառի հետ կապված այս օրենսդրական նախաձեռնության վերաբերյալ իմ դիրքորոշումը դրական է։ Միաժամանակ կան որոշ հարցադրումներ, որին անդրադարձա ես հարց ու պատասխանի ընթացքում։ Նաեւ իմ գործընկերները որոշակի մտահոգություններ արտահայտեցին։ Եվ ես իմ ելույթը կառուցել եմ այդ մտահոգությունները ձեզ ներկայացնելով։

Ես կարծում եմ, որ նախ եւ առաջ, այս օրենսդրական նախաձեռնության մեջ պետք է ամրագրվի այն կարգը, որով համապատասխան ոլորտի նկատմամբ պետք է իրականացվի համապատասխան քաղաքականություն։ Այսինքն՝ ես առաջարկում եմ կառավարության կողմից սահմանվող կարգը գորգագործության զարգացման հետ կապված ամրագրել հենց այս օրենքում, որպեսզի սուբյեկտիվ մոտեցումներ տեղի չունենան, որովհետեւ հարց՝ եթե այդ կարգը կարելի է կառավարության կողմից սահմանել, ապա ինչու՞ չի կարելի այդ կարգը ամրագրել օրենքում։ Եվ, որպեսզի ծանոթ-բարեկամների ինստիտուտը չաշխատի, ես առաջարկում եմ կարգն ամրագրել օրենքում։ Եվ սա կարեւոր է նաեւ նրանով, որ օրենսդիրը մաքսիմալ չափով կանոնակարգում է այն բնագավառը, որտեղ կառավարությունը համապատասխան գործունեություն պետք է իրականացնի։ Այսինքն՝ մաքսիմալ կանոնակարգման կողմնակիցն եմ ես տվյալ պարագայում։ Եվ այդ հարցը պետք է լուծվի օրենքով։

2-րդ հարցադրումը՝ ես կարծում եմ, որ այդ մասին նաեւ  պատգամավորները շատ հյութեղ էքսկուրսներ կատարեցին, որ թրաֆիկինգին վերաբերող մասը հիմնավորումից պետք է հանվի։ Ի դեպ, հետաքրքրասերներին ասեմ, որ 1929-1932թթ. մեծ դեպրեսիայի կամ համաշխարհային ճգնաժամի տարիներին ամենաշատ եւ ամենալավ վաստակվող բնագավառը դա մարմնավաճառությունն էր։ Եվ, եթե տնտեսությունը կամ ֆինանսական համակարգը անկում էր ապրում, ապա մարմնավաճառների գործերը տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում շատ ավելի առաջ էին ընթանում։ Եվ ես չեմ կարծում, որ հեղինակների այն հիմնավորումը, որ գորգագործության զարգացումը կնպաստի թրաֆիկինգի դեմ պայքարին, սա ուղղակի որեւէ հիմքից զուրկ է, որովհետեւ այդ պարագայում կստացվի, որ ցանկացած բնագավառի զարգացում կարելի է կապել թրաֆիկինգի զարգացման հետ։ Դրա համար այս մոտեցումը ես համարում եմ արատավոր մոտեցում եւ համարում եմ անընդունելի։ Եվ այն հարցադրումը, որը ես հնչեցրեցի, որ 800-ին փրկում եք, բա մնացածնե՞րը, սա հռետորական հարցադրում չէ։ Եվ տվյալ պարագայում, քանի որ մենք խոսում ենք գորգագործության զարգացման մասին, ապա այն հիմնավորումը, որ թրաֆիքինգի հետ կապված բերվում է, այդ հիմնավորման  համաձայն այս օրենքի նախագիծը կարելի է անվանել  նաեւ «Թռչող գորգով Էմիրաթներ կամ Թուրքիա մեկնելու մասին» օրինագիծ։

Եվ վերջին դիտարկումը՝ ես առաջարկում եմ, որ ներկայացված օրինագծում ավելացվի նաեւ ժողովրդական արհեստագործության ոլորտը, մասնավորապես՝ բրուտագործություն, փայտի վրա ձեռքի աշխատանք,  ձեռագործություն եւ այլն։ Այսինքն՝ նաեւ մենք անդրադառնանք այս խնդիրներին։

Կարծում եմ, որ ՀՀ-ում ժողորդական արհեստագործության բնագավառները գորգագործության հետ զուգակցելով այս օրինագծում ամրագրելը նաեւ կխթանի ինչպես ներքին արտադրողին, այնպես էլ ժողովրդական արհեստագործության զարգացմանը։ Շնորհակալություն ուշադրության համար։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, միանգամից ասեմ, որ այն բոլոր փորձերը թրաֆիկինգը վերածել հումորային վիճակի եւ ոչ նպատակային օգտագործված արտահայտություն այս նախագծում ես չեմ ընդունում։ Գոնե ԱԺ-ում այս հարցը այսպես չպետք է դրվեր։ Ինչու՞, նախ՝ առաջինը ընդամենը 2008թ. ապրիլի 19-ին մեր ԱԺ-ը այս եւ ընդլայնված կազմով հաստատեց Վարշավայում 2005թ. ստորագրված Եվրոպայի խորհրդի կոնվենցիան մարդկանց շահագործման թրաֆիկինգի դեմ պայքարի մասին, որի համապատասխան դրույթներից մեկն էլ վերաբերում է զբաղվածության  ընդլայնմանը առ այն, որպեսզի այն հնարավորություն տա այսպիսի ռիսկային գոտում գտնվող անձանց ներգրավել զբաղվածության ծրագրերում, եկամտաստեղծ ոլորտում։ Բացի դա Հայաստանի կառավարությունը 2008թ. նոյեմբերի 20-ին ընդունեց որոշում թրաֆիքինգի ենթարկված անձանց ազգային ուղղորդման կարգը հաստատելու մասին։ Բացի դա 2007թ. դեկտեմբերի 6-ին կառավարությունն ընդունել է թրաֆիկինգի դեմ պայքարի կազմակերպման ազգային ծրագիրը եւ ծրագրի իրականացման միջոցառումները, որի դրույթներից հստակ երեւում է, որ հատկապես այն ոլորտներում, որտեղ կան անձանց հնարավոր թրաֆիկինգի ենթարկելու ռիսկեր, կառավարությունն իր սոցիալ-տնտեսական ծրագրերում պետք է հաշվի առնի այս հանգամանքը։

Ես ուզում եմ նաեւ հիշեցնել  մեր հարգարժան գործընկերներին, որ ԱԺ-ը վերջերս հաստատեց «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքում փոփոխություն, որով մենք պահանջում էինք, որ հետայսու բոլոր օրենքները ներկայացվեն կոնկրետ ոլորտների ազդեցության գնահատականներով։ Այդ թվում՝ սոցիալական, տնտեսական, մշակութային եւ այսպիսի թրաֆիկինգի դեմ պայքարի ծրագրերի շրջանակներում։ Հիմա, փոխանակ մենք կառավարությանը խրախուսենք, որ ինքը իր հիմնավորումները փորձում է ընդլայնել, զավեշտի ենք վերածում այն հարցը, որ այստեղ թրաֆիկինգի արտահայտությունն անտեղի է օգտագործված։ Ի դեպ ասեմ, որ «թրաֆիկինգ» արտահայտությունը դահլիճի տրամադրությունից ես հասկացա, որ նաեւ սխալ է ընկալվում։ Հարկ է բացել կառավարության որոշումը, որտեղ հստակ սահմանված է, թե թրաֆիկինգը ո՞րն է։ Ես այստեղից հիմա կարիք չունեմ մեկ անգամ եւս դա ներկայացնելու։ Բայց դա այն չէ, որ միայն սահմանափակվում է մարմնավաճառությամբ կամ դրա սպառնալիքով։ Այն ավելին է, ավելի ընդգրկուն է, ավելի լայն է եւ հարկ է, որպեսզի հասկացություններն ըստ նպատակի ընկալվեն մեր մոտ։

Այժմ անցնեմ բուն նախագծին։ Ես կարծում եմ, որ նաեւ այստեղ սխալ ընկալում եղավ առ այն, որ նախ հիմնական զեկուցողը, երբ խոսում էր կառավարության կողմից սահմանված կարգի մասին, դահլիճից եկած արձագանքը եւ հակադարձ արձագանքը, լրիվ սխալ ընկալում տրվեց։ Իրականության մեջ կառավարության կողմից սահմանված կարգը օգտագործվում է ոչ թե ընտրության մասին, այլ ընդամենը տվյալ գործունեությամբ զբաղվող անձի գորգերի իրացումից ստացվող եկամուտը այլ գործունեությունից եկամուտի տարանջատման մասին։ Եթե ուշադիր նայում եք նախագիծը, այստեղ խոսք չկա ընտրության մասին եւ որեւէ իրավասություն կառավարությանը վերապահված, որ նա կարող է այս կամ այն սուբյեկտին ընտրել ինչ-որ չափանիշներով, նման բան չկա այստեղ։ Եվ ես նաեւ հիմնական զեկուցողի հետ էլ ընդմիջման ժամանակ, երբ խոսեցի, նա ինքն էլ հաստատեց այդ մոտեցումն ըստ էության, եւ հիմա առաջարկում եմ, որ «կառավարության կողմից սահմանված կարգով» բառերը պետք է հանել, որպեսզի թյուրիմացություն չառաջանա։ Ավելին, «Շահութահարկի մասին» օրենքով ամրագրված են բոլոր նվազեցման հնարավորությունները, մեխանիզմներն ու կանոնակարգող նորմերը։

2-րդ կարեւոր հանգամանքը դա, իսկապես, նաեւ իմ գործընկեր Արա Նռանյանն առաջարկեց, նաեւ հիմնական զեկուցողի հետ էլ քննարկման արդյունքով եկանք այն համոզմանը, որ անհատ ձեռնարկատերերը, որոնք հարկվում են «Եկամտահարկի մասին» օրենքով, պետք է ներառվեն այս ցանկում։ Հետեւաբար, հարկ է, որպեսզի նախագիծը լրացվի նոր օրենսդրական նախաձեռնությամբ «Եկամտահարկի մասին» օրենքում լրացում կատարելու վերաբերյալ։

Ինչ վերաբերում է կոնկրետ ձեռագործ գորգերին, ես ուզում եմ հրապարակել վիճակագրության պաշտոնական հրապարակված թիվը 2008թ. եւ  2007թ. ցուցանիշների մասով։

Այսպես՝ գորգեր եւ գորգեղեն արտադրության ցուցանիշը 2007թ. 14 հազար 276 քառակուսի մետրի փոխարեն 2008թ. արտադրվել է 19 հազար 324 քառակուսի մետր։ Այլ կերպ ասած՝ արտադրության ծավալը 35,4 տոկոս աճ է ապրել։ Շատ գնահատելի է, որ այս ոլորտը լրացուցիչ աջակցության կարիք է զգում եւ կառավարությունն այս քայլն անում է։ Բայց, եթե մենք համեմատենք նույն մանածագործական եւ կարի արտադրության այլ ոլորտների հետ, ինչպիսին բամբակյա գործվածքներն են, գուլպեղենն է, տրիկոտաժեղենն է, կարի արտադրանքն է, ապա այստեղ, ցավոք սրտի, մենք պետք է արձանագրենք, որ այս ոլորտները նույնպես կարիք ունեն աջակցության, եւ ընդ որում, եթե համեմատության մեջ դնենք տոկոսային այս հարաբերությունները, ապա անպայմանորեն ավելի մեծ աջակցության, քան միայն գորգագործության ոլորտն է։ Ավելին, ձեռագործ գորգագործության ոլորտն է։ Եվ ինչպես նաեւ մասնագետներն են նշում, խոսքը չպետք է գնա միայն ձեռագործ գորգերի մասին։ Խոսքը ընդհանրապես գորգագործության մասին պետք է գնա, որովհետեւ սա, իսկապես, Հայաստանի մրցունակ ոլորտներից մեկը կարող է լինել, ինչպես նաեւ ընգրկի հնարավորինս ավելի շատ ոլորտներ։ Ժողովրդական արհեստագործության ոլորտը Հայաստանում, իսկապես, կարող է մրցունակ արտադրանք տալ, ինչպես նույն ձեռագործ գորգերի ոլորտն է։ Իմ գործընկերը նաեւ հուշեց, որ շուրջ 99 տոկոս արտահանվում են այս գորգերը։ Այսինքն, ըստ էության, եթե նախագծի տրամաբանության մեջ ենք նայում, թեեւ օրինակ, ավելացված արժեքի հարկի մասը, արտոնությունը կարող է այդքան չօժանդակել, բայց «Շահութահարկի եւ եկամտահարկի մասին» օրենքում փոփոխությունները անպայման դրական ազդեցություն կունենան։

Ես նաեւ կոչ եմ անում «թրաֆիկինգ» արտահայտությունը վերջում չօգտագործեն հատկապես այն անձինք, ովքեր ի պաշտոնե հանձնաժողովի նախագահ լինելով հանդերձ կամ հարակից զեկուցող լինելով հանդերձ խոսում էին մի ժամանակ առաջ այս ոլորտի անհրաժեշտ պաշտպանության մասին եւ եվորպական կոնվենցիային միանալու մասին։ Այսքանը, շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ Արծրունի Աղաջանյան։

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Որպեսզի հետագայում «Օրինաց երկիր» խմբակցության կողմից ելույթ չունենամ, ես միանշանակ ուզում եմ նախ ասել, որ խմբակցությունը կողմ է ներկայացված օրենքի նախագծին եւ մենք կողմ ենք քվեարկելու, եւ հորդորելու ենք բոլորին կողմ քվեարկել։

Հարցադրումների ժամանակ հնչեցված հարցերի իմաստը կայանում է նրանում, որ կառավարությունը, եթե մինչ այժմ որոշակի քայլեր էր ձեռնարկում տնտեսական ճգնաժամի ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա մեղմացնելու, թուլացնելու համար, եւ անում էր առանձին կոնկրետ ձեռնարկությունների մասով, ապա ներկայացված օրենքի նախագիծը արդեն հնարավորություն է տալիս ոչ թե առանձին ձեռնարկության վերցված որոշակի օգնություն, աջակցություն ցուցաբերելու, այլ կոնկրետ ոլորտին է վերաբերում։ Այդ առումով ողջունելի է կառավարության ներկայացրած նախագիծը, որը գորգագործության ոլորտը դիտարկում է որպես տնտեսական ճգնաժամի խիստ ազդեցության ենթարկվող ոլորտ եւ փորձում է անպայման աջակցություն ցուցաբերել։

Ես կառաջարկեի եւ  իմ հարցադրումը դրան է ուղղված, որ ոչ միայն կոնկրետ գորգագործությամբ զբաղվողներին եւ հատկապես  տնտեսվարող սուբյեկտներին աջակցել, այլ ընդհանրապես թեթեւ արդյունաբերությանը, քանի որ որոշ ժամանակ առաջ կառավարությունում տեղի ունեցավ քննարկում թեթեւ արդյունաբերության հետագա զարգացման եւ աջակցության խնդիրների շուրջը։ Եվ այս որոշումը, այս նախագիծը կարող է նաեւ հիմք հանդիսանալ հետագայում ոչ միայն գորգագործության ուղղությամբ, այլեւ թեթեւ արդյունաբերության այլ ճյուղերի նկատմամբ եւս աջակցություն ցուցաբերել։ Չէոր գորգագործությունն ինքը առանձին միայնակ չի կարող գոյատեւել։ Գորգագործությանը անհրաժեշտ է թելի մատակարարումը, որն իրականացնում է մանվածքային արտադրությունը։ Ես պետք է նշեմ, որ Գյումրիում եւ Մարալիկում մենք ունեինք հսկա ներուժ ունեցող մանվածքային արտադրություններ, որոնք այսօր չեն աշխատում։ Պետք է նաեւ մտածենք այդ մասին։ Չէ՞որ այդ արտադրություններում է, որ իսկապես, աշխատուժի 90 տոկոսը կանայք են։ Եվ նաեւ կարի արտադրությունը։ Այսինքն՝ ճիշտ կլինի մոտեցումը ոչ թե, եթե մեկ ձեռնարկությունից մենք գնում ենք որոշակի ոլորտի ուղղությամբ աջակցություն ցուցաբերելու, ապա նաեւ հարակից ոլորտները նույնպես մենք նկատի ունենանք։ Իմ հարցը նաեւ ուղղված էր այդ նպատակի համար։ Ցավոք սրտի նախարարն այստեղ չի։ Մարալիկի բամբակամանվածքային ֆաբրիկան նույնպես ներկայացրել է ծրագիր պետական աջակցություն ստանալու վերաբերյալ, որի արդյունքում 300 աշխատատեղ կբացվի, որոնք ընդգրկվելու են Արթիկի եւ Մարալիկի տարածաշրջանից։ Վերջին հաշվով ֆաբրիկան չաշխատելով նաեւ կադրերի կորուստ է ունենում։

Ողջունելով ներկայացված օրենքի նախագիծը, ես կառաջարկեի, որ աջակցություն ցուցաբերվի ոչ միան գորգագործության ոլորտին, այլեւ տեքստիլ արդյունաբերությանը, կարի արտադրությանը, որտեղ հսկայական ներուժ ունենք, հատկապես կանայք, որոնց կարելի է միանշանակ ընդգրկել այս ոլորտներում աշխատելու համար։

Ողջունելով, միանշանակ նաեւ հայտարարում եմ, որ «Օրինաց երկիր» խմբակցությունը կողմ է քվեարկելու նախագծին։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Մեկ պատգամավորական խմբակցություն է ներկայացրել հայտ՝ «Ժառանգություն»։ Տեսակետը ներկայացնելու համար ամբիոնի մոտ է հրավիրվում Լարիսա Ալավերդյանը։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շննորհակալություն։ Նախ եւ առաջ, ես կցանականայի մի երկու րոպե երեւի հատկացնել ոչ թե զուտ օրենսդրական նախագծին, այլ հիմնավորմանը։ Պետք է ասեմ, որ սա առաջին անգամ չէ, երբ հիմնավորումը բերում են, կարծես թե նկատի ունենալով, որ որեւէ մեկը չի ընթերցելու այդ հիմնավորումը։ Եվ ես ուղղակի կոչ եմ անում կառավարության բոլոր ներկայացուցիչներին, ինչպես նաեւ պատգամավորներին, որոնք հանդես են գալիս օրենսդրական նախագծերով, վերին աստիճանի զգույշ եւ վերին աստիճանի գրագետ կազմեն այսպիսի հիմնավորումները։

Ես ուղղակի կսկսեմ հենց առաջին կետի հիմնավորումից՝ սոցիալական ուղղվածություն, եւ հստակեցնեմ, որ այս հիմնավորման մեջ ավելի շատ կա ցանկություն ուղղակի ապացուցել, որ  զուտ գորգագործությունն է պահանջում այս հարցի լուծման համար, ինչը վերին աստիճանի նեղացնում է պրոբլեմը։ Ես համաձայն եմ բոլոր իմ գործընկերների հետ, որոնք հնչեցրել են, որ եթե խոսքը գնում է ընդհանրապես այն ոլորտի մասին, որտեղ կարող են ընդգրկվեն գյուղական, մասնավորապես, երիտասարդներ եւ կանայք, ապա մենք պետք է փոքր-ինչ գոնե վերապահումով ընդհանրական վերլուծությունը վերագրենք զուտ գորգագործությանը, ոչ թե գորգեղենին։ Դա սոցիալական ուղղվածության մասին։

Մյուսը՝ սոցիալական ուղղվածության մասին։ Ի վերջո, երբ մենք բերում ենք որեւէ հիմնավորում, այստեղ մի քանի անգամ հնչեցվեց վիճակագրական վերլուծություն։ Կխնդրեինք, որ այդ վիճակագրական վերլուծության արդյունքները թվային կամ հնարավոր է որակական, բոլոր պարագաներում այստեղ լինեին։

Անցնենք երկրորդին, որն իրոք, այդպես, ես կասեի հիվանդագին հետաքրքրություն, եթե չասեմ ուրախություն առաջացրեց դահլիճում։ Դա թրաֆիկինգի դեմ պայքարն է։ Ես ուղղակի հորդորում եմ բոլորին այստեղ նշված կառավարության որոշումը նայել։ Ես պետք է երկու առնվազն դիտարկում անեմ։

Նախ եւ առաջ, իրապես թրաֆիկինգը դա շատ լուրջ անվանված է, այդպիսի խայտառակ երեւույթ, ինչպիսին է մարդկանց ստրկացումը եւ նրանց ստրկության մեջ շահագործում, որն ընդհանրապես տեղ է գտել այսպես՝ մարդկանց շահագործում։ Կներեք, իրապես խոսքը գնում է նրա մասին, որ միջազգային հանրությունը կեղծ ամոթով չի հստակեցնում, որ խոսքը գնում է ստրկության մասին։ Ուղղակի այսօր մոդայիկ չի խոսել ստրկության մասին։ Այնինչ խոսքը գնում է այն անձանց մասին, որոնք տեղափոխվում են ոչ օրինական ձեւով եւ օգտագործվում են ցանկացած ոլորտում։ Այո, այդ թվում՝ սեքսուալ շահագործումը նկատի ունեն, բայց ոչ միայն։ Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ Հայաստանը պետք է դրան լուրջ վերաբերվի։ Ժամանակին մեր որոշ հայազգի տղաներին պատանդ էր վերցրել Հյուսիսային Կովկասի ժողովուրդներից մեկը եւ ստրկության մեջ պահել ավելի քան 3-4 տարի։ Շատերը իրենց մահկանացուն են կնքել այնտեղ։ Խոսքը գնում է բավականին տարածված եւ, ցավոք սրտի, շատ ցավոտ հարցի մասին։ Այնպես որ դա ողջունելի է, եթե բերվում է այդպիսի փաստարկ։

Հիմա տեսնենք, թե ո՞ր փաստարկների մասին է խոսքը։ Խոսքը գնում է գործողությունների ծրագրի 2.4.2 եւ 2.4.3 կետերի մասին, որոնք ես բոլոր դեպքերում կընթերցեմ։

«Գործազուրկ եւ փախստական կանանց համար իրականացնել ձեռներեցությամբ զբաղվելուն նպաստող աջակցության ծրագրեր», որտեղ երեք նախարարություններից մեկը պատասխանատու է։ Առեւտրի եւ տնտեսական զարգացման նախարարությունն է։ Եվ 2.4.3-ը՝ «Գործազուրկներին, հատկապես երիտասարդներին եւ կանաց աջակցել մասնագիտական կողմնորոշման հարցերում, նրանց համար կազմակերպել մասնագիտական ուսուցման դասընթացներ աշխատաշուկայում պահանջարկ ունեցող մասնագիտությունների գծով»։

Ես բոլոր դեպքերում պետք է ասեմ, որ այս երկու կետերի մեջբերումը էլի տարածական շատ մեկնաբանության արդյունք է։ Մենք հստակ պետք է ուղղակի հիմնավորումը բերենք այնպիսի ձեւով, որ նա երկիմաստություն իր մեջ չպարունակի։ Իսկ երկիմաստությունը այստեղ հետեւյալն է։ Շատ անգամ են հնչեցնում, որ կան գրանտակեր հասարակական կազմակերպություններ։ Իսկ գրանտակեր պետական մարմիններ չկա՞ն։ Նրանք ուղղակի ուտում են։

Ես խնդրում եմ ձեզ, որ մենք նախ եւ առաջ զգույշ լինենք, երբ խոսում ենք գրանտակեր փոքր սուբյեկտների մասին, երբ որ այստեղ կա առնվազն  այդ կասկածը՝ արդյոք գրանտակերության մասին չէ գնում խոսքը, որովհետեւ թրաֆիկինգին վերաբերող բավականին խոշոր միջազգային կազմակերպությունները տրամադրում են բավականին լուրջ գումարներ։ Եվ ահա այստեղից է գալիս այդ կասկածը՝ արդյոք չի բերվել այդ երկու կետը հետագայում այդ միջազգային կազմակերպությունների առաջ հաշվետվություն տալու համար, որովհետեւ 800 մարդու մասին է խոսքը գնում։ Ինչի հետ ես համաձայն չեմ։ Ես գտնում եմ, որ այսպիսի օրենսդրական նախաձեռնությունը պետք է գա եւ մեծացնի այդ թիվը, եւ այդ 800-ն էլ անհասկանալի է։ Թվում է, թե արդեն գիտենք ում մասին է խոսքը գնում։ Մանավանդ որ նախարարը ասաց, որ նրանք, ովքեր արդեն ունեն արտերկրում շուկա, նրանք, ովքեր արդեն կարողանում են դիմակայել մրցակցությանը։ Այդպիսի վերին աստիճանի հասցեականությունը երկրորդ կասկածն է առաջացնում այդ բավականին կարեւոր հարցի շուրջ։

Եվ վերջապես զուտ օրենքի մասին։ Ես պետք է չհամաձայնվեմ Արծվիկ Մինասյանի ելույթի այն մասի հետ, որ ինքը ասում էր, որ սա ուրիշ բանի մասին է։ Հնարավոր է, երբ դուք կուլուարում խոսում եք։ Բայց օրենքը այն տեսքով, որով եկել է, բավականին հստակ ասում է, որ այն վաճառքի գծով չի։ Կրկնում եմ, սա գրված է։

Ես կրկնում եմ, ինձ թվում է, ես չեմ ասում դուք սխալ եք, ես՝ ճիշտ։ Ես ասում եմ, որ համաձայն չեմ այն մասով, որովհետեւ օրենքում գրված է՝ շահութահարկի վճարումից ազատվում են ձեռագործ գորգերի արտադրությամբ զբաղվող հարկատուները իրենց կողմից ձեռագործ գորգերի իրացումից ստացված եկամտի մասով։ Այսինքն՝ ես հասկանում եմ այստեղ բոլոր դեպքերում, որ դա վերաբերում է մի նոր ձեւի, հովանավորչության ձեւի, որը մասամբ է եւ վերաբերում է զուտ այդ իրացվող ապրանքին։ Այստեղ համաձայն եմ այդ մասով, բայց որ սա եւս մեկ անգամ հովանավորչության մասին է, ես բացասական իմաստ չեմ դնում տվյալ դեպքում այս խոսքի մեջ։ Ուղղակի, որ դա հովանավորչություն է, հստակ է։ Եվ այստեղից են գալիս  մնացած հարցեը՝ արդյոք մենք այս արտադրողների մեջ հստակ տեսնում ենք այն անձանց, այսինքն՝ անհատ ձեռներեցներին։ Եթե այո, ապա որտեղ է դա երեւում։ Նույնը վերաբերում է մյուս օրենքին։ Այսինքն՝ մենք որպես «Ժառանգություն» խմբակցություն քվեարկելու ենք ձեռնպահ, որովհետեւ այն բավականին արժեքավոր առաջարկությունները, որոնք արվել են արդեն այստեղ ամբիոնից, եւ մենք միանում ենք դրանց որոշ, թեկուզ այդ գորգեղեն եւ  այլ ձեռագործ ապրանքատեսակներին։ Անշուշտ, մենք էլ ենք հանդես գալու գրավոր։ Դրա համար մենք կհետեւենք, թե ինչպես կանդրադառնան այս  առաջարկությունները 2-րդ ընթերցման ժամանակ եւ այդ ժամանակ մենք կկոշմնորոշվենք կողմին կամ դեմին։ Այսօր մենք ձեռնպահ ենք քվեարկելու։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արձագանքման համար՝ Արծվիկ Մինասյան։ Կխնդրենք դուք էլ մյուսի անունը չասեք, որ չարձագանքեն։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Չէ, ես ուզում եմ ուղղակի հստակություն մտցնել։ Խոսքը գնում է հետեւյալի մասին։ Ոչ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» օրենքի փոփոխությունների նախագծում, եւ ոչ էլ «Շահութահարկի մասին» օրենքի փոփոխությունների նախագծում չի օգտագործվում «ընտրություն» հասկացությունը եւ «Շահութահարկի մասին» օրենքում օգտագործված «կառավարության կողմից սահմանված կարգով» արտահայտությունը վերաբերում է եկամուտը այլ եկամուտներից տարանջատման սկզբունքին։ Այդ իսկ առումով հաշվի առնելով նաեւ այն հանգամանքը, որ «Շահութահարկի մասին» օրենքը արդեն սահմանել է ընթացակարգերը։ Դրա համար առաջարկությունս հետեւյալն էր, որ այս արտահայտությունը պետք է պարզապես հանել, որպեսզի նման թյուրիմացությունների տեղիք չտա։ Այսքանը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մինասյան։ Մենք այդպես էլ ընկալել էինք ձեր միտքը։ Այլ խոսք է, թե ովքեր ինչպես էին ընկալել կամ այլ կարծիքներ եղել։ Եվ հուսանք, որ 2-րդ ընթերցման տեքստում կառավարությունը համապատասխան շտկումներն արդեն կատարած կլինի։

Պրն Ասլանյան, եթե եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն չեք տեսնում, ապա համարենք, որ հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հաջորդ նախագիծը՝ ԱԺ պատգամավորներ Դավիթ Հարությունյանի, Ավետ Ադոնցի, Արծրունի Աղաջանյանի եւ Արմեն Ռուստամյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցն է։ Հիմնական զեկուցող՝ պատգամավոր Դավիթ Հարությունյան։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, նախ այս հարցն ունի իր նախապատմությունը։ Ուզում եմ ձեզ հիշեցնել, որ մարտի 1-ի իրադարձություններից հետո մարդու իրավունքների հանձնակատար Թոմաս Համերբերգի այցելության արդյունքում գրվեց մի զեկույց, որտեղ պրն Համերբերգը անդրադարձ կատարեց ՀՀ քրեական օրենսգրքի մի շարք հոդվածներին՝ ի թիվս այլոց 225 եւ 300 հոդվածներին։ Իր քննադատական խոսքում պրն Համերբերգը նշեց, որ նշված հոդվածները բավարար հստակություն չեն պարունակում, որպեսզի պարզ դառնա, թե ո՞ր արարքներն են քրեականացված, ինչը հնարավորություն է ընձեռում տարածական մեկնաբնությունների դատախազության կողմից։

Թեեւ 1609 եւ 1620 բանաձեւերում ուղղակի պահանջ երբեւէ չի եղել փոփոխել օրենքը, սակայն մեր բազմաթիվ քննարկումների արդյունքում մենք հանգեցինք այն  եզրակացության, որ այդ փոփոխությունները պետք է տեղ գտնեն։ Ավելին, մոտ 1,5 ամիս առաջ ԱԺ նախագահը ստեղծեց աշխատանքային խումբ, որը պետք է մշակեր այս փոփոխությունները։ ԱԺ նախագահի կողմից խմբի ստեղծումը եւ նաեւ խմբին ներկայացրած առաջադրանքը տեղ գտավ նաեւ Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի վերջերս ընդունած 1643 բանաձեւում։

Ինչո՞վ էր պամանավորված նման խնդիրը, ինչու՞ այն համարվեց շատ կարեւոր եւ ինչու՞ ԱԺ նախագահը ստեղծեց նման խումբ։ Կարծում եմ այս հարցին պատասխանելու համար մենք պետք է անդրադարձ կատարենք այն քննադատությանը,  որ շատ հաճախ հնչում էր նույն եվրոպական կառույցներից, նաեւ մեր հասարակության կողմից ընթացող դատավարությունների եւ մեղադարնքների առնչությամբ։ Ավելին, նույն խորհրդարանական վեհաժողովը մի շարք անգամ նշել է, որ պետք է ազատ արձակվեն այն անձինք, ովքեր մեղադրվում են այս հոդվածներով, եթե իրենք անձամբ չեն կատարել բռնի գործողություններ, չեն հրամայել, չեն օժանդակել, չեն դրդել եւ այլն։

Սակայն, երբ նման հարցադրումներ են հնչում, մենք միշտ պետք է հասկանանք, թե ո՞վ է դրանց հասցեատերը։ Քանի դեռ գործը գտնվում է դատաքննության փուլում, դրանց հասցեատերը կարող է լինել առաջին հերթին հանրապետության  գլխավոր դատախազը կամ դատախազությունը որպես կառույց։ Սակայն այդ կառույցի վրա ազդեցության որեւէ լծակ ԱԺ-ն չունի։ Հիշեցնեմ ձեզ, որ սահմանադրական բարեփոխումներից հետո դատախազությունը դարձավ ինքնուրույն կառույց եւ որեւէ լծակ, այդ թվում՝  նաեւ հետկանչի ԱԺ-ն չունի եւ դա շատ ճիշտ է։ Եվ այստեղ, իհարկե, հարց ծագեց՝ ի՞նչ պետք է անի օրենսդիր մարմինը։ Ցանկացած ժողովրդավարական երկրում յուրաքանչյուր մարմին պետք է կատարի այն, ինչ Սահմանադրությունն իրեն վերապահել է, եւ օրենսդիր մարմինը պետք է կատարի օրենքի փոփոխություններ։ Սա է հենց իշխանությունների բաժանման հակակշռումների եւ զսպումների սկզբունքը։ Նույնը վերաբերում է օրենսդիր մարմնի հարաբերություններին իշխանությանը մյուս ցանկացած ճյուղի հետ՝ դատական, գործադիր եւ այլն։

Իսկ հիմա բուն նախագծի մասին։ Ի՞նչ խնդիրներ մենք տեսանք այս նախագծերում, որոնք պահանջում էին փոփոխություններ կատարել։ Ես սկսեմ իմ ներկայացումը 300 հոդվածից, որը կոչվում է իշխանություն յուրացնելը։

300 հոդվածը իմ կարծիքով իր մեջ պարունակում էր առնվազն հինգ թերություն։ Նախ, հոդվածը գործող օրենքում վերնագրված էր «Պետական իշխանությունը յուրացնելը»։ Այն, ինչ իր մեջ ընդգրկում է չորս տարբեր հանցակազմ։ Պայմանական ասենք պետական իշխանությունը զավթելը, պահելը, սահմանադրական կարգը տապալելը եւ տարածքային ամբողջականությունը խախտելը։ Որո՞նք էին հիմնական թերությունները։

Նախ, առաջին ձեւակերպումը՝ Սահմանադրության խախտմամբ պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելը։ Նախ, հարց է առաջանում՝ արդյոք Սահմանադրությամբ նախատեսված է  որեւէ այլ ձեւ պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելու։ Եթե կա Սահմանադրության խախտմամբ, պետք է ենթադրել, որ կա նաեւ Սահմանադրությամբ չնախատեսված, առանց խախտելու որոշակի ձեւ։

2-րդը՝ բովանդակային առումով ի՞նչ է նշանակում սահմանադրական կարգը տապալելը եւ ինչքանո՞վ է դա առնչվում իշխանության յուրացման հետ։

4-րդը՝ ինչքանո՞վ տարածքային ամբողջականությունը բռնությամբ խախտելը առնչվում է իշխանության յուրացման հետ։

5-րդը՝ ի՞նչ է նշանակում դրան ուղղված գործողություններ, ո՞րն է դրա բովանդկային իմաստը, գործողությունների ինչպիսի՞ շրջանակ է այն ընդգրկում։

6-րդը՝ 2-րդ մասը, երբ իշխանության մարմիններին կամովին հայտնած անձը ազատվում է քրեական պատասխանատվությունից։ Ուշադրություն դարձրեք՝ եթե հայտնելու արդյունքում ձեռնարկված միջոցառումների շնորհիվ դրանց իրականացումը կանխվել է։ Այսինքն՝ քրեական պատասխանատվությունից ազատվելը պայմանական է իշխանության արդյունավետ կամ  ոչ արդյունավետ գործելուց, որովհետեւ, եթե իշխանությունը վատ գործեց եւ չհաջողվեց կանխվել, ապա պարզվում է, որ անձը քրեական պատասխանատվությունից չի ազատվում եւ դա ուներ կանխարգելիչ նշանակություն։

Ի՞նչ արվեց արդյունքում։ Արդյունքում առաջարկությունը աշխատանքային խմբի հետեւյալն է։ Նախ, յուրաքանչյուր հանցակազմ պետք է ինքնուրույն սահմանվի՝ ի՞նչ է իշխանությունը զավթելը, ի՞նչ է իշխանությունը պահելը եւ այս երկուսն են կազմում, ըստ էության, իշխանության յուրացում հանցագործության էությունը։

2-րդը՝ հաշվի առնելով, որ Քրեական օրենսգրքում գոյություն ունի նման հասկացություն ինչպես հանցագործության նախապատրաաստում, նպատակահարմար է ամրագրել այս հոդվածում ավարտված հանցագործությունը։ Այսինքն՝ իշխանության յուրացումը որպես կայացած փաստ, ինչը նշանակում է, որ այդ հանցագործության նախապատրաստությունը եւս քրեորեն պատժելի է, այդ հանցագործության կատարման հանցափորձը եւս քրեորեն պատժելի է։ Սրա հիմքում ընկած է մեր Քրեական օրենսգրքի ընդհանուր դրույթները։

3-րդ փոփոխությունը առանձնացնել որպես առանձին հոդված տարածքային ամբողջականությունը խախտելուն ուղղված գործողությունները որպես ինքնուրույն հանցակազմ, ոորվհետեւ առնչություն չունեն իշխանության յուրացման հետ, ինչպես նաեւ առանձնացնել որպես ինքնուրույն հոդված սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելու հոդվածը։

Ես պետք է փոքր-ինչ ավելի մանրամասն խոսեմ սահմանադրական  կարգը տապալելու բովանդակային մասի հետ կապված, որովհետեւ այս առումով մեր ուսումնասիրությունը միջազգային փորձի թույլ տվեց հանգել հետեւյալ եզրակացության։ Աշխարհում կա երեք խումբ երկիր։ Խումբ 1-ին, որոնք չեն բացում, թե ի՞նչ է նշանակում սահմանադրական կարգը տապալելը՝ թողնելով այն դատական մեկնաբանության։ Խումբ 2-րդ, որի մեջ մտնում են Արգենտինան, Գերմանիայի Դաշնությունը եւ մի շարք այլ երկրներ, որոնք տալիս են այն հիմնարար սկզբունքները, որոնց խախտմանն ուղղված գործողությունները կարող են դիտվել որպես սահմանադրական կարգի տապալում։ Օրինակ բերեմ։ Մասնավորապես նրանք նշում են ընտրությունները վերացնելը, իշխանության տարբեր ճյուղերի բաժանումը վերացնելը, մարդու հիմնարար ազատությունները վերացնելը, կամայականություն եւ ցանկացած կամայականությունը եւ այլն։

Այնուամենայնիվ, մեր ուսումնասիրությունը թույլ տվեց հանգել այն եզրակացության, որ նման ձեւակերպումները եւս բավարար մանրամասնություն չեն պարունակում, որպեսզի դրանով հնարավոր լինի առաջնորդվել։

Եվ 3-րդ խումբ երկրները, մասնավորապես, Թուրքիան, որտեղ խոսքը վերաբերում է Սահմանադրության բռնի փոփոխությանը։ Այս երկրները կազմում են առանձին խումբ, սակայն նրանց առանձնահատկությունն այն է, որ այդ երկրներում Սահմանադրությունը չի ընդունվում հանրաքվեով, այլ ընդունվում է որպես կանոն խորհդրարանի կողմից։ Ուստի, որեւէ բռնություն խորհրդարանի նկատմամբ, որով պարտադրվում է փոփոխվել Սահմանադրությունը, հասկանալի է, որ այդ երկրներում կարող է դիտվել որպես սահմանադրական կարգի տապալում։

Մենք առաջարկում ենք հետեւյալ մոտեցումը։ Հիմքում ընդունել Սահմանադրության այն անփոփոխելի հոդվածները՝ 1-ինը եւ 2-րդը, որոնք կազմում են մեր պետության հիմքը նշելով, որ ոչ թե Սահմանադրության այդ հոդվածների փոփոխությունը, այլ Սահմանադրության այդ հոդվածներով ամրագրված նորմերի փաստացի վերացումը առաջացնում է սահմանադրական կարգի տապալում։

Իհարկե բոլորս լավ հասկանում ենք, որ նման ձեւակերպումը եւս ենթակա է դատական մեկնաբանության։ Ուղղակի համարում ենք, որ մենք կատարեցինք մի քայլ ավել, քան ուղղակի նշվել է սահմանադրական կարգը տապալելը։ Ցավոք սրտի մեր բոլոր փորձերը ի մի բերելու Գերմանիայի Դաշնության եւ Արգենտինայի փորձը եւ այլն, չպսակվեց հաջողությամբ, որովհետեւ տեսանք, որ ինչքան էլ մենք նման դրույթներ գրում ենք, միեւնույն է մենք ավելի չենք մոտենում իրավական որոշակիության սկզբունքին, քան նշելով հստակորեն Սահմանադրության 1-ին կամ 2-րդ հոդվածները։ Ի դեպ ասեմ, որ այստեղ մտածելու տեղ կա, եւ ես թողնելու եմ քննարկմանը, որովհետեւ մի շարք գործընկերներ առաջարկում են դիտարկել ոչ միայն 1-ին եւ 2-րդ հոդվածները, այլեւ 1-ին, 2-րդ եւ 3-րդ հոդվածները։ Կամ մի այլ կարծիք, որ պետք է դիտարկել 1-ից 5-րդ հոդվածը եւ 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը։ Այս երեք մոտեցումները կան եւ ես խնդրելու եմ, որպեսզի դուք ձեր ելույթներում անդրադարձ կատարեք այդ հարցին, որպեսզի մենք կողմնորոշվենք ո՞րն ենք ընդունելու որպես սահմանադրական կարգի տապալման հիմք։

Մի հանցակազմ կար, որը բաց էր մնացել, եւ մենք այստեղ առաջարկում ենք կատարել փոփոխություն։ Խոսքը վերաբերում է 301 պրիմ հոդվածին, որը նախագծում առկա է։ Խոսքը վերաբերում է ՀՀ Նախագահին, ԱԺ-ին, կառավարությանը, Սահմանադրական դատարանին պարտադրելը եւ էությունը այս հանցակազմի բռնություն գործադրելու կամ դա գործադրելու սպառնալիքի միջոցով այդ մարմինների լիազորություններից բխող որեւէ գործողություն կամ կատարել կամ չկատարել պարտադրելը, եթե դա ուղղված չէ իշխանությունը յուրացնելուն եւ պատժի մասին պետք է առանձին փոքր-ինչ անդրադարձ կատարել։ Բանն  այն է, որ մենք բոլոր հոդվածները, որոնք փոփոխության ենք ենթարկել եւ հստակեցրել ենք, բոլոր այդ հոդվածների հետ կապված մենք որեւէ փոփոխություն չենք առաջարկել պատժաչափերի մեջ, որովհետեւ մեր առջեւ դրված խնդիրը շատ պարզ էր՝ տալ այդ հոդվածների համապատասխանաբար հստակեցում։ Այս հոդվածը, քանի որ նոր հոդված է, մենք պետք է այստեղ առաջարկենք սանկցիա եւ մեր մոտեցումը հետեւյալն էր։

Ինչպես մեր գործընկեր Սամվել Նիկոյանը արդարացիորեն նշեց, կարող են լինել դեպքեր, երբ իր ծանրությամբ այս հանցակազմը չի զիջում իշխանության յուրացման ամենածանր դեպքին։ Օրինակ, եթե պարտադրանքի, բռնի ուժի սպառնալիքով կամ բռնի ուժի ազդեցության ներքո անձը ստիպված է լինում ստորագրել, օրինակ, կապիտուլյացիայի պայմանագիր։ Թեեւ իշխանության յուրացման որեւէ երեւույթ չկա, սակայն դա շատ ծանր հետեւանք է առաջացնում։ Եվ այդ տեսանկյունից մենք որոշեցինք, որ առավելագույն սանկցիան պետք է համապատասխանի իշխանության յուրացման հոդվածի առավելագույն սանկցիային։ Սակայն, ի տարբերություն այդ հոդվածի, նվազագույն սանկցիան մենք կտրուկ նվազեցրել ենք, որովհետեւ կարող է լինել, օրինակ, կառավարությանը պարտադրել ինչ-որ մի հեռավոր սահմանամերձ գյուղի ինչ-որ հողակտորի կատեգորիան փոխելը, ինչը իր հետեւանքով այդքան լուրջ վտանգ չի ներկայացնում եւ, բնականաբար, պետք է պատժվի շատ ավելի մեղմ։ Այդ է պատճառը, որ այս հոդվածում առաջարկված սանկցիան տատանվում է 3-15 տարի ազատազրկում։

Հաջորդ հոդվածը, որին անդրադարձ է կատարել աշխատանքային խումբը, դա 225-րդ հոդվածն է՝ զանգվածային անկարգություններ։ Նախ, մենք փորձեցինք պարզել որտեղից է առաջացել այդ արտահայտությունը՝ զանգվածային անկարգություններ, ո՞րն է դրա արմատները, եւ ի զարմանս մեզ, մենք որեւէ արեւմտյան երկրում, ժողովրդավարական երկրում չհանդիպեցինք «զանգվածային անկարգություններ» հասկացությանը։ Ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ «զանգվածային անկարգություն» հասկացությունը ծագել է խորհրդային տարիներին։ Ճիշտ է, դրան համարժեք հանցագործություններ կան այլ երկրներում, սակայն ինքնին որպես հասկացություն այն օգտագործված է եղել առաջին անգամ սովետական իրավունքում, որից հետո տեղ է գտել նաեւ սոցիալիստական այլ  երկրների իրավունքում։ Զարմանալին այն է, որ խորհդրային համակարգի փլուզումից հետո բոլոր այդ երկրները պահպանել են նույն տերմինաբանությունը։ Այսինքն՝ «զանգվածային անկարգություններ» տերմինը առ այսօր համարվում է արդիական այդ երկրներում։ Միաժամանակ այս տերմինն ունի մի շարք թերություններ, որոնք պայմանավորված են հենց ծագմամբ։ Զանգվածային անկարգություն էր համարվում ցանկացած չարտոնված հավաք խորհրդային տարիներին։ Սակայն չարտոնված հավաքը ինքին քրեորեն պատժելի չէր, բացառությամբ մի դեպքի, երբ նա չէր առաջացնում ճանապարհների խափանում, տրանսպորտային կապի ուղիների եւ այլն։ Նման սահմանում ոչ մի տեղ գրված չէր, բայց երբ կարդում ենք հոդվածի բովանդակությունը, ապա տեսնում ենք այստեղ զանգվածային անկարգություններ, որից հետո ասում է՝ որոնք ուղեկցվել են բռնությամբ, ջարդերով։ Ուշադրություն դարձրեք, ի տարբերություն Քրեական օրենսգրքում ընդունված մոտեցման, սա այն եզակի հոդվածներից է, որտեղ հիմնական հասկացությունը որեւէ ձեւով սահմանված չէ։ Ավելին, այն որեւէ այլ տեղ եւս սահմանված չէ։

Աշխատանքային խումբը անդրադարձ կատարեց այս հոդվածներին, սակայն ձեզ բաժանված տարբերակում դուք այն չեք գտնի, որովհետեւ մի շարք իրավաբաններ քննադատական խոսքով հանդես եկան այս փոփոխության հետ կապված՝ նշելով, որ ոչ թե բովանդակությանն են անդրադառնում, այլ նրան, որ եթե նման փոփոխություն է տեղի ունենում, ինքին դա առաջացնում է մեղադրանքի դադարեցում, իսկ դա մեր նպատակը չէր։ Թեեւ ես բացարձակապես չեմ կիսում այդ կարծիքը, սակայն մենք ժամանակավորապես հանեցինք այդ դրույթները օրենսգրքից՝ փորձելով ստանալ  համապատասխան եվրոպական փորձագետների տեսանկյունը այդ հարցի շուրջ, որովհետեւ սա, իսկապես, լուրջ եւ վիճելի հարց է։ Ես նորից եմ կրկնում, հուսով եմ, որ մինչեւ 2-րդ ընթերցում մենք հնարավորություն կունենանք վերադարձնելու այն առաջարկությունները, որ արել էր աշխատանքային խումբը օրենքի տեքստի մեջ։

Իսկ հիմա այն փոփոխությունները, որոնք մենք առաջարկել ենք։ Շատ կարեւոր փոփոխություն է առաջարկվում 3-րդ մասի հետ կապված։ Եթե հիշում եք, խոսքը վերաբերում էր զանգվածային անկարգությունները կազմակերպելուն կամ անմիջականորեն կատարելուն, որոնք զուգորդվել էին սպանությամբ։ Սա անգլիական 12-րդ դարում ծագած մի դոկտրինայի արտացոլումն է, որը շատ հասկանալի է, թե ինչու՞ է ծագել Անգլիայում, որովհետեւ այս սպանություններն ուղղակիորեն չեն ընդգրկվում անձի դիտավորության մեջ կազմակերպչի կամ գործողություններն անմիջականորեն կատարողի հանցավոր ուղղավածությունը ուղղված չէ սպանություններին։ Դրա մասին է այստեղ խոսվում։ Սակայն դրանք տեղի ունեցան։

Անգլիայում ինչու՞ էր դա հնարավոր, որովհետեւ երկիր, որն ունի շատ հարուստ նախադեպային իրավունք, շատ բնական է, որ այդ երկրում դատարանները լրջագույն մեկնաբանություններ էին տվել այս նորմին։ Ո՞ր դեպքում է այն կիրառելի, ո՞ր դեպքում այն կիրառելի չէ։ Եթե խոսքը վերաբերում է, ենթադրենք, հանցավոր արարքը կատարողներից մեկին, ապա կիրառելի՞ է, թե՞ ոչ, եթե սպանություն է, հետեւանքը, ենթադրենք, իրավապահ ուժերի ոչ իրավաչափ գործողությունների, դա արդյոք կարող է համարվել ծանր հանգամանք։ Այսինքն՝ լրջագույն պրակտիկա է ձեւավորվել տարիների ընթացքում։ Եվ, թեեւ այդպիսի պրակտիկա ձեւավորվել էր եւ դա շատ բնորոշ է նախադեպային իրավունք ունեցող երկրների, այնուամենայնիվ, վերջերս հրաժարվեց այդ սկզբունքից՝ պաշտոնապես հանելով իր օրենսդրությունից այդ սկզբունքը։ Բնականաբար, մենք, լինելով ռոմանոգերմանական իրավունքի երկիր, պետք է հրաժարվենք այդ սկզբունքից, ինչը մենք առաջարկում ենք ձեզ անել՝ 3-րդ մասը ուժը կորցրած ճանաչել։

Մի նոր փոփոխություն ենք առաջարկում, որը բնականաբար, վստահ եմ լուրջ քննարկման առարկա կդառնա այստեղ։ Այն վերաբերում է 5-րդ մասին եւ վերաբերում է զանգվածային անկարգությունների այն մասնակիցներին, որոնք անձամբ բռնի գործողություններ չեն կատարել։ Վստահ եմ, որ այստեղ կհնչեն հարցեր՝ կապված դրա հետ։ Նախատեսված է որպես պատժատեսակ շատ մեղմ պատժատեսակ՝ մինչեւ երեք ամիս կալանք։ Սակայն պետք է նշեմ, որ այս հարցը մենք եւս ենթադրում ենք, որ պետք է լրջագույն քննարկման առարկա դառնա  մեր փորձագետների հետ, որպեսզի մինչեւ 2-րդ ընթերցում հանգենք վերջնական եզրակացության՝ պահպանու՞մ ենք այս դրույթը։ Եթե պահպանում ենք, ապա ի՞նչ ձեւով։ Ես անձամբ համարում եմ, որ այն ողջամիտ դրույթ է եւ ունի լուրջ կանխարգելիչ նշանակություն։

Վերջապես երկու փոքրիկ փոփոխության մասին ստիպված եմ խոսել, որովհետեւ ժամանակը շատ սահմանափակ է։ Մեկը 225.1 հոդվածին է  վերաբերում, թեեւ անմիջականորեն չէր ընդգրկվում մեր առաջարկությունների տիրույթում, սակայն մենք ուղղակի նկատել էինք մեր աշխատանքի ընթացքում եւ առաջարկում ենք դա անել։ Եթե նախկինում քրեորեն պատժելի էր օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ անցկացվող հրապարկային միջոցառումը դադարեցնելու վերաբերյալ որոշման պահաջներին չենթարկվելուն ուղղված կոչերը, մենք հիմա առաջարկում ենք հանել «օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ անցկացվող» բառերը, որովհետեւ մեր օրենքը նախատեսում է ոչ միայն այս միջոցառումների դադարեցումը, այլեւ այնպիսի միջոցառումների դադարեցումը, որոնց ժամանակ հանկարծակի սկսում են ծագել, ենթադրենք, հասարակական կարգի լայնածավալ խախտումներ։ Այդ դեպքում եւս հնարավորություն կա այդ միջոցառումը դադարեցնելու, սակայն այն ֆորմալ ձեւով չէր ընդգրկվում այս հոդվածի դիսպոզիցիայի մեջ։ Ուստի, այսպիսի առաջարկություն կա։

Եվ վերջին փոփոխությունը վերաբերում է «Սպանություն» հոդվածին։ Ինչպես ես նշեցի, մենք հանեցինք «սպանությամբ զուգորդումը «զանգվածային անկարգություններ» հոդվածից։ Ընդհանրապես զանգվածային անկարգությունների ժամանակ հանցագործություն կատարելը ըստ մեր Քրեական օրենսգրքի, այսօր էլ համարվում է պատիժը ծանրացնող հանգամանք։ Ի՞նչ է նշանակում պատիժը ծանրացնող հանգամանք։ Դա նշանակում է, որ դատարանը, երբ որոշի պատիժ նշանակել ինչ-որ մի հանցագործության համար։ Օրինակ, գողության համար, որը կատարվել է զանգվածային անկարգությունների ժամանակ դրա հետ կապված։ Այն պատիժը նշանակելիս ավելի պետք է հակված լինի ավելի խիստ պատիժ նշանակելու, որովհետեւ գոյություն ունի պատիժը ծանրացնող հանգամանք։ Այս դեպքում սպանության հետ կապված մենք առաջարկում ենք որակապես այլ մոտեցում ցուցաբերել։ Այսինքն՝ համարել, որ սպանությունը, որը զուգորդվել է զանգվածային անկարգություններով, պետք է դիտարկել որպես որակ տվող հանգամանք։ Այսինքն՝ անձը պետք է դատապարտվի ոչ թե սովորական սպանության համար, այլ, հին տերմինաբանությունն օգտագործելով՝ ծանրացուցիչ հանգամանքներում կատարված սպանության համար։ Այսինքն՝ սպանության 2-րդ հոդվածով։ Համեմատության համար նշեմ, որ եթե 1-ին մասով սովորական սպանության համար նախատեսվում է ազատազրկում 6-12 տարի, ապա ծանրացուցիչ հանգամանքներում կատարված սպանության համար նախատեսվում է ազատազրկում 8-15 տարի կամ ցմահ ազատազրկում։ Այսինքն՝ տարբերությունը ակներեւ է։ Մենք առաջարկում ենք սպանությունը դիտարկել որպես ծանրացուցիչ հանգամանքներում կատարված սպանություն։

Հաշվի առնելով, որ ունեմ դեռեւս մեկ րոպե 20 վայրկյան, ես կուզենայի մեկ անգամ եւս անդրադառնալ  մասնակցի խնդրին։ Ինչու՞ է աշխատանքային խումբը առաջարկել մասնակցի հատվածը համարել շատ կարեւոր։ Բանն այն է, որ զանգվածային անկարգություններ երեւույթին բնորոշ է հենց ամբոխը եւ ամբոխի տրամադրություններն են, որ առաջացնում են նման ծանր հետեւանքներ։ Շատ հաճախ յուրաքանչյուրն այդ ամբոխից առանձին իրարից կտրված երբեւէ չէր կատարի այն հանցագործությունները, որը նա կատարում է ամբոխի մեջ։ Ամբոխը առաջացնում է էյֆորիա, եւ դա հայտնի է անգամ սոցիալական հոգեբանության հայտնի դասականներից՝ Շիբուտանիից, որը նշել էր, որ ամբոխի մեջ անձը երբեմն կատարում է գործողություններ, որը ինքը կդատապարտեր սովորական պայմաններում։ Սակայն ամբոխի ազդեցության ներքո նա սկսում է կատարել շատ ծանր հանցագործություններ։

Ուստի, մեր նպատակը, նախ եւ առաջ, կանխարգելիչ էր, որպեսզի անձը, որը այդ ամբոխի մասն է, ինքը զգա նաեւ իր պատասխանատվության աստիճանը, որովհետեւ, եթե 20-30 մարդ կատարում են բռնի հանցագործություններ եւ սկսվել են զանգվածային անկարգությունները, ապա հետեւից լուռ հետեւող իրենց ընդամենը ոգեշնչող ամբոխը հազար հոգանոց եւս պետք է ունենա իր պատասխանատվության աստիճանը։

Սա էր հիմնական էությունը։ Ժամանակը սպառվեց։ Ես պատրաստ եմ պատասխանելու ձեր հարցերին։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հերթագրում՝ հարցերի համար։ Հերթագրվել է 11 պատգամավոր։ Առաջին հարցը՝ Էռնեստ Սողոմոնյան։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Պետրոսյան։ Պրն Հարությունյան, ոչ իրավաբան պատգամավորների համար, ճիշտն ասած, մի քիչ ծանր է կողմնորոշվելը իրավական ձեւակերպումների մեջ։ Մի պահ եկեք պատկերացնենք, որ այս հոդվածները չենք քննարկում։ Ընդհանրապես այլ բան ենք քննարկում։ Դուք ձեր խոսքի մեջ ասացիք, Անգլիայի հետ համեմատությունը տարեք նախադեպային իրավունքի վերաբերյալ եւ ասացիք, որ այս հոդվածից նախադեպայինը հանում ենք, իսկ այնտեղ մնում է։ Հիմա ստացվում է, որ մենք նախադեպային իրավունքի մեջ խտրականություն ենք դնում։ Կարելի՞ է այդպես։ Այսինքն՝ մի հոդվածից նախադեպայինը հանենք, մյուսում թողնենք, կարելի՞ է, թե՞ չէ։ Շնորհակալություն։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես հասկանում եմ, որ թեման ինքին բավականին բարդ է եւ դրա համար հստակեցնեմ իմ խոսքը։ Կարծում եմ այն սխալ է ընկալվել։

Ես ասացի, որ 3-րդ մասը գործող 225 հոդվածի իրականում  բնորոշ է նախադեպային իրավունք ունեցող երկրներին, որոնց մի մասը դրանից արդեն սկսել է հրաժարվել։ Բնական է, որ մենք պետք է դրանից հրաժարվենք։ Որեւէ այլ տեղ մենք նման դոկտրինալ մոտեցում այլեւս չենք ցուցաբերում։ Հենց դրանից ենք հրաժարվում։ Իսկ այն, որ մենք 104 հոդվածում՝ «սպանության» հոդվածում համարում ենք դա ծանրացուցիչ հանգամանք, խոսքը վերաբերում է սպանություն կատարողին։ Այսինքն՝ ակնհայտորեն պարզ է, որ մենք խոսում ենք սպանողի մասին։ 225-ի 3-րդ մասը չէր խոսում մարդասպանություն կատարած անձի մասին։ Այն խոսում էր զանգվածային անկարգությունների ժամանակ, օրինակ, բռնություն կատարող, հրկիզում կազմակերպող մեկի մասին եւ ոչ թե  այդ հրկիզման արդյունքում, ենթադրենք, այդ նույն տարածքի հակառակ ծայրում ինչ-որ մեկը անձ է սպանում։ Այդ դեպքերը վերացրեցինք մեր օրենքից։ Այնպես որ մենք նախադեպային իրավունքին բնորոշ այդ դոկտրինան ուղղակի հանեցինք մեր իրավունքից։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Էռնեստ Սողոմոնյան։

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Այսինքն՝ իմ հարցը կոնցեպտուալ է, ես տեսա, որ ընկալեցիք։ Այսինքն՝ այլ երկրների նախադեպային իրավունքի փորձից ելնելով, այնուամենայնիվ, մենք կարողանու՞մ ենք մեր օրենքների մեջ խտրականություն կատարել, թե՞ ոչ։ Կարճ ասեք՝ այո, թե՞ ոչ։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Այս դեպքում չհասկացա ձեր հարցը, կներեք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հակոբ Հակոբյան։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն ներկայացման համար, պրն Հարությունյան։ Դուք սահմանադրական կարգի խախտման հետ կապված բերեցիք երկու օրինակ, երրորդը չբերեցիք։ Բայց հստակ մեկ բան ասացիք, որ եթե Թուրքիայի պառլամենտում քննարկվում է Սահմանադրության հետ կապված փոփոխություն եւ այդ պահին ժողովուրդը հարձակվում է պառլամենտի վրա, դա սահմանադրական կարգի խախտում է։ Մյուս բոլոր երկրներում չկա հստակեցված այն իրավաբանական տերմինը կամ գործողությունների արդյունքում ծնված արդյունքը, որով մենք պետք է բնութագրենք սահմանադրական կարգի խախտում։ Լավ։ Նման երկրներում ինչպե՞ս են մոտենում։ Սա 1-ին հարցը։

2-րդը՝ դուք բնութագրեցիք, որ «զանգվածային անկարգություն» տերմին ստեղծողը նույնիսկ չհասկանալով դրա իրական իմաստը, հրաժարվեց այդ գաղափարից վերջապես։ Եվ զանգվածային անկարգությունը հեշտացնելու համար հարկավոր է չմտնել այդ ընդհանուր գաղափարի մեջ, վերլուծել, թե դա ի՞նչ է նշանակում, որտեղի՞ց է ծնվել, ինչպե՞ս է ծնվել, ովքե՞ր են կազմակերպել։ Բայց զանգվածային անկարգության մասնակիցներին պատժել խիստ։ Գիտե՞ք, պատճառահետեւանքային տրամաբանական կապով իմ մոտ հարց է առաջանում՝ ինչու՞ թողնել գործողությունը կազմակերպվի, հետո նոր մասնակիցներին, ովքեր, միգուցե, ընդհանրապես կապ չունեն սրա հետ, պատժվեն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Միգուցե, պարզաբանման ժամանակ հիշեք։ Խնդրեմ, պրն Հարությունյան։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Նախ, թույլ տվեք չհամաձայնվել։ Ես երկու օրինակ չբերեցի, այլ երեք։ Հիշեցնեմ ձեզ։ 1-ին օրինակը, երբ երկիրը ընդամենը նշում էր ինչպես մեր գործող օրենսդրությունը։ Սահմանադրական կարգի տապալումը պատժվում է։ Դա երկրների զգալի մասն է։ 2-րդ խումբ երկրները՝ Գերմանիա եւ Արգենտինա, որոնք նշում էին հիմնարար սկզբունքներ։ 3-րդ խումբ երկրները, որոնք նշում են Սահմանադրության փոփոխությունը բռնության ազդեցության տակ։ Այստեղ խոսքը չէր վերաբերում Թուրքիայի պառլամենտում քննարկման ժամանակ։ Խոսքը վերաբերում էր, երբ Թուրքիայի պառլամենտը հնարավորություն ունի փոփոխելու Սահմանադրությունը։ Գիտեք, որ ոչ բոլոր երկրներն են, որ Սահմանադրությունը փոխում են հանրաքվեով։ Շատ երկրներում նախատեսված է բարձր քվորում մասնակցության եւ ընդունման շատ բարձր ձայներ խորհրդարանում, սակայն ընդունվում է այն խորհրդարանի կողմից։ Օրինակ, երեք 5-րդ եւ այլն։

Հիմա, ինչպես՞ են մոտենում այս հարցին այլ երկրները։ Բանն այն է, որ մենք փորձեցինք դա պարզել եւ դիմել ենք բազմաթիվ երկրների։ Նման նախադեպեր գրեթե չկան։ Եվ շատ երկրներ պատասխանեցին, որ թեեւ առկա է նման հանցակազմը, սակայն որեւէ մեկնաբանություն դատական ձեզ ուղարկել  չենք կարող, որովհետեւ նման նախադեպեր չկան։ Գերմանացիները նշեցին շատ հստակ, որ սա պատմականորեն եկած բան է։ Սակայն ներմուծումից հետո այդ նորմ երբեւէ չեն ունեցել այդ հոդվածով քրեական հետապնդում։ Ուրեմն, այստեղ չկա դատական մեկնաբանությունների փորձ եւս։

2-րդ հարցը՝ ինչու՞ թողնել, որ կազմակերպի, հետո քրեորեն պատժել, ով կարող է՝ կապ չունի։ Այս երկու դրույթների հետ համաձայն եմ։ Չարժի թողնել, որ դա կազակերպվի եւ  չարժի պատժել նրան, ով կապ չունի։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Հակոբ Հակոբյան։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Պատժել մարդկանց, ովքեր որ կազմակերպչական կամ գործողությունների իրական  նպատակի հետ կապ չունեն։ Սա շատ կարեւոր խնդիր է, որովհետեւ դուք ասացիք, որ զանգվածային անկարգության ժամանակ այն մարդը, ով գողություն կկատարի, նրան պետք է պատժել ավելի խիստ, այն մարդը, ով սպանություն կգործի, նրան ոչ թե 6-12 տարի, այլ 8-15 տարի պատժել։ Դուք սա ասացիք, դրա համար եմ ասում, արդյոք այդ մարդն է մեղավորը։ Չէ՞որ ինքը գտնվում է հանցակազմի մեջ, նրան դրդել են դեպի այդ գործողությունը։ եվ ոչ մեկը նրա ձեռքը չի բռնել, չի ասել՝ մի արա, որովհետեւ սա չի կարելի։ Իսկ կարգի փոփոխության ժամանակ դուք ասացիք, որ այն մարդիկ, ովքեր անմիջապես չեն հրամայել, անմիջապես չեն կազմակերպել, կազմակերպել են 2-րդ կամ 3-րդ անձի միջոցով, ապա նրանք մասնակից չեն ոչ սահմանադարական կարգի խախտմանը, ոչ զանգվածային անկարգությունների կազմակերպմանը եւ այլն։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես 2-րդ մասը չեմ ասել, որովհետեւ հանցագործության կազամակերպիչն ունի իր հստակ սահմանումը եւ Քրեական օրենսգիրքը դա տվել է ընդհանուր  մասում։ Եվ այստեղ նոր բան չենք հայտնագործելու, որովհետեւ տեսչությունը նույնն է գրեթե բոլոր երկրներում։ Ի՞նչ է կոչվում կազմակերպիչ։ Մասնավորապես, օրինակ, տեսությունը, երբ կազմակերպիչը սահմանում է, ասում է կազմակերպիչ, բութ, անձը, որը կազմակերպել է, ինչպես նաեւ անձ, որը ղեկավարել է։ Այսինքն՝ թեեւ չեն ասում կազմակերպիչ կամ ղեկավար, սակայն ընդհանուր մասը եւ տեսությունը հստակորեն ասում է՝ ղեկավարը եւս համարվում է կազմակերպիչ եւ այլն։

Հիմա երկրորդը, եթե նրանց ձեռքը չենք բռնել, ով հանցագործություն էր կատարել, ոչ ոք չի ասել, որ դա չի կարելի անել, կարծում եմ դրա կարիքը չկա։ Կարիքը չկա մեկի ձեռքը բեռնել եւ ասել սպանություն չի կարելի կատարել, բայց սպանությունը, որը կատարվում է զանգվածային անկարգությունների ժամանակ, այն, անշուշտ, շատ ավելի ծանր հանցագործություն է աշխատանքային խմբի համոզմամբ, քան սովորական սպանությունը։ Կան որոշակի դեպքեր, երբ մենք համարում ենք կատարված հանցագործությունը շատ ավելի ծանր։ Օրինակ, սպանություն։ Հիմա մի քանի օրինակներ բերեմ, որոնք այսօր առկա են մեր Քրեական օրենսգրքում։ Օրինակ, խուլիգանական դրդումներով սպանությունը։ Այն համարվում է ծանրացուցիչ հանգամանքներում կատարված սպանություն։ Նորից եմ կրկնում, ներողություն, որ օգտագործում եմ հին տերմինաբանությունը, սակայն այն տարածված է։ Կամ սպանությունը զուգորդված ահաբեկչությամբ։ Ինչու՞ սպնությունը զուգորդված ահաբեկչությամբ մենք պետք է դիտենք որպես ծանրացուցիչ հանգամանքներում կատարված սպանություն, իսկ սպանությունը զուգորդված մասսայական անկարգություններով չպետք է դիտենք այդպիսին։ Աշխատանքային խումբը հանգեց այն եզրակացության, որ սրանք նույն հարթություններում գտնվող հանցակազմեր են եւ երկուսն էլ պետք է դիտել ծանրացուցիչ հանգամանքներում կատարված սպանություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Վիկտոր Դալլաքյան։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հարությունյան, կխնդրեի չորս հարցի պատասխանել։ 1-ին հարցը։ Ներկայացված օրինագիծը 2008թ. մարտի 1-2-ի Երեւան քաղաքում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունների հետ կապված այդ անձանց վերաբերյալ, այդ թվում՝ յոթի գործով անցնող անձանց վրա կտարածվի, թե՞ ոչ։ Եթե կտարածվի, ի՞նչ չափով։ Եթե չի տարածվի, ինչու՞ չի տարածվի։

2-րդ հարցը՝ արդյոք  ներկայացված օրինագիծը դուք չեք համարում որպես դատախազության կողմից մարտի 1-2-ի ողբերգական իրադարձությունների հետ կապված անձանց նկատմամբ գործեր սարքելու վերաբերյալ սրբագրումներ իրականացնելու միջոց։

3-րդ հարցը՝ արդյոք ներկայացված օրինագիծը միջազգային փորձաքննության չե՞ք ուղարկելու։ Ես կարծում եմ, որ անհրաժեշտություն կա միջազգային փորձաքննության ուղարկել։

Եվ վերջին հարցը՝ ի՞նչ եք կարծում, որ հրապարակային կոչերը, որի  մասին այստեղ նշված է, ես իմ ելույթում դրան կանդրադառնամ հանգամանորեն, դրանք կարո՞ղ են տարաբնույթ մեկնաբանույթուններ ստանալ հատկապես ժողովրդավարության ցածր մակարդակ ունեցող, ես դա ցավով եմ ասում, ՀՀ նման երկրում։ Օրինակ, ՀՀ սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոփոխելուն ուղղված հրապարկային կոչերը։ Հիմա, ենթադրենք, Օպերայի հրապարակում ընթանում է հանրահավաք, մենք զրուցել ենք այս հարցերով, բայց ես ուզում եմ հրապարկային դուք պատասխանեք, եւ մարդիկ հայտարարում են, որ պետք է տապալել այս իշխանություններին։ Հրապարակային կոչ են անում եւ դրան որեւէ գործողություն կոնկրետ չի հետեւում եւ նրանք տուն են գնում։ Հիմա, ՀՀ գլխավոր դատախազությունը սա կարող է օգտագործել եւ մարդկանց տանել պատժել։ Այսինքն՝ կոչերի հետ կապված, որոնք կոնկրետ գործողությունների չեն հանգեցրել, եւ բազմաթիվ նման օրինակներ կան, պետք է շատ զգույշ մենք լինենք, որովհետեւ, եթե դուք կոչ եք արել, օրինակ, բայց նախագահական նստավայրի վրա չեք  հարձակվել, կոնկրետ գործողությունների չեք դիմել, ապա ես կարծում եմ, որ այդ կոչերի նկատմամբ բոլորովին այլ մոտեցում պետք է ցուցաբերել։ Կխնդրեի ձեր վերաբերմունքը այս հարցում։ Ես ընդհանրապես կարծում եմ, որ նմանատիպ կոչերի հետ կապված քրեականացումը անընդունելի է։ Ես շեշտում եմ հատկապես Հայաստանի նման ժողովրդավարության ցածր մակարդակ ունեցող երկրում։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Եվ այսպես ձեր առաջին հարցը՝ յոթի գործով կտարածվի՞, թե՞ չի տարածվի։ Եթե տարածվի, ապա ի՞նչ չափով։ Սկսենք 300 հոդվածից, որով տված սահմանումը հստակեցնելով նեղացնում է հանցակազմը, իսկ նեղացնելը նշանակում է, որ ինչ-որ հատվածներ դուրս են մնում դիսպոզիցիայից։ Մեջբերեմ Սահմանադրության 22 հոդվածը. «Արարքի պատժելիությունը վերացնող օրենքը ունի հետադարձ ուժ»։ Կարծում եմ պատասխանեցի այդ հարցին։

225 հոդվածի 3-րդ մասը, որով մեղադրվում են յոթ անձինք, ուժը կորցրած է ճանաչվում։ Դա նշանակում է, որ դատախազը ստիպված է լինելու վերաորակել արարքը։ Իհարկե, ինչպես է վերաորակելու, ես չեմ կարող ասել։ Սակայն այն, որ 225 հոդվածի 3-րդ մասը ուժը կորցրած է ճանաչվում, դա ակնհայտ է։ Եթե մեզ մինչեւ 2-րդ ընթերցում հաջողվի հստակեցնել նաեւ 225 հոդվածի 1-ին, 2-րդ եւ 4-րդ մասերը, կարծում եմ սա էլ ավելի նոր խնդիր կառաջացնի, որովհետեւ ստիպված կլինի վերաորակել ավելի նեղ սահմանումների շրջանակներում։

2-րդ հարցը՝ արդյոք փորձ չի՞ արվում սրբագրել դատախազության արածը։ Իհարկե, ցանկացած հստակեցում առաջին հերթին կարող է մտահոգություն առաջացնել, որովհետեւ այն հստակ է։ Բայց ես կարծում եմ, որ մենք դրանից չպետք է վախենանք։ Դա էր մեր առջեւ դրված խնդիրը։

3-րդ հարցը՝ միջազգային փորձաքննության հետ կապված։ Հատուկ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել այս հարցի համար, որովհետեւ ես վրիպեցի իմ ելույթում եւ չնշեցի, որ նախագիծը ուղարկված է փորձաքննության Վենետիկի հանձնաժողով։ Ուշադրություն դարձրեք, որ մենք չենք առաջարկել, պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովը չի առաջարկել ձեզ, որպեսզի այս նախագիծը քննարկվի 24 ժամվա ռեժիմով կամ նմանատիպ այլ ռեժիմներով, որովհետեւ մենք ակնկալում ենք մինչեւ 2-րդ ընթերցում ստանալու միջազգային փորձագետների եզրակացությունը այս նախագծի հետ կապված եւ պատրաստ ենք լրջորեն նրանց հետ համագործակցելու, որպեսզի նախագիծը ամբողջովին համապատասխանի եվրոպական չափանիշներին։

2-րդ ընթերցումը ենթադրում ենք տեղի կունենա հաջորդ քառօրյայի ժամանակ եւ փորձագետները խոստացել են մինչ այդ տրամադրել իրենց եզրակացությունը, որը եւս ձեզ հասանելի կլինի։

4-րդ հարցը՝ կոչերի հետ կապված,  արդոք ճի՞շտ է պահպանել այս կոչերը որպես ընդհանրապես հանցակազմ, թե՞ նա կարող է տարածական մեկնաբանություն ստանալ։ Ես պետք է նշեմ, որ 301 հոդվածը ինքնին անցել է միջազգային փորձաքննություն վերջերս եւ եզրակացությունը շատ հետաքրքիր է։ Ես բերել եմ ինձ հետ այդ եզրակացությունը։ Եթե ցանկություն ունենաք, վերջում այն կտրամադրեմ ձեզ։ Այն նշում է հետեւյալը, որ հոդվածը ինքնին որեւէ ձեւով չի խախտում Եվրոպայում ընդունված նորմերը։ Սակայն որեւէ ձեւով սա չի կարող խոչընդոտել այն սխալ մեկնաբանելուց կամ չարաշահելուց, ինչպես եւ ցանկացած հոդված։ Բայց ես կարծում եմ, որ եթե որեւէ հոդված կարող է չարաշահվել, բայց ինքը համապատասխանում է իր հստակությամբ եվրոպական չափանիշներին, մենք չպետք է այդ պատճառով այդ հոդվածը հանենք մեր Քրեական օրենսգրքից։ Բազմաթիվ երկրներ, որ մենք ուսումնասիրել ենք, այնտեղ կան նման հոդվածներ, եւ ես կարծում եմ, որ մենք պետք է եւս հավատարիմ մնանք դրան եւ հետամուտ լինենք այն խնդրին, որպեսզի մեզանում տարածական մեկանբանություններ չլինեն, որպեսզի մեզանում լինի անկախ դատական համակարգ։ Ի դեպ, ի տարբերություն մյուս բոլոր հոդվածների, այս հոդվածով, այնուամենայնիվ, գոյություն ունի նաեւ միջազգային դատական պրակտիկա։

Եվ վերջապես ուզում եմ հիշեցնել ձեզ, որ 301 հոդվածի հետ կապված առկա է Սահմանադրական դատարանի որոշում, որը տվել է այն հիմնական ուղենիշերը, որը ես ամբողջովին կիսում եմ, որոնցով պետք է ղեկավարվեն օրենքը կիրառողները։ Մասնավորապես, շատ հստակ տարանջատման գիծ է անցկացված քաղաքական դիրքորոշումն արտահայտելու եւ բռնության կոչերի միջեւ։ Դա այսօր առկա է Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ։ Եվ ցանկացած դատարան, որը կուսումնասիրի մեր երկրում իրավունքի աղբյուր հանդիսացող Սահմանադրական դատարանի որոշման հետ, կհամոզվի դրանում։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Վիկտոր Դալլաքյան։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հարությունյան, հանգամանալից պատասխանների համար։ Ես, բնականաբար, իմ ելույթում կանդրադառնամ ձեր պատասխաններին։ Մեկ ճշգրտում։ Կարելի՞ է հուսալ, որ այս փոփոխությունների արդյունքում  յոթի գործով անցնող անձինք ազատություն կստանան։ Այո՞, թե՞ ոչ։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Պատասխան չունեմ։ Ես չեմ կարող ձեզ ասել մի բան, դա կլինի իմ կողմից շատ անպատասխանատու։ Նման հարցով կարող եք դիմել դատախազին։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Սամվել Նիկոյան։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Դատախազը կապ ունի այնքան, որ դատախազն է, որը պետք է համապատասխանեցնի մեղադրանքը նոր օրենքին։ Դատախազը պարտավոր է մեղադրանքը համապատասխանեցնել նոր օրենքին։

Ս.ՆԻԿՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հարությունյան, ես լսեցի պատասխանները, թե ինչու՞ 225 հոդվածի 1-ին մասը, որ աշխատանքային խմբում քննարկվել էր եւ, կարծես թե, զանգվածային անկարգության բնութագրումը արդեն որոշակի տեսք էր ստացել։ Կային տարբերակներ, չընդունվեցին։ Վերջում փորձագետների օգնությամբ տեսքի էր բերվել։ Եվ կարծես թե կար բնութագրումը, որտեղ շատ կարեւոր հանգամանք կար՝ ուղղվածության օբյեկտը։ Դա հասարակական անվտանգությունն էր։ Դրանք շատ կարեւոր էին։ Հասկացա, թե ինչու՞ այստեղ տեղ չի գտել։ Դուք ասացիք, որ նախագիծը ուղարկել եք փորձաքննության։ Ես ուզում եմ հարցնել միայն այս նախագիծն եք ուղարկել փորձաքննության, թե՞ ուղարկել եք աշխատանքային խմբի աշխատանքի արդյունքները։ Այսինքն՝ ինչի մասին ես խոսում էի։

2-րդ հարցը՝ քննարկումների ժամանակ ես իմ մտահոգությունը արտահայտել եմ 225 հոդվածի 5-րդ մասի կապակցությամբ, չնայած ընդունելով ձեր բոլոր այն տեսակետները, ինչի համար է անհրաժեշտ այս ավելացումը։

Միահոգությունների մասին, որ հնչեցրել եմ այնտեղ, ուզում եմ հիմա ավելացնել հետեւյալը, որ զանգվածային անկարգություններին մասնակցելն ինքնին դարձնում ենք քրեորեն պատժելի եւ ասում ենք, որ այնտեղ անմիջապես պետք է հեռանան, որպեսզի պատասխանատվությունից խուսափեն։ Այստեղ մենք չե՞նք վնասում վկայի ինստիտուտը։ Ըստ էության, մենք ասում ենք, որ բոլորը պետք է անմիջապես հեռանան։ Եթե հեռանում են, վկաներ չեն լինում։ Կամ մի տեղ զանգվածային անկարգություն է եւ խանութ են ջարդում։ Այնտեղ հավաքվածները պետք է անմիջապես հեռանան։ Եվ որեւէ քաղաքացի չի կարող կանգնել եւ տեսնել, հետո վկայել, թե ինչ է տեղի ունեցել։ Այսինքն՝ մենք վկայի ինստիտուտն ենք այստեղ վերացնում։ Եվ վերջում մնում է, որ այնտեղ վկայություններ կտան ոստիկանները։

Ինձ մի փոքր մտահոգում է անհապաղ հեռանալը, որովհետեւ, ենթադրենք, 50 հազարանոց միտինգ է, որը վերածվել է զանգվածային անկարգության, վերջին ցուցարարի հեռանալը կարող է տեւել նաեւ մեկ ժամ։ Այդ կարելի էր հստակեցնել անհապաղ, որպեսզի իրավակիրառական պրակտիկայում շատ ավելի հստակ այն կիրառվի։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Նախ, ինչ է ուղարկվել փորձաքննության։ Փորձաքննության ուղարկվել է այն նախագիծը, որը հիմա քննարկում ենք ձեզ հետ։ Փորձաքննության ուղարկվել է այն երեք մասերը, որոնք դուրս եկան քննարկումից։ Աշխատանքային խմբի կողմից մշակվել եւ փորձաքննության ուղարկվել է հարցադրում՝ արդյոք մեր գործընկեր իրավաբանների, այդ թվում՝ Զարուհի Փոստանջյանի դիրքորոշումը ճիշտ է, որ եթե փոխվում է հոդվածը, ապա դա ինքնին նշանակում է նոր պատասխանատվություն, եւ այս հիմքով պետք է դադարեցվի քրեական հետապնդումը՝ կապ չունի ինչ բովանդակությամբ։ Այս երեք հարցերն են ուղարկված փորձաքննության։

Եզրակացությունները ստանալուց հետո ես արդեն ձեզ այն կներկայացնեմ։ Իմ կարծիքը ձեզ արդեն ներկայացրել էի, որ վստահ եմ ինչպիսի փորձակցություն եք ստանալու վերջին հարցով։

5-րդ մասի հետ կապված, պրն Նիկոյան, ձեր խոսքը ինձ մտահոգեց։ Եվ ես հասկացա, որ մենք հավանաբար հեղինակներով մի սխալ ենք արել։ Կարծում եմ, որ մինչեւ եզրափակիչ խոսքը մենք դրա մասին կխոսենք։

5-րդ մասը ամբողջովին տրամաբանական է, եթե 1-ին մասը փոփոխվում է։ Եվ եթե 1-ին մասում այն սահմանումը, խոսքը վերաբերում է խմբային գործողություններին, որոնք սպառնում են հասարակական անվտանգությանը, հասկանալի է, թե ինչ է նշանակում մասնակից։ Մասնակից նշանակում է այն խմբային գործողությանը մասնակցելը, որը սպառնում է հանրային անվտանգությանը։ Երբ հանվել է այդ հստակեցումը, ես սկսեցի հասկանալ, որ մենք 5-րդ մասը չենք կարող այստեղ թողնել։ Համենայն դեպս, այն կարող է դառնալ վտանգավոր՝ մեկնաբանությունների առումով։ Եվ ես համահեղինակների հետ կքննարկեմ դա եւ եզրափակիչ խոսքում կասեմ մեր վերջնական դիրքորոշումը։ Բայց շնորհակալություն, որ ուշադրությունս հրավիրեցիք դրա վրա։

Անհապաղ հեռանալը, ես չեմ կարծում, որ անհապաղ հեռանալը պետք է հստակեցնել։ Դա դատարանի կողմից կմեկնաբանվի։ Իրավունքը ընդհանրապես շատ ողջամիտ բան է։ Ես չեմ պատկերացնում, որ որեւէ ողջամիտ դատարան, եթե այնտեղ ամբոխ է եւ մարդը փորձում է հեռանալ, կամ հնարավորություն չունի, օրինակ, հեռանալու, որովհետեւ բոլոր կողմերից, ենթադրենք, պրոբլեմներ է, որեւէ դատարան կարող է նրան համարել խմբային գործողությունների մասնակից, որը վտանգում է հասարակական անվտանգությունը։

Ինչ վերաբերւմ է վկայի ինստիտուտին։ Վկայի ինստիտուտը վտանգելը ես չեմ կարծում, որ մենք չպետք է գնանք այս հանցագործության կանխարգելմանը վկայի ինստիտուտը փրկելու համար։ Իրականում, ինձ թվում է, որեւէ լուրջ վտանգ մենք չենք ստեղծում դրանով։

5-րդ մասի համար հատուկ շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ստեփան Ասլանյան։

Ս.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Հարգելի պրն Հարությունյան, շատ հետաքրքիր է, մեծածավալ աշխատանք է իրականացված, ինչը դրական եմ գնահատում։ Մի խնդիր, ես, իհարկե, ժամկետների հարցում հստակ չեմ տիրապետում բավարար է, թե՞ ոչ։ Սակայն կուզեի անդրադառնալ 300 հոդվածի 2-րդ մասին՝ տարածքային ամբողջականության խախտելը։ Ըստ էության, այս հոդվածում 10-15 տարի ժամկետ է նախատեսվում։ Ես կարծում եմ, օրինակ, կոմունիստները, իսկապես, կգնդակահարեին այս հոդվածի տակ մարդուն, բայց քանի որ գնդակահարության հոդվածը հանվել է, ի՞նչ կարծիքի եք, որ այս հոդվածում մենք կիրառենք պատժամիջոցը ցմահ, որովհետեւ ՀՀ ցանկացած թիզ հողը ենթակա է մարդուն ամենածանր պատժին արժանացնել։ Շնորհակալություն։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Մեկ անգամ եւս կրկնեմ այն սկզբունքը, որին հավատարիմ փորձեցինք մնալ աշխատանքային խմբով։ Մեր առջեւ դրված չէ խնդիր վերանայել պատժաչափերը։ Եվ դրանով է պայմանավորված եղել այն, որ մենք ոչ մի պատժաչափ չառաջարկեցինք փոխել։ Այսօր այն մասը 300 հոդվածի՝ տարածքային ամբողջականությունը խախտելը բռնությամբ խախտելուն ուղղված գործողությունները եւ այն պատժվում է 10-15 տարի ժամկետով, դրա համար մենք ուղղակի պահպանեցինք այդ ժամկետը այս հոդվածով։ Ճիշտն ասած, ցմահ ես չեմ կարծում, որ մենք պետք է գնանք դրան։ Ի դեպ ասեմ, որ այս հանցագործությունը Հայաստանի համար ոչ մի նշանակություն չունի։ Նման հանցագործություն ամրագրում են երկրներ, որտեղ կան կոմպակտ բնակվող փոքրամասնություններ եւ որտեղ սպառնում է նման վտանգ, որ անջատողական տրամադրությունների հետեւանքով նրանք զենքը ձեռքին կանջատվեն հանրապետությունից, առանձին տարածք, կհայտարարեն իրենց անկախ երկիր եւ այլն։

Հայաստանի համար սպառնալիք այս հանցագործության չկա։ Ինչու՞ մենք պահպանեցինք սա։ Մի պատճառով, որովհետեւ, քանի որ այն կար, դրա հանելը ավելի շատ հարցականներ կառաջացներ՝ ինչու՞ հանեցիք, Միայն դրա համար ենք մենք պահպանել։ Թեեւ, եթե  հիմա ես լինեի այլ պայմաններում եւ վտանգ չլիներ քաղաքական շահարկումների հանելու, ես կառաջարկեի այդ հոդվածից հրաժարվել։ Հայաստանի համար այն բացարձակապես տեսական է եւ դրա շանսերը իմ գնահատմամբ զրո են։ Ուղղակի զրո։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հարությունյան, անշուշտ, ես ելույթ էլ կունենամ։ Նախ, պետք է արձանագրեմ, որ աշխատանքային խմբում մեծածավալ աշխատանք է կատարվել, նաեւ ներգրավված են պրոֆեսիոնալներ։ Հարցերս հետեւյալ են։

1-ին՝ արդյոք դուք, որպես աշխատանքային խմբի ղեկավար, համարո՞ւմ եք, որ նպատակին հասել է խումբը։ Այն է՝ ամրագրված է իրավական որոշակիության սկզբունքը ձեւակերպումներում։

2-րդ հարցը վերաբերում է իշխանություն յուրացնելու ձեւակերպմանը։ Արդյոք, այնուամենայնիվ, երբ Քրեական օրենսգրքի այս հոդվածները ներառող բաժինը վերնագրված է «Պետական իշխանություն յուրացնելը», արդյոք այս դեպքում խառնաշփոթ չի առաջանում։

3-րդ հարցս վերաբերում է նախապատրաստության փուլում դրա մասին իրավապահ մարմիններին կամավոր հայտնած անձին պատասխանատվության ազատման մեխանիզմին։ Արդյոք ցանկացած անձ պետք է ներկայացնի, թե՞ նախապատրաստական փուլին մասնակցող անձը կարող է։ Եվ որքանո՞վ եք դուք այս նորմի իրացումը տեսնում համադրելի Քրեական օրենսգրքի 335 հոդվածի հետ հանցագործության մասին չհայտնելը։ Առնվազն արտահայտություններն օգտագործելով, մասնավորապես, 335 հոդվածը խոսում է հաստատապես հայտնի նախապատրաստվող ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործության մասին չհայտնելը։ Արդյոք այս ձեւակերպումը համահունչ է նաեւ 335 հոդվածի նորմերին։ Այսինքն՝ որքանո՞վ է սա նաեւ նպատակահարմար դարձնում։

Վերջին հարցս՝ արդյոք պատժաչափերի վերանայումը հնարավոր համարու՞մ եք եւ այդ շրջանակներում նաեւ քրեական իրավունքի մեկ կարեւոր սկզբունքի ամբողջական իրացումը։ Այն է, որ պաշտոնատար անձինք պետք է ավելի խիստ պատասխանատվության ենթարկվեն, քան քաղաքացիները։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Հարց առաջին՝ նպատակին հասե՞լ է արդյոք խումբը եւ ապահովել է իրավական որոշակիությունը։ Մեր կարծիքով աշխատանքային խմբի տարբերակում արվել է հնարավորը, որպեսզի հասնենք իրավական որոշակիության։ Իհարկե, վստահ եմ, որ շատ ավելի կարող անձինք կարող են գտնվել, որոնք կարող են ավելի մոտեցնել։ Մեր հնարավորությունը եղել է սա, փորձել ենք աշխատել բաց ռեժիմով եւ հասել  ենք այս արդյունքին։ Դեռ մի քիչ էլ նահանջել ենք,  ինչպես տեսաք մեր նախագծով։

2-րդ՝ արդյոք յուրացումը խառնաշփոթ չի առաջացնում։ Մեր կարծիքով՝ ոչ, չի առաջացնում որեւէ խառնաշփոթ։

3-րդ հարցը՝ 335 հոդվածի հետ կապված արդյոք մենք հակասություններ չե՞նք առաջացնում։ Չենք առաջացնում։ 335 հոդվածը չի խոսում հանցակցի մասին։ Իսկ առաջարակվող հոդվածը խոսում է հանցակցի մասին։ Իհարկե, դա ուղղակիորեն գրված չի։ Բայց, եթե դուք ուսումնասիրեք մեր ողջ Քրեական օրենսգիրքը, ապա կտեսնեք, որ մոդուսը նույնն է։ Այսինքն, երբ խոսքը վերաբերում է հանցակցին, մենք խոսում ենք նույն հոդվածում, իսկ 335 հոդվածը խոսում է հանցակցություն չունեցող որեւէ այլ անձի մասին, որին հայտնի է համապատասխան տեղեկություն եւ նա չի հայտնել։

Ի դեպ, մեր գործընկերներից մեկը նախորդ խորհրդարանում կատակով առաջարկել  էր չիմանալ հայտնելու համար եւս մտցնել առանձին հոդված։

Եվ 4-րդը՝ հնարավոր եմ համարում արդյոք պատժաչափերի վերանայումը։ Սկզբունքորեն հնարավոր համարում եմ։ Ներկայացրեք առաջարկությունը, մենք կփորձենք այն քննարկել։ Թեեւ ես ասեմ, որ այս փուլում ձեռնպահ կմնայի պատժաչափերը վերանայելուց։ Սակայն, եթե հույժ անհրաժեշտություն տեսնում եք, առաջարկեք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շատ կարճ անդարդարձ։ Պրն Հարությունյան, չիմանալ հայտնելը արդեն սուտ մատնություն է եւ Քրեական օրենսգիրքը պարունակում է այդպիսի հոդված։ Ասածիս վերջին հատվածի հետ կապված պատժաչափերն էլ են, ըստ էության, ուղղակիորեն առնչվում նաեւ որոշակիության սկզբունքի եւ պատժի համաչափության սկզբունքի հետ, ինչը նաեւ նույնպես քրեական իրավունքի կարեւոր սկզբունքներից մեկն է։ Այսպես շռայլորեն տարիներ բաշխել այնպիսի հանցագործությունների համար, որոնք, ըստ էության, նաեւ իրականության մեջ չեն կարող իրականացվել չզուգորդված շատ ավելի ծանր այլ հանցագործություններով, չի լինում։ Հետեւաբար, այստեղ համաչափության ինստիտուտը, մանավանդ այնպիսի գործողություններ, որոնք բռնության կամ դրա սպառնալիքով չեն արտահայտվել, ինչպես օրինակ ահաբեկչական ակտեր եւ այլն, արդյոք համաչափ է դառնում այս դեպքում ահաբեկչությամբ իրականացվողը եւ ոչ այդպիսի միջոցով իրականացվողը։ Առաջարկությունը կներկայացնենք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, արձագանքը կլինի ընդմիջումից հետո։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Արձագանքի կարիք չկա։ Կարծում եմ ելույթում կասեմ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շատ ավելի լավ։

Ընդմիջում։


Ժամը 16:30

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները։ Հիշեցնեմ, որ քննարկվում է Ազգային ժողովի պատգամավորներ Դավիթ Հարությունյանի, Ավետ Ադոնցի, Արծրունի Աղաջանյանի եւ Արմեն Ռուստամյանի կողմից ներկայացված «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկույցը ներկայացվեց պատգամավոր Դավիթ Հարությունյանի կողմից, հերթագրվել են 11 պատգամավորներ։ Այժմ Պրն Հարությունյանին հարց կուղղի պատգամավոր Ռուզաննա Առաքելյանը։ Խնդրեմ, տիկին Առաքելյան։

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Հարությունյան, «զանգվածային անկարգություններ» ձեւակերպումը դուք համարում եք, որ սա հնարավոր է փոխել, մանավանդ որ ասացիք՝ դա ավելի խորհրդային ժամանակների ձեւակերպում է։

Արդյոք քննարկվե՞լ է այս հարցը եւ եթե հնարավոր եք համարում, այդ դեպքում, եթե փոխվում է այդ ձեւակերպումը, դրանով պայմանավորված կարո՞ղ են փոխվել նաեւ որոշ նորմեր կամ հոդվածների ենթակետեր։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես նշեցի, որ այսօր, ցավոք սրտի, չկա «զանգվածային անկարգություն» հասկացությունը Քրեական օրենսգրքում։ Ցանկալի էր, որ փոխվի, սակայն նշեցի նաեւ պատճառը՝ ինչու չփոխվեց։

Եթե փոխվի, կարծում եմ, այո՛, նպատակահարմար է, որպեսզի փոփոխություններ մտցվեն նաեւ 2-րդ եւ 4-րդ մասերում։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Լիլիթ Գալստյան։

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, սկսեմ այն տեղից, որ դուք արդեն մի քանի անգամ նշեցիք, որ «զանգվածային անկարգություններ» արտահայտություն սահմանումը չունենք, եւ անցնեմ հարցիս, որը վերաբերում է նախագծի 3-րդ հոդվածի վերջին մասին՝ «Եթե որեւէ միջոցառում վերածվում է անկարգության, ապա այդ վայրից անհապաղ հեռացած անձը ենթակա չէ պատասխանատվության», սա նշանակում է՝ այն անձը, որը չհասցրեց անհապաղ հեռանալ, ինքը ենթարկվում է պատասխանատվության։

Ես այստեղ իրավական, ասենք թե, անորոշ ձեւակերպման անորոշակիություն եմ տեսնում, բայց շատ ավելի կարեւորն այստեղ այն անձի իրավունքի պաշտպանությունն է, որին չհաջողվեց անհապաղ հեռանալ։ Եվ այստեղ նախ՝ ի՞նչ է նշանակում այս, անհապաղ հեռանալու հանգամանքն եմ շատ անորոշ տեսնում։

Եվ երկրորդ հանգամանքը՝ նաեւ պատասխանատվությունը եւ հնարավոր է, որ անհապաղ չհեռանալն ունի հիմնավոր այլ, այլ, այլ պատճառներ։ Մի խոսքով, շատ անտրամաբանական եմ սա տեսնում։

Եվ երկրորդը՝ պարզապես, խմբագրական առաջարկություն՝ հոդված 300-ի «Իշխանություն յուրացնելու մեջ դատարանի լիազորությունների» կամ ընդհանրապես մարմինների լիազորություններ, կարծում եմ, «ստանձնել» բառը ճիշտ կլիներ փոխարինել «իրականացնել», որովհետեւ ստանձնելը տրամաբանորեն իր մեջ ունի այն երանգը, որ մեկը փոխանցում է մյուսին, իսկ իրականացնելը կարող ես նաեւ այդ փոխանցման իրականացնել։ Պիտի առաջարկեի «ստանձնելը» փոխարինել «իրականացնել» բառով, բայց ավելի կարեւորում եմ առաջին հարցս։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Իհարկե, լավ չի, որ անտրամաբանական եք գնահատում ցանկացած բան, ես կարծում եմ, ընդհանրապես չարժի իրար աշխատանքի արդյունքը գնահատել նման ձեւով, բայց ես անդրադառնամ տրամաբանությանը։

Ընդհանրապես իրավունքում արժե միշտ հավատարիմ մնալ ֆորմալ տրամաբանությանը։ Ձեր առաջին ասածը չի բխում ֆորմալ տրամաբանությունից։ Այսինքն, եթե դուք ասում եք, որ՝ ով չհեռացավ անհապաղ, նա ենթակա է քրեական պատասխանատվության, դա ամենեւին ֆորմալ տրամաբանության հիման վրա չէր կարելի եզրակացնել հոդվածի տեքստից։

Բերեմ պարզ օրինակ՝ պատկերացրեք մենք գրեինք «անմեղսունակ անձինք ազատվում են քրեական պատասխանատվությունից», ի դեպ ասած, նման հոդված կա Քրեական օրենսգրքում։ Հարց՝ նշանակու՞մ է արդյոք, որ բոլոր մեղսունակ անձինք ենթակա են քրեական պատասխանատվության, իհարկե՝ ոչ։ Ուրեմն, եթե մենք նշում ենք, որ այս դեպքերում անձինք ազատվում են, կներեք, ոչ թե ազատվում են՝ ենթակա չեն քրեական պատասխանատվության, դա չի նշանակում, որ սա միակ դեպքերն են, երբ անձը ենթակա չէ քրեական պատասխանատվության։ Ուղղակի, այս դեպքը 100%-ով ունիվերսալ կանոն է, այս դեպքում՝ վերջ։

Անհապաղ հեռանալը դուք համարում եք իրավական որոշակիության սկզբունքին չհամապատասխանող։ Ես կուզենայի ավելի լավ բնորոշում տալ դրան, եւ եթե կարող եք առաջարկեք։ Մեզ  չհաջողվեց, եթե գրեինք հեռանալու գործողություն կատարելը, մենք գտանք դա շատ ավելի վատ ձեւակերպում։ Ժամանակ նշելը՝ գտանք շատ ավելի վատ ձեւակերպում, որովհետեւ յուրաքանչյուր նման դեպքում միշտ կարելի է բերել հակափաստարկ։

Քրեական իրավունքը հետաքրքիր իրավունք է, որը միշտ ենթադրում է գնահատող անկախ ատյան։ Մենք պետք է անենք առավելագույնը՝ իրավական որոշակիությունն ապահովելու համար, բայց մենք չէինք կարող անել ավելին, քան հնարավոր է անել օրենսգրքով։ Նախադեպային իրավունքի երկրներն անգամ յուրաքանչյուր դեպքում նկարագրում են այդ իրավիճակը, նկարագրում են իրենց գնահատականները, եւ եթե նրանք անցնում են բարձրագույն ատյանով, համարվում են նախադեպի ուժ ունեցող։ Բայց անգամ դրանք չեն տալիս սպառիչ նկարագրությունը, թեեւ, էնտեղ հնարավոր է նկարագրել իրավիճակը շատ ավելի լայնածավալ, մի քանի էջերի վրա եւ այլն։ Էնպես որ, մեզ չհաջողվեց, եթե դուք առաջարկեք, միգուցե, օգտակար կլինի։

«Իրականացնե՞լ», թե՞ «ստանձնել», մենք քննարկել ենք երկու տարբերակները, կանգ ենք առել «ստանձնել» տարբերակի վրա, թեեւ ես համարում եմ, որ «իրականացնելը» կարող է օգտագործվել ոչ պակաս հաջողությամբ։ Տարբեր փաստարկներ են հնչել աշխատանքային խմբում, ի վերջո, ձայների մեծամասնությամբ մենք հանգել ենք «ստանձնելու» տարբերակին։ Ավարտեցի։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Անահիտ... պարզաբանման կարգով՝ Լիլիթ Գալստյան։

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, ես փորձեմ կարճ պաշտպանեմ իմ անհանգստությունն այդ ձեւակերպման, թերեւս, չունենայինք այդ հարցը ես, եւ կարծում եմ, իմ գործընկերների հարցերը նույնպես հնչեցին, եթե ունենայինք զանգվածային  անկարգությունների սահմանումը, թերեւս, ավելի հստակ լիներ։ Բայց եթե քաղաքացիներից որեւէ մեկը որեւէ հասարակական միջոցառման եւ այլն, գնացել  է, օգտագործելով իր մասնակցելու հանրաքվեի եւ այլ, այլ իրավունքը, եւ այն ինքնաբուխ, անկախ իր ցանկությունից, կամքից, նպատակադրվածությունից վերածվել է զանգվածային անկարգության, եւ ինքը չի ունեցել այն ճարպկությունն անհապաղ հեռանալու, ակամայից ինքը դառնու՞մ է այդ զանգվածային անկարգության մեղսակից եւ քրեական պատասխանատու։

Խոսքս՝ պաշտպանել այն անձանց, ովքեր կարող էին, այսպես ասած, շատ շահարկված «ինքնաբուխ» բառով ասեմ՝ դառնալ ակամայից մասնակից զանգվածային անկարգությունների, երբ որ կանխապես նա զանգվածային անկարգությունը չէր ունեցել իր այդ օրվա պլանների եւ առհասարակ՝ իր կենսակերպի մեջ։ Ես ուզում եմ, որ մենք պաշտպանենք այն քաղաքացիներին, ովքեր ակամայից հայտնվել են զանգվածային անկարգության մեջ եւ չեն հասցրել, ասենք թե, սա նաեւ ասում եմ նրա համար, որ՝ իմ տրամաբանականի եւ անտրամաբանականի մոտեցումը որտեղից է բխում։ Շնորհակալություն։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ձեր ցանկությունը պաշտպանելու՝ լրիվ ողջունելի է, հիմա ես ձեզ հակառակ հարցով կպատասխանեմ՝ եթե դուք լինեիք դատավորը, դուք կհամարեի՞ք այդ անձը կատարել է այս դիտավորյալ հանցագործությունը, թե՞ ոչ։ Այսինքն, նա դիտավորությամբ մասնակցել է զանգվածային անկարգություններին, սա դիտավորյալ կատարվող հանցագործություն է։ Եվ եթե դուք դատավոր եք, ես կարծում եմ, իհարկե, դուք կտայիք ողջամիտ գնահատական, չհամարելով, որ անձը դիտավորությամբ մասնակցել է զանգվածային անկարգություններին։ Ավելին, դուք չէիք տեսնի մասնակցություն զանգվածային անկարգությունների։

Իսկ, կներեք, անողջամտության դեմ լուրջ միջոցներ չկան, մտավոր միջոցներ չկան, բացի ֆիզիկականից։ Ուրեմն, սահմանումների առումով, առաջարկում եմ տաք սահմանում, որից հետո այն կքննարկենք։

Մի հարցի խնդրում եմ ուշադրություն դարձնեք. երբեմն լինում են սահմանումներ, որոնք շատ լավն են, սակայն գործադրելի չեն, այսինքն, նրանք պահանջում են այնպիսի գնահատականներ տալ, որոնք պրակտիկորեն դարձնում են արարքը անպատժելի։ Դրա համար հենց որ դուք տաք առաջարկություն, մենք դա կքննարկենք։

Սակայն ուզում եմ նաեւ ձեր ուշադրությունը հրավիրել իմ պատասխանին  պրն Նիկոյանի հարցին, երբ ես նշեցի, որ մենք հեղինակներով, հավանաբար, 5-րդ մասին ընդհանրապես անդրադարձ կկատարենք, քանի դեռ սահմանումը հստակեցված չէ զանգվածային անկարգությունների։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Անահիտ Բախշյան։

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, իմ մտահոգությունները հետեւյալ հարցերի միջոցով ես կարտահայտեմ։

Առաջին՝ «ամբոխ», ո՞վ է ամբոխը, նույնպես կխնդրեի սահմանվի։ Ես՝ անձամբ, մարտի 1-ի, չեմ ուզում ասել զանգվածային էդ բաներին, հասարակության ըմբոստության մասնակից եմ եղել, ես ամբոխ չեմ եւ եղել եմ համարյա մինչեւ վերջ, եթե Ազգային ժողով չկանչեիք, ես էլի էնտեղ կմնայի։

Ուրեմն, այս օրենքով ստացվում է, որ եթե ես անհապաղ չեմ հեռացել, պիտի ինձ, լրագրողներին, որեւէ բժշկի, որ էդ րոպեին էնտեղ էր եւ ինչ-որ մեկը կարիք ուներ իր օգնության, ինքը նույնպես չի հեռացել, եւ շատ  մարդիկ կլինեն, որ իրենց քաղաքացիական պարտքը կհամարեն այդ քաղաքացիական ընդվզման մասնակից դառնալը։ Դա զանգվածային անկարգություն չէ։ Զանգվածային անկարգությունները ես հասկանում եմ ուրիշ բան, այ, դրանք էդ խուլիգանություններն են, որոնք չի վերաբերում մարտի 1-ի հետ կապված միջոցառումներին։

Եվ ձեր նշած պետություններում, որտեղ քաղաքացիական հասարակություն է ձեւավորվել եւ այնտեղ չկա այդպիսի «զանգվածային անկարգություններ» դարձվածքն իրավունքի մեջ, այդ երկրներն այս տեսակ ըմբոստությունների եւ ընդվզումների շնորհիվ են հասել քաղաքացիական հասարակության։

Հիմա ուզում եմ իմանալ՝ ո՞վ է ամբոխը, սահմանվա՞ծ է, թե՞ չէ։ Այդ փոփոխությունները նպաստելու՞ են արդյոք մեր երկրում ժողովրդավարության ավելի բարձր աստիճան ամրագրելուն։

Դատախազն ի՞նչ կարծիքի է այս փոփոխությունների մասին։

Եվ մասնավորապես հատուկ հարցնում եմ՝ լրագրողները հետաքրքրվում են՝ այդ հասարակական ընդվզման ժամանակ իրենք պարտավոր են լինել էնտեղ, եւ՛ լուսաբանել, եւ՛ նկարել եւ այլն, իրենք ինչ-որ պահի չեն կարողանալու, չեն ուզենալու փախչել էդտեղից, որովհետեւ դա իրենց մասնագիտական պարտականությունն են կատարում, ուրեմն ի՞նչ, իրենք դատապարտվելու՞ են։

Լավ չտվեցի՞ հարցս, մտածում եք։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Չէ, չեմ մտածում, զարմանում եմ։

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Ինչու՞ եք զարմանում, ես էլ եմ զարմանում, ես զարմանում եմ ընդհանրապես էս օրենքի վրա։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Լավ, նախ՝ խնդրելու եմ, ուղղակի, հստակեցնեք «ամբոխը» որտե՞ղ տեսաք օրենքի տեքստում, որ ես սահմանեմ։ Եթե ձեզ թվում է, որ այն բառերը, որ ես իմ ելույթում օգտագործեցի, յուրաքանչյուրի սահմանումը պետք է տամ, դուք սխալվում եք։

Ուրեմն, ելույթը եւ օրենքը տարբեր բաներ են, եւ ելույթի ցանկացած բառը, որովհետեւ ես հիմա կարող եմ ձեր ելույթի սղագրությունը վերցնել եւ խնդրել ձեզ՝ հերթով սահմանում տալ ձեր ցանկացած բառին։ Ես կարծում եմ, դա լավ մոտեցում չէ եւ մի քիչ ծաղր ու ծանակի է նմանվում։

Երկրորդը՝ երեւի թե, փորձեմ բովանդակային իմաստ տալ ձեր հարցին՝ ի՞նչ է զանգվածը, որպեսզի հարցը, գոնե, մի քիչ ավելի լուրջ լինի եւ ավելի հետաքրքիր լինի պատասխան լսել։ Զանգվածի հետ կապված տարբեր երկրներ տարբեր մոտեցումներ են որդեգրել։ Երկրների, կարելի է ասել՝ 90%-ը պատասխան չի տվել այն հարցին, թե ի՞նչ են հասկանում «զանգված» կամ «խումբ», կամ «բռնությամբ», կամ «ամբոխ» հասկացությանը՝ քանի՞ հոգու մասին է խոսքը։ Երկու երկիր կա ընդամենը, որոնք տվել են թվային գնահատականներ, մի երկիրը տվել է 3 թիվը, մյուս երկիրը տվել է 12 թիվը։

Զանգվածային անկարգությունները դուք փորձեցիք ասել, որ դա խուլիգանություն է, սա իրավական առումով շատ տարածված, բայց, կարծում եմ, կոպիտ սխալ է, ցավով պետք է նշեմ։ Եվ ուզում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել, հարգելի գործընկերներ, սա շատ կարեւոր հարցադրում է, եւ տիկին Բախշյանն էստեղ մեղք չունի, որ սխալվեց, բայց սա լուրջ հարցադրում է, ես ուզում եմ դրան անդրադարձ կատարել։

Ուշադրություն դարձրեք «զանգվածային անկարգություն» հասկացությանը, խոսքը վերաբերում է այնպիսի մի երեւույթի, որն ուղեկցվում է, հիմա բառերը հերթով ասեմ, հետո ուրիշ օրինակ կբերեմ՝ բռնությամբ, ջարդերով, հրկիզումներով, գույք ոչնչացնելով կամ վնասելով, հրազեն պայթուցիկ նյութերի կամ պայթուցիկ սարքեր գործադրելով, կամ իշխանության ներկայացուցչին զինված դիմադրություն ցույց տալը։ Լսեցիք՝ սա զանգվածային անկարգություն է։ Հիմա ձեզ կարդալու եմ մի այլ օրինակ, որ դուք զգաք, թե նմանություն կա՞, թե՞ ոչ։

«Հասարակական կարգը կոպիտ խախտելը, որը զուգորդվել է անձի նկատմամբ բռնություն գործադրելով կամ դա գործադրելու սպառնալիքով, ինչպես նաեւ ուրիշի գույքը ոչնչացնելով կամ վնասելով, եւ զուգորդվել է իշխանության ներկայացուցչին կամ հասարակական կարգի պահպանության պարտականությունն իրականացնող անձին դիմադրություն ցույց տալով, որը կատարվել է զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ», նմա՞ն է, իհարկե, նման է։

Սակայն խնդիրը, մենք շատ տարածված սխալ ենք անում, մենք մոռանում ենք, որ սա միշտ ենթակա է գնահատման դատարանում, սրանք բացարձակապես երկու տարբեր հանցագործություններ են, բացարձակապես, հիմա կասեմ սրա անունը։

Մեկ  ուրիշ օրինակ բերեմ՝ «Ուրիշի գույքի դիտավորությամբ ոչնչացնելը կամ վնասելը՝ հրկիզման, պայթյունի կամ հանրավտանգ այլ եղանակով», եւս նմանություն կա զանգվածային անկարգությունների, սակայն բացարձակապես այլ հանցակազմ է։

Առաջինը, որը ձեզ ընթերցեցի, դա խուլիգանությունն է՝ իր որակյալ հատկանիշներով։ Երկրորդը՝ դա գույքի դիտավորությամբ ոչնչացնելը։

Խնդիրն այն է, որ տեսակային օբյեկտն այս հանցագործությունների տարբեր է։ Մի դեպքում հասարակական անվտանգությունն է, մյուս դեպքում՝ շատ ավելի նվազ պաշտպանվող օբյեկտ՝ հասարակական կարգը, երրորդ դեպքում՝ է՛լ ավելի նվազ պաշտպանվող օբյեկտ՝ սեփականության իրավունքը։ Ուրեմն, թեեւ արտաքուստ նկարագրությունները շատ նման են, սակայն հենց դատարանն է, որը գնահատում է՝ ո՞րն էր ուղղվածությունը, ո՞րն էր հանցավոր մտադրությունը, ինչպիսի՞ սպառնալիքներ են ստեղծվել, եւ կախված դրանից, որոշում է կայացնում, թե արդյոք ճի՞շտ է որակված արարքը։ Այն կարող էր դիտվել որպես խուլիգանությու՞ն, թե՞ կարող էր դիտվել որպես զանգվածային անկարգություն։

Երրորդ հարցը՝ նման ըմբոստություններն են, որ ժողովրդավարական երկրները դարձրել են ժողովրդավարական երկրներ, հա՞։ Չեմ կարծում, որ սրանից բխում է, որ մենք պետք է այս հանցագործությունները հանենք Քրեական օրենսգրքից եւ դրա համար սահմանենք, հատուկ, ենթադրենք, պարգեւներ։ Ամենաժողովրդավարական երկրներում բացեք Քրեական օրենսգրքերը, եւ դուք կգտնեք համադրելի հոդվածներ։ Չեմ կարող ասել բառացիորեն նույնը կրկնող, բայց, ըստ էության, նմանատիպ հոդվածներ դուք կգտնեք այդ երկրներում։ Եվ ես կարծում եմ, այս հարցադրումն այլ պատասխան չունի։ Թեեւ այդպես է, բայց դա չի նշանակում, որ ժողովրդավարական երկրներում այս արարքները քրեորեն հետապնդելի չեն։

Նպաստելու՞ է սա արդյոք ժողովրդավարության հաստատմանը։ Ցանկացած հստակեցում Քրեական օրենսգրքի, կարծում եմ, ինչ-որ չնչին, բայց նպաստում է։

Ի՞նչ կարծիքի է դատախազը, չգիտեմ, ի՞նչ կարծիքի է այս օրենքի մասին դատախազը՝ չգիտեմ, չեմ հարցրել։ Ես չգիտեի, որ աշխատանքային խումբը պետք է դատախազին հարցնի, նոր ներկայացնի օրենսդրական նախաձեռնություն։

Լրագրողների մասով, ես պատահական չնշեցի, որ ամեն ինչը գնահատման ենթակա է։ Ասացեք խնդրեմ, լրագրողը, որը գտնվում է էնտեղ, նա մասնակցու՞մ է զանգվածային անկարգությանը։ Ես չեմ կարծում, որ որեւէ ողջամիտ անձ գտնվի, որ ասի, որ նա մասնակցում է։ Ավելին՝ ցանկացած նորմ մեկնաբանելիս միշտ դատարանը նայում է օրենքի նաեւ այլ դրույթներին, եւ եթե չկան օրենքի դրույթներ կարգավորող այս կամ այն հարցը, նոր դատարանն անդրադառնում է իր իրավագիտակցությանը։

Անգամ, եթե մենք որեւէ օրենքում նման նորմեր սահմանած չլինեինք, դատարանը, կարծում եմ, ցանկացած դատարան անդրադառնալով իր իրավագիտակցությանը, կհասկանար, որ բժիշկը, որն այդ պահին մեկին օգնություն է ցույց տալիս, ծնողը, որն այդ պահին որոնում է իր զավակին, ինչպես լավ օրինակ բերել էր Զարուհի Փոստանջյանը, լրագրողը, որն այդ պահին կատարում է իր պարտքը, հասարակական կարգը պահպանողը կամ, չգիտեմ, նմանատիպ այլ անձինք, նրանք չեն կարող համարվել մասնակիցներ։ Սա իրավագիտակցությունից էլ է բխում։

Սակայն, եթե դուք բացեք «Հավաքների մասին» օրենքը, ապա կտեսնեք, որ այնտեղ կա նաեւ մեկնաբանություն, թե ի՞նչ է նշանակում մասնակցություն։ Եվ կարծում եմ, նմանատիպ դեպքերում, իհարկե, դատարանը կօգտվի այդ մեկնաբանությունից այդ օրենքի։ Էնպես որ, լրագրողները, որոնք կատարում են իրենց պարտքը, չեն կարող համարվել մասնակից, ինչպես նաեւ՝ նրանք  չեն կարող համարվել մասնակից անգամ օրենքի խախտմամբ անցկացվող զանգվածային միջոցառմանը։ Եվ նրանց նկատմամբ կիրառելի չեն ո՛չ վարչական՝ այդ առումով, ո՛չ քրեական պատասխանատվության միջոցները։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Անահիտ Բախշյան։

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, ուղղակի, երբ դուք այդ բոլոր պատասխանատվությունները դնում եք դատարանի եւ դատավորի ողջամտության վրա, միանգամից, էսպես, բխում է, ցայտում է հարցը՝ մե՞ր դատարանի, մե՞ր դատավորների ողջամտության վրա, ովքեր մեկ ոստիկանի ցուցմունքով մարդկանց են դատում, ովքեր ողջամիտ որոշում վերջին ժամանակներում, չգիտեմ, կայացրե՞լ են երբեւիցե, թե՞ չէ։

Իսկ դատախազի հետ կապված գիտե՞ք ինչու հարցրեցի, որովհետեւ ոչ թե նրա կարծիքը հարցնել՝ իմանալու առումով, այլ   ինքն իրեն այս օրենքի փոփոխության հետ կապված անհրաժեշտության մեջ ինչքանո՞վ է մեղավոր տեսնում։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Լավ, ուրեմն, արդյոք մեր դատարանները... մեր դատավորները, ասեմ, որ ես՝ ինքս, մեր դատական համակարգի վերաբերյալ բազմաթիվ անգամ, եւ՛ հիմա, եւ՛ նախկիում, որ երբ նախարար էի, հանդես եմ եկել  քննադատաբար։ Սակայն դա ամենեւին չի նշանակում, որ կա այլ ճանապարհ, ուղղակի, մարդկությունն այլ ճանապարհ դեռեւս չի հորինել, քան ստեղծել դատարաններ։

Հիմա ի՞նչ է դատարանը, եթե մենք անընդհատ փնովենք դատարանը եւ ասենք՝ գիտե՞ք, դատարանն է մեղավոր, դատարանն արտացոլում է նույն այն հիվանդությունները, որ առկա են հասարակությունում եւ իշխանության մյուս ճյուղերում։ Եթե մենք ունենանք հրաշալի Ազգային ժողով, հավատացեք՝ մենք կունենանք հրաշալի դատարան, կունենանք հրաշալի գործադիր իշխանություն եւ այլն։ Իսկ մենք բոլորս իրար հետ փոխկապակցված ենք, մենք աճում ենք նաեւ միասին։ Դա չի՞ նշանակում, որ ենթադրենք, եթե մենք ունենք դժգոհություն Ազգային ժողովից, ուրեմն, Ազգային ժողով պետք չէ։

Ի դեպ ասած, դիկտատուրայի հիմքում միշտ ընկել են նման կարծիքներ, երբ օրինակի համար համարվել է, որ Ազգային ժողովը պատշաճ չի գործում, քաղաքական գործիչների տեղը, ամբիոնն օգտագործում են իրենց քաղաքական հայացքները, քննադատությունները հնչեցնելը եւ միգուցե, արժի այս ամենը կենտրոնացնել մեկ անձի մոտ, ինքը շատ ավելի խոհեմ ու ողջամիտ կլինի։ Սա է եղել միշտ դիկտատուրայի ստեղծման, էսպես ասենք, գաղափարախոսությունը։ Էնպես որ, այո՛, մեր դատարանները, թեեւ մենք դրանցից դժգոհ ենք, այլ ուղի չկա։

Ինչ վերաբերում է դատախազին, ես այդ հարցին պատասխանել չեմ կարող, կարծում եմ, այդ հարցը կուղղեք դատախազին եւ հավանաբար, նա ձեզ կպատասխանի։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, իմ հարցս նույնպես վերաբերում է հոդվածի, այ, հոդվածի, նախագծի հոդվածի 3-րդ հոդվածին, վերջին նախադասությանը՝ «եթե որեւէ միջոցառում, որեւէ միջոցառում վերածվում է», այսինքն, այս՝ «եթե որեւէ միջոցառում վերածվում է», իմ մոտ տպավորություն  է ստեղծվում, որ սա ձեր հեղինակությամբ չի գրված։ Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ սա դատախազի առաջարկությունն է, քանի որ հենց վերաբերում է միջոցառումներին։

Իսկ եթե մնացած դեպքում որեւիցե մեկը զանգվածային անկարգություններ է կազմակերպում, որը միջոցառումներին բացարձակ չի վերաբերում, այս դեպքում հենց ստացվում է այնպես, որ մեր հավաքներ իրականացնելու միջոցառմանը միտված մի դրույթ է այստեղ նախատեսված, որ բոլոր այն անձինք, ովքեր մասնակցեն այդ միջոցառմանը, նրանց հնարավոր լինի սպառնալ, որ անհապաղ հեռացի այստեղից։ Եվ այս վայրից անհապաղ հեռացած անձը, այդ վայրը, որը գրվել է, ո՞վ պետք է որոշի՝ զանգվածային միջոցառումն անցկացնելը, եթե վերածվում է զանգվածային անկարգության։

Մարտի 1-ին, ես՝ ինքս, մասնակից եմ եղել եւ այդ վայրից, այո, ես էլ չեմ հեռացել։ Երբ մեր դիմացը կանգնած էին ոստիկանության աշխատակիցներ, բավականին բարձր աստիճան՝ Աֆյանը, Գզիրյանը, որոնք ասում էին՝ տարեք ձեր ժողովրդին, հեսա ջարդելու ենք, այնտեղ կար իմ կողքին կանգնած մի երիտասարդ՝ Կարեն Թարխանյանը, որը 225 հոդվածով դատապարտվեց հենց ցերեկվա դեպքերի համար։ Այդ վայրն այնքան լայն հասկացություն է, եւ մեր դատախազության եւ մեր դատարանների կողմից, իհարկե, չարաշահելու առիթներ է ստեղծելու։

Եվ եթե ամբողջ նախագծի հիմնավորումը գնում է նրան, որ պետք է որոշակիացվի այս դրույթները, ապա, ես չեմ կարծում, այս վերջին նախադասությունն իրապես որոշակիացնելու է։ Եվ ընդհակառակը՝ ցանկացած զանգվածային միջոցառում, այսօրվա ոստիկանությունը եւ իր ջոկատները, որոնք հագնված չեն ոստիկանական զգեստներով, ես գիտեմ նաեւ մարդիկ, ովքեր ԱԱԾ-ի աշխատակիցներ են, որոնք հարձակում են գործել իմ վրա ստադիոնում 2007 թվականին, այս մարդիկ կարող են հրահրել զանգվածային անկարգություն, եւ բոլոր այնտեղ գտնվող մարդկանց այդ պատրվակի տակ տանել ոստիկանության բաժանմունք, անմիջապես հարուցել քրեական գործ, եւ այս մարդկանց նկատմամբ սկսել քրեական հետապնդում։

Սա շատ վտանգավոր դրույթ է պարունակում մեր այսօրվա իրականության մեջ, եւ ես կցանկանայի, որ մենք լուրջ աշխատեինք այս դրույթի վրա եւ կամ հանեինք, կամ փոփոխեինք, կամ հստակեցնեինք։ Եթե սա այսպես մնա, ապա, ես կարծում եմ, շատ վտանգավոր է լինելու։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Նախ՝ նորից պետք  է վերհիշեմ իմ այն պատասխանը, որ «քրեական պատասխանատվության ենթակա չեն», այդ նախադասությունը խոսում է միայն մի դեպքի մասին, երբ ենթակա չէ։ Ամենեւին դա չի նշանակում, որ այլ դեպքեր չեն լինի, երբ անձինք քրեական պատասխանատվության ենթակա չեն, ավելին՝ ես նշեցի, որ ամեն ինչ գնահատման ենթակա է։

Հիմա 225.5-ի հետ կապված, ես կուզենայի, որ դուք ի սկզբանե իմանայիք մի բան, ես պրն Նիկոյանին պատասխանելիս նշեցի, որ հավանաբար մենք հեղինակներով կքննարկենք, 5-րդ մասն այս փուլում նախագծից հանելու տարբերակը։ Ես չէի ուզենա, որ այդ պատճառով դուք չաշխատեիք 5-րդ մասի վրա, որովհետեւ, եթե դուք առաջարկում եք հստակեցնել, սիրով քննարկման առարկա կդարձնենք մենք հեղինակներով ձեր առաջարկությունը։

Բայց տվե՛ք ձեր առաջարկությունը, անգամ, եթե 1-ին ընթերցման ժամանակ այդ մասը տեղ չգտնի օրենքում։ Ինչու՞, որովհետեւ, եթե մենք 2-րդ ընթերցման ժամանակ առաջարկենք վերականգնել 1-ին մասի այն ձեւակերպումը, որն առաջարկել էր աշխատանքային խումբը, ապա մենք անպայման փորձելու ենք վերականգնել նաեւ 5-րդ մասը։ Եվ ինչքան 5-րդ մասը լավը լինի, էդքան բոլորիս օգուտն է։ Ես ամբողջովին պատրաստ եմ հեղինակների անունից նաեւ ասելու, որ մենք պատրաստ ենք ցանկացած համագործակցության՝ բարելավելու 5-րդ մասը։

Ուզում եմ, որ դուք ճիշտ հասկանաք մեր նպատակը, մեր նպատակը հետեւյալն է՝ զանգվածային անկարգությունը վտանգավոր է ինքնին զանգվածի պատճառով, ընդ որում՝ ոչ այնքան նրանց, ովքեր անում են բռնություն, այլ զանգվածի, որը լուռ ու մունջ հետեւում է այդ անձանց, սրանում է այս արարքի վտանգավորությունը։ Եվ ինքնին զանգվածային անկարգությունները շատ լուրջ վտանգ են պարունակում երկրում հասարակական անվտանգության համար։

Ցանկացած ձեւ, որով մենք կկարողանանք կանխել կամ նաեւ պատասխանատվության ենթարկել, էսպես ասենք, այն լուռ մասսային, որոնք մասնակցում են խմբային գործողություններին, թեեւ անձամբ չեն կատարում բռնություն, մեզ համար ընդունելի է։ Սակայն խնդիրը ձեւակերպեցի, եւ այդ խնդիրը մենք պետք է լուծենք։ Մենք փորձել ենք լուծել այս եղանակով, եթե դուք առաջարկեք ավելի լավ լուծում, մենք պատրաստ ենք այն ընդունելու։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Մեկ էլ ցանկանում եմ իմանալ օրինակ՝ սպանություն զուգորդված զանգվածային անկարգությամբ, մարդն ի՞նչ է, պետք է սպանություն կատարի, հետո գնա զանգվածային անկարգություն կատարի՞, ես, այս մասն էլ բավականին հստակ չէ, եւ սպանությունը ո՞նց պետք է ապագայում զուգորդվի զանգվածային անկարգությամբ։ Մի հատ պետք է սպանի ինչ-որ մեկին, հետո նոր գնա զանգվածային անկարգություն անի՞։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Գիտե՞ք, ես հասկանում եմ, թե դուք ինչ եք ասում, բայց հաշվի առնելով, որ ես պատասխանում եմ անձի, որը քաջ ծանոթ է Քրեական օրենսգրքին, ուզում եմ ձեզ ընդամենը հիշեցնել, որ 104 հոդվածում «զուգորդված» բառին դուք շատ հաճախ կհանդիպեք, «Սպանություն» հոդվածում՝ շատ հաճախ։

Եկեք մի քանի օրինակներ բերեմ, օրինակ. զուգորդված՝ մարդուն առեւանգելով, սպանություն՝ զուգորդված մարդուն առեւանգելով, դա չի նշանակում, որ ինքը պետք է սպանի, հետո գնա մարդուն առեւանգի։ Ուրեմն, մեկնաբանությունը հստակ է, եւ քանի որ այդ տերմինն օգտագործված է Քրեական օրենսգրքում, մենք հավատարիմ ենք մնացել այն տերմինաբանությանը, որը բավականին...

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, մենք ընդհատում ենք հարցի քննարկումը, կշարունակենք վաղը, որովհետեւ Կանոնակարգի 35 հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն, այժմ պատգամավորները կարող են, ըստ հերթագրման հաջորդականության,  հանդես գալ 3 րոպե տեւողությամբ հայտարարություններով։

Հարգելի գործընկերներ, հերթագրում՝ հայտարարությունների համար։

Հերթագրվել է 12 պատգամավոր։

Առաջին հայտարարությունը՝ Մարտուն Գրիգորյան։

Մ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Հարգելի նախագահող, հարգարժան գործընկերներ, նորություն չեմ ասում, որ սոցիալական ապահովագրության համակարգը մեր երկրում անընդհատ բարելավման կարիք ունի։

Ճիշտ է, կենսաթոշակի ամենամյա ավելացումները լավատեսության հիմք են, բայց սպառողական շուկայի անկայուն վիճակը, գների տատանումները, կոմունալ ծառայությունների սպասվող թանկացումները, տենտեսական ճգնաժամի մասին լուրերը որոշակի անհանգստություների առիթ են ազգաբնակչության շրջանում։ Անկումային տրամադրություններն ակտիվանում են սոցիալապես խոցելի խմբերի, այդ թվում՝ հաշմանդամների շրջանում։ Այդ խմբի ներկայացուցիչների մի մասը հաշմանդամների կարգավիճակում է հայտնվել արտադրական խեղումների հետեւանքով։ Դրությունը բարդանում է արտակարգ իրավիճակների դեպքում, ասենք, երբ լուծարվում է կազմակերպությունը։

Ինձ դիմել է գյումրեցի երկաթուղային կայանի երկարամյա աշխատակից Պարգեւ Թորոսյանը, որը շատերի թվում, մի քանի տարի երկաթուղուց ստացել է փոխհատուցում՝ իր առողջությանը պատճառված վնասի համար։ Անցյալ դարավերջից երկաթուղու այդ աշխատակիցները չեն ստանում փոխհատուցումներ՝ պատճառաբանությամբ, որ «Հարավ-կովկասյան երկաթուղիներ» ՓԲԸ-ն, համաձայն կոնցեսիոն պայմանագրի, չի հանդիսանում  «Հայկական երկաթուղիներ» ՓԲԸ-ի իրավահաջորդը եւ պատասխանատվություն չի կրում մարդկանց առողջությանը պատճառված վնասների համար։

Արդեն իմ կողմից ձեռնարկված հարցումների արդյունքները հաստատեցին երկաթուղայիններից ստացած պատասխանի իսկությունը։ Պատասխան եմ ստացել նաեւ ՀՀ տրանսպորտի եւ կապի նախարարությունից, որտեղ մատնանշվում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1086 հոդվածը, որի կետերից մեկը նշված պարագաներում իրավահաջորդին դիմելու մասին է, մյուսը՝ տուժողին վճարելու համար վճարները կապիտալացնելու մասին։ Ինչպես հայտնում են աշխատանքի պետական տեսչությունից, օրենքը վերջին մասով կիրարկելի չէ, որովհետեւ վճարները կապիտալացնելու համար օրենքներ կամ իրավական այլ ակտեր չեն ընդունվել։

Օրերս հանրապետական մամուլից տեղեկացանք, որ նման իրավիճակում են հայտնվել նաեւ Վանաձորի լուծարվող լուսատեխնիկական գործարանի մի խումբ հաշմանդամ կին աշխատակիցներ։ Դժվար է ենթադրություններ անել՝ այդ գումարներն ի վերջո կհասնե՞ն խեղում ստացած մարդկանց, թե՞ ոչ, բայց մի բան հաստատ է, որ եթե հասնեն, ապա անասելի քաշքշուկների, ցրտահարության, նյարդերի գնով։

Ինչու՞, հարգելի գործընկերներ, ինչու՞ է անտեսվում աշխատող, բարիք ստեղծող տուժած մարդու շահը։ Համոզված եմ, որ մեր երկիրն ունի բավարար կառույցներ այս իրավիճակներին արագ արձագանքելու, մինչեւ լուծարային գործընթացների ավարտը որեւէ տեղից այդ գումարները հայթայթելու՝ մարդկանց անհանգստություններ եւ լրացուցիչ տագնապներ չպատճառելու համար։

Իմ համոզմամբ, այս հարցում ցանկություն եւ բարի կամք է պետք ընդամենը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Խաչիկ Հարությունյան։

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, դեռեւս կառավարության գործունեության քառամյա ծրագրի քննարկման ժամանակ եւ դրանից առաջ մեզ համար կարեւոր առաջնահերթություն էր գործազրկության կրճատումը՝ պետության մասնակցությամբ նոր աշխատատեղերի ստեղծման միջոցով։

Մենք հույս ունենք, որ իրականացնելով կոնկրետ ներդրումային քաղաքականություն, պետությանը կհաջողվեր հասնել շոշափելի արդյունքների, սակայն, ինչպես ժողովուրդն է ասում նման դեպքերում, ուրբաթն ավելի շուտ եկավ, քան շաբաթը։ Վրա հասած ֆինանսական եւ տնտեսական ճգնաժամի արդյունքում հնարավոր չեղավ պահպանել նույնիսկ գործող աշխատատեղերը։ Այս տեսանկյունից ես կուզենայի անդրադառնալ Լոռու մարզի եւ մարզկենտրոն Վանաձորում տիրող իրավիճակին։

Բոլորս տեղյակ ենք, որ ճգնաժամի առաջին հարվածը ստացավ Հայաստանում հանքարդյունաբերության ոլորտը, եւ կարճ ժամանակամիջոցում, ի թիվս այլոց, գործազուրկի կարգավիճակում հայտնվելու վտանգի առաջ կանգնեցին նաեւ Թումանյանի տարածաշրջանում գործող երկու խոշոր ձեռնարկությունների, այն է՝ Ալավերդու պղնձաձուլական կոմբինատը եւ Ախթալայի լեռնահարստացուցիչ ֆաբրիկայի աշխատակիցները։ Առաջինի դեպքում գործող մոտ 500 աշխատողներից մի քանի տասնյակը տեղափոխվեցին Դրմբոն, իսկ մնացածի ճակատագիրը դեռեւս անորոշ է։ Անորոշ վիճակում են գտնվում նաեւ Ախթալայի ֆաբրիկայի աշխատակիցները։

Եթե թե՛ պետության եւ թե՛ սեփականատերերի կողմից գործուն քայլեր չձեռնարկվեն ձեռնարկություններն ամբողջությամբ շահագործելու ուղղությամբ, ապա մասնավորապես Ալավերդի քաղաքի առանց այն էլ դժվարին պայմաններում գտնվող ազգաբնակչությունը կհայտնվի սոցիալապես կաթվածահար վիճակում։

Գործազրկության առումով պակաս լարված չէ վիճակը նաեւ Վանաձոր քաղաքում։ Օր-օրի խորացող ճգնաժամն ապացուցեց մի շատ պարզ ճշմարտություն, որի մասին մենք բազմիցս ենք խոսել։ Այն է՝ որ մի հսկայական քաղաքի ճակատագիր հնարավոր չէ կապել ընդամենը մեկ ձեռնարկության գործունեության հետ, պարզ է՝ խոսքը Վանաձորի քիմիական համալիրի մասին է, այլ հարկավոր է զբաղվածության խնդիրը լուծելու եւ քաղաքի բնականոն զարգացումն ապահովելու համար իրականացնել տնտեսական ծրագրեր նաեւ այլ ուղղություններով։ Ճիշտ է, վերջին 1-2 ամսվա ընթացքում որոշ քայլեր են կատարվում շատ թե քիչ աշխուժացնելու թեթեւ արդյունաբերության ոլորտը, ձեռնարկվում են միջոցներ քիմպրոմում պարարտանյութերի արտադրություն հիմնավորելու ուղղությամբ։ Բայց դրանք շոշափելի արդյունքների բերել չեն կարող, քանի որ ճգնաժամի պայմաններում մարդիկ կորցնում են իրենց աշխատանքը ոչ միայն արդյունաբերական ձեռնարկություններում, այլ նաեւ առեւտրի, սպասարկումների, ֆինանսական եւ այլ կարգի հաստատություններում։

Ողջունելի է, որ վերջին օրերին Հանրապետության Նախագահի Լոռու մարզ կատարած այցի ընթացքում ձեռք են բերվել պայմանավորվածություններ քաղաքում գործող որոշ ձեռնարկությունների ֆինանսական աջակցություն ցույց տալու ուղղությամբ։ Այն, անշուշտ, կունենա իր դրական հետեւանքները, սակայն հարկ է, որ կառավարությունը ձեռնարկի անհետաձգելի միջոցառումներ քիմիական համալիրի հին ու նոր արտադրությունների գործարկման նպատակով, որը կարող է էականորեն թուլացնել լարվածությունը։

«Օրինաց երկիր» կուսակցությունը եւ պատգամավորական խմբակցությունը պատրաստ է աջակցել նշված խնդիրների իրականացմանը։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Անահիտ Բախշյան։

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-2008 թվականի փետրվարի 19-ի նախագահական ընտրություններին նախորդած քարոզարշավը ու ընտրությունների ընթացքը երկրում հասունացրեցին քաղաքացիական ըմբոստություն, որի հետեւանքը եղավ մարտի 1-ի ողբերգությունը։

Սակայն մարտի 1-ը ողբերգություն որակելուց բացի, կարելի է գնահատել որպես հայոց նորագույն պատմության մեջ արձանագրված երեւույթ, երբ ժողովրդի մի ստվար զանգված լրջորեն ընդվզեց գործող ոչ լեգիտիմ իշխանությունների դեմ, հաստատակամ տեր կանգնելով իր ընտրական իրավունքին։

Այսպիսով, մարտի 1-2-ին մեր ժողովուրդը, թեեւ կորուստներով ու զոհերով, բայց տարավ իր հերթական բարոյական հաղթանակը՝ դուրս գալով քաղաքացիական հասարակություն կերտելու համար գիտակցական պայքարի, որին իշխանությունները մինչ օրս փորձում են խոչընդոտել, մոռանալով, որ ազդեցությունը հավասար է հակազդեցությանը։

Քարոզարշավի վերջին օրը Նախագահի թեկնածու Սերժ Սարգսյանը ներողություն խնդրեց ժողովրդից անցած 17 տարիներին անսիրտ պաշտոնյաների կողմից ժողովրդին պատճառած զրկանքների համար, խոստացավ թույլ չտալ կեղծիքներով հեղինակազրկել նախագահական ընտրությունները, հայտարարեց, որ բոլորս քույր-եղբայրներ ենք, եւ ինքը նաեւ իրեն ձայն չտվողների Նախագահն է, եւ իր ընտրվելու դեպքում երկրում հանդուրժողականության մթնոլորտ է տիրելու։

Սակայն անցած 17 տարիների մեջ է մտնում նաեւ 99 թվականի հոկտեմբերի 27-ը, երբ պրն Սարգսյանը երկրիս անվտանգության պատասխանատուն էր, եւ Ազգային ժողովի դահլիճում գլխատվեց պետությունը, ու մինչեւ օրս չեն բացահայտվել այդ սահմռկեցուցիչ ահաբեկչության կազմակերպիչները։

Նույն ձեռքը 2008 թվականի մարտի 1-ին զենքն ուղղեց մինչեւ հոգու խորքը վիրավորված հասարակության այն ըմբոստ հատվածի վրա, որը համարձակվեց բողոքել խոստացված արդար ընտրությունները կեղծելու, իրենց ձայները գողանալու, հայտարարված ներողությունը կեղծ խոսքեր լինելու մասին։ Չիրականացած խոստումների փոխարեն զոհեր, վիրավորներ, քաղբանտարկյալներ, զավեշտալի դատավարություններ եւ հանցագործությունների ոչ մի բացահայտում։ Եվրոպական վեհաժողովում պետության կողմից ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու համար ամոթալի բանաձեւեր՝ երկրիս ձայնազրկման սպառնալիքով։ Նաեւ մեր երկրի բարձրագույն օրենսդիր մարմնի նախագահի կողմից Եվրոպայի խորհրդին ուղղված շողոքորթ նամակ, որում եվրոպացիներից անկեղծ գոհունակություն է հայտնվում հետեւողական եւ արդյունավետ լուծումներն ուղենշելու, քննադատության խորքային եւ հանգամանալի ըմբռնման համար։

Այնինչ, վերոնշյալ բանաձեւերում, որպես հանձնարարական գրված գաղափարները մեր երկրում բարձրաձայնողներին, հետեւողական եւ սկզբունքայնորեն պայքարող մեր հայրենակիցներին ապօրինաբար ազատազրկել են արդեն 1 տարի։

Ինչքա՞ն, մինչեւ ե՞րբ պիտի մեր ժողովուրդը պիտի հանդուրժի ահագնացող անարդարություններն ու բռնությունները եւ սեփական երկրում անպաշտպան լինելու զգացումը, ժամանա՛կն է խոսքից անցնել գործի։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Իշխան Խաչատրյան։

Ի.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Սիրելի հայրենակիցներ, ՕԵԿ խմբակցության պատգամավորներս այս ամբիոնից բազմիցս անգամ ենք անդրադարձել գյուղացիական տնտեսությունների եւ գյուղացու առջեւ ծառացած հիմնախնդիրներին։

Վերջին տարիներին նկատելի գյուղատնտեսական բնագավառի զարգացման կայուն միտումները, դրա հետ մեկտեղ Հայաստանի գյուղատնտեսության ոլորտում շարունակվում է մնալ բազմաթիվ չլուծված հարցեր։ Մոտենում են գարնանային աշխատանքները, եւ գյուղացին կրկին կանգնած է երկընտրանքի առջեւ՝ սկսե՞լ աշխատանքները, ստեղծե՞լ բերք ու բարիք, թե՞ մեկնել արտագնա աշխատանքի կամ էլ նախընտրել օրավարձով աշխատել անհատ ձեռնարկատիրոջ մոտ, որովհետեւ աշխատանքները սկսելիս գյուղացու առջեւ ծառանում են մի շարք խնդիրներ, որոնց մասին թեպետ խոսվել եւ տրվել են որոշակի լուծումներ, բայց եւ այնպես մտավախությունը գյուղացու սրտում է։

Մասնավորապես գյուղտեխնիկայի բացակայության կամ սակավ լինելու պատճառով հետ են մղվում գյուղատնտեսական որոշ աշխատանքներ, որն էլ ուշացնում է գյուղացու ճիշտ ժամանակին ցանքս անելը, նաեւ պարարտանյութերի եւ քիմիկատների գների աճը, ինչպես նաեւ ոռոգման համակարգում ստեղծված հիմնախնդրի՝ ջրի սակագնի մտավախությունը, որի պատճառով հսկայական հողատարածքներ մնում են անմշակ եւ կորցնում իրենց նշանակությունը։ Հետագայում այն վերամշակելու համար անհրաժեշտություն է առաջանում լրացուցիչ մելիորատիվ աշխատանքներ կատարել, որն էլ հանգեցնում է նորանոր ֆինանսական ծախսերի։

Նկատի ունենալով, որ համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը սպառնում է նաեւ մեր երկրի տնտեսությանը, ապա այս եւ նմանօրինակ հարցերի լուծումը դառնում է ավելի հրատապ։ Բոլորս ենք գիտակցում, որ բերք ու բարիք ստեղծողը, ժողովրդին կերակրողը գյուղացին է, եւ մենք պատրաստվում ենք երկրի պետական միջոցներից մշտապես աջակցելու ու սատարելու գյուղացուն, որպեսզի գյուղացին երես չթեքի հողից, հողն էլ գյուղացուց։

Այս առումով մենք կարեւորում ենք պետության կողմից մի շարք միջոցառումների անհապաղ իրականացումը, մասնավորապես գյուղատնտեսության արդյունաբերականացումը՝ արտադրություն- վերամշակում-շուկա շղթայի լիարժեք կապը, ապահովագրական համակարգի ներդրումը եւ այլն։

Այս տարի նախատեսվում է միայն Արարատի տարածաշրջանում տեղադրել հակակարկտային 10 կայաններ։ Ամեն մի հեկտար մշակելու դիմաց պետությունը գյուղացուն կհատկացնի 35 հազար դրամ։ Համոզված եմ, որ այս ամենը խթան կհանդիսանա գյուղատնտեսության զարգացմանը, ինչն էլ կնպաստի հայրենական արտադրողին ավելի վստահ եւ արդյունավետ գործունեություն ծավալել։

ՕԵԿ-ն իր մտահոգությունն է հայտնում եւ հնարավորինս հետեւողական է լինելու այս խնդրի լուծման հարցում։ Այս ամենին զուգահեռ, անհրաժեշտ է նպատակային եւ հասցեագրված միջոցներ տրամադրել սահմանամերձ, լեռնային եւ բարձրլեռնային տարածաշրջանների բնակիչներին։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Սուքիաս Ավետիսյան։

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես իմ հայտարարության սկզբնամասը ստիպված եմ մեկ այլ, ուրեմն, հարցից սկսելու, դա այն է, որ անցած 10 տարիների ընթացքում, այսինքն՝ 96-2007 թվականներին մենք այս դահլիճում լսում էինք Արշակ Սադոյանին, որն ամեն քայլափոխի օգտագործում էր, ելույթ էր ունենում եւ փորձում էր իշխանություններին եւ Ազգային ժողովը ոչ լեգիտիմ համարել։

Հիմա էլ հայտնվել է քաղաքական ուժ, որն ամեն քայլափոխի փորձում է այս ամբիոնն օգտագործել եւ երկրի Նախագահի կամ իշխանությունների ընտրվելը համարել ոչ լեգիտիմ։ Եթե համարում են ոչ լեգիտիմ, ուրեմն, իրենք  կարող են ընդհանրապես չհամագործակցել, բայց, երբ որ իրենց շահերից է բխում, իրենք անմիջապես վազում են այդ նույն իշխանությունների եւ ընտրված Նախագահի մոտ, եւ փորձում են իրենց հարցերը լուծել, իսկ երբ որ իրենց անհրաժեշտ չէ, փորձում են ոչ լեգիտիմ համարել։

Եվ երկրորդը՝ ես կարծում եմ, որ մենք պիտի աշխատենք, այո՛, մարտի 1-ի դեպքերը քննադատելով եւ վերլուծելով, եւ պահանջելով, որպեսզի դրանք շուտափույթ բացահայտվեն։ Պիտի չմոռանանք, որ մարտի 1-ը մեզ մոտ ասոցացված է որպես գարնան գալիքի առաջին օր, եւ մենք պիտի կարողանանք այդ գեղեցիկը եւս ընկալել, եւ իզուր տեղը չփորձենք, ուրեմն, ցեխ շպրտել։

Եվ երկրորդը՝ եթե մենք արդեն տարիներ շարունակ իշխանությունները, այդ թվում նաեւ՝ Ազգային ժողովը, փորձում է ինտեգրվել  Եվրապառլամենտին, եվրոպական արժեքներին, ապա մենք պիտի կարողանանք ընկալել նաեւ նա, որ այո, մենք պարտավոր ենք նամակներ գրել, նամակներ ստանալ, պատվիրակություններ ուղարկել, պատվիրակություններ փոխանակել, որպեսզի կարողանանք մեր պետության, մեր ժողովրդի առջեւ խնդիրները լուծել։

Իսկ ինչ մնում է իմ, ուրեմն, հայտարարության հիմնական տեքստին, պիտի ասեմ, որ այսօր լեգիտիմ իշխանություններն ամեն ինչ անում են, որպեսզի փորձեն հակաճգնաժամային իրենց միջոցառումներով մեղմել սոցիալական լարվածությունը։ Եվ ես ուզում եմ մեր կառավարության ուշադրությունը հրավիրել Շիրակի մարզի եւ Գյումրի քաղաքի հիմնախնդիրների, հատկապես գործազրկության մեծ տոկոսի վրա։ Եվ երբ որ տնտեսական զարգացման նախարարությունը փորձում է տեխնոպարկ հիմնել, որը 2 տարի առաջ հիմնվել է, նորից նորն են հիմնում, դա վատ չի, բայց դա հեռու հեռանկարի համար է։

Ես կարծում եմ, որ այսօր կարելի է մեկ անգամ եւս այն ձեռնարկությունները, որոնք ներկայացրել են առաջարկություն կառավարության հակաճգնաժամային շտաբին եւ մերժում են ստացել, կարծում եմ, կառավարությունը, այդ օպերատիվ շտաբը պետք է վերանայի այդ խնդիրները, որովհետեւ պիտի կարողանանք մենք, իրոք, այնտեղ, որտեղ գործազրկության տոկոսն ավելի բարձր է, էնտեղ ավելի կոնկրետ միջոցառումներ ձեռնարկել։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալուըթյուն։ Նախքան իմ հայտարարությանն անցնելուն, ես կցանկանայի ճշտեի, որ բոլոր վազողները եւ դրա ցանկություն ունեցողներն իրականացրել են իրենց մարմաջը, եւ բոլորին հայտնի են այդ քաղաքական ուժերը։

Ինչ վերաբերում է իմ հայտարարությանը, հայտարարությունս վերաբերում է կարեւորագույն մի ոլորտի, այն է՝ արտաքին հարաբերություններին, եւ մասանավորապես Հայաստանի քաղաքականությունն Արցախի հարցի վերաբերյալ։ Այն, որ հայկական պետական միտքը տանուլ է տվել վաղուց քարոզչական դաշտը, դա հայտնի է բոլորին, բայց այսօր մենք կանգնած ենք մի փաստի առջեւ, երբ որ արդեն դիվանագիտական միտքը կարող է վերջնականապես տանուլ տա այդ կարեւորագույն ազգային շահ ներկայացնող խնդրում։

Մասնավորապես տարիներ շարունակ թույլ տալով ադրբեջանական կողմին հանդես գալ անհեթեթ եւ շատ անգամ, իրոք, զավեշտալի հայտարարություններով, չունենալով որեւէ նախաձեռնողականության որեւէ քայլ դեպի  Արցախի հարցի իրավական լուծումը, մենք այսօր ստեղծել ենք մի իրավիճակ, երբ որ Արցախի հարցը եւ նրա մասին պատկերացումը լիովին այլասերված եւ այլափոխված է, ինչը տալիս է հնարավորություն բացառապես բոլոր միջազգային ինստիտուտներին, եւ կազմակերպություններին՝ դիտարկել Արցախի հարցը շատ տարօրինակ եւ ... քաղաքականացված մի ոլորտում, այն է՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության միջազգային ճանաչումը համարելով անհնարին, քանի որ կա տարածքային ամբողջականության սկզբունքը։

Ես պետք է պատասխանատվությամբ հանդես գամ հայտարարությամբ, որ այդ հարցը որեւէ առնչություն չունի տարածքային ամբողջականության, այն է՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հետ։

Ասելով այդքանը, ես դիմում եմ ինչպես Հայաստանում իշխանություններին եւ հասարակությանը, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության իշխանությանը եւ հասարակությանը՝ տեր կանգնենք միակ ճշմարիտ լուծմանը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության, այն է՝ միջազգային ճանաչմանը։ Եվ որպես  կանոն, մենք պետք է հանդես գանք, ես կոչ եմ անում, մեկ թեզով՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կայացումն ամբողջովին իրավական է եւ օրինական, եւ օրինական են նրա այսօր գործող ընտրված եւ գործող իշխանությունները։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հեղինե Բիշարյան։

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, հանրակրթության ոլորտի բարեփոխումների նախաձեռնություններից է անցումը 12-ամյա կրթական համակարգին, ինչն էլ նախատեսում է եռամյա ավագ դպրոցի ձեւավորում։

Դեռեւս 2007-2008 թվականների ուսումնական տարում արդեն իսկ հիմք դրվեց ավագ դպրոցների ձեւավորմանիը, Երեւանում սկսեցին գործել թվով 10 ավագ դպրոցներ։ Հանրակրթության ոլորտում իրականացվող բարեփոխումների ներկա փուլը հիմնականում ուղղված է կրթության բովանդակության կատարելագործմանը, եւ կարծում եմ, որ եռաստիճան կրթական համակարգի անցման արդյունքում ավագ դպրոցը կհանդիսանա նախամասնագիտական կրթություն ապահովող հիմնական օղակ, կնպաստի կրթության որակի եւ արդյունաբերության բարձրացմանը, եւ կպատրաստի սովորողներին ինքնուրույն կյանքի եւ աշխատանքային շուկա մտնելուն։

Բայց կրթական համակարգում, առավել եւս ավագ դպրոցների ձեւավորման գործընթացում առկա են բազմաթիվ հիմնախնդիրներ, որոնք արժանի են ուշադրության։ Հատկապես այն, որ դպրոցներում կառուցվածքային փոփոխությունների արդյունքում բազմաթիվ ուսուցիչներ համալրում են գործազուրկների շարքերը։ Հատկանշական է նաեւ այն, որ դպրոցներում նախորդ տարիների համեմատ զգալիորեն կրճատվել են աշակերտների թիվը։ Մեզ հայտնի տեղեկությունների համաձայն, այս տարի նույնպես առաջին դասարանների քանակը կպակասի նախորդ տարվա համեմատ, որն էլ ենթադրում է, որ դարձյալ կլինեն աշխատատեղերի կրճատում։

Երկու հիմնախնդիր եմ ուզում կարեւորել կրթական համակարգի հետ սերտ կապված, առաջին կարեւոր հիմնախնդիրը համարում եմ երեխաների ծնելիության նվազումը, որը, կամա թե ակամա, պատճառ է հանդիսանում երկրորդ հիմնախնդրի առաջացմանը՝ մանկավարժների աշխատատեղերի կրճատմանը, եւ բոլորիս է հայտնի, որ մանկավարժների գերակշիռ մասը՝ դրանք կանայք են։

Հարգելի գործընկերներ, ավագ դպրոցների անցման ընթացքում առկա են հնարավոր ռիսկեր, որոնց շուրջ «Օրինաց երկիր» խմբակցությունը ստացել է բազմաթիվ դիմում-բողոքներ, որոնցից բխում է, որ հանրակրթության կառուցվածքային փոփոխությունը թյուրըմբռնման տեղիք է տալիս հասարակության կողմից, ինչը, կարծում եմ, տեղեկատվության պակասի արդյունք է։ Ուստի անհրաժեշտ եմ համարում կազմակերպել հանրային քննարկումներ, լսումներ՝ հանրությանը մատչելի դարձնելու համար։

Հաջորդ մտահոգությունն այն է, որ ոչ բոլոր բնակավայրերում նոր կազմավորվող ավագ դպրոցների առկայությունը կարող է նպաստել սովորողների ընդգրկվածության նվազեցմանը, եւ ոչ բոլոր սովորողները ցանկություն կունենան շարունակելու ավագ դպրոցում, ինչի համար էլ անհրաժեշտ է վերանայել կրթություն ստանալու կարգը։

Հաջորդը՝ կադրերի վերաբաշխման խնդիրն է, որը ենթադրում է որակյալ կադրերի պակաս, որի համար անհրաժեշտ է մշակել մանկավարժների ճիշտ վերաբաշխման եւ ի վերջո՝ կադրերի ժամանակին վերապատրաստման մեխանիզմներ։ Ինչ խոսք, ցանկացած համակարգում կառուցվածքային փոփոխությունները չեն կարող զերծ լինել խնդիրներից եւ թերություններից, որոնք ժամանակի ընթացքում են կարգավորվում։

Այս առումով «Հանրակրթության մասին» օրենքի նախագիծը, որը տարիների կենսագրություն ունի եւ որում մասնակցություն ենք ունեցել նաեւ մենք, վստահ եմ, որ կարճ ժամանակահատվածում օրենքի ուժ կստանա եւ կնպաստի ամբողջ հանրակրթական համակարգի կարգավորմանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արծրունի Աղաջանյան։

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, 2007-2008 թվականներին ԱՄՆ-ում սկիզբ առած հիփոթեքային ճգնաժամը դառնալով ընդհանուր ֆինանսական, կարծես թե, շրջանցեց Հայաստանի տնտեսությանը, բայց այժմ այն վերածվելով ընդհանուր տնտեսական ճգնաժամի, թեեւ դանդաղ, բայց այն իր բացասական ազդեցությունն է թողնում մեր տնտեսության եւ բնակչության վրա։ Նման էքստրեմալ պայմաններում շատ կարեւոր է կառավարության կողմից իրականացվող քայլերը։

Պետք է նշեմ, որ մինչեւ Հանրապետության Նախագահ Սերժ Սարգսյանի մյունխենյան ելույթը, շատ քիչ բան էր արվում։ Բայց դրանից հետո կտրուկ քայլեր են ձեռնարկվում, որը հնարավորություն կտա մեղմել համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա։ Օժանդակություն է ցուցաբերվում իրական հատվածին,  աջակցություն տրվում փոքր եւ միջին բիզնեսին։ Նկատի ունենալ համագործակցության հնարավորություն պետության եւ մասնավոր հատվածի միջեւ համատեղ ծրագրերի իրականացման համար։

Օրենքներում առաջարկվող փոփոխություններն ուղղված են ներքին արտադրողի շահերը պաշտպանելուն, եւ այդ ապրանքների գծով արտադրությունը խթանելուն։ Մեծ կարեւորությամբ պետական երաշխիք է տրվում մասնավոր ձեռնարկությանը արտադրվող արտադրանքի արտադրությունն ընդլայնելու համար։

Մեր երկրի համար, սխալված չեմ լինի, եթե ասեմ՝ հարցերի հարցը դա ԱՊՀ երկրներ աշխատանքի մեկնող մեր քաղաքացիների հարցն է։ Իմ կոպիտ հաշվարկներով, Հայաստանից արտագնա աշխատանքի են մեկնում 300-400 հազար մարդ, որոնց մի մասը տարիներով չի գալիս, իսկ մի մասը՝ մեկնում է սեզոնային աշխատանքի։ Մասնավոր տրանսֆերտների նվազումը կարող է լուրջ խնդիրներ առաջացնել սպառողական շուկայում, դրա համար պետք է լուրջ վերլուծություն կատարվի, որպեսզի հնարավոր զարգացումներին պատրաստ լինենք։

Աշխատատեղերի ստեղծման առումով թե՛ ՕԵԿ-ը եւ թե՛ նրա նախագահ Արթուր Բաղդասարյանը շատ են խոսել արդյունավետ հարկային քաղաքականության եւ վարչարարության իրականացման մասին։ Մեր համոզմամբ, պետք է շարունակել աջակցությունը փոքր եւ միջին բիզնեսին եւ գնալ ավելի կտրուկ քայլերի, այն է՝ հարկերի հետեւողական պարզեցում, գործարարներին եւ ֆերմերներին պետական աջակցության ծավալների մեծացում։ Աղետի գոտում եւ սահմանամերձ  ու լեռնային բնակավայրերում հարկային արտոնությունների տրամադրում նկատի ունենալով, ավելի լավ է պահպանել գործող աշխատատեղերը, քան փակել արտադրությունը։

Մի քանի խոսք նաեւ վարկավորման մասին։ Վարկավորման նվազումը եւ տոկոսադրույքների բարձրացումը հարվածում է ինչպես անհատ քաղաքացուն, այնպես էլ բիզնեսին, հատկապես փոքր եւ միջին ձեռնարկատիրությամբ զբաղվողներին։ Ռուսաստանի Դաշնությունը 500 ԱՄՆ դոլար կայունացման վարկ է տրամադրում եւ կան, էլի կլինեն վարկավորողներ, կարեւորը սակայն՝ տրված գումարները նպատակային եւ արդյունավետ օգտագործելն է, որ հնարավորություն կտա մեզ խուսափել կտրուկ ցնցումներից եւ նպաստել տնտեսության բնականոն զարգացմանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Ակնհայտ է, որ այսօրվա իշխանությունները, այդ թվում՝ գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանը, լեգիտիմ լինելու կարիք ունեն։

Նախագահական ընտրություններից անցել է 1 տարի, սակայն իշխանությունները չեն փորձում հաշվի նստել ժողովրդի հետ։ Ավելին, նրանց կողմից ցանկացած գործողություն կամ անգործություն Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ինստիտուտը պատանդ է դարձնում որոշ անձանց ձեռքում եւ իրավիճակին։ Իհարկե, չընտրված Նախագահն ի սկզբանե անկախ չի կարող գործել։ Սակայն նույնիսկ, եթե Սերժ Սարգսյանը չի ընտրվել օրինական ընտրությունների արդյունքում, նա իր լիազորությունների շրջանակում հնարավորություն ունի լուծելու, գոնե, մեր ամենահրատապ խնդիրները։

Սերժ Սարգսյանը մի՞թե չի գիտակցում, որ մարտյան դեպքերի պատասխանատուն իշխանություններն են։ Նա մի՞թե չի գիտակցում, որ քաղաքական այլընտրանքային հայացքների համար պայքար ելած մեր հայրենակիցները չպետք է ազատազրկվեն։ Մի՞թե չի գիտակցում, որ Հայաստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազը եւ իր մնացած խորհրդատուները քաղաքական հետապնդման իրենց քաղաքականությամբ հենց իր համար են անելանելի սարդոստայն հյուսում։

Այնինչ, ընդամենը հանդես գալով համաներման առաջարկով, նա կարող էր լուծել ներքին եւ արտաքին ճնշումների որոշ խնդիրներ, որն էլ կնպաստեր ի՛ր իսկ անկախությանը եւ իր հանդեպ դրսում ու մեր հասարակության մեջ որոշակի վստահության մթնոլորտի ձեւավորմանը։

Հայաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնավարման այս 1 տարվա ընթացքում եղավ Ազգային ժողովի նախագահի փոփոխություն, եւ եւս մեկ անգամ արձանագրելով, որ այսօրվա իշխանությունները ժողովրդավար չեն։ Հովիկ Աբրահամյանը պատգամավոր ընտրվեց ադրբեջանական նախագահական ընտրությունների նմանությամբ՝ առանց այլընտրանքի եւ ժառանգորդաբար միանձնյա փոխանցման սկզբունքով։

Իհարկե, մենք չողջունեցինք Հովիկ Աբրահամյանի մուտքն Ազգային ժողով, սակայն նա էլ իր հերթին կարող էր նախաձեռնել մեր պատգամավոր գործընկերների անձեռնմխելիության վերականգնումը կամ, գոնե, չխոչընդոտեր «Ժառանգության» նախաձեռնությանը։ Փոխարենը նրա մեծ աջակցությամբ ընդունվեցին «Հանրաքվե անցկացնելու կարգի մասին», «Առանց ամբաստանյալների դատաքննություն իրականացնելու մասին», խոսքի ազատության դեմ, հանապազօրյա հացը չնչին եկամուտներով վաստակող մանր ձեռնարկատերերին նոր հարկատեսակներով բեռնավորելու եւ տեղական աշխատատեղերի կրճատմանը նպաստող օրենքներ։

Այսօր էլ հրապարակավ Հովիկ Աբրահամյանը, իբր, ստանձնել է Սերժ Սարգսյանի փաստաբանի դերը, մոռանալով իր շուրջ կես տարվա չակերտավոր՝ քաղաքավարի վարքագիծը «Ժառանգության» նկատմամբ, եւ ձեռքին չունենալով իր գրավոր տեքստը, արտահերթ ելույթով, լոկ խոսքերով ցանկանում էր իր հավատարմությունը ցուցաբերեր Սերժ Սարգսյանին։ Բոլորիս համար էլ պարզ է, որ Ազգային ժողովի մեծամասնությունն իր գործելաոճով խորացնում է ճգնաժամը, հաշվի չնստելով իշխանության իրական տիրոջ, այն է՝ հայ ժողովրդի կարծիքի եւ շահերի հետ։

Մենք՝ որպես օրենսդիր մարմնի ներկայացուցիչներ, պետք է գիտակցենք, որ անհրաժեշտ է օրենքի իշխանությամբ պաշտպանել մարդու իրավունքները, որպեսզի նա որպես վերջին միջոց՝ հարկադրված  չապստամբի բռնակալության եւ ճնշման դեմ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ստեփան Ասլանյան։

Ս.ԱՍԼԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ամիսներ առաջ մեր կողմից բազմիցս է հնչեցվել այն մասին, որ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամն իր ազդեցությունն անպայման ունենալու է երկրի տնտեսության վրա։

Տեղին է փաստել, որ կառավարությունը Հանրապետության Նախագահի անմիջական հանձնարարությամբ եւ իր սեփական նախաձեռնությամբ որոշակի հակաճգնաժամային միջոցառումներ իրականացնում է իրավիճակը կարգավորելու եւ մեղմելու նպատակով։ Համոզված ենք, որ հավելյալ նպատակաուղղված եւ իրատեսական առաջարկները կնպաստեն սկսված գործընթացի շարունակականությունն ապահովելու, մինչեւ տրամաբանական ավարտը։

Այս նպատակով «Օրինաց երկիր» խմբակցության պատգամավորներիս կողմից իրականացվել են մի շարք ուսումնասիրություններ ու դիտարկումներ՝ ըստ տնտեսության առանձին ճյուղերի եւ ոլորտների։ Մասնավորապես գյուղատնտեսության եւ ագրոարդյունաբերության ոլորտում, ուր փոքր եւ միջին ձեռնարկատիրությունների զարգանալու եւ կայանալու բավականաչափ ազատ դաշտ դեռեւս առկա է։

Համոզված ենք՝ փոքր եւ միջին ձեռներեցների վարկավորման հասցեագրված նպատակային ծրագրեր իրականացնելիս առաջնությունն անհրաժեշտ է ուղղել ագրոարդյունաբերության փոքր եւ միջին այն ձեռներեցներին, որոնք զբաղված են գյուղմթերքների մշակմամբ եւ արտադրությամբ, ինչպես նաեւ՝ նոր գրանցված ու ստեղծված կազմակերպություններին, անհատ ձեռնարկատերերին։ Ճիշտ է, այստեղ կա որոշակի ռիսկ, սակայն, կարծում ենք, արդարացված է, եթե տնտեսավարողներն ունեն համապատասխան երաշխիքներ եւ գրավի առարկա։

Իհարկե, ինչպես միշտ, հնչեցրել ենք՝ վարկերը պետք է տրամադրել հնարավորինս ցածր տոկոսադրույքներով։ Կարեւորում ենք ոլորտը զարգացնելու նպատակով պետության դերը կորպորացիայի ինստիտուտի ձեւավորման գործընթացում, ինչն էապես կնպաստի որոշակիորեն պլանավորել արտադրությունը՝ ըստ առաջարկի ու պահանջարկի սկզբունքի, ինչը նաեւ կխրախուսի մարզերի համաչափ զարգացումը։ Մեխանիզմը կգործի, եթե ձեւավորվի գյուղատնտեսական մթերքների մեծածախ առեւտրի շուկա, խոսքն ամենեւին այն շուկայի մասին չէ, որ գործում է Էրեբունի թանգարանի հարեւանությամբ։

Վերոհիշյալ ինստիտուցիոնալ համակարգերի ձեւավորումն իր հետ բերելու է նոր աշխատատեղեր, ինչպես նաեւ՝ կստեղծվեն փոքր եւ միջին ձեռներեցությամբ զբաղվողների մի ամբողջ խմբաքանակ, որոնք կնպաստեն մեխանիզմի աշխատանքներին՝ դառնալով նրա մի մասնիկը։

Սիրելի հայրենակիցներ, կուզենայի  եւս մեկ անգամ ընդգծել, որ պարտադրված ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը մեղմելու լավագույն միջոցը՝ դա բերք ու բարիք ստեղծողի թիկունքին կանգնելն ու զարգացնելն է։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Վիկտոր Դալլաքյան։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Համաշխարհային ներկայիս ճգնաժամի պատճառների շարքում է հիմնավորումը, որ մարդու աշխատանքը դիտարկվում է ոչ թե որպես բարիքներ ստեղծելուն ուղղված շնորհ, այլ մարդկանց շահագործելու ճանապարհով հարստություն դիզելու միջոց։

Այդ պայմաններում առավելագույնս է կարեւորվում իսկական բարեգործության դերը։ Այդ տեսակետից ժամանակակից հայկական գործարարների՝ օլիգարխիայի համար, թերեւս, ուսանելի է Ալեքսանդր Մանթաշյանցի տեսակը, դավանած արժեհամակարգը եւ ծավալած գործունեությունը։

Մանթաշյանցը 19-րդ դարի համաշխարհային նավթարդյունաբերության հսկաներից էր, նաեւ՝ մեծ բարերար։ Չնայած առասպելական հարստությանը, նա երբեք շքեղության հետեւից չէր ընկնում, ցուցամոլ չէր, համեստ էր, չէր սիրում եւ չէր կրում թանկագին քարերով մատանիներ, ոսկեղեն եւ ադամանդներ։ Անգամ սեփական կառք չուներ, աշխատանքի էր գնում ոտքով կամ տրամվայով։ Մանթաշյանցը կրթված անձնավորություն էր։ Բացի հայերենից, տիրապետում էր վրացերեն, ռուսերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն եւ գերմաներեն լեզուներին։

Նրա միջոցներով են կառուցվել մասնավորապես Էջմիածնի կաթողիկոսական վեհարանի նոր շենքը, Փարիզի հայկական եկեղեցին, Թբիլիսիի առեւտրական դպրոցը, Ներսիսյան վարժարանի նոր շենքը, հայկական դրամատիկական թատրոնը։ Մանթաշյանցի նյութական օժանդակությամբ հարյուրավոր հայ երիտասարդներ իրենց կրթությունն են ստացել եվրոպական եւ ռուսական բարձրագույն հաստատություններում։ Նրանց շարքում էին Ադոնցը, Կոմիտասը, Սիամանթոն, Մանանդյանը, Չորեքչյանը, Շահումյանը, Հայկանուշ Դանիելյանը։ Նա նյութապես աջակցել է Հովհաննես Թումանյանին, Մուրացանին եւ այլ մտավորականների։

Շիրվանզադեն Մանթաշյանցի մասին գրել է, մեջբերում եմ՝ «Մանթաշյանցը չէր կարողանում սառնասիրտ անցնել կարիքի մոտով։ Սի՛րտը, ահա՛ գլխավորը, որ կատարում էր միակ դերը եւ դերը Մանթաշյանցի բարեգործությունների մեջ։ Նա տալիս էր առանց ետին հաշիվների, առանց գաղտնի միտումների, առանց սին փառամոլության, տալիս էր, որովհետեւ այդպես էր թելադրում նրա զգայուն հոգին»՝ մեջբերման ավարտը։

Ցավոք սրտի, այս ոգին եւ մանթաշյանցներն են պակասում այսօրվա Հայաստանյան իրականությանը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հայտարարություններն ավարտվեցին, նիստը նույնպես։ Ցտեսություն, վաղը կշարունակենք մեր աշխատանքները։

 




ԱԺ Նախագահ  |  Պատգամավորներ|  ԱԺ խորհուրդ  |  Հանձնաժողովներ  |  Խմբակցություններ  |  Աշխատակազմ
Օրենսդրություն  |   Նախագծեր  |  Նիստեր  |   Լուրեր  |  Արտաքին հարաբերություններ   |  Գրադարան  |  Ընտրողների հետ կապեր  |  Հղումներ  |  RSS
|   azdararir.am