ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ։ Հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ ստուգել համակարգի աշխատանքը եւ նախապատրաստվել գրանցման։ Գրանցում։

Գրանցվել են 111 պատգամավորներ։ Քվորում ունենք, սկսում ենք մեր աշխատանքները։

Հարգելի պատգամավոներ, այժմ առաջարկում եմ կազմակերպել երեկ քննարկված հարցի քվեարկությունը, հետո շարունակենք մեր ընդհատված հարցի քննարկումը։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» եւ «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքում լարցում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 105
Դեմ՝
Ձեռնպահ՝ 2

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, ներկայացնում եմ քննարկվող հարցերի հերթականությունը.՝

-ԱԺ պատգամավորներ Գալուստ Սահակյանի եւ Արմեն Աշոտյանի կողմից ներկայացված «Ակցիզային հարկի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը,

-ԱԺ պատգամավորներ Նաիրա Զոհրաբյանի, Հեղինե Բիշարյանի, Լիլիթ Գալստյանի, Անահիտ Բախշյանի եւ Արմեն Աշոտյանի կողմից ներկայացված «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «ԱԺ կանոնակարգ» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի կանոնակարգ» օրենքում  փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Պետական տուրքի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը։

Հարգելի պատգամավորներ, երեկ ընդհատվեց «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի քննարկում։ Հիմնական զեկուցողին հարցեր տալու փուլում ԱԺ պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանը հնչեցրել է իր հարցը, պրն Հարությունյանը պետք է պատասխանի հարցին։

Վերջին հարցի համար նախապատրաստվի Լարիսա Ալավերդյանը։

Պրն Հարությունյան, խնդրեմ։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Պատասխանի հիմնական մասն արդեն հնչել է։ Ես ուզում եմ մեկ անգամ եւս անդրադարձ կատարել 225 հոդվածի 5-րդ մասում առաջարկվող փոփոխությանը՝ հաշվի առնելով, որ երեկ էդպես ամբիոնից ներկայացնում էի հարցը, մենք հեղինակներով հնարավորություն չէինք ունեցել քննարկելու հարցը։ Հաշվի առնելով, որ այսօր արդեն քննարկել ենք, ես ուզում եմ ձեզ ասել մեր վերջնական առաջարկությունը, որը մասամբ պատասխանում է նաեւ ձեր հարցին։ Մեր առաջարկությունը լինելու է հետեւյալը՝

1.Առաջին ընթերցմամբ քվեարկության ժամանակ մենք առաջարկելու ենք հանել այդ մասը եւ այն չքվեարկել։ Այն չի լինելու առաջին ընթերցմամբ քվեարկվող նախագծում՝ 225 հոդվածի 5-րդ մասը։

2.Ամենայն հավանականությամբ, եթե 225 հոդվածի 1-ին մասում կատարվի փոփոխություն, ինչի մասին ես այստեղ հայտարարել եմ 1-ից մինչեւ 2-րդ ընթերցում, ապա այդ ընթացքում մենք անպայման կառաջարկենք նաեւ վերականգնել 225 հոդվածի 5-րդ մասը։

3.Հաշվի առնելով այդ հանգամանքը, անկախ նրանից, որ 1-ին ընթերցմամբ քվեարկվող նախագծում չի լինելու դա, ես խնդրելու եմ բոլոր պատգամավորներին, բոլոր շահագրգիռ պատգամավորներին իրենց առաջարկություններն այն ձեւակերպման վերաբերյալ, որ այսօր առկա է նախագծում, որը չի քվեարկվելու, այնուամենայնիվ, իրենց առաջարկությունները ներկայացնեն դրա վերաբերյալ։ Այսքանը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես, նախեւառաջ, հարցը տամ փորձաքննության հետ կապված։ Այն փոփոխությունները, որոնք որ տեղի ունենան, դրանից հետո նորի՞ց է տրվելու միջազգային փորձաքննության, թե՞  դա ուղղակի մենք ընկալենք որպես մեր կողմից, այսպես, ընդունված։ Դա առաջին հարցս։

Երկրորդ հարցս վերաբերում է բուն բանաձեւին, որով մենք հանդես ենք գալի։ Այն է՝ զանգվածային անկարգությունները։

Դուք շատ տեղին նշեցիք, որ այդ բառակապակցությունը ներհատուկ է զուտ կա՛մ սովետական ժամանակվա, կա՛մ հետ՝ ոչ սովետական, կա՛մ սոցիալիստական ճամբարի երկրներին։ Եվ զարմանալի չէ, որ նրանք թողել են դա, որովհետեւ փորձը ցույց է տալիս, որ չի փոխվել աշխարհընկալումն այդ երկրներում։ Արդյոք դուք չե՞ք գտնում, որ հենց մեխը դրա մեջ է։ Այդ «զանգվածային անկարգություն» բանաձեւն ինքն է տանում մեզ շատ հեռուներ, եւ հետագայում մենք փորձում ենք ուղղել անուղղելին։ Հնարավոր է, մենք պետք է իրապես հրաժարվենք այդ բառակապակցությունից եւ աշխարհընկալումից ու տեղափոխվենք այն ոլորտը, այն հարթությունը, որտեղ իրապես չենք մտնում մեր աշխարհընկալումով, ոչ թե տառով եւ ստորակետով, չենք մտնում հակասության մեջ միջազգային այն բազմաթիվ փաստաթղթերի հետ, որոնց մենք միացել ենք։

3-րդ հարցս նորից վերաբերում է լրագրողներին, պատգամավորներին կամ բարի կամք ունեցող այլ անձանց, որոնք տեսնում են, ըստ այստեղի գրածի, որ ինչ-որ մի անկարգության է վերածվում, ինչը շատ դժվար է, ապացուցողական առումով, դա հետո ապացուցել, որ անձը տեսե՞լ է, թե՞ չի տեսել, ու փորձում է այդ անձը կա՛մ մնալ տեղում եւ կատարել իր մասնագիտական աշխատանքը, դա լրագրողներին է վերաբերում, բայց անպայման չի նա ուղղակի լուռ ու մունջ կանգնած լինի։ Եվ 2-րդ՝ բարի կամք ունեցող անձ կամ պատգամավոր, կամ պետական գործիչ, որը փորձում է այդ սկսվող կամ ահա-ահա բռնկվող անկարգությունն ինչ-որ ձեւով դադարեցնել։ Դա մասնակցությո՞ւն է, եւ ինչպես հետագայում գործել դրանց հետ։

4-րդ հարցս ես, ճիշտն ասած, հանեմ, որովհետեւ դուք սպառիչ պատասխան տվեցիք Զարուհի Փոստանջյանին, բայց վերջին 5-րդ հարցը, դա վերաբերում է էլի իրավաբանական որոշակիությանը՝ անհապաղ հեռանալ, մասնակցել եւ այլն։ Շնորհակալություն։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Փորձաքննության վերաբերյալ։

Փորձաքննության ուղարկված է այն տաբերակը, որը ձեզ ներկայացվել է։ Մենք կստանանք փորձաքննության արդյունքները, սակայն, ես կարծում եմ, 2-րդ ընթերցմամբ ներկայացնելիս չենք հասցնի ստանալ 2-րդ փորձաքննությունը։ Սա այն դեպքն է, երբ ես կնախընտրեի գործել արագ, քան թե ընկնել ֆորմալիզմի հետեւից։ Հավանաբար, երբ արդեն ստանանք փորձաքննության արդյունքները, բավարար ունակություններ եւ կարողություններ կունենանք, որպեսզի հասկանանք փորձաքննության ընդհանուր ոճը եւ մեր նոր առաջարկություններով չշեղվենք ընդհանուր առմամբ դրանից։

Ասեմ ձեզ, որ այն հոդվածները, որոնք չեն մտել օրենքի մեջ, ես ձեզ բացատրեցի ինչ պատճառով, դրանք առանձին են ուղարկված փորձաքննության, նաեւ։ Այնպես որ, դրանց վերաբերյալ էլ մենք կունենանք առանձին եզրակացություն։

2-րդը՝ աշխարհընկալման վերաբերյալ։

Դուք ասացիք, որ նախկին խորհրդային եւ սոցիալիստական ճամբարի երկրներն են պահպանել իրենց իրավունքում։ Ասեմ ձեզ, որ բոլորն են պահպանել, նրանցից բոլորը։ Դա աշխարհընկալման հետ կապված չէ։ Ես կարծում եմ, դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ մեր քրեական իրավունքը զարգանում էր նույն ձեւով։

Ընդհանրապես քրեական իրավունքում տարբեր մոդելներ կան։ Շատ չնայեք մոդելները, բայց մոդելներից մեկը, որը շատ լայն տարածում էր գտել եւ՛ Խորհրդային Միությունում, եւ՛ սոցիալիստական երկրներում, դա միասնական մոդել  էր։ Եթե դուք նայեք նույն քրեական իրավունքի բաժինները, ապա  կտեսնեք, որ նրանք սպեցիֆիկ են, սպեցիֆիկ ձեւով է բաժանված, ընդհանուր մասը շատ սպեցիֆիկ է։ Այն չի կրկնում, ենթադրենք, նորվեգական Քրեական օրենսգրքի դրույթները։ Իհարկե, կգտնեք շատ հոդվածներ, որոնք նույնն են, սակայն քրեական իրավունքի կառուցվածքի գաղափարախոսության առումով դրանք տարբեր են։ Եվ հենց այդ գաղափարախոսության պատճառով է, կարծում եմ, որ մենք կպահպանենք զանգվածային անկարգությունները։ Եվ թերեւս դա է պատճառը, որ զանգվածային անկարգությունները պահպանված են։ Այն երկրները, որոնք դա անվանել են այլ ձեւով, օրինակ, կան բառեր, որոնք անգամ ուղղակիորեն՝ ռաետը եւ այլն, չեն թարգմանվում, հավանաբար։ Մենք մեկ-մեկ թարգմանում ենք որպես զանգվածային անկարգություն։ Դա ուղղակիորեն զանգվածային անկարգություն չէ, այլ, ենթադրենք, ըմբոստություն կամ նման հասկացություններ կարելի է օգտագործել, բայց դրանք բնորոշ են այլ կառուցվածքի քրեական օրենսգրքերին։ Այնպես որ, ես կարծում եմ, մենք ճիշտ է՝ պահպանել։

Ես բացարձակապես համաձայն չեմ ձեր այն դրույթի հետ, որ այս հասկացությունը հակասում է միջազգային փաստաթղթերին։ Եթե դուք բերեք նման օրինակ, ես միգուցե կհամաձայնվեմ։ Այս փուլում ես որեւէ պակասություն չեմ տեսնում որեւէ միջազգային փաստաթղթի հետ։

Ձեր 3-րդ հարցի հետ կապված ինձ շատ հետաքրքիր է հասկանալ, թե ի՞նչ նկատի ունեիք, երբ ասացիք՝ լրագրողն այնտեղ գտնվում է, բայց լուռ ու մունջ չի գտնվում։

Հիմա, եթե լուռ ու մունջ չի գտնվում եւ մասնակցում է զանգվածային անկարգություններին, իհարկե, քրեական պատասխանատվության պետք է ենթարկվի։ Եթե չի՛ մասնակցում զանգվածային անկարգություններին, ինձ թվում է, չպե՛տք է ենթարկվի։

Ես նորից եմ ուզում կրկնել, որ ինչո՞ւ մենք հրաժարվեցինք 5-րդ մասից։ Որովհետեւ մենք պետք է հստակ ձեւակերպենք՝ ի՞նչ է զանգվածային անկարգություններին մասնակցելը։ Մեր կարծիքով, հեղինակների, «զանգվածային անկարգություններին մասնակցել» հասկացությունը կարելի է օգտագործել, երբ լինի հստակ սահմանում եւ երբ պարզ լինի, որ դրանք խմբային գործողություններ են, որոնք վտանգում են։ Ոչ մի լրագրող, վստահեցնում եմ ձեզ, կատարելով իր ինտերվյուն՝ չի մասնակցում խմբային գործողություններին, որոնք վտանգում են։ Հակառակ պարագայում, դա, կարելի է ասել, բացարձակ  անողջամիտ մեկնաբանություն կլիներ հայոց լեզվի շատ պարզ բառերի։ Այնպես որ, պատգամավոր... Ես մի քանի անգամ երեկվա ընթացքում հասցրել եմ պատասխանել այդ հարցին։ Պատգամավոր, լրագրող, բժիշկ, որն օգնություն է ցույց տալիս այդ պահին, կներեք, ոչ թե պատգամավոր, այլ պատգամավոր, որը փորձում է կանխել այդ ամենը, անձ, որը փնտրում է իր երեխային, այդ բոլոր անձինք չեն կարող համարվել խմբային գործողություններին մասնակցող, այնպիսի խմբային գործողություններին մասնակցող, որոնք սպառնում են հասարակական անվտանգությունը։

Այնուամենայնիվ, նորից եմ կրկնում, եթե դուք ունեք ավելի լավ առաջարկություն։ Համեցեք։

4-րդ հարց չլինելու պատճառով չեմ պատասխանում, անցնեմ ձեր 5-րդ հարցին՝ արդո՞ք անհապաղ հեռանալը բավական իրավական որոշակիություն է պարունակում իր մեջ։

Անհապաղ հեռանալը, ընդհանրապես «անհապաղ» հասկացությունը մենք շատ հաճախ օգտագործել ենք մեր օրենսդրության մեջ տարբեր հոդվածներում, այդ թվում՝ եթե չեմ սխալվում, Սահմանադրության մեջ, երբ խոսքը վերաբերում էր ԱԺ պատգամավորին... Ներեցեք, պետք է մի պահ, ուղղակի հոդվածն եմ ուզում փնտրել։

Եվ արտահերթ դրության ժամանակ, այո՛, կա, եւ նաեւ՛ Մի վայրկյան ուղղակի։

Արտակարգ դրության ժամանակ անհապաղ հրավիրվում է ԱԺ նիստ, բայց հիմա ոտքի վրա, չգիտես ինչու, չգտա։ Բայց նույնը կար, ուզում եմ ձեզ հիշեցնել, երբ հանցագործության կատարման պահին ձերբակալվում է ԱԺ պատգամավորը, անհապաղ դրա մասին տեղեկացվում է ԱԺ նախագահին։ Այսինքն՝ «անհապաղ» հասկացությունը մեզանում ընդունված հասկացություն է եւ, կարծում եմ, այն, իհարկե, ենթակա է մեկնաբանման, սակայն ավելի լավ դրույթ ինձ հայտնի չէ։ Եթե դուք կարողանաք տալ ավելի լավ հասկացություն, բառակապակցություն կամ լուծում, որը չի առաջացնի այլ խնդիրներ, իհարկե՛, մենք պատրաստ կլինենք ընդունելու։ Դրա մասին ես երեկ եւս հայտարարել եմ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Ես կցանկանայի այն անհապաղը, որը որ, ասենք, դուք բերեցիք Սահմանադրությունից կամ... Նա քրեականացված չէ։ Այստեղ այդ անհապաղ հեռանալը կամ ոչ անհապաղ հեռանալը հնարավոր է դառնար քրեական գործի առարկա։ Ա՛յ, սա՛ է խնդիրը։

Շնորհակալություն, որ դուք ասում եք, որ կարելի է ինչ-որ բան առաջարկել, եթե այդպիսինը կա։ Այո, կա՛, դա կարելի է ինչ-որ ձեւով ձեւակերպել։ Մենք կփորձենք, կտեսնենք, դա ինչի... Շնորհակալություն։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալ կլինեմ։ Եթե դուք տաք ձեր առաջարկությունը, անպայման դրան կանդրադառնանք։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, պրն Հարությունյան։ Շնորհակալություն։

Այժմ՝ նախագծի վերաբերյալ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի եզրակացությունը ներկայացնելու համար ամբիոնի մոտ է հրավիրվում հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ  Արտյուշ Շահբազյանը։ Խնդրեմ, պրն Շահբազյան։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Հարգելի նախագահող, հարգելի գործընկերներ, երեկ եւ այսօր օրինագիծը ներկայացնող պրն Հարությունյանը բավականին մանրամասնորեն ներկայացրեց այն եւ, կարծես թե, ինձ շատ բան չթողեց անելու։ Այնուամենայնիվ, ես մի փոքր կանդրադառնամ փոփոխվող հոդվածներին։

Ես կարծում եմ, որ այս փոփոխությունները շատ կարեւոր են, շատ անհրաժեշտ էին  եւ, իմիջիայլոց, ոչ անպայման պայմանավորելով մեր օրերի իրադարությունների հետ։ Աստված մի արասցե, եթե օրենքը նախատեսում է ինչ-ինչ հոդվածներ եւ պատժամիջոցներ, ապա ավելի լավ է նախապես դրանք հստակեցված լինեն եւ չունենան այն հակասությունները, չունենան այն այն ենթատեքստերը, որ այս դեպքում պարունակում են տվյալ հոդվածները։

Այս հոդվածների փոփոխության կարեւորության չափը կարելի է նաեւ գնահատել նրանով, որ Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը հատկապես սրանց հետ, Հայաստանի այս խոստման հետ կապեց  շատ ավելի մեղմ որոշումը, որ Հայաստանի համար բանաձեւվեց, ստացվեց 43 բանաձեւով։

Այս ընթացքում, ուզում եմ կրկնել այստեղ,  նախագիծը նաեւ անցել է փորձաքննություն կամ խորհրդատվություն միջազգային կազմակերպությունների տարբեր ներկայացուցիչների մոտ։ Նրանց հետ քննարկում է եղել, այդ թվում՝ մարդիկ, որոնք իրենք այս խնդիրը դրել են, այսինքն՝ բավական ճանապարհ է անցել։ Եվ ինչպես տեղեկացանք այս ամբիոնից, այս առաջին ընթերցումից հետո եւս մեկ անգամ այդ քննության կամ փորձագիտական փուլը կանցնի այս նախագիծը։

Հիմա կոնկրետ հոդվածներին անդրադառնալով՝ ես կարծում եմ, որ 225 հոդվածը մի շատ կարեւոր փոփոխություն է կրել, երբ 225 հոդվածի 3-րդ մասից հանվել է, «զուգորդված զանգվածային անկարգություններ» շարքում սպանությունները հանվել են, որովհետեւ ստացվում էր, որ զանգվածային անկարգություն կազմակերպողներն այդ տարածքում՝ անկախ նրանից, դրա հետ կապ ունեն, թե՝ չէ, եթե ինչ-որ տեղ սպանություն է կատարվում, ապա իրենք դառնում են դրա համար ուղղակիորեն պատասխանատու։ Սա կարեւոր է, որ այս հոդվածից դուրս է եկել եւ բերվել է 104 հոդված, որն ուղղակիորեն վերաբերում է սպանություններին ընդհանրապես, այդ թվում՝ նաեւ զուգորդված զանգվածային անկարգություններով։

Ես չեմ ուզում հատկապես կանգ առնել 2-րդ կարեւոր փոփոխության վրա, որը վերաբերում է զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներին, որոնք այլ, այսպես ասած, արարքների մեջ, բռնությունների մեջ մասնակից չեն եղել, սակայն բուն մասնակցության համար կարող են որոշակի պատժաչափերի ենթարկվել, քանի որ պրն Հարությունյանը ներկայացրեց, որ հավանաբար դուրս կգա հոդվածը կամ այս ձեւակերպումը, եթե, իհարկե, «զանգվածային անկարգություններ» հասկացությունը, բացատրությունը հետագայում նորից չներառվի։ Եթե ներառվի, մենք կարող ենք մանրամասնորեն նորից անդրադառնալ սրան։

Իմ կարծիքն ասեմ, որ ես կողմ կլինեի, եթե իսկապես սա ներառվեր, եթե, իհարկե, լինե՛ր զանգվածային անկարգությունների այդ բացատրությունը, եւ եթե, իհարկե, ես կարծում եմ, այստեղ մի կարեւոր սրբագրական աշխատանք էլ կամ խմբագրական աշխատանք էլ պիտի արվի ներքեւի պարբերության մեջ, երբ ասվում է, որ. «Եթե որեւէ միջոցառում վերածվում է զանգվածային անկարգությունների, ապա այդ վայրից անհապաղ հեռացած անձը...», այսինքն՝ այնպիսի մի սրբագրում, որ չստացվի, որ իսկապես պատահականորեն ներկա անձը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել։

Հաջորդը՝ 300 հոդվածը հատապես  նկատի ունեի, երբ ասում էի, որ իսկապես հստակեցման կարիք կար։ Նույնիսկ այս տեսքով հոդվածը չէր կարելի թողնել ընդհանրապես Քրեական օրենսգրքում, որովհետեւ, թույլ տվեք ես արագ ընթերցեմ. «Պետական իշխանությունը յուրացնել ՀՀ Սահմանադրության խախտմամբ պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելուն...»։ Այսինքն՝ կարելի է մտածել, որ Սահմանադրությունը կարելի է չխախտել, բայց պետական իշխանությունը փոխել, կամ կարելի է իշխանությունը զավթել, բայց բռնություն չգործադրել, որ անհասկանալի է, թե դա ինչպես է լինում։ Նույնը վերաբերում պահելուն, նույնը վերաբերում է ՀՀ սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն։ Այսինքն՝ կա երեւի նաեւ այլ ձեւ։ Ստացվում է՝ կամ ՀՀ տարածքային ամբողջությունը բռնությամբ խախտելուն ուղղված գործողություններ։ Այսինքն՝ ինչպես նաեւ տեսանք, այստեղ տարբեր հանցակազմեր բերվել, լցվել է մի կաթսայի մեջ եւ, ակամայից, սրանցից որեւէ մեկով մեղադրվողի վրա կարող էին նաեւ ազդել մյուս այս հանցատեսակները։

Այստեղ, այս հստակեցումները, հոդվածը մասերի բաժանելը, այսպես ասած, հանցակազմերի, կարծում եմ, շատ կարեւոր է։

Հաջորդը։ Կուզեի անդրադառնալ նրան, որ այստեղ  ավելացել է նաեւ մեկ այլ հոդված, որը վերաբերում է բարձրագույն իշխանության հիշյալ մարմինների վրա ճնշում գործադրելուն, սակայն ո՛չ իշխանափոխության, իշխանության յուրացման սահմանադրական կարգը տապալելու նպատակով։ Դա կարող է լինել շատ պարզ նպատակ, ինչպես այստեղ ասվեց։ Օրինակ, որեւէ գյուղում հողի կարգը փոխելու հարց դրվի, սակայն նույնիսկ այս հարցով բռնություն գործադրվի իշխանության տվյալ մարմինների նկատմամբ։

Ուրեմն, այս հոդվածը, որ ավելացել է, կարծում եմ, նույնպես կարեւոր է, անհրաժեշտ է։

Ուզում եմ մեկ բանի մասին էլ խոսել։ Նախագծի հեղինակները, ինչպես նաեւ խումբը, որ աշխատեց այս նախագծի վրա, իհարկե, խնդիր ունեին հստակեցնելու, եւ փորձել են որքան հնարավոր է, հստակեցնել։ Երբ փորձում ես օրենքի հոդվածներ հստակեցնել, միշտ այսպիսի գայթակղություն է առաջանում՝ որքան կարելի է հստակեցնել, այսինքն՝ հասնել ամենահստակ սահմաններ գծող սահմանների, հստակեցումների։

Պրն Հարությունյանը քննարկումների ժամանակ շատ օրինակներ ներկայացրեց,  լուսաբանական  ասեմ, մեծ աշխատանք տարավ՝ համեմատություններ բերելով, թե տարբեր երկրների օրենքներ ինչպիսի սահմանումներ են անում։ Մենք  տեսանք, որ, ցավոք ասեմ թե ինչպես, կարծես թե, ավելի հստակ սահմանումներ գոյություն չունեն ինչպես իշխանության յուրացման, տարածքային ամբողջականության խախտման վերաբերյալ, որովհետեւ, իհարկե, մեծ է գայթակղությունն այդ թվարկումներն անել կոնկրետացնելու համար, բայց պարզվում է, որ որքան թվարկումներ անում ես, այնքան առաջանում է անհրաժեշտությունն այդ թվարկումները շատացնելու, եւ չկա դրա սահմանը։ Միշտ կարելի է ինչ-որ բաներ բաց թողներ, որոնք մի օր ջրի երես դուրս կգան եւ խնդիրներ կառաջացնեն։ Այսքանը՝ իմ ընդհանուր տեսակետն օրինագծի վերաբերյալ։

Պետաիրավական հանձնաժողովը, իմ  եւ նաեւ պետաիրավական հանձնաժողովի կողմից փոխանցեմ,  դրական եզրակացություն է տվել ներկայացնելու համար օրինագիծը խորհրդարանի քննարկմանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հերթագրում հարցերի համար։

Հերթագրվել են երկու պատգամավորներ։ Առաջին հարցը՝ Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պրն Շահբազյան, ես կցանկանայի լսել ձեր կարծիքը՝ վերջիվերջո, այս փոփոխությունները կապ ունե՞ն 7-ի գործի հետ եւ,  վերջիվերջո, սա այն Եվրախորհրդի կողմից ստանձնած պարտավորությունների շրջանակո՞ւմ է այս օրենքի նախագծի փոփոխությունների առաջարկը։

Եվ չե՞ք կարծում, եթե այս 300 հոդվածը փոխվի՝ պետական իշխանությունը յուրացնելը ՀՀ Սահմանադրության խախտմամբ պետական իշխանությունը բռնությամբ զավթելուն կամ դա բռնությամբ պահելուն, ինչպես նաեւ ՀՀ սահմանադրական կարգը բռնությամբ տապալելուն ուղղված գործողությունները, եթե այս 7-ի գործով եւ մեկ այլ գործ էլ է հարուցված, պարզվի, որ բռնությամբ պետական իշխանությունը պահել են նախկին իշխանությունները՝ ի դեմս Ռոբերտ Քոչարյանի, եւ պետության ներկայացուցիչներն են կրակել ժողովրդի վրա, մենք դա գիտենք բոլորս, որոնցից 3-ը զոհվել են «Չերյոմուխա 7»-ից, եթե նրանց վրա քննությունը տարվում է այնպես, եւ նրանք էլ մեղադրյալների աթոռին պետք է նստեն, իսկ իմ խորին համոզմամբ, դա այդպես է, այդ դեպքում այս հոդվածը չի գործելու։ Ի՞նչ է, մենք պատասխանատվությունից ցանկանում ենք ազատել ա՞յդ մարդկանց։ Ի՞նչ եք կարծում, կարող է այսպիսի  իրավիճա՞կ նաեւ ստեղծվել։ Այդ հարցը։

Եվ 3-րդ հարցը վերաբերում է ՀՀ ԱԺ նախագահի կողմից ուղղված խնդրագրերին Եվրոպայի խորհրդնի անդամ երկրների խորհրդարաններին։ Այդ խնդրագրերի մեջ նշվում է, որ մենք իրավական լուծում ենք տալու։ Ինչո՞ւ չի բարձրաձայնվում, որ հենց դա է, որ խոստումներ ենք տվել, այդ ճանապարհով էլ հենց գնում ենք, որ ուզում ենք իրավական լուծում տալ, փոփոխություն ենք նախատեսում այս հոդվածների մեջ։ Դա ինչո՞ւ բարձրաձայն չի ասվում այս ամբիոնից։ Շնորհակալություն։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Կարծում եմ, գաղտնիք չկա։ Որ՞է մեկը չի թաքցրել, որ փոփոխությունների առիթը եղել է 7-ի գործը։ Որովհետեւ եթե չլիներ 7-ի գործը, դժվար թե այսօր այդ անհրաժեշտությունն առաջանար փոփոխելու, թեեւ փոփոխության կարիք ունեին այս հոդվածները։ Այստեղ, կարծում եմ, գաղտնիք չկա, մանավանդ խնդիրը քննարկվել է եւ՛ այնտեղ, եւ՛, այո՛, այն, որ ԱԺ նախագահը Եվրախորհրդի խորհրդարանական ժողովի ներկայացուցիչներին այս խոստումը տվել էր կամ այս մասին տեղյակ էր պահել։ Սա էլ գաղտնիք չէ, մամուլն է գրել էս մասին։ Այնպես որ, չեմ կարծում, թե այստեղ գաղտնիք կա։

 Ես այստեղ ձեր 1-ին, 2-րդ եւ վերջին հարցերն ուզում եմ, այսպես, իրար գումարելով, որովհետեւ, կարծես, իրար շարունակություն են։

Այո՛, մենք համարել ենք, այսինքն՝ ճիշտ է գտնվել, որ հատկապես, երբ այս գործը կա, 7-ի գործը կա, այդ գործի համար հոդվածները հստակեցնել, որպեսզի վերանա այն մտահոգությունը, որ հոդվածները հակասականություն ունեն, որ հոդվածներն իրենց մեջ տարբեր հանցակազմեր են պարունակում, որ նաեւ դրանք իրենց մեջ քաղաքական ենթատեքստ կարող են պարունակել։

Այստեղ, կարծում եմ, այո՛, հենց ԱԺ նախագահն է, որ այս մասին խոսել է Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի ներկայացուցիչների հետ, որեւէ գատնիք չկա։ Պատճառը, առիթը դա է եղել, բայց ես կարծում եմ, որ փոփոխությունները մեզ ընդհանրապես անհրաժեշտ են նաեւ ապագայի համար։ Այնպես որ, ուղղակիորեն չեմ ուզում դա այդպես  պատանդը դարձնել այս գործերի։

300 հոդվածը փոխվի եւ պարզվի, որ իշխանությունները կկանգնեն պատասխանատվության առաջ։

Հիմա տեսական դատողություն է։ Դուք ասում եք, որ կրակել են միայն իշխանության ներկայացուցիչները, ես էլ կասեմ, որ կրակել են ոչ միայն իշխանության ներկայացուցիչները։ Ես էլ կասեմ, որ երկու զինվորականներին իշխանության ներկայացուցիչները հատուկ չէին սպանելու, որպեսզի, չգիտեմ, բարդացնեն գործը։ Բայց իսկապես ես մտնում եմ մի ոլորտի մեջ, որ չէի ուզի այդ քննարկումը հիմա անել։ Դրա համար կա դատարան։ Այստեղ ես ինքս մտնում եմ սուբյեկտիվիզմի դաշտ։ Թող, որ դատարանն իսկապես պարզի հանգամանքները, եւ մենք իմանանք, թե ինչ է եղել։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Զարուհի Փոստանջյան։

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պրն Շահբազյան, մենք մինչ օրս որեւիցե անձի որպես կասկածյալ չենք տեսել, որպես մեղադրյալ չենք տեսել, որը մեղադրվեր ուղղակի մարդկանց վրա կրակելու մեջ։ Մենք չունենք նման մեղադրյալ։ Դեռ նման մեղադրյալի նկատմամբ մեղադրանք չի՛ առաջադրվել, նման անձի նկատմամբ։ Դուք էլ այդ հանձնաժողովի անդամն եք, որն ուսումնասիրում է այս մարտիմեկյան դեպքերը։ Ի՞նչ եք կարծում, այս պարագայում, եթե փոփոխվի, ապա ո՞վ պետք է հետագայում այս պատասխանատվությունը կրի։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Տիկին Փոստանջյան, իսկապես...

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Շահբազյան, կներեք, մենք ունենք վարման կարգի հետ կապված հայց։

Խնդրեմ, պրն Հարությունյան։ Միգուցե նաեւ ձեր պատասխանը ներառվի եւ ընդհանրական դառնա ասվածի հետ։

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի նախագահող, պրն Շահբազյանը ներկայացնում է հանձնաժողովի կարծիքը։ Հարցերը, որ հնչում են, անձնական հարցեր են, այսինքն՝ պատգամավոր Շահբազյանին է ուղղված։ Հանձնաժողովն այդ հարցերի վերաբերյալ, որ հնչում են դահլիճում, որեւէ դիրքորոշում չի արտահայտել։ Ես կարծում եմ, պատեհ չէ, նման հարցեր կարելի էր տալ հեղինակներին։ Ես դա ամբողջովին կընդունեմ, բայց ո՛չ հանձնաժողովի կարծիքը ներկայացնողի։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ես ընդունում եմ, պրն Հարությունյան, ձեր ներկայացրած նկատառումը։ Եթե պրն Շահբազյանը ցանկանում է շարունակել, կարող է շարունակել, եթե՝ ոչ, կարծում ենք, հնչեցված հարցերի վերաբերյալ ձեր եզրափակիչ ելույթում դուք կանդրադառնաք եւ կասեք ձեր նկատառումները։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Ուղղակի այս բոլոր հարցերը պատասխաններն ունեն։ Էս էր խնդիրը, բայց ես էլ կարծում եմ, որ սա այդ քննարկման առիթը չէ։ Մենք պատրաստ ենք եւ՛ հանձնաժողովում, եւ՛ դրանից դուրս այդ բոլոր խնդիրների վերաբերյալ խոսել, որեւէ պրոբլեմ չկա։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Շահբազյան, հանձնաժողովը դիտարկե՞լ է այս, ընդհանրապես, փոփոխությունները մի նախաբանի՝ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի  3-րդ թեզի ներքո, որն ասում է, որ քանզի անհրաժեշտ է օրենքի իշխանության պաշտպանել մարդու իրավունքները, որպեսզի նա, որպես վերջին միջոց, հարկադրված չընդվզի կամ չըմբոստանա բռնակալության եւ ճնշման դեմ։

Դուք դիտարկե՞լ եք այս հարցի ներքո, այս թեզի ներքո։ Դա իմ  առաջին հարցն է։

Երկրորդը նորից վերաբերում է բուն այդ բառակապակցությանը, իրավաբանական տերմինին։ Այն է՝ զանգվածային անկարգություններ։

Շատ ճիշտ նշվեց, որ ոչ թե աշխարհընկալումն է, այլ գաղափարախոսության միասնական կամ նմանությունն է եղել, որ տոտալիտար սովետական պետությունը եւ սոցիալիստական ճամբարի երկրներն իրենք ընկալել են դա իրենց ուզած ձեւով, եւ միայն այդ երկրներն են պահպանել։ Եվ այսօր, երբ իրենք երդվում են նոր իրավական եւ ժողովրդավարական պետության կառուցման ճանապարհին կանգնելու մեջ, բայց պահպանել են այդ «զանգվածային անկարգություններ» իրավաբանական տերմինը։

Քննարկե՞լ է արդյոք հանձնաժողովը ուղղակի այդ դաշտից դուրս գալը։ Եվ այդ դեպքում, իմ խորին համոզմամբ, ձեր ճշմարտորեն նշած, որ ինչքան էլ ուզում ենք ավելի ճշտենք, ավելի է դառնում բարդ եւ խճճված որոշ առումով, արդյոք դուք չե՞ք գտնում, որ այստեղ է գաղտնիքը, եւ մենք պետք է հրաժարվենք «զանգվածային անկարգություն» բառակապակցությունից։

Եվ 3-րդ հարցս։ Դուք ասացիք, որ ընդհանուր առմամբ հանձնաժողովն արդեն քննարկել եւ եկել է ինչ-որ եզրակացությունների։ Ինչքանո՞վ եք տեսնում, որ հանձնաժողովը տեսել է այդ ուղղակի կապը, եւ դա դրականորեն է ազդելու՝ այս փոփոխությունները, ոչ թե միայն անցյալին, այն է՝ դատապարտվածներին եւ մեղադրյալներին, այլեւ ապագա միտինգներ, ապագա հավաքներ եւ ընդվզումներ կազմակերպելու եւ՛ կազմակերպիչների, եւ՛ մասնակիցների հանդեպ։ Շնորհակալություն։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Տիկին Ալավերդյան, ես ուզում եմ ձեր երեք հարցին տալ մեկ պատասխան, մեկ ընդհանուր պատասխան։

Մենք հնարավորություն ենք ունեցել նախապատմությունը լսելու՝ փոփոխություններն ինչպես են եղել։ Այդ քննարկումների ժամանակ, որ տեղի են ունեցել, ընդհանրապես այդ քննարկումները տարվել են հատկապես այն ձեւով, որ մշտապես մենք տեսել ենք, թե միջազգային, մեզ ներկայացվել է, թե ինչպիսին է միջազգային փորձը, տարբեր երկրների օրինակները, եւ ըստ դրա, միջին չասեմ, այլ մեզ համար լավագույն տարբերակը որը կլինի։ Այնպես որ, այդ համեմատությունները մենք տեսել ենք եւ կարծում ենք, որ դրանց շրջանակում ճիշտ են արված փոփոխությունները։

Ինչ վերաբերում է «զանգվածային անկարգություններ» հասկացությանը, ձեւակերպմանը, ես պիտի ասեմ, որ ինչպես նույն այդ օրինակներից տեղյակ եղանք, ոչ միայն նախկին խորհրդային հանրապետություններում են, այլ նաեւ ավելի հին եւ ավելի ժողովրդավար ավանդույթներ ունեցող, մեզ համար ժողովրդավար երկրների, եվրոպական երկրների եւ այլն, օրինակով մենք տեսանք, որ այդ հասկացությունը գոյություն ունի։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով՝ Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ես պարտավոր եմ ուղղակի ասել, որ դուք  2-րդ պարբերության մեջ պատասխանելով, կարծես թե, ճիշտ չասացիք։ Որովհետեւ, իրապես նշվեց,  Սովետական Միության եւ նախկին սոցիալիստական երկրներն ունեն այդ բառակապակցությունը։ Դա իրապես հիմնված է այդ տարբերվող, այսինքն՝ այն զարգացած ժողովրդավարական պետությունից տարբերվող գաղափարախոսության վրա։ Հարցս բավականին պարզ է։ Դուք քննարկե՞լ եք դա հանձնաժողովում, թե՞ ոչ։ Ես մինչեւ անգամ չեմ հարցնում ձեր անձնական կարծիքը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Քննարկել ենք, տիկին Ալավերդյան։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, պրն Շահբազյան։ Շնորհակալություն։

Այժմ՝ հերթագրում ելույթների համար։

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հերթագրվել են վեց պատգամավորներ։ Առաջին ելույթը՝ Վիկտոր Դալլաքյան։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի պատգամավորներ, ԱԺ հարգարժան փոխնախագահ, առանց չափազանցության կարելի է ասել, որ մենք քննարկում ենք կարեւորագույն նշանակություն ունեցող մի օրինագիծ։ Ես ուզում եմ նախ՝ նշել հիմնական զեկուցող Դավիթ Հարությունյանի մասնագիտական հիմնավորված հարց ներկայացնելը, անկախ  նրանից՝ ես այդ հիմնավորումներն ընդունում եմ,  թե՝ ոչ։

Եվ 2-րդ՝ ես միանգամայն բնական եմ համարում, որ ՀՀ ԱԺ նախագահը ստեղծել է համապատասխան աշխատանքային խումբ, եւ աշխատանքային խումբը մեզ ներկայացրել է օրինագիծ։ Այսինքն՝ դրական եմ համարում նաեւ ԱԺ նախագահի քայլը, որը պարտավոր էր այդ քայլը կատարել։

Հիմա կոնկրետ ներկայացված օրինագծի, նրա նրբերանգների եւ ենթատեքստերի մասին։

Օրինագծի հեղինակները, իմ տպավորությամբ, փորձել են լուծել 2 հարց։

Առաջինը՝ զուտ իրավաբանական բնույթի հիմնախնդիրներ։

Եվ երկրորդը՝ օրինագիծն ունի ընդգծված քաղաքական ենթատեքստ, որը պայմանավորված է երկու հանգամանքով։

Առաջինը՝ դա 7-ի գործով անցնող անձանց հետ կապված հիմնահարցերն են։

Եվ երկրորդը՝ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի համապատասխան բանաձեւի պահանջը։

Այսպիսով, ներկայացված օրինագիծը, վերջին հաշվով, ունի ընդգծված քաղաքական ենթատեքստ եւ որոշակի ուղղվածություն։ Գործող իշխանությունները փորձում են ստեղծված իրավիճակից դուրս գալ հետեւյալ սցենարով։ Ես նկարագրում եմ այդ սցենարը։ Ո՞րն է այդ սցենարը։

Քրեական դատավարության օրենսգրքում կատարվեցին համապատասխան փոփոխություններ եւ, ի վերջո, ընդունվեց այն մոտեցումը, որ, մասնավորապես, ես շեշտում եմ՝ մասնավորապես, 7-ի գործով անցնող անձանց նկատմամբ դատական գործընթացը կարող է ընթանալ առանց նրաց։ Մեկ։

Եվ 2-րդ՝ կատարվում են Քրեական օրենսգրքի այս փոփոխությունները, սա սցենարի 2-րդ բաղադրիչն է, որը կարող է ունենալ 2 լուծում։

Առաջին լուծումը դա այն է, որ այս օրենքի փոփոխությունների արդյունքում համապատասխան անձինք կարող են ազատություն ստանալ։

Եվ 2-րդ լուծումը, որ այս փոփոխությունների արդյունքում համապատասխան անձանց նկատմամբ մեղադրանքը կարող է փոխվել, նրանց նկատմամբ դատական գործընթացը շարունակվել, ընդունվի համապատասխան վճիռ եւ դրանից հետո իշխանություններն իրականացնեն համաներում։ Այսինքն՝ սրանք են, իմ կարծիքով եւ իմ տպավորությամբ, իշխանությունների երեք սցենարները։ Այսինքն՝ այս օրենսդրական փոփոխությունները, վերջին հաշվով, կապված են 7-ի դատավարության հետ։ Եվ որպեսզի իմ ասածները տարաբնույթ մեկնաբանությունների կամ շահարկումների առարկա չդառնան, ես դարձյալ ընդգծում եմ։ Փորձ է կատարվել լուծել նաեւ որոշակի իրավական եւ իրավաբանական խնդիրներ, բայց ենթատեքստը եւ ուղղվածությունը սա է, ինչի մասին ես ասացի։

Ընդ որում, ես այն կարծիքին եմ, հարգելի գործընկերներ, որ ստեղծված իրավիճակում իշխանությունները կարող էին գնալ այլ ճանապարհպով։ Ես այդ մասին բազմիցս ասել եմ։ Եվ ճանապարհներից մեկը կարող էր լինել այն, որ, մասնավորապես, իրավիճակի փոփոխության պատճառաբանությամբ կամ պատճառով 2008թ. հոկտեմբեր կամ նոյեմբեր ամիսներին իրականացնել լայն համաներում։ Ընդ որում, ես «իրավիճակի փոփոխություն» արտահայտությունը պատահական չեմ օգտագործում, մասնավորապես դա կիրառվել է ժամանակին ՀՀԴ մեր գործընկերների նկատմամբ։ Ես մնում եմ այն կարծիքին, որ 2008թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին չկար ո՛չ արտաքին ճնշում, ո՛չ էլ ներքին ճնշում։ Եվ եթե իշխանությունները գնային լայնամասշտաբ համաներման, ապա մենք կարող էինք մարտի 1-2-ի ողբերգական իրադարձությունների արյունոտ էջը կամ թնջուկը փակել։

Ես նաեւ ուզում եմ իմ մտահուգությունն արտահայտել այն հարցի վերաբերյալ, որ, ցավոք սրտի, ես այս ամբիոնից ասել եմ, նորանկախ Հայաստանի պատմության ամենաբացասական երեւույթներից մեկն այն է, որ քաղաքական գործընթացները քրեականացվում են։ Ես բերել եմ օրինակներ, հարկ եմ համարում շարունակել եւ կրկնել այդ օրինակները. առաջին Նախագահի օրոք՝ դաշնակցության նկատմամբ քաղաքական գործընթացի քրեականացում, երկրորդ նախագահի օրոք՝ «Արդարություն» դաշինքի նկատմամբ շինծու քրեական գործ, ներկա Նախագահի օրոք՝ այսպես կոչված, 7-ի դատավարություն։

Ես սա համարում եմ նորանկախ Հայաստանի պատմության մեջ չափազանց բացասական երեւույթ, երբ քաղաքական գործընթացները քրեականացվում են։

Ես երեկ հիմնական զեկուցողին տվեցի մի քանի հարցեր եւ ուզում եմ այդ հարցերի պատասխանները մեկնաբանեք։

Ես հարցրեցի՝ արդյո՞ք այս փոփոխությունները կարող են ազդել 7-ի գործով անցնող անձանց վրա։ Ըստ էության, պրն Հարությունյանը շատ քաղաքավարի եւ քաղաքակիրթ ձեւով պարզաբանեց, որ, այո՛, կարող են ազդել։

2.Ես հարց տվեցի, որ արդյո՞ք օրենքի այս փոփոխությունները սրբագրում են գլխավոր դատախազության ոչ հիմնավոր գործողությունները։ Պատասխանը հետեւյալն էր, այսօրվա թերթերում էլ կա, որ, վերջին հաշվով, այո՛։ Այսինքն՝ գլխավոր դատախազությունը լուրջ թերացումներ ունի այս հարցերի հետ կապված։

Հաջորդ պատասխանը՝  պրն Հարությունյանը հայտարարեց, որ գլխավոր դատախազը պարտավոր է այս փոփոխությունների…

Եթե կարելի է՝ 3 րոպե։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ավելացնել։

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն,  տիկին Պետրոսյան։

Եվ 3-րդը՝ պրն Հարությունյանը հայտարարեց, որ օրենքի ընդունումից հետո գլխավո դատախազը պարտավոր է վերաորակավորել մեղադրանքները։ Այսինքն՝ մեծ հաշվով այդ ամենն ուղղակիորեն կապված է 7-ի դատավարության հետ։

Եվ վերջինը, հարգելի գործընկերներ։ Ես ուզում եմ անդրադառնալ, այսպես կոչված, հրապարակային կոչերին։ Հիմա կարդում եմ եւ մեկնաբանում. «Հոդված 301. ՀՀ սահմանադրական կարգը բռնությամբ փոփոխելուն ուղղված հրապարակային կոչերը»։

Ես հարց ու պատասխանի ժամանակ ասացի՝ հարգելի գործընկերներ, եթե մենք ապրեինք Շվեյցարիայում կամ Նորվեգիայում, ապա հասկանալի կլիներ այս մոտեցումը։ Եվ հիմնական զեկուցողը երեկ, երբ համապատասխան տեղեկանք էր ներկայացնում, տեղեկանքում նաեւ ամրագրված է, որ այս կարգի երկրներում, իսկ, ցավոք սրտի, ՀՀ-ն ունի ժողովրդավարության ցածր մակարդակ, կարող են տարաբնույթ տարածական մեկնաբանություններ լինել։

Ես կարող եմ անձնական օրինակ բերել։ 2004թ. մարտ ամսից «Արդարություն» դաշինքը զանգվածային միջոցառումներ էր կազմակերպում տարբեր վայրերում։ Եվ կոնկրետ գործով գլխավոր դատախազը 8 ժամ ինձ բերման է ենթարկել ու մեկ ամիս հարցաքննել։ Ես ոչ թե անձնական վրեժխնդրությունից եմ ելնում, այլ անձնական օրինակ եմ բերում, եւ շինծու մեղադրանք՝ բռնությամբ իշխանությունը տապալելու։ Այո՛, «Արդարություն»  դաշինքը հայտարարում էր, որ պետք  է տապալել գործող վարչախմբին։ Բայց եթե մենք Մարտունիում նման հանրահավաքներում նման հայտարարություններ էինք կատարում, խաղաղ ցուցարարները դրանից հետո տուն էին գնում, եւ դրան որեւէ գործողություն չէր հետեւում։ Ինչի՞ մասին է խոսքը։ Հետեւաբար, տարածական մեկնաբանություններ չպետք է լինեն։ Եվ եթե դրանք կոնկրետ գործողություններ չեն հետապնդել, ուրեմն, այս դրույթները պետք է հանվեն։

Օրինակ, եթե Օպերայի հրապարակում կոչ է անում ընդդիմությունը, օրինակ, որ պետք է տապալել գործող իշխանությանը եւ դրանից հետո տուն են գնում, սա ա՛յլ իրավիճակ է։ Բայց եթե դրանից հետո, օրինակ, բարձրանում են Բաղրամյան փողոց, հարձակվում են նախագահական նստավայրի վրա, այսինքն՝ կոչերը դառնում են կոնկրետ գործողություններ, սա արդեն այլ խնդիր է։ Դրա համար ես առաջարկում եմ ընդհանրապես այս կոչերի հետ կապված, դա վերաբերում է նաեւ անկարգություններին, դրույթները հանել։ Շնորհակալություն ուշադրության համար։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթը՝ Արմեն Ռուստամյան։

Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-Հարգելի նախագահություն, հարգելի գործընկերներ, այն, ինչ այսօր մենք իրականացնում ենք ԱԺ-ում, ես կարծում եմ, լիարժեք համապատասխանում է այն դերակատարությանը, որ ԱԺ-ն ընդհանրապես ունի մեր հասարակության մեջ, մասնավորապես այս իրավիճակում՝ լիարժեք դրսեւորելով իր որպես օրենսդիր եւ քաղաքական մարմին լինելու հանգամանքը։ Որովհետեւ հենց այսպե՛ս կարող է ԱԺ-ն իր միջամտությամբ իրավիճակի մեջ մտցնել լուրջ փոփոխություն։ Իսկ այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում Հայաստանում՝ կապված այս դատավարությունների հետ, բոլորիս էլ մտահոգում է։ Մենք հենց այս նպատակով էլ այս խմբի մեջ ընդգրկվելով՝ փորձել ենք մեր կողմից մեր լուման բերել, որպեսզի նախ՝ հստակություն մտցվի իրադարձությունների եւ իրավիճակների գնահատման մեջ։

Այս հստակությունը չափազանց կարեւոր է։ Այստեղ ես չեմ կարծում, որ պետք է խուսափենք իրերն իրենց անուններով կոչելուց։ Իհարկե, այն, ինչ մենք կատարում ենք, ուղղակի առնչություն ունի թե՛ դատավարությունների հետ, ուղղակի առնչություն ունի թե՛ այն պարտավորությունների հետ, որ մենք Եվրախորհրդի առաջ ստանձնել ենք։ Այստեղ թաքցնելու բան էլ չկա։ Եթե Եվրախորհրդի հետ չի առնչվում, Եվրախորհուրդը մեզ ասել է, դրա համար արել ենք եւ այլն, այս տեսակետից ես չեմ ուզում հարցը դնել, բայց դա մեզ պետք է, եւ մենք Եվրախորհրդի հետ աշխատում ենք այս ուղղությամբ։ Եվ եթե դա չի առնչվում, ապա 1643 բանաձեւին, ուրեմն, տեղյակ չեն, որտեղ շատ հստակ այդ ամեն ինչը սահմանված, գրված է։ Աշխատանքային խումբն էլ բաղկացած է Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի  պատվիրակության կոալիցիան ներկայացնող քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներից։ Եվ սա ուղղակի նաեւ ներկայացվել է Եվրախորհրդի մեր գործընկերներին։ Ես պիտի ասեմ, որ հենց այս քայլը, այո՛, շատ լուրջ մեզ նոր շանս, նոր հնարավորություն է տվել, որպեսզի մենք պահպանելով Եվրախորհրդի հետ նորմալ մեր հարաբերությունները՝ նաեւ մեր հարցերը լուծենք ինքնուրույն, մեր ուժերով։

Եվ 2-րդ՝ առնչությունը դատավարությունների հետ։

Հարգելիներս, մենք պատմություն ունենք։ Եվ եթե մեր պատմությունը նայենք, այստեղ շատ է հիշատակվում նաեւ մեր գործերը։ Եվ իսկապես, եթե, օրինակի համար, մեր գործերը չլնինեին, իսկ մեր գործերով ես պարզապես շատ չխորանալու համար այդ բովանդակային մասի մեջ, թե ինչպես էր այդ ամեն ինչը տեղի ունենում, եւ հիմա որ շատերը խոսում են քաղբանտարկյալների չափանիշների, չափորոշիչների մասին, միայն մի բան ասեմ, որ պարզ դառնա, թե քաղբանտարկյալ էինք արդյոք մենք այն ժամանակ, թե՝ ոչ։

Ա՛յ, այս ամբողջ հոդվածները, որ հիմա մենք տարանջատել, 4-5 հոդված ենք դարձրել, դրանք իրար հետ՝ գումարած 299 հոդվածը, որը պետական դավաճանություն է, իրար հետ կոչվում էին հայրենիքի դավաճանություն։ Եվ ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս այդ հոդվածներով դատվում էին ազատամարտիկներ՝ Հայրենիքի դավաճանություն։ Այսինքն՝ միայն այդ ձեւակերպումը, միայն այդ հանցատեսակն արդեն կիրառելն ինքնին քաղաքական ենթատեքստ ուներ, եւ էլ չեմ խորանում, թե ինչքան էր դա հիմնավոր եւ այլն, եւ այլն։ Բայց ի՞նչ տեղի ունեցավ դրանից հետո։ Դրանից հետո շատ պարզ դարձավ, որ նախ՝ պետք է անջատվեն։ Հայրենիքի դավաճան չի կարելի համարել ըտենց ամեն մարդու, էլի՛։ Ուրեմն, պիտի անջատվեն։ Անջատեցինք, 299 հոդվածը դարձավ պետական դավաճանություն։ Դա հիմա առանձին հոդված է։ Հիմա 300-ն է մնացել յուրացում։ Այդ յուրացումի մեջ էլ գրել ենք էլի նորից ինչ հնարավոր է՝ զավթում, սահմանադրական կարգի տապալում, տարածքային ամբողջականության խախտում եւ այլն, եւ այլն։ Այսինքն՝ մենք այս հոդվածներով՝ 300, 225, ունենք մի այնպիսի անորոշություն, որը հնարավորություն է տվել արդեն իսկ մեր հասարակության մեջ այս կրքերի բորբոքմանը, հնարավորություն է տվել տարբեր մեկնաբանությունների եւ շահարկումների, որովհետեւ չկա հստակ, հենց այս հոդվածներով սահմանված չկա հստակ գիծ քաղաքականի եւ քրեականի։ Ես հենց առաջին օրվանից էլ դա ասել եմ՝ նկատի ունենալով, այո՛, նաեւ մեր փորձը։ Եվ սա իշխանությունների մեղքը չի։ Սա հոդված է, որը կա Քրեական օրենսգրքում։ Չլինեն այդպիսի հոդվածներ, հնարավոր չի՛, որովհետեւ բոլոր երկրներում էլ նմանատիպ հոդվածներ կան, որոնց նպատակը մեկն է՝ կանխել ցնցումներով, ծայրահեղ անհանդուրժողական, անհաշտ կեցվածքներով երկրում իրավիճակ փոխել եւ երկրի կայունությունը, անվտանգությունը խախտել։ Դրա համար տարբեր երկրներում այս կամ այն ձեւակերպումներով այս հոդվածները գոյություն ունեն։ Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, երբ այդ հոդվածները սկսում են կիրառվել, այդ ժամանակ առաջանում են հարցեր՝ թերություններն են երեւում այդ հոդվածների, այդ անորոշություններն են երեւում, լայն մեկնաբանություններն են երեւում, թե որքան են դրանք լայն։ Եվ որքան լայն է մեկնաբանությունը, մեղադրող կողմը կարող է նույն ձեւով դա օգտագործել, պաշտպանվող կողմն էլ նույն ձեւով կարող է դա օգտագործել։ Եվ առաջանում է այս իրավիճակը, երբ որ իսկապես խառնաշփոթ, շիլաշփոթ մի վիճակ է, եւ է՛ն, ով քրեական ուղիղ գործ է կատարել, նա էլ է իրեն քաղաքական համարում, է՛ն, ով ինչ-որ տեղ, այո՛, կարելի է համարել, որ այդտեղ առնչված չի, կարող է հայտնվել նաեւ քրեական հետապնդման ոլորտում։ Այսինքն՝ իսկապես այս հոդվածներն իրենց բնույթով այդպիսի իրավիճակ ստեղծում են։ Եվ, ուրեմն, ԱԺ-ն դա պիտի կատարեր, օրենսդիրն ԱԺ-ն է։ Եվ հիմա մենք կատարում ենք ամենաճիշտ քայլը։ Ես կարծում եմ, մի քիչ էլ ուշացած, բայց կատարում ենք շատ ճիշտ քայլ։ Այո՛, կյանքը ստիպում է, որպեսզի մենք այդ հոդվածների թերությունները վերացնենք։ Կյանքի կոչելով հոդվածները, երեւացել են դրանց թերությունները։ Եվ այստեղ թաքնվելու բան չկա։ Շատ տրամաբանական, բնական գործընթացի մեջ է ԱԺ-ն։

Եվ ես կարծում եմ, որ իսկապես այս հստակություններից հետո շատ բան այլ ձեւերով արդեն կսկսվի մեկնաբանվել, քննարկվել, որովհետեւ շատ ավելի լավ է, որ իրավաբանները վիճեն իրար հետ, քան թե քաղաքական գործիչները կամ կիսաքաղաքական, կիսաիրավաբանները, որոնք ավելի են շփոթ առաջացնում մարդկանց մտքերի մեջ։ Որքան հստակ լինի ձեւակերպումը, այդքան էլ հստակ կլինի առարկան, որի շուրջ վեճ կարող է առաջանալ։ Ուրեմն, այս վեճերը դադարեցնելու հիմնական խնդիրն է, որ այստեղ հետապնդվում է։ Ես կարծում եմ, ա՛յս նպատակով է պետք այս հարցին մոտենալ։

Ու այստեղ ես շատ գոհունակությամբ պետք է նշեմ, որ 225 հոդվածի հետ կապված մենք հավաքվեցինք եւ այդ որոշումը կայացրեցինք, որովհետեւ մենք աշխատանքային խմբով այդ տրամաբանությամբ էինք նաեւ մոտեցել 225 հոդվածին, որ «զանգվածային անկարգություն» ասածը, ըստ էության, այսօրվա ձեւակերպված...

Եթե կարելի է, 3 րոպե ավելացրեք։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ավելացրեք։

Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-...Այսօրվա ձեւակերպմամբ, գոյություն չունի ընդհանրապես ձեւակերպում, որակում՝ ինչ է նշանակում զանգվածային անկարգություն, զանգվածային անկարգությո՛ւն, որն ուղղորդվել է այս-այս-այս բաներով։ Այսինքն՝ կա ինչ-որ մի հատ առանձին «զանգվածային անկարգություն» հասկացություն, որը, բնականաբար, կարելի է լայնորեն մեկնաբանել եւ դրա տակ մտցնել տարբեր տեսակի արարքներ։ Այսինքն՝ մեր նպատակը սկզբից, այո՛, հենց էդ էր՝ տալ հստակ սահմանում՝ ինչ է նշանակում զանգվածային անկարգություն, որպեսզի մարդիկ պարզ իմանան, որ այն, ինչ անում են, զանգվածային անկարգություն է դիտվելու։ Եվ դրանից է բխում, որ ասում ես՝ դու ունես հնարավորություն դրան չմասնակցելու, եւ եթե մասնակցում ես, ուրեմն, դիտավորությամբ դու ուզում ես նպաստել զանգվածային անկարգությունների առաջացմանը եւ թափ տալ այդ ամենին։ Եվ շատ ճիշտ  այստեղ պրն Հարությունյանն ասաց, որ հենց ինքը՝ զանգվածը, զանգվածային անկարգության կարեւոր շարժիչ է հանդիսանում այս իրավիճակներում։ Եվ սա իսկապես իրավագիտության մեջ շատ հայտնի հիմնավոր թեզ է։

Ուստի, ես կարծում եմ, կա՛մ պետք է պահպանվի այն առաջարկությունը, որը կատարեց աշխատանքային խումբը, եւ այդ պարագայում տրամաբանությունն ամբողջությամբ կլինի, այդ 5-րդ մասը կմնա, իսկ եթե՝ ոչ, ապա ավելի լավ է քիչ փոփոխություն կատարվի այդ հոդվածում։ Միայն սպանությունները, որ ուղղակի չի տեղավորվում այդ հոդվածի տրամաբնության մեջ, 3-րդ մասը, որը մենք  հանում ենք եւ տեղափոխում ենք սպանությունների դաշտ, որ անմիջական մեղադրանք չես կարողանում ներկայացնել՝ սպանության, բայց այդ մարդը  կարող է դատվել՝ զանգվածային անկարգությանը մասնակցել կամ կազմակերպել, սպանության համար ուղղակի մեղադրվել։ Այսինքն՝ այս անհեթեթություններն իսկապես գոյություն ունեն։ Սրանք մեզ նաեւ ներկայացրել են Եվրախորհրդի մեր մասնագետները։

 Ես պիտի ասեմ, որ շատ լուրջ աշխատանք է կատարվել այս ընթացքում եւ եվրոպական մասնագետների հետ։ Եվ այստեղ, որ ասում են՝ համապատասխանո՞ւմ է արդյոք եվրոպական չափանիշներին եւ այլն։ Երեւի այսպիսի համապատասխանեցման գործընթաց երբեք մենք չենք ունեցել, երբ դետալ առ դետալ ամեն ինչ վերլուծել ենք, համեմատել ենք կոնվենցիայի հետ, համեմատել ենք տարբեր երկրների փորձի հետ, աշխատել ենք ուղղակի ամենօրյա ռեժիմով համապատասխան փորձագետների հետ։

Ես կարծում եմ, որ սա շատ կարեւոր քայլ է, որ մենք կատարում ենք։ Սա պետք է մենք հասցնենք կատարել այն ժամկետներում, որը նույն 1643 բանաձեւում մատնանշված է, որպեսզի մենք այս էջը, մարտի 1-2-ի էջը սրանով փակենք։ Սա հնարավորություն կտա նաեւ մեր հանձնաժողովին ավելի ճիշտ եզրակացությունը պատրաստել, ներկայացնել, որը մեր մյուս փորձությունը պետք է լինի, որ մենք այդ էջը լիարժեք փակենք, որ հարցեր չմնա, վստահելի լինի ԱԺ եզրակացությունը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, առաջարկվող նախագծի վերաբերյալ ես ուզում եմ ելույթ ունենալ ոչ քաղաքական ուղղվածության, այլ զուտ իրավական, մասնագիտական ուղղվածությամբ կփորձեմ ներկայացնել այն մտահոգությունները, որ ես ունեմ այս նախագծերի շուրջ։ Միանգամից ասեմ, որ այսօրվա առկա ձեւակերպումները, որոնք գործող օրենսգրքում կան, բերված նախագիծն իսկապես մի քայլ առաջ է, եւ դրական է այդ առումով։ Սակայն այն խնդիրը, որ դրված է նաեւ հրամանով՝ ԱԺ նախագահի կողմից առաջադրված, այն է՝ ապահովել իրավական որոշակիության սկզբունքը, ես կարծում եմ, որ չենք հասել բավարար մակարդակի իրավական որոշակիության ապահովման։ Ասեմ, թե ինչու։

Առաջինը խոսքը վերաբերում է «իշխանության յուրացում» արտահայտությանը։  Այսօր գործող Քրեական օրենսգրքում այն անվանվում է

պետական իշխանության յուրացում։ Ըստ էության, եթե դիտարկենք այսօրվա ներկայացված ձեւակերպման մեջ, հենց ձեւակերպումն ու վերնագիրը, ըստ էության, պետք է իրար համապատասխանեցվեն։ Սակայն 300 հոդվածում փոխելով «իշխանություն» արտահայտությամբ, եւ որպես աղբյուր նշելով Սահմանադրության 2-րդ հոդվածը, մենք այստեղ հեռացրել ենք` իշխանության մյուս թեւերին, եւ հնարավորություն չենք տվել ամբողջությամբ «իշխանությունն» ընկալել իբրեւ Սահմանադրության 2-րդ հոդվածով ամրագրված՝ ժողովրդի կողմից իր իշխանությունն իրականացնելու ճյուղերին եւ մարմիններին։ Արդյունքում մենք ստանում ենք մի հոդված, որը վերաբերում է միայն Հանրապետության Նախագահի, ԱԺ, կառավարության եւ Սահմանադրական դատարանի լիազորությունների, այս կառույցների՝ իբրեւ սահմանադրական ինստիտուտների, նկատմամբ ոտնձգությունների։ Մինչդեռ, այս պահին որեւէ մեկը չի կարող պնդել, որ, օրինակ, Երեւանի քաղաքապետի պաշտոնը կամ նրա կողմից լիազորությունների իրացումը, կամ նրա պաշտոնի նկատմամբ ոտնձգությունը քիչ ավելի դատապարտելի է, քան որեւէ կառավարության անդամի՝ իհարկե, բացառությամբ, օրինակ, պաշտպանության նախարարի կամ այլ ավելի, ըստ էության, լուրջ խնդիրներ լուծող նախարարի մասով։

Հետեւաբար, այս տեսանկյունից «իշխանություն» արտահայտությունն իր մեջ չի ամփոփում, կարծում եմ, այն հիմնական շրջանակը, որն ամրագրված է Սահմանադրության 2-րդ հոդվածով։ Գուցե սա կարող եք որակել որպես սուբյեկտիվ մոտեցում, գուցե կորակեք որպես ավելի նեղ սահմանման անհրաժեշտություն, բայց, կարծում եմ, որ «իշխանություն» արտահայտությունը հենց այնպես օգտագործելն այս հոդվածում, պետք է որ իր մեջ ներառեր մնացած բոլոր սահմանադրական մարմիններին եւս։

2-րդը՝ «յուրացում» արտահայտությունն է։ Նորից նաեւ աշխատանքի ընթացքում հիմնական..(չի հասկացվում) տրվում էր այն հանգամանքին, որ քանի դեռ Սահմանադրության 2-րդ հոդվածն օգտագործում է «յուրացում» արտահայտությունը, հետեւաբար մենք չենք կարող հրաժարվել այս արտահայտությունից։ Մինչդեռ, ես կարծում եմ, եւ նաեւ միջազգային փորձի իմ դիտարկած երկրներում եմ սա նկատել, որ իշխանության «յուրացում» արտահայտությունը շատ քիչ երկրներում է հանդիպում կամ գրեթե չի հանդիպում այդպիսի դեպքեր, գերազանցապես այս հոդվածը հենց կոչվում է՝ իշխանության զավթում կամային բռնության պահպանում, եւ ներկայացվում է իսկապես երկու հիմնական դեպքերը։

Եվ 2-րդ այս առումով կարեւոր դիտարկումն այն է, որ իշխանության յուրացումն իր մեջ եւ իր արտահայտման ձեւով միայն զավթելը կամ պահպանելը չէ։ Շատ հաճախ մենք հանդիպում ենք իրավիճակի, երբ իշխանության ներկայացուցիչը չարաշահում է իր լիազորությունները, գերազանցում է դրանք։ Եվ սրանք  էլ են յուրացման դեպքեր։ Այդ իսկ պատճառով, հոդվածի վերնագիրն ուղղակի ամրագրել՝ իշխանության յուրացում, եւ ներկայացնել միայն յուրացման այս երկու դեպքերը, կարծում եմ, խիստ սահմանափակ ներկայացում է եւ իր մեջ չի ներառում ամբողջությամբ իշխանության յուրացման առնվազն ներկայացված Քրեական օրենսգրքով դեպքերը։

Մյուս իմ դիտարկումն այն է, որ, ըստ էության, անհամաչափություն կա պատժաչափերի մասով։ Տեսեք, մենք ի՞նչ ենք արձանագրում այստեղ։ Թեեւ հիմնական զեկուցողը նշեց, որ աշխատել են իրենք գործող Քրեական օրենսգրքով նախատեսված պատժաչափերից չհեռանալ, բայց, այնուամենայնիվ, մենք այսպիսի հանցագործությունները համարել ենք առանձնապես ծանր, ըստ քրեական օրենսդրության տրամաբանության, եւ դատապարտում ենք՝ կա՛մ դատարանը, կա՛մ մեղադրող կողմը պետք է ներկայացնի 10-15 տարվա ազատազրկման մեղադրենք։ Մինչդեռ իշխանության յուրացումը, որը նույն այս ներկայացված ձեւակերպման ներքո, եթե իրականացվի ըստ բռնության կամ դրա սպառնալիքի թեթեւ գործողությամբ տարբերվող, օրինակ, ահաբեկչական ակտերով կամ դիվերսիոն գործողություններով, կամ վնասարարությամբ, մենք այստեղ հնարավորություն չենք տվել թե՛ մեղադրվող կողմին, թե՛ դատարանին, որպեսզի նրանք կարողանան ավելի տրամաբանական եւ ավելի հիմնավորված պատասխանատվության ենթարկել այդ խախտումը թույլ տված անձին։

Բերեմ օրինակ։ Եթե մեկը, ընդունեք, հա՞, որեւէ զենքով սպառնում է, օրինակ, կառավարության անդամին կամ կառավարության ղեկավարին՝ նրան, չգիտեմ, կյանքին վնաս պատճառելու առումով, նա համարվում է, բնականաբար, իշխանության զավթելու փորձ, եւ եթե հանցագործությունը ելք է ունենում, ապա, բնականաբար, կդառնա իշխանության զավթում։ Բայց մյուս կողմից մենք ունեցել ենք նաեւ այդպիսի դեպք։ Պատկերացրեք, ահաբեկչական գործողությամբ են փորձ անում այդպիսի զավթումն իրականացնել։ Մի՞թե այս երկու գործողություններում պետք է անձին մեղադրանք առաջադրվի 10-15 տարվա ազատազրկման։ Կարծում եմ, այստեղ պատժաչափերի անհամաչափություն կա։ Դա, գիտե՛ք, վերաբերում է Քրեական օրենսգրքի այսօր նաեւ առաջադրված տարբեր հոդվածներով ոչ համարժեք կամ անչափելի գործիքներին։ Եվ ընդհանրապես շատ լավ կլիներ, որ այս մասով իսկապես վերանայումներ իրականանային կամ լինեին։

Մյուս հանգամանքը՝ նույն իշխանության «Յուրացում» հոդվածում։ Ես կարծում եմ, որ 2-րդ մասը՝ իշխանություն պահելը, ամբողջությամբ տեղավորվում է «իշխանություն զավթել» գործողության մեջ։ Եվ այստեղ մի ինչ-որ առանձնահատուկ բան մենք չենք տեսնում, որ, ասենք, իշխանություն պահելը կարող է իշխանության զավթումից որակապես տարբերվի եւ նրա նկատմամբ ավելի մեղմ...

Ես խնդրում եմ ավելացնել 3 րոպե։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ավելացնել։

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-...Եվ որ կարողանա այդ որակական հատկանիշներով էական տարբերություն ունենա իշխանության զավթման գործողության մեջ։

Եվ այստեղ է, որ կարեւոր է ներկայացված մեղադրանքի համապատասխան պատժաչափերը, երբ առաջարկվում են, առաջարկվեն քրեական իրավունքի մեկ այլ կարեւոր սկզբունքով։ Այն է՝ որ քաղաքացիների նկատմամբ առաջադրվող կամ առաջարկվող պատժաչափերը պետք է լինեն քիչ ավելի մեղմ, քան թե պաշտոնատար անձի նկատմամբ է առաջադրվում։ Եվ դա քրեական իրավունքի կարեւոր սկզբունքներից է։ Ի վերջո, չի կարող գործող իշխանության ներկայացուցչի կողմից նման իշխանության զավթման կամ պահելու գործողությունը լինի համարժեք կամ նույն չափով դատապարտելի, ինչ քաղաքացիների կողմից որեւէ գործողություններ իրականացնելը։

Եվ շատ կարեւոր մեկ դիտարկում։ Եթե մենք նայում ենք Սահմանադրությամ 1 եւ 2 հոդվածը, որը սահմանադրական կարգի տապալման նախագծի 300.1 հոդվածով է առաջադրվում, եւ եթե նայում ենք սահմանադրական կարգի տապալման այս 2 կետերը, ըստ էության, սա նորից տարածական մեկնաբանության տեղիք է տալիս։

Ես հիշեցնեմ, 1-ին հոդվածը վերաբերում է ՀՀ-ն  ինքնիշխան ժողովրդավարական սոցիալական իրավական պետություն է։

2-րդը՝ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին։ Ժողովուրդն իր իշխանությունն իրականացնում է ազատ ընտրությունների, հանրաքվեների, ինչպես նաեւ Սահմանադրությամբ նախատեսված պետական եւ տեղական մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով։

Պատկերացրեք մի իրավիճակ, երբ, օրինակ, ընտրությունները կեղծելը, որը ժողովրդավարական հասարակարգ կառուցող երկրների համար ամենահիմնական գործիքն է, դրանք նույնպես, ըստ էության, պետք է համարվեին սահմանադրական կարգի տապալման, առնվազն, փորձ։ Կամ, եթե մենք վերցնում ենք 1-ին եւ 2-րդ հոդվածները եւ ասում ենք, այս 300.1-ով ասում ենք, որ փաստացի վերացնելն է, դա՛ է սահմանադրական կարգի տապալումը, այդ դեպքում ցանկացած անձ, ով որեւէ քայլ է անում իրավական պետության դեմ կամ սոցիալական պետության դեմ, դա կդիտվի որպես սահմանադրական կարգի տապալման, առնվազն, փորձ։ Այսինքն՝ այն հիմնական խնդիրը, որ դրված էր, այն է՝ իրավական որոշակիության ապահովում, ես կարծում եմ, բավարար չափով իրացված չէ այստեղ։

Իսկ 225 հոդվածի 5-րդ մասն ընդհանրապես հարկ է հանել, որովհետեւ սա պատասխանատվություն է նախատեսում այն դեպքի համար, երբ, փաստորեն, անձը ներկա է եղել մի իրադարձության, իսկ դա քրեական իրավունքի մեղքով պատասխանատվության սկզբունքի կարեւորագույն խախտում է։ Հետեւաբար, 5-րդ մասն ընդհանրապես պետք է հանել, նույնիսկ եթե վերականգվի այն ձեւակերպումը, որն առաջարկում է աշխատանքային խումբը։

Եվ վերջում, երբ նախատեսում ենք նախապատրաստության փուլում դրա մասին տեղեկություններ ներկայացնելու խնդիրը, կարծում եմ, ճիշտ կլինի այստեղ հստակեցնել, կոնկրետացնել, եւ խոսքը գնա բացառապես նախապատրաստության փուլում մասնակցող անձանց մասին, ոչ թե ընդհանրապես որեւէ անձի։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Անահիտ Բախշյան։

Ա.ԲԱԽՇՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի գործընկերներ։ Ես իրավաբան չեմ, բայց իմ ոչ իրավաբանի տեսակետից օրենքի այս փոփոխությունները, նաեւ որպես մարտի 1-ի, այսպես կոչված, զանգվածային անկարգությունների մասնակից՝ սկզբից մինչեւ համարյա վերջ, այս օրենքի փոփոխությունները, ինձ թվում է, վերաբերում են այդ անկարգությունները սադրած մադրականց գործողություններն իրականացնելուն։

Որպես մասնակից, որպես ականատես այդ օրվա իրադարձություններին, իսկ այն, որ այս օրենքի փոփոխություններն իսկապես մարտի 1-2-ի իրադարձություններն իբր թե հստակեցնելուն, մեղմելուն են ուղղված, ես ինձ տեսնում եմ այս օրենքի մեջ, եւ եթե էսպես ընդունվի, ուրեմն, քրեական պատասխանատվության պիտի ենթարկվեմ ես, հատկապես այդ 5-րդ մասով։

Ի՞նչ եմ ուզում ասել։ Ուզում եմ ասել՝ «զանգվածային անկարգություն» այս բառակապակցությունն օրենքի այս փոփոխությամբ ներդրելով՝ մենք շատ վտանգավոր քայլ ենք անում։

Ես ուզում եմ հիշեցնել ԱԺ նախագահ պրն Հովիկ Աբրահամյանի նամակը՝ ուղղված Պրեսկոտին եւ Կոլումբիեին, որտեղ ինչպես է ինքն ուզում փարատել նրանց մտահոգությունները եւ հաստատում, որ պետք է այս օրենքի փոփոխությունները լինեն։

Ասում է, պրն Հովիկ Աբրահամյանը. «Ես առանձնապես երախտապարտ եմ այն քննադատական խորքային եւ հանգամանալի ըմբռնման համար, որ դուք դրսեւորում եք մեր դիրքորոշումների՝ եւ՛ իրավական, եւ՛ քաղաքական, ասպեկտների հանդեպ։

Կրկին անգամ, թեեւ մենք նշանակալից ուշադրություն ենք հատկացնում իրավական եւ արդարադատական հաստատությունների ինտեգրմանը երկրում, նաեւ հակված ենք ցուցաբերել քաղաքական կամք՝ լուծելու ներկայում ծառացած խնդիրներն ավելի լայն հասարակական եւ ազգային շահերի համատեքստում եւ վերականգնելու քաղաքական կայունությունը, ժողովրդավարական զարգացումը Հայաստանում։ Եվ անդրադառնալ Քրեական օրենսգրքի որոշակի հոդվածների իրավական անկատարությանը, որոնցով մեղադրանքներ են ներկայացված անձանց, որոնք դատարանի առջեւ են կանգնել մարտի 1-2-ի ողբեգական դեպքերի առնչությամբ»։ Հատկապես հետեւյալ  միտքն է մեջբերում. «Մասնավորապես իշխանության բռնազավթման սահմանումը,  «հնարավորություն է տալիս շատ լայն մեկնաբանությունների եւ հստակ տարանջատում չի դնում օրինական կարծիք հայտնելու եւ բռնություն գործադրելու միջեւ»»։

Այսինքն՝ այս նամակում հստակ ասվում է, թե ինչպիսի տարանջատում, հստակեցում պիտի լինի։

Երբ մարդիկ դուրս են ելել միտինգի, ասելիք ունեն այն իշխանությունների հանդեպ, որը գործում է, եւ ունեն դժգոհություն այդ իշխանություններից, եւ դա իրենց սահմանադրական իրավունքն է։ Եվ իրենց կոչերը, իրենց ասածը, իրենց ամբողջ ելույթները՝ քաղաքական ենթատեքստով ելույթները, պիտի քրեականի փոխվի։ Կարծում եմ, այս հստակեցման մասին է խոսքը, որ սա՛ պիտի արվեր։ Ես վստահ չեմ, որ այս օրենքը, օրենքի փոփոխությունը, «զանգվածային անկարգություններ» բառակապակցությունը թողնելով՝ օգնելու է, որպեսզի այդ հստակեցումը լինի, որովհետեւ «զանգվածային անկարգություններ» ասելով, անմիջապես մարտի 1-ն եմ հիշում։ Այդ օրը զանգվածային անկարգությունները սարքվեցին իշխանությունների կողմից այնքա՛ն ակնհայտ, այնքա՛ն տեսանելի, եւ այդ անկարգությունների հետեւանքները... Հա՛, հիշեցնեմ, որ այդ խաղաղ միտինգը գնում էր մի տեղ, բայց զանգվածային անկարգությունները՝ հրդեհը, չգիտեմ, մարդկանց սպանելը, եղան բոլորովին մի այլ տեղ։ Այս հարցին չեն ուզում պատասխանել։

Ես շարունակ հարցնում եմ՝ մեկ տարի շարունակ, միտինգը գնում էր Մյասնիկյանի արձանի մոտ, մարդկանց սպանեցին Լեոյի պողոտայի վրա, Մաշտոցի պողոտայի վրա, ինչպե՞ս դա եղավ։ Ո՞վ բացատրեց՝ ինչպե՞ս այդ զանգվածային անկարգությունները միտինգի տեղից տեղափոխվեցին այնտեղ։ Այսինքն՝ միշտ կարելի է այդ «զանգվածային անկարգություն» ասելով, այսպիսի գործընթացներ... Գտնել մարդիկ, գտնել, ինչեր են դրանք կոչվում, սադրիչներ, որոնք այդ գործողություններն անեն։ Բոլորս հիշում ենք Հունաստանում վերջերս այդ անկարգությունները։ Այդ իսկապե՛ս անկարգություն էր, բայց հետեւանք էր մի երիտասարդի սպանության։ Իսկապես երիտասարդներն ընդվզեցին, ջարդեցին, փշրեցին, բայց արդյունքում ոստիկանությանը հաջողվեց կանխել, կասեցնել։ Իհարկե, մարդկանց էլ բռնեցին, բայց ոչ մեկը չսպանվեց։

Ես առաջարկում եմ այդ «զանգվածային անկարգություններ» բառակապակցությունը հանել։ Հետո՞ ինչ, որ մենք ժողովրդավարության ցածր մակարդակ ունենք մեր երկրում, ի վերջո պիտի բարձրացնե՞նք, թե՞ չէ։ Հիմա այդ զանգվածային անկարգությունները որ մնո՛ւմ են այնտեղ, մենք դեպի ժողովրդավարություն քայլ չենք անում։

Խնդրում եմ 3 րոպե։

Ընդհակառակը, մենք ավելի հետ ենք գնալու այս բառակապակցության հետեւանքով, որովհետեւ... Ես ուզում եմ նորից հիշեցնել Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրից հետեւյալ շատ կարեւոր միտքը. «Քանզի անհրաժեշտ է օրենքի իշխանությամբ պաշտպանել մարդու իրավունքները, որպեսզի նա՝ որպես վերջին միջոց, հարկադրված չընդվզի, չըմբոստանա, չապստամբի բռնակալության ու ճնշման դեմ»։

Մարտի 1-2-ի այդ աստամբությունը քաղաքացիական հասարակության կայացման նշան էր։  Եվ մենք այդ կարեւոր միջոցառումները, որի հետեւանքով ունեցանք զոհեր, գոնե այդ զոհերի հիշատակի համար մենք համարենք, ընդունենք, որ դա իսկապես քաղաքացիական հասարակության կայացման ընդառաջ ժողովրդական ցասման օրինակ էր։ Եվ այս օրենքն ուզում է նման ընդվզումները բնի մեջ խեղդել։ Չի՛ կարող։ Ժողովրդի ըմբոստությանը, ընդվզմանը որեւէ օրենքով չենք կարող մենք կասեցնել։ Ընդհակառակը, մենք պիտի իրապես ստեղծենք իրական իրավունքի, օրենքի իշխանություն, ունենանք այդ իշխանությունը, իսկապես արդար դատարաններ, իսկապես արդարամիտ, ազնիվ կառավարություն, կազմակերպող մարդիկ, եւ բարոյականության արժեքներ բացատրենք, որպեսզի մեր ժողովուրդը պարզապես չըմբոստանա։ Շնորհակալություն։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Սամվել Նիկոյան։

Ս.ՆԻԿՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ըստ էության, ձեր կողմից, ելույթ ունեցողների կողմից շատ կաեւոր խնդիրների  անդրադարձան։ Ասեմ, որ եղան ելույթներ ըստ էության, որը վերաբերում էր օրենքին, օրենքի փոփոխությանը, նախագծին եւ, իհարկե, եղան քաղաքական բնույթի ելույթներ, որ երկուսն էլ ուսանելի են ինձ համար, ըստ էության։ Շա՛տ ուսանելի էր նաեւ այն ելույթը, որը վերաբերում էր, թե երբ պետք է իշխանությունները համաներում անեին, կամ այս օրենքի ընդունումից հետո ի՞նչ է լինելու, ով՝ երբ է ազատվելու, եւ երբ է համաներում լինելու։ Ինձ համար ինֆորմացվածության տեսակետից դա շատ կարեւոր ելույթ էր։ Բայց մի բան հստակ է՝ ինչքան շատ մարդիկ են խոսում համաներման մասին, որոնք որեւէ, ասենք, դրա իրականացմանը ռեալ իրավունք կամ պատասխանատվություն՝ գործուն, չունեն այդքան, դա հետաձգվում եւ դառնում է գրեթե անիրականանալի։ Ես դա ասել եմ ամռանը, ասել եմ աշնանը եւ ասում եմ նաեւ հիմա։ Եվ ասում եմ դա ցավոք սրտի, իհարկե, որ դա այդպես է։

Ես ուզում եմ երկու բառով անդրադառնալ նաեւ իմ գործընկեր Արծվիկ Մինասյանի ելույթին։ Ելույթում հնչած տեսակետներից շատի հետ համաձայն եմ, որովհետեւ, ըստ էության, այդ տեսակետները նոր չեն։ Դա աշխատանքային խմբում քննարկվել է, մեր հանձնաժողովում՝ մարտիմեկյան իրադարձություններն ուսումնասիրող, քննարկվել է՝ իհարկե, որոշ վերապահումներով, մասնավորապես նաեւ այն մասով, որ ընդհանուր առմամբ աշխատանքային խումբը չի կատարել իր առջեւ դրված խնդիրները, կամ՝ մասամբ։ Մամուլում գոնե գրված էր, որ չի կատարել։ Ես փոքր-ինչ այլ տեսակետ ունեմ։ Ճիշտ է, շատ առաջարկներ, որ հնչեց ձեր կողմից եւ, ասենք, մեր կողմից, այնտեղ չընդունվեց, բայց ամեն դեպքում վերջում մի տեսակետ կար, որի շուրջ աշխատեցինք։ Շատ լավ կլիներ, որ դա դառնար նախագիծ։ Այն ժամանակ էլ, եթե հիշում եք, քննարկման ժամանակ ես էլ ասացի, որ շատ, այսպես, տեսակետներ պրն Հարությունյանին դիմելով, դուք շատ դժվարությամբ եք ընդունում այլ տեսակետներ։ Կարծեք թե, մեկ այլ տեղ քննարկել եք արդեն եւ ունեք ձեր տեսակետը։ Պրն Ռուստամյանը դա հաստատեց, որ, այո՛, պարբերաբար եղել են քննարկումներ փորձագետների հետ։ Այո՞, այդպե՞ս ասացիք։

Եվ բնական է, որ եթե կան արդեն այդպիսի քննարկումներ եւ թե արդեն տեսակետ, դժվար կլինի մեկ այլ տեսակետ ընդունել։ Բայց ամեն դեպքում այն, ինչ կար, կածում եմ, շատ նորմալ էր, եթե ամբողջությամբ այստեղ ընդունվեր։

Ես ուզում եմ երկու բառով անդրադառնալ նաեւ քաղաքական ելույթներից այն մասին, թե ինչո՞ւ մի տեղ խաղաղ միտինգ էր, այնտեղ  չեղան զոհեր, այնտեղ չկար, ասենք, այսպես, բուն զանգվածային անկարգություն, մեկ այլ տեղ դա կար։ Գիտե՞ք, շատ կարեւոր հարց է, եւ հարցն իր մեջ արդեն, կարծեք թե, պատասխան է պարունակում։ Այո՛, ինչո՞ւ, որտեղ խաղաղ միտինգ է տեղի ունենում, այնտեղ զոհեր չկան, ոստիկանության ակտիվ գործողություններ չկան այդ մասում, այլ կան մեկ այլ մասում։ Շատ կարեւոր հարց է, որն ինձ էլ է հետաքրքրում, հանձնաժողովին էլ է հետաքրքրում, որը, կարծում եմ, եթե դուք ձեր տեսակետները հստակ տաք, մեզ համար շատ օգտակար կլինեն։

Ես ուզում եմ երկու խոսք արդեն բուն օրենքի վերաբերյալ ասել, որ ամեն դեպքում գտնում ենք, որ զանգվածային անկարգության բնութագիրը պետք է լինի։ Մենք ներկայացրեցինք բնութագիրը՝ զանգվածային անկարգությունն ինչ է, հետո բնութագիր, որ ի՞նչ կլինի, եթե զանգվածային անկարգությունը՝ արդեն զուգորդված այլ գործողություններով։ Բայց ամեն դեպքում թեկուզ այն տեսակետը, որ վերջում զանգվածային անկարգություն՝ ու արդեն ջարդերով, հրկիզումներով եւ այլն։ Բայց կարող է, ենթադրենք, զանգվածային անկարգություն, որ հլը ոչ ջարդ կա, ոչ հրկիզում կա, բայց կարող է իր մեջ պարունակել զանգվածային անկարգության էլեմենտներ։ Կարեւորն ուղղվածությունն է։ Հանցագործությունն ուղղված է հասարակական անվտանգությանը։ Կարեւոր է զանգվածի էությունը եւ վարքագիծը, մթնոլորտն ընդհանուր առմամբ։ Արագածի լանջի երկու ավտոբուսի ուղեւորները վիճում են իրար հետ, ավտոբուսները վառում են, դա զանգվածային անկարգություն չի։

Կարծում եմ, ճիշտ կլիներ այդպիսի բնութագիր, ամեն դեպքում, որ լիներ։ Եթե ասում եք, որ կա այդ հնարավորությունը, կարծում եմ, շատ լավ կլինի։

5-րդ կետի կապակցությամբ ուղղակի ասեմ,  պրն Հարությունյան, դուք ասում եք, որ ես կդնեմ քվեարկության առանց դրա։ Շատ ճիշտ կլինի, որ դուք քվեարկության դնեք այնպես, ինչպես նախագիծը կա, 2-րդ ընթերցման ժամանակ գրավոր առաջարկների դեպքում դուք կարող եք նայել։ Շատ ճիշտ կլինի դնեք այն, ինչ կա։ Կա հնարավորությունը դա 2-րդ ընթերցման ռեժիմում նորմալ փոփոխությունների ենթարկել։ Կարծում եմ, ճանապարհը ճիշտ կլինի, որ այդպես լինի։ Մասնավորապես, այստեղ այդ մեխանիզմը, ես հասկանում եմ այն տրամաբանությունը, որ դուք դրել եք դրա տակ, որովհետեւ զանգվածը ստեղծում է հոգեբանություն, որ մարդիկ անում են այն, ինչ հետո նրանք չէին ցանկանա դա անել։ Այդ տրամաբանությունը կա։ Բայց ամեն դեպքում, եթե որեւիցե մեկն այնտեղ ներկա է գտնվել, ես նորից մոտենում եմ վկայի ինստիտուտին, շատ վտանգավոր է այն առումով, որովհետեւ եթե, պատկերացրեք, մեկն ակամա վկա է դառել եւ ցանկություն ունի վկայություն տալ այդ իրադարձության վերաբերյալ, նա կարող է նույն պահին մեղադրվել մասնակցության համար։ Բացի այն, որ նա կարող է մեղադրվել մասնակցութան համար, նրան կարող են շատ պարզ ասել, որ, ա՛յ, դու պետք է է՛ս վկայությունը տաս, է՛ս կարգի, այլապես դու կմեղադրվես մասնակցության համար։ Ես այդտեղ այդ կարգի վտանգ եմ տեսնում։

Եվ երկու բառ ես ուզում եմ ասել...

Եթե իմ ժամանակը վերջանա, խնդրում եմ 2 րոպե ավելացրեք, ես շատ կարճ կվերջացնեմ։

Երբ մենք խոսում ենք իշխանության յուրացնելու մասին, իշխանության զավթելու, ամեն դեպքում ես այս տեսակետն արտահայտել եմ, մենք միայն խոսում ենք դրա հանցակազմը որպես արդեն ավարտված, իշխանությունը զավթված, վերջացված։

Ես կարծում եմ, ամեն դեպքում այստեղ փորձը որպես հանցակազմ դիտարկելը, կարծում եմ, ճիշտ կլիներ, որովհետեւ, նորից իմ տեսակետն եմ արտահայտում, եթե իշխանության զավթումն արդեն ավարտված փաստ է, ավարտված իշխանությունը զավթելուց հետո ո՞վ է քրեական պատասխանատվության ենթարկվում։ Ես բերեցի Չիլիի օրինակը, կարող եմ խորհրդային երկրների շատ օրինակներ բերել, որ եթե իշխանությունն արդեն զավթել ես, դա կարող է դիտարկվել ժողովրդական գործընթաց, գունավոր հեղափոխություն, չգիտեմ, հազար ու մի անուններ կարելի է արդեն դնել այդտեղ, եւ միջազգային քաղաքական շահերի տեսակետից մեկը կարող է պաշտպանել, մեկը կարող է չպաշտպանել եւ այլն, եւ այլն։ Այսինքն՝ փորձը որպես այդպիսին՝ հանցակազմ, ճիշտ է, մեկ այլ տեղով կարելի է դա բացատրել, բայց, կարծում եմ, սա այնքան կարեւոր է, որ ճիշտ կլինի այստեղ դա ներառվի։ Ամեն դեպքում, կարծում եմ, շատ կարեւոր փոփոխություններ են՝ անկախ այն բանից, որ շատ հասկանալի, եւ այստեղ հնչեց՝ ինչի համար ենք մենք սա անում, պատասխանն էլ պրն Ռուստամյանը, կարծում եմ, շատ հստակ տվեց։ Կարծում եմ, սրանք շատ կարեւոր են, պետք է ժամանակին դա իրականացնենք։ Շնորհակալություն, այսքանը։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Լարիսա Ալավերդյան։

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Իրապես շատ հետաքրքիր բանավեճ է։ Եվ փաստորեն, բանավեճը, կարծես թե, մի կողմից ամաչելով ասում են քաղաքականացնում ենք, մյուս կողմից, էսպես, պարծանքով ասում են, որ չենք քաղաքականացնում։

Ես բազմիցս եմ ասել, որ Աժ-ն քաղաքական մարմին է, պատգամավորները քաղաքական գործիչներ են, օրենքները, դա քաղաքական մեր գործունեության արդյունք է։ Այստեղ խոսել որեւէ մի բանի մասին, որն աղերս չունի քաղաքականության հետ, ես տեղին չեմ համարում։ Այսինքն՝ մենք, փաստորեն, այստեղ գալիս ենք դրա համար, որ քաղաքական այդ բոլոր աղերսները գտնենք, վեր հանենք եւ հենց դրա մասին խոսենք։ Այսպիսով, պարզվեց քննարկման ընթացքում, որ, այո՛, այս օրինագիծն ուղղակի բխում է մարտի 1-2-ի ողբերգական դեպքերից եւ դրանից հետո ավելի ողբերգական իրավիճակից, որը ստեղծվել է Հայաստանում։ Այն է՝ բավականին հետեւողական՝ թեկուզ անճոռնի եւ անտեղի, քողարկումն իրական պատասխանատուների, մեղավորների, մարդասպանների եւ բավականին տարօինակ արդեն թվացող՝ թե՛ ներսից, թե՛ դրսից, մի գործընթաց, որի արդյունքում մենք ունենք 7-ը գումարած այլ մարդիկ։ Մենք անընդհատ խոսում ենք  7-ի մասին, որոնք կա՛մ արդեն դատապարտված են, կա՛մ դեռ մեղադրյալի աթոռին են նստած։

Եվ այս օրինագիծը, ես կրկնում եմ, նախեւառաջ պետք է ուղղված լինի  ոչ միայն եւ ոչ այնքան այս միայն 7-ի գործով, այլ նախեւառաջ երկրում իրավական պետության կայացման ուղղությամբ մի քայլ առաջ անեն։ Ես հիշեցնեմ լատինական ասվածքը, որը թարգմանաբար նշանակում է՝ ուշացած արդարադատությունը մերժված արդարադատություն է։ Մենք, փաստորեն, ա՛յս իրավիճակում ենք գտնվում։ Եվ ահա այս փորձերը, կարծես թե, վերականգնել կամ ինչ-որ մի ձեւացնել, որ մենք գոնե ուզում ենք այսօր արդարադատություն իրականացնենք, այսօր համոզիչ չեն։ Ինչո՞ւ։

Նախեւառաջ ես կրկնեմ հենց այն բնութագիրը, որից մենք սկսել ենք՝ զանգվածային անկարգություններ։ Շնորհակալություն բոլոր ելույթ ունեցողներից։ Պարզվեց, ի վերջո, ես չերկարացնեմ, որ զանգվածային անկարգությունը, դա զուտ վերաբերում է քաղաքական բնույթ կրող ինչ-որ հավաքներից հետո ենթադրյալ կամ հնարավոր անկարգություններին, որովհետեւ ավտոբուսը վառելը չի՛ կարող, որովհետեւ եթե հավաքվում են մարդիկ ինչ-որ բան անելու, չի՛ կարող։ Այսինքն՝ եթե քաղաքական պահանջ է պարունակում հավաքը, դա արդեն բո՛ւյն է։ Երկրորդ թեզը՝ որ ինքը՝ զանգվածը, արդեն վտանգ է ներկայացնում։

Ես հիշեցնեմ, որ անցած տարվա վերջում այստեղ ելույթ է ունեցել ուժային կառույցների փոխնախարարներից մեկը, որ ի պատասխան տիկին Բախշյանի հարցին, թե ինչպե՞ս անենք, որ չկրկնվի մարտի 1-ը, ինքն ասաց, որ պետք չէ՛ հավաքվել, նախեւառաջ։ Դա, կներեք, ոչ հակաօրինական կատակ էր, թե ինչ էր, թե հորդոր էր, ինքնին ցույց է տալիս, թե մենք ինչն ենք համարում, ինչի տեղ ենք դնում զանգվածը։ Մենք զանգվածը ժողովուրդ չենք համարում, զանգվածի պահանջը ժողովրդի պահանջ չենք համարում։ Մենք զանգվածը, այո՛, համեմատում ենք եւ հավասարեցնում ենք ամբոխին։ Եվ այն ամենը՝ հոգեբանական, ինչ որ ասացին, ճշմարտություններ, դա վերաբերում է ամբոխին։ Այո՛, ամբոխն ունակ է, այո՛, շատ տարօրինակ եւ շատ մերժելի գործողությունների։

Եվս մեկ անգամ անդրադառնալով մարտի 1-2-ին, կարծես թե բոլորս ուզում ենք մոռանալ, որ այն, ինչ տեղի է ունեցել մարտի 1-ի երեկոյան, պատրաստվել է առավոտը, եւ այն, ինչ տեղի է ունեցել առավոտը, նախատեսվել եւ պլանավորվել է դրա նախորդ օրը։ Հնարավոր չի այլ ձեւի բերել մարդկանց այդ վիճակին։

Մեկ հարց եւս, որը հնչել է, ես փորձեմ պատասխանել՝ ինչո՞ւ ոչ կենտրոնում։

Կենտրոնում, որովհետեւ փորձել են սադրիչները դա անել, եւ Արմեն Մարտիրոսյանը կանխել է այդ՝ ծածկելով իր մարմնով բավականին բարձրաստիճան սպայի։ Սա՛ է եղել, ու պետք չէ այստեղ ուրիշ բան փնտրել։ Տեղի է ունեցել սադրիչների գործողություններն այնտեղ, որտեղ չկային ուղղակի մասնակիցները, «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավորները։ Ես չեմ ուզում հերոսացնել այդ գործողությունները, ես ուզում եմ պատասխանել մի պարզ հարցի։

Շնորհակալություն, ես հասկացա, որ հետո կշարունակեմ։

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ընդմիջումից հետո կպատասխանեք, տիկին Ալավերդյան։

Ընդմիջում 1 ժամ։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ԱՐԵՎԻԿ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները: Հիշեցնեմ, որ քննարկվում է ԱԺ պատգամավորներ Դավիթ Հարությունյանի, Ավետ Ադոնցի, Արծրունի Աղաջանյանի եւ Արմեն Ռուստամյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը: Հիմնական եւ հարակից զեկույցները ներկայացվել են: Ելույթի համար հերթագրվել են 6 պատգամավորներ, եւ վերջին ելույթը` Լարիսա Ալավերդյան: Տիկին Ալավերդյան, դուք դեռ 3 րոպե ժամանակ ունեք, ձեր ելույթը շարունակելու համար:

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Ես կցանկանայի շարունակել հետեւյալ ձեւով: Ես հիշեցնեմ, որ, երբ որ այստեղից ասվեց դաշնակցական գործի մասին եւ այն մասին, որ նա քաղաքական էր, պետք է լիովին դրա հետ համաձայնվել եւ ես այդ կապակցությամբ ուզում եմ հիշեցնել, որ չնայած կարծես թե բոլորը ազատվեցին, բայց մինչ այսօր մենք ունենք 2 անձինք, որոնք ցմահ դատապարտված են մնացել, նույն այդ գործով, այսինքն` Մնջոյանն ու Արծրունին նույն ձեւի քաղաքական այդ գործով դատապարտված էին, եւ չեն ազատվել: Ինչու՞ եմ ես դա հիշեցնում:

Ես կարծում եմ, որ ահա այս բոլոր փոփոխութոյւններից հետո, մի քանի մարդու հնարավոր է եւ, տա Աստված, դա իրականացվի, դա կազդի դրական, բայց բոլոր այն անձինք, ովքեր որ կարծես թե ոչ այնքան հայտնի են, նրանց հանդեպ կմնա եւ կարող է պատահի ավելի կկոշտանա մեղադրանքը: Քաղաքական այդ պարունակող, այդ էլեմենտը հանելով, նրանց ընդհանրապես քրեականացվի նրանց արարքները, որոնք բացառապես կապված են եղել քաղաքական գործունեության հետ: Դա, ես կրկնում են, տեղի է ունեցել նույն այդ դաշնակցական գործով: Ժամանակին ես զբաղվել եմ բավականի երկար այդ հարցով:

Մյուս հարցը, որ ինձ անհանգստացնում է, ինչպես ես ասացի, դա նույնացումն է ամբոխի եւ ժողովրդի, եւ ահա այստեղից է գալիս բոլոր այն անհանգստությունները, որոնք կարելի է ձեւակերպել ձեւով` ինչ էլ մենք անենք, եթե քաղաքական կամքը ուղղված է ընդդեմ իրավական պետության կայացմանը, դա այդպես էլ շարունակվելու է: Հանրահայտ է, որ իրավական կիրառական պրակտիկան ուղղակի անմիջական ազդեցություն է ունենում թե՛ օրենսդրության վրա, ինչքան էլ դա կարող է տարօրինակ թվալ, թե՛ հենց աշխարհընկալման կամ գաղափարախոսության վրա: Ցավոք սրտի, այն, ինչ մենք այսօր տեսնում ենք, չնայած դրական այն միտումների, որոնք արտահայտվում են եւ որոնք գրեթե մերժելի չեն, մեկ է, մենք տեսնում ենք, որ այդ ընդհանուր գործընթացը գնում է այն նույն բանին` կոծկելուն գործը, ուղղակի քողարկելու իսկական եւ իրական մեղավորներին, եւ մեղքը բարդելու բոլորովին այլ կողմի վրա, որոնց կարելի է երեւի համարել այս կամ այն ձեւով ընդգրկված, մասնակից եւ այլն, բայց բավականին, ինչպես ապացուցեց այս անցած տարին, դժվար է ապացուցել նրանց քրեական որեւէ մեղք գործելու մեջ:

Եվս մեկ դիտարկում, որը...

Կներեք, եթե կարելի է 3 րոպե: Շնորհակալություն:

Ես հիշեցնեմ, որ, երբ որ մենք ընդունում էինք «Արտակարգ վիճակի մասին», ոչ թե ընդունում էինք, այլ մենք լսեցինք, այո, այդ «Արտակարգ իրավիճակի մասին» հրամանագիրը, մենք փաստորեն, բոլորս կարծես թե լռեցյալ, բացի մի քանի պատգամավորներից, ընդունեցինք, որ այն բոլոր սահմանափակումները, որ այդտեղ կան, նրանք համապատասխանում են միջազգային իրավունքին: Մինչեւ անգամ կային եւ շատ վառ ճառերով հանդես եկող մասնագիտությամբ իրավաբաններ, որոնք ապացուցում էին, որ բոլոր այդ սահմանափակումները ընդունելի են: Հետագայում, չանցած մի քանի օր, երկու այդ կետերը հանվեցին` դրսի ճնշման ներքո, ոչ թե ներսում հնչեցված հիմնավորումների ներքո:

Հիմա ես ուզում եմ նույնը ասեմ` եթե մենք թողնում ենք այդպիսի ուղղությունը քաղաքականության մեջ, լավագույն փոփոխությունները անգամ, օրենքի մեջ, նրանք աշխատելու են հասարակության դեմ եւ Հայաստանը, որպես իրավական պետության կայացող երկիր, դրա դեմ: Դրա համար ես գտնում եմ, որ այն բոլոր առաջարկությունները, որոնք որ հնչել են, նրանցից մեծ մասը իրապես, դա մեզ համար էլ է ընդունելի, բայց գտնում ենք, որ չի փոխելու էությունը, մինչեւ որ այդ «զանգվածային անկարգություններ» այդ բառակապակցությունները իր իրավաբանական էությամբ, որը մենք դնում ենք այստեղ, եւ այն գաղափարախոսությունը, որը բերել է այդ բառակապակցությունը, նա դեռ առկա է: Մինչեւ դրանք չփոխվեն, մինչեւ մենք չվերանայենք մեր գաղափարախոսությունը եւ չհենենք մեր իրավաբանությունը այդ նոր գաղափարախոսության վրա, որը մերժում է այդպիսի բառակապակցությունը, մենք մնալու ենք սխալների շրջանակի մեջ:

Ինչպես ես ասացի, դեռ ապագա միտինգներին վերաբերող մասերով, այս օրենքը, կարող է ուղղակի դառնա իրականում արգելք, ազատ արտահայտելու մտքերը, կարծիքները, եւ ինչու ոչ, շատ կոշտ դժգոհությունը:

Վերջացնեմ հետեւյալ հռետորական հարցով` ընտրակեղծիքները եւ ընտրակեղծիքներով իշխանության գալը, դա իշխանության զավթու՞մ է իրականացված, թե՞ դա կարելի է... Բռնությունները, որոնք զանգվածային բնույթ են կրում ընտրությունների ժամանակ, դրանք հանցագործությու՞ն են, պատժվելու՞ են այսպիսի օրենքով: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ելույթներն ավարտվեցին: Մեկ պատգամավորական խմբակցություն է հայտ ներկայացրել` «Ժառանգություն»-ը, եւ տեսակետը ներկայացնելու համար ամբիոնի մոտ է հրավիրվում պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանը:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարգելի աշխատանքային խմբի անդամներ, իհարկե, ողջունելի է ձեր կատարած աշխատանքը: Դուք այս 1 տարվա ընթացքում միգուցե չեք ունեցել լիարժեք այն իրավասությունները, ունեցել եք, բայց չեք օգտագործել, որպեսզի մեր գործընկերները չհայտնվեին բանտախցում, բայց, այնուամենայնիվ, փորձեր կատարել եք եւ այսօր էլ, կարծում եմ, այս փոփոխությունները հենց այդ փորձեր կատարելու մեջ եմ տեսնում ես: Բայց, այնուամենայնիվ, ես պետք է անդրադառնամ մեղադրական եզրակացությանը, որը ներկայումս գտնվում է այս մեղադրական եզրակացության ներքո:

Մեր գործընկերները այսօր գտնվում են բանտախցում, եւ նրանց նկատմամբ, փաստորեն, քրեական հետապնդում է տեղի ունենում: Ես պետք է ընթերցեմ մեղադրական եզրակացությունից հատվածներ, եւ հետո կշարունակեմ միտքս:

Դավիթ Պետրոսյանը զանգվածային անկարգությունների վայր` Գրիգոր Լուսավորիչ փողոց է գնացել աներոջ որդի Վահե եւ Կարեն Դալարյանների հետ եւ քեռու որդի Նարեկ Վարդումյանի հետ, ժամը 20-ի սահմաններում: Մինչ մարմնական վնասվածք ստանալը Դավիթ Պետրոսյանը գտնվել է Պարոնյան փողոցի թիվ 2 շենքի մոտ, այնուհետեւ, ժամը 21-ի սահմաններում, նույն վայրում բաժանվել է իր բարեկամներից եւ մարմնական վնասվածք ստացած վիճակում նրան տեղափոխել են հիվանդանոց, որտեղ էլ նա մահացել է: Դավիթ Պետրոսյանը ստացել է 9 մմ տրամաչափի գնդակի հրազենային վնասվածք:

Գրիգոր Գեւորգյանը զանգվածային անկարգության վայր է գնացել աներոջ որդի Ռոմիկ Բաղդասարյանի հետ, ժամը 20-ի սահմաններում, ժամը 2115-ի սահմաններում Գրիգոր Գեւորգյանը զանգվածային անկարգությունների մի խումբ մասնակիցների հետ գտնվել է Պարոնյան եւ Լեո փողոցների խաչմերուկում, որտեղ էլ խաչմերուկին հարակից դալանի մոտ տեղակայված կոշիկի վերանորոգման կետի դիմաց վիրավորվել եւ մահացել է գլխի միջանցքային հրազենային վնասվածքով:

Տիգրան Խաչատրյանը զանգվածային անկարգության վայր է գնացել ընկերոջ` Արտյոմ Աբովյանի հետ: Ժամը 20-ի սահմաններում, խառնաշփոթի պատճառով կորցրել են միմյանց: Այնուհետեւ Տիգրան Խաչատրյանը զանգվածային անկարգությունների մի խումբ մասնակիցների հետ գնացել է Պարոնյան եւ Լեո փողոցի խաչմերուկում գտնվող դալանի մոտ, որտեղ էլ «Չերյոմուխա 7» տեսակի փամփուշտի գազային նռնակից ստացել է գանգուղեղային բաց, բութ վնասվածք եւ մահացել:

Արմեն Ֆարմանյանը Պարոնյան փողոցում գտնվող թիվ 24 դպրոցի դիմաց, «Չերյոմուխա 7» տեսակի փամփուշտի գազային նռնակից ստացել է գլխի ձախ կեսի կողմնաքունքային շրջանի վնասվածք, վիրավորվել եւ մահացել է:

Այսպես շարունակ, բոլոր 10 զոհերի մասին: Չեմ ուզում ընթերցել, բայց միանշանակ է, վայրը նշվում է` Պարոնյան-Լեո փողոցի խաչմերուկ` Գրիգոր Լուսավորիչ փողոցից այն կողմ: Փաստացի զանգվածային այդ անկարգությունների վայրը, որը այսօր նկարագրվում է այս մեղադրական եզրակացության մեջ, չի համընկնում այն վայրի հետ, որտեղ մեր գործընկերները անցկացրել են զանգվածային միջոցառում: Բայց մեղադրական եզրակացության մեջ այս ամենը նկարագրվում է, եւ նրանց մեղադրանք է ներկայացվել հենց զանգվածային անկարգություն կազմակերպելու համար` զուգորդված սպանությամբ 225-ի 3-րդ մասով, որը ուղղակի բացարձակ կապ չունի: Գրված է, որ որեւիցե անձինք, ովքեր որ մեղավոր են այս անձանց սպանության մեջ, բացահայտված չեն նախաքննությամբ: Հետեւաբար, այս պահին 225-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, թեպետ իր բոլոր թերություններով հանդերձ, միանշանակ կարող է փաստել, որ մեր գործընկերները որեւիցե կերպ կապ չունեն այդ հանցագործությունների հետ:

Նույնն էլ կարելի է ասել 300 հոդվածի վերաբերյալ: Բայց այս նախադասությունը, եթե դուք նույնիսկ 225 հոդվածի 1-ին մասը փոխեք եւ զանգվածային անկարգության բնորոշումը, նկարագիրը տաք 1-ին մասի մեջ, այն վերջին նախադասությունը, եթե որեւիցե միջոցառում վերածվում է զանգվածային անկարգության, ապա այդ վայրից անհապաղ հեռացած անձը ենթակա չէ սույն մսով նախատեսված քրեական պատասխանատվության: Սա միեւնույնն է, ՀՀ դատախազության եւ դատարանների ձեռքին լինելու է մահակ` ցանկացած անձի նկատմամբ քրեական հետապնդում սկսելու: Այսինքն` այս պարագայում, իհարկե, միգուցե մեր գործընկերները ազատ կարձակվեն եւ այն անձինք, ովքեր ներկայումս ապօրինի գտնվում են բանտախցերում, իսկ դա միանշանակ այդպես է, ես պետք է անդրադառնամ նաեւ Եվրոպայի խորհրդի 1920 բանաձեւի դրույթներից մեկին. «Այն անձանց նկատմամբ հարուցված գործերը, ովքեր հիմնականում մեղադրվում են Քրեական օրենսգրքի 300 եւ 225 հոդվածներով նախատեսված հանցագործությունների կատարման մեջ, պետք է կարճվեն, բացառությամբ, երբ առկա են հիմնավոր ապացույցներ առ այն, որ մեղադրյալներն անձնապես կատարել են բռնի գործողություններ, հրամայել, դրդել կամ օժանդակել են դրանց կատարմանը»: Որեւիցե, այդտեղ մեղադրական եզրակացության մեջ մենք չենք գտնի, որ նրանք անձամբ գնացել եւ որեւիցե մեկին սպանել են, անձանբ կատարել են որեւիցե արարք: Միայն Մյասնիկ Մալխասյանի, իբրեւ թե ձող է ունեցել իր ձեռքում, այն էլ այդ ձողը հետագայում փոխվել է: Ձողի վրա որեւիցե մատնահետք կամ, որեւիցե ապացույց, իրապես, գոյություն չունի քրեական գործի մեջ:

Հետեւաբար, այս ամենը, իհարկե, փակուղուց դուրս գալու, ձեր կողմից ընտրված որոշակի ճանապարհ է, որը դուք փորձում եք իրականացնել, բայց ես պետք է ասեմ, նույնիսկ այս պարագայում ՀՀ դատախազությունը, եթե 225-ը այսպես մնա, նրանք վերաորակեն, ապա մեր գործընկերների վրայից մեղադրանքը տեղափոխվելու է այդ մասով` սպանությունների մասով, կդադարի, բայց մնացած մասով շարունակվելու է, եւ այն տուժողի իրավահաջորդները, որոնք ներկայումս գտնվում են, դատարան են հրավիրում որպես տուժողի իրավահաջորդի ներկայացուցիչներ, նրանք արդեն դատարանում չեն լինելու: Մեր գործընկերներին էլ հնարավորություն է ընձեռվելու այս վերջին փոփոխության` Քրեադատավարական օրենսգրքի, նրանց հեռացնել դահլիճից, առանց իրենց դատավարությունը անցկացնել: Անպայման պատժել նրանց քրեորեն դատապարտել, եւ հետագայում, մեր մյուս գործընկերների պես` դաշնակցական ընկերների պես, միգուցե համաներում հայտարարվի, նրանց ազատ արձակեն, բայց, այնուամենայնիվ, մենք չենք գնում այն ճանապարհով, որ իրապես բուժվենք այս արատներից, որը գոյություն ունի ներկայումս մեր քաղաքական այս անցուդարձի մեջ: Մենք չենք կարողանալու ապագայում նաեւ կանխել բոլոր զանգվածային միջոցառումների ժամանակ սադրիչ այն խմբերի գործողությունները, որը կարող են նաեւ դրդապատճառ հանդիսանալ մեկ այլ մարտի մեկերի, ես ցավով եմ նշում, բայց հնարավորություն միեւնույն է ստեղծվելու է, այս նախագիծը եթե այսպես ընդունվի:

Ես պետք է ասեմ, որ նաեւ ամռանը, 225 հոդվածի եւ 225-1 հոդվածի 301 եւ 301 հոդվածի նախագծեր էին առաջարկված անցած տարի ամռանը     ԱԺ-ին: Կառավարությունն էր առաջարկել, Գեւորգ Դանիելյանն էր զեկուցողը, մեր պետաիրավական հանձնաժողովի: Այս նախագծի վերաբերյալ կա եզրակացություն: ԱԺ-ն պետք է ի գիտություն...

Ես Եվրոպայի խորհրդի բանաձեւից եմ ընթերցում. «ԱԺ-ն պետք է ի գիտություն ընդունի Վենետիկի հանձնաժողովի բացասական կարծիքը Քրեական օրենսգրքի...» այդ իմ թվարկած նախագծերի վերաբերյալ: Ճիշտ է, ժամանակն էլ է մեզ թելադրում, կարճ է ժամանակը, բայց ամեն դեպքում ճիշտ կլիներ մենք իմանայինք այս ձեր առաջարկած նախագծի վերաբերյալ Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքը, նոր սկսեինք այս քննարկումները:

Բայց, այնուամենայնիվ, ես կարծում եմ, որ այս նախադասությունը` 225 հոդվածի, միանշանակ պետք է հանվի, թեկուզ եւ դուք 1-ին մասը փոխեք եւ սահմանումը տաք, բայց, այնուամենայնիվ, սա պետք է հանվի, որովհետեւ մեր դատաիրավական պրակտիկան մեզ հուշում է, որ մենք բոլոր մասերում պետք է լինենք շատ զգույշ:

Այդ վայրից անհապաղ չհեռանալը, մարտի 1-ը ցույց տվեց, որ այդ վայրը կարող էր լինել նաեւ Երեւանի քաղաքապետարանի դիմաց ընկած տարածքը, ցերեկվա ժամերին, եւ պարզվում է, անկարգությունների վայրը նաեւ Լեոի փողոցն է, կարող է նաեւ այդ վայրը լիներ մեկ այլ տեղ, բայց զանգվածային միջոցառումը տեղի ունենա օպերայի հրապարակում: Հետեւաբար, այս մասով մենք խնդիր ունենք, եւ մենք մեզ դարձնելու ենք խոցելի:

Այսքանը ես կուզենայի ասել: Իհարկե, մենք ներկայացնելու ենք մեր առաջարկությունները գրավոր տեսքով, տեսնենք ի՞նչ կարող է տեղի ունենալ: Շնորհակալություն, այսքանը:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ելույթներն ավարտվեցին: Եզրափակիչ ելույթի համար ձայնը տրվում է Դավիթ Հարությունյանին: Խնդրեմ, պրն Հարությունյան:

Դ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի խորհրդարան, նախ` շնորհակալություն, շատ հետաքրքիր քննարկման համար: Կարծում եմ, այն շատ օգտակար էր: Ելույթների մի մասը քաղաքական բնույթ ունեին, եւ դրանց, բնական է, որ ես չեմ անդրադառնա, կանդրադառնամ այս փուլում միայն իրավական առաջարկություններին, թեեւ դարձյալ հորդորելու եմ գործընկերներին, ներկայացնել գրավոր առաջարկություններ, որին հնարավոր լինի ավելի մանրամասն անդրադարձ կատարել:

1-ին առաջարկությունը պրն Վիկտոր Դալլաքյանի առաջարկությունն էր, որով նա առաջարկում է կամ հանել կոչերի հոդվածը` իշխանությունը յուրացնելու եւ այլնի կոչերի հոդվածը, կամ ամրագրել. «եթե կոչից հետո տեղի են ունեցել գործողություններ»: Մեր ուսումնասիրությունը` այլ երկրների օրենսդրության, ցույց է տալիս, որ նման մոդուս որեւէ տեղ չկա: Ինչու՞ չկա: Որովհետեւ խոսքը վերաբերում է պատճառահետեւանքային կապերին: Տվյալ պարագայում ստացվում է, որ անձին քրեական պատասխանատվության կենթարկենք անկախ իր կամքից: Ուղղակի նայելով, արդյունք եղա՞վ, թե՞ չեղավ: Իսկ ինքնին երկրները քրեականացրել են հենց կոչը, համարելով որ կոչը, դա համարվում է ինքնին հանցագործություն, եթե դարձյալ, նորից եմ ուզում կրկնել, խոսքը վերաբերում է բռնությանը` բռնությամբ կամ բռնություն գործադրելու սպառնալիքով իշխանությունը յուրացնելը եւ այլն: Խնդրելու եմ, որ նման առաջարկություն ներկայացնելիս գոնե որեւէ մեկ այլ երկրի մոդուս ներկայացվի: Ինչ վերաբերում է այն մոդուսին, որը մենք ենք ներկայացրել, ես կարող եմ մոտ 2 տասնյակ երկրների օրինակ բերել, որտեղ ամրագրված է նույն մոտեցումը, որը մենք որդեգրել ենք:

Պետք է անդրադառնամ պրն Արծվիկ Մինասյանի առաջարկություններին, որոնք 8-ն էին:

1-ինը` պրն Մինասյանը նշում է, որ 300 հոդվածում ինչու՞ ենք սահմանափակվել միայն 4 մարմնով եւ ինչու՞ Երեւանի քաղաքապետի իշխանության յուրացումը մենք չենք ամրագրել: Խորհուրդ եմ տալիս կարդալ 317 հոդվածը, պրն Մինասյանին, որտեղ ամրագրված է արդեն Երեւանի քաղաքապետի մասը, որովհետեւ այնտեղ խոսքը վերաբերում է պաշտոնատար անձի իշխանությունը յուրացնելուն, իսկ 300 հոդվածը, սա բացարձակապես այլ գլխի է վերաբերում, եւ առնչություն ունի պետական անվտանգությանը:

2-րդ առաջարկությունը` նա առաջարկում է, որպեսզի թողնենք «պետական իշխանություն» բառերը, այլ ոչ թե հանենք: Սկզբունքային չեմ համարում առաջարկությունը, այն ավելի շատ խմբագրական է, ուղղակի մենք նախընտրեցինք այս տարբերակը: Ամեն դեպքում թող առաջարկությունը ներկայացնի, հեղինակները այն կքննարկեն:

Առաջարկվում է հանել «իշխանության յուրացում» հասկացությունը որպես անորոշ հասկացություն, կամ բերվեց օրինակ, որ իշխանազանցումը եւս իշխանության յուրացում է: Ամենեւին համաձայն չեմ: Կխնդրեմ, որպեսզի այդ առումով առաջարկության հեղինակը ուսումնասիրի տեսությունը: Ինչ վերաբերում է իշխանության յուրացման հասկացությանը, ապա այդ հասկացությունը կարող են գտնել հենց Սահմանադրության 2-րդ հոդվածում: Այսինքն` այդ հասկացությունը արդեն մեր հիմնական օրենքում օգտագործված է: Ավելին, օգտագործված է, որ իշխանության յուրացումը որեւէ անհատի կամ կազմակերպության կողմից հանցագործություն է: Այնպես որ, զարմանալի բան չպետք է լինի, որ մենք նման վերնագրով հանցակազմ ենք առաջարկում:

Պատժաչափերի հետ կապված առաջարկությունը կներկայացվի, այդ ժամանակ նոր կքննարկենք: Մի բանը հստակ է: Մենք, ընդհանրապես պատժողական քաղաքականությունը շատ նուրբ եզր է, եւ միշտ չէ, որ հնարավոր է այսպես նստած որոշել, թե գիտեք, այսքան պատիժ սահմանենք: Որպես կանոն, հաշվի է առնվում այլ երկրների փորձը, արդյունավետությունը, վիճակագրությունը, այսինքն` սա ինքնին բավականին նուրբ երանգ է: Իհարկե, կարելի է ասել յուրաքանչյուր հանցագործություն վտանգավոր է, հետո ասել, այս հանցագործությունը շատ-շատ վտանգավոր է, եկեք ցմահ ազատազրկում հաճախակի մտցնենք, բայց դա, կարծում եմ, լավագույն լուծումը չէ:

Պատժաչափերը, մենք, նշել էի ձեզ, որ հեղինակները աշխատել են հավատարիմ մնալ այն պատժաչափերին, որոնք ամրագրված են եղել Քրեական օրենսգրքում, ոչ խստացնելով, ոչ մեղմացնելով դրանք, որովհետեւ մեր առջեւ նման խնդիր չէինք դրել: Մեր առջեւ դրել էինք հստակեցման խնդիր` ձեւակերպումների:

Ինչ վերաբերում է պատժաչափերին, ամեն դեպքում, մենք համեմատություն անցկացրել ենք այլ երկրների պատժաչափերի հետ, եւ ասեմ, որ ընդհանուր առմամբ, մեր պատժաչափերը համահունչ են այդ երկրներում կիրառվող պատժաչափերին:

Հաջորդ հարցադրումը, պրն Մինասյանի, 5-րդ հարցադրումը այն էր, որ իշխանություն պահելը իշխանություն զավթելու մաս է: Միգուցե ուտիլիտար առումով` այո, սակայն այն սահմանումների առումով, որ տրված են մեր կողմից հոդվածում` ոչ, որովհետեւ, նախ` ուշադրություն դարձրեք, որ իշխանության զավթելու հիմնական տարրերից մեկը բռնությունն է, կամ բռնության սպառնալիքը, կամ Սահմանադրությամբ չնախատեսված եղանակը: Ի տարբերություն իշխանությանը պահելուն, որտեղ ընդհանրապես չի գրված ի՞նչ եղանակով, կապ չունի բռնությու՞ն է, պաշտոնական դիրքի օգտագործու՞մ է եւ այլն, ցանկացած դեպքում իշխանության պահելը հանցագործություն է: Ավելին, իշխանությունը զավթում են նրանք, ովքեր իշխանություն չունեն, իշխանությունը պահում են նրանք, ովքեր իշխանություն ունեն:

Հաջորդ հարցադրումը` ընտրությունները կեղծելը, դա սահմանադրական կարգի տապալում է: Դա այդպես չէ: Քրեական օրենսգիրքը ընտրական հանցագործություններ բաժնում ունի բավականին շատ հանցագործություններ, որոնք կապված են ընտրությունների արդյունքները կեղծելուն, կրկնակի քվեարկելուն եւ այլն: Դրանք հանցագործություններ են, անշուշտ, սակայն դրանք չեն կարող դիտվել սահմանադրական կարգի տապալում: «Վերացում» բառը խոսում է այն մասին, որ խոսքը վերաբերում է իսպառ վերացման: Այ, նայեք` գոյություն ունի հավաքների ազատություն: Հավաքների ազատությունը կարո՞ղ է խախտվել, օրինակ` քաղաքապետի որոշմամբ: Իհարկե կարող է: Մեկ անգամ էլ, հինգ անգամ էլ: Բայց այդ դեպքում վերացվե՞ց հավաքների ազատության իրավունքը: Ոչ: Այ, վերացումը այն է, որ այլեւս հավաքների ազատություն այս երկրում չի լինի: Այ դա վերացում է: Կամ մշտական այնպիսի վերացումը, որը ցույց է տալիս, որ այդ իրավունքը փաստացի վերացավ, որ թեեւ նման հայտարարություն չկա, սակայն այդ իրավունքը չկա: Այ դա արդեն կլինի սահմանադրական կարգի տապալում, եթե իհարկե մենք փոխենք մեր ձեւակերպումները եւ սահմանադրության կարգի տապալման տակ հասկանանք ոչ միայն 1, 2 հոդվածները այլ նաեւ 1-ից     5-րդ հոդվածները:

225-րդ հոդվածի 5-րդ մասի հետ կապված, որ մենք առաջարկել ենք հանել, սակայն այստեղ շատ վտանգավոր հարցադրում հնչեց պրն Մինասյանի կողմից: Նա ասաց, որ ներկա լինելը, մենք դարձրել ենք քրեորեն պատժելի արարք: Ոչ՛, պրն Մինասյան, ներկա լինելը չենք դարձրել քրեորեն պատժելի արարք: Զանգվածային անկարգությանը մասնակցելն ենք առաջարկում դարձնել քրեորեն պատժելի արարք: Ավելին, ես նշեցի, որ ըստ աշխատանքային խմբի առաջարկած սահմանման, զանգվածային անկարգությունը, դա խմբային գործողություններ են, որոնք սպառնում են հասարակական անվտանգությանը: Չի ասվում այնտեղ գտնվելը, ասվում է` դրան մասնակցելը: Ի դեպ ասած, 225...

Միանգամից կուզենայի մի պահ անդրադառնալ տիկին Փոստանջյանի առաջարկությանը, որ 2-րդ նախադասությունը շատ վտանգավոր է: Ճիշտն ասած, կարելի է հանել 2-րդ նախադասությունը: Հակառակը, 2-րդ նախադասությունը գալիս էր հստակեցնելու եւ կողմնորոշիչներ տալու, որ որեւէ մեկի մտքով չանցնի, որ խոսքը ինչի՞ մասին կարող է գնալ: Սակայն, եթե կարծում եք, որ պետք է հանել, խնդրեմ, ներկայացրեք այդ առաջարկությունը: Ես վտանգավոր չեմ համարում 2-րդ նախադասությունը հանելը, որովհետեւ ողջամիտ մեկնաբանման դեպքում, բնական է, որ հենց այդպես էլ այն պետք է մեկնաբանվի:

Վարջապես, նախապատրաստության փուլում, ո՞ր մասնակցող անձի մասին պետք է խոսք գնա: Ինձ թվում է, դա շատ հստակ է հոդվածի ձեւակերպումից, սակայն կարող եմ պրն Մինասյանի այս առաջարկությունը ընդունել, եւ եթե գրավոր առաջարկությունը ներկայացվի, ապա դրան անդրադարձ կարող ենք կատարել:

Տիկին Բախշյանի խոսքում մի քանի հարցադրում հնչեց, 2 հարցադրում, որոնց կուզենայի անդրադարձ կատարել: 1-ին հարցադրումը, որ մարտի 1-ը կատարվեց իշխանությունների կողմից եւ այլն, ես ուզում եմ ընդամենը 1 օրինակ բերել, որ պարզ լինի, որ մեր մոտեցումները, ի դեպ ասած, շատ ավելի մեղմ են, քան մոտեցումներ, որոնք առկա են այլ երկրներում: Օրինակ, Ֆրանսիայի օրենսդրության մեջ դուք կտեսնեք դրույթ, որ ինքնին բարիկադ կառուցելը, որը պարզ է, մի նպատակ ունի, որ իրավապահ մարմինները չկարողանան հասարակական անվտանգությունը պահպանեն, արդեն համարվում է զանգվածային անկարգություն, ուշադրություն դարձրեք, դեռ որեւէ բռնություն տեղի չի ունեցել, սակայն բարիկադ կառուցելը համարվում է արդեն զանգվածային անկարգություն եւ քրեորեն պատժելի է: Կարող եմ անգամ ձեզ ասել, թե...

30 վայրկյան ունե՞մ, կհասցնեմ:

Ընդ որում, պատժվում է բավականին լուրջ, պատժվում է 15 տարի ազատազրկմամբ եւ 300 հազար եվրո տուգանքով միաժամանակ:

Վերջապես, վերջին...

Ժամանակը չի՞ ավելանում այս դեպքերում: Ոչ: Լավ, եթե չի ավելանում, այսքանը:

Ես առաջարկում եմ, որ նախագիծը դրվի քվեարկության, 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու համար, առանց 225 հոդվածի 5-րդ մասի: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շատ լավ, հարգելի գործընկերներ, հարցի քննարկումն ավարտվեց: Անցնում ենք հաջորդ հարցին:

Ինչպես արդեն հաջորդականությունը ներկայացվել է, քննարկում ենք ԱԺ պատգամավորներ Գալուստ Սահակյանի եւ Արմեն Աշոտյանի կողմից ներկայացված «Ակցիզային հարկի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը: Հիմնական զեկուցող` պատգամավոր Արմեն Աշոտյան:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ինչպես հիշում եք, այս օրինագծի քննարկումը 24 ժամվա ռեժիմով է դրված: Երեկվա քվեարկությունից հետո մենք ստացել ենք ընդամենը 1 առաջարկ` ամփոփաթերթիկում ներառված է: Դա հենց մեր կողմից, հեղինակների կողմից արված առաջարկն է, պրն Սահակյանի եւ իմ կողմից: Ըստ որի, սույն օրենքի ուժի մեջ մտնելը շաղկապվում է պաշտոնական հրապարակմանը հաջորդող օրվա հետ: Սա է միակ փոփոխությունը, որը կրել է նախագիծը   1-ինից 2-րդ ընթերցում: Այլ առաջարկներ չեն եղել: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Քանի որ գրավոր առաջարկություն միայն դուք եք ներկայացրել, մենք հերթագրում չենք կազմակերպի: Պետք է ներկայացնեմ, որ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովը տվել է իր եզրակացությունը, չի հրապարակվի, նույնը նաեւ կառավարության մասով, այնպես որ, հարցի քննարկումը...

Կներեք, հերթագրում` ելույթների համար: Ելույթներ չկան: Պրն Աշոտյան, ենթադրաբար, եզրափակիչ ելույթի անհրաժեշտություն եւս չկա: Հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը: ԱԺ պատգամավորներ Նաիրա Զոհրաբյանի, Հեղինե Բիշարյանի, Լիլիթ Գալստյանի, Անահիտ Բախշյանի, Արմեն Աշոտյանի կողմից օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ներկայացրած «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «ԱԺ կանոնակարգ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի կանոնակարգ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ «Պետական տուրքի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցի քննարկմանը: Հիմնական զեկուցող, ԱԺ պատգամավոր Արմեն Աշոտյան, խնդրեմ:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, մենք ձեզ հետ միասին սկսում ենք մի շատ կարեւոր օրինագծերի փաթեթի քննարկում: Փաթեթի, որը ունի ինչպես քաղաքական, հնչեղություն, այնպես էլ հասարակական հետաքրքրություն: Մինչեւ բուն օրինագծին հասնելը, կամենում եմ մի քանի խոսքով նախապատմությունը հիշեցնել, որ ավելի ընդհանուր եւ ամբողջական ընկալվի առաջարկվող փոփոխությունների տրամաբանությունը եւ ոգին:

Ինչպես հիշում եք, ԵԽԽՎ-ի 1609 բանաձեւից հետո, մեր հանձնաժողովում հրավիրվեցին լսումներ` էլեկտրոնային մամուլի գործունեության ապահովող օրենսդրության հետ կապված, եւ այնտեղ հնչած առաջարկների հիման վրա հանձնաժողովը առաջարկեց մի նախագիծ, որը դրված էր դեռ նախորդ տարվանից շրջանառության մեջ, դա այս փաթեթի 1-ին, ամենանախնական ելակետային տարբերակն էր: Այդ տարբերակից հետո օրինագիծը ուղարկվեց Եվրոպայի խորհրդի փորձագիտական եզրակացությանը, ստացվեցին եզրակացություններ ինչպես ԵԽԽՎ փորձագետների, այնպես էլ ԵԱՀԿ փորձագետների կողմից: Մեր հրավերով եւ Եվրոպայի խորհրդի հայաստանյան գրասենյակի աջակցությամբ այստեղ ժամանեցին համապատասխան փորձաքննություն իրականացրած փորձագետները, դեկտեմբեր ամսին, իրականացրեցինք համատեղ աշխատանք` իրենց առաջարկների եւ մեր մոտեցումների հիման վրա: Այս ընթացքում ստացանք նաեւ կառավարության եզրակացությունը: Օրինագիծը նաեւ լրամշակվել է: Այս ընթացքում հասարակական մի շարք կազմակերպությունների առաջարկությունների հիման վրա, եւ այսօր ձեզ ներկայացված տեսքով մենք առաջարկում ենք քննարկում ծավալել 1-ին ընթերցմամբ:

Օրինագծի 1-ին տարբերակից մինչ այսօր ստացված տարբերակի մեջ ավելացվեցին  բազմաթիվ հոդվածներ: Այդ հոդվածների ավելացումը կապված է հետեւյալ մի քանի հանգամանքների հետ: Նախ եւ առաջ, մենք ցանկացել ենք հնարավորինս ամբողջական պատասխան տալ այսօրվա խնդիրներին, որոնք գոյություն ունեն էլեկտրոնային լրատվամիջոցների գործունեությունն ապահովող օրենսդրության մեջ:

2-րդը թելադրված է նաեւ Եվրոպայի խորհրդր 1620 բանաձեւով, որտեղ արդեն համապատասխան խնդիրների շրջակայքում ներառված է նաեւ Մելտեքս ՍՊԸ-ի համապատասխան հարցը Եվրոդատարան, եւ համապատասխան վճիռը:

Ուզում եմ հիշեցնել ձեզ, եւս մի դրվագ կա օրինագծի հետ կապված նախապատմությունից` ԵԽԽՎ 1643 բանաձեւում կատարած աշխատանքը այս ուղղությամբ, եթե չեմ սխալվում, երկու դրույթով արժանացել է դրական գնահատականի եւ հորդորվել է շարունակել համագործակցությունը Եվրոպայի խորհրդի փորձագետների հետ:

 Սա էլ մի քիչ առաջ անցնելով ձեզ հաղորդեմ, որ օրինագծի 1-ին ընթերցումից հետո, օրինագիծը մենք նորից, հեղինակների կողմից, դիմելու ենք ԱԺ նախագահին, ենթարկել Եվրոպայի խորհրդի փորձագետների փորձաքննությանը: Չի բացառվում նաեւ իրենց կրկնակի ժամանումն այստեղ: Սա, որպես կարճ ներածական, պատմական ակնարկ, բայց կարծում եմ, նաեւ կարեւոր ինֆորմացիա, օրինագծի տրամաբանությունը հասկանալու, ընկալելու համար:

Քանի որ օրինագիծը բավականին մեծ է եւ շոշափում է 4 օրենքներում առաջարկվող փոփոխություններ եւ լրացումներ, փորձեմ անդրադառնալ հոդված առ հոդված ամենակարեւոր հիմնական խնդիրներին, բաց թողնելով հնարավորինս խմբագրական հարցերը:

Նախ եւ առաջ, «Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի մասին» օրենքի նախագծի մասին խոսենք: Այստեղ հոդված 2-ով ավելացված է, առաջարկում ենք ավելացնել շատ կարեւոր մի հասկացություն, որը մինչ այդ բացակայել է օրենքից, դա «փոխկապակցված անձինք» հասկացությունն է` ամուսիններ, ծնողներ, քույրեր եւ եղբայրներ:

Հաջորդ փոփոխությունը, որը կարեւոր է, հոդված 4-ով նախատեսել ենք համապատասխան խմբագրականով ներառել հոդված 8-ի ամբողջ բովանդակությունը` գործող օրենքի, որտեղ թվարկում ենք մի շարք հնարավոր սահմանափակումներ: Այդ սահմանափակումները վերցված է ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված դեպքերից:

Հաջորդը` հաշվետվողականության ավելի ժամանակակից ձեւերին անցնելու համար եւ ինֆորմացիայի ավելի ընկալելի եւ հասանելի լինելու համար, հաղորդումների գրանցումները առաջարկում ենք կատարել նաեւ էլեկտրոնային տարբերակով:

Հաջորդ հոդվածը, հոդված 7-ն է` նախագծի, փորձել ենք խմբավորել, խմբագրել եւ վերանայել հովանավորության հետ կապված մոտեցումները օրենսդրությունում: Սա վերջնական մոտեցում չի: Ես կարծում եմ, որ ապագայում նույնպես կխոսենք, կարծում եմ, հարցեր կլինեն, առիթ կլինի անդրադառնալու: Մեր առաջարկած մոտեցումները հիմնականում վերցված են անդրսահմանային հեռարձակման կոնվենցիայից` եվրոպական, որը փորձում ենք նաեւ քայլ առ քայլ, թեպետ դեռ Հայաստանը չի վավերացրել, ներգրավել օրինագծի մեջ:

Որոշ ձեւակերպումներ համապատասխանեցված են Սահմանադրությանը: Հոդված 9-ի հետ կապված, որը առաջարկում է գործող օրենքի 22-րդ հոդվածում փոփոխություն, այստեղ կարեւոր առաջարկներ են արված, եւ հրավիրում եմ ձեր ուշադրությունը առ այն, որ օրենքի ընդունման դեպքում հեռուստառադիոընկերությունները պարտավոր են ապահովել իրենց ֆինանսավորման աղբյուրների թափանցիկությունը, հիմնավորել եւ հրապարակել ֆինանսավորման աղբյուրների վերաբերյալ փաստաթղթային հիմքերը, ինչպես նաեւ հրապարակել իրենց ֆինանսական հաշվետվությունները:

Հոդված 10-ով առաջարկում ենք, որպեսզի յուրաքանչյուր հաղորդման վերջում նշվի հաղորդման պատասխանատուի մասին տեղեկություններ, ինչը կբարձրացնի հաղորդումների պատրաստման պատասխանատվությունը:

Հոդված 11-ով առաջարկում ենք վերանայել գործող օրենսդրության այն դրույթը, ըստ որի, համապատասխան կարգերի` սարսափ, էրոտիկ եւ այլ բռնություններով լի ֆիլմերի եւ հաղորդումների որոշման չափորոշիչները գործող օրենքով վերապահված են կառավարությանը: Մենք առաջարկում ենք այդ չափորոշիչների սահմանումը վերապահել հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ազգային հանձնաժողովին, որպես ավելի կոմպետենտ եւ այդ ոլորտի անկախ կարգավորող մարմին:

Բաց եմ թողնում մի շարք խմբագրական խնդիրներ:

Հոդված 28-ը, ինչպես հիշում եք, գործող օրենքի, վերաբերում է հենց Հանրային հեռուստառադիոընկերությանը: Այստեղ մի խնդիր կա, որը, կարծում եմ, 1-ինից 2-րդ ընթերցման ժամանակ, գուցե նաեւ մեր գործընկերների հնչեցրած, ապագայում հնչեցրած կարծիքների հիման վրա վերանայվի: Այն է` խորհրդարանի աշխատանքների լուսաբանման հետ կապված մոտեցումները: Ինչպես հիշում եք, եթե չեմ սխալվում, 2007 թվականին Սահմանադրական դատարանը ԱԺ կանոնակարգ օրենքի համապատասխան մի շարք հոդվածներ հակասահմանադրական ճանաչեց եւ այստեղ, հոդված 28-ի այն մասը, որը վերաբերում է խորհրդարանի աշխատանքների լուսաբանմանը, դեռեւս հստակեցման կարիք ունի: Նախկինում գործող նորմերը ճանաչվել են հակասահմանադրական: Օրենքները, թե՛ կանոնակարգը, թե՛ այս օրենքը, դեռ այդ խնդիրներից լուծում չի գտել, եւ մենք առաջարկել ենք հետեւյալ փոփոխությունը:

Նախ` առ այսօր գործում էր այդ ձեւակերպումների մեջ «եռօրյա նիստեր» հասկացությունը, այնինչ մենք ունենք չորսօրյա նիստեր, իսկ «Խորհրդարանական ժամ» հաղորդման անունը` բառերը, փոխարինել «Խորհրդարանական շաբաթ» բառերով:

Ավելացրել ենք նաեւ արտակարգ իրավիճակներում կամ գործադուլի ժամանակ  Հանրայինի կողմից հետարձակվող նորությունների թողարկումների քանակը: Եթե նախկինում մեկ հատ էր, հիմա երկու թողարկում ենք առաջարկում` առավոտյան եւ երեկոյան:

Շատ կարեւոր մի փոփոխություն, հոդված 13-ի, ներկայացված նախագծի, որը վերաբերում է գործող օրենքի հոդված 28-ի 12-րդ մասին: Ինչպես հիշում եք, ՀՀ-ում գործող Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի կանոնակարգը, ըստ գործող օրենքի, պետք է որ հաստատվեր  ԱԺ-ի կողմից: Բոլորս շատ լավ գիտենք, որ նման տեսակի օրենք, Հանրային հեռուստառադիոընկերության գործունեության վերաբերյալ, առ այսօր ԱԺ-ն ոչ քննարկել է, որ ներկայացվել է այստեղ նմանատիպ նախաձեռնություն, մենք չունենք նման օրենք: Առհասարակ, եվրոպական փորձագետների կարծիքը այստեղ միանշանակ մեր կարծիքին համընկնում է, այն է, որ Հանրայինը, որը ներկայացվում է որպես մաքսիմալ անկախ մարմին, չպետք է կախվածություն ունենա իր կանոնակարգային դրույթների մեջ   ԱԺ-ի եւ այստեղ ներկայացված քաղաքական կուսակցությունների քաղաքական մոտեցումներից: Հետեւաբար, օրենքով սահմանել այդ կազմակերպության գործունեության կարգը, անթույլատրելի է, եւ առաջարկվել է հետեւյալ կարգը, որ Հանրային հեռուստաընկերության եւ Հանրային ռադիոընկերության կանոնադրությունները հաստատում է Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդը, այսինքն`  այն մարմինը, որը ղեկավարում է հենց այդ հեռուստառադիոընկերությունը:

Հոդված 29-ը, հոդված 14` ներկայացված նախագծի, վերաբերում է գործող օրենքի հոդված 29-ին, որը ամրագրում է Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամի ընտրության կարգը եւ նրան տրված որոշ լիազորություններ, եւ չափորոշիչներ է սահմանում: Այստեղ նույնպես սկզբունքային փոփոխություն է առաջարկվել: Այն է, որ նաեւ եվրոպական փորձագետների կարծիքով, գենդերային, այսպես կոչված, դրական դիսկրիմինացիայի խնդիր մենք կարող ենք լուծել նախագծով, այն է` սահմանել նվազագույն շեմ կանանց ներկայացվածության համար, այդ խորհրդում, որպեսզի ապահովենք այդ խորհրդի անդամների իրականում ռեպրեզենտատիվ վիճակը` հասարակության բոլոր շերտերի մասով: Այստեղ առաջարկվել է հետեւյալ ձեւակերպումը, որ 5 անդամներից մեկը առնվազն կին պետք է լինի:

Եվս մի մոտեցում, որ, ինչպես բազում երկրներում, ի դեպ Եվրոպայի խորհրդի համապատասխան հանձնարարականներում նույնպես այդ մոդելը ամրագրված է, Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամներին, մի շարք երկրներում, եւ Հայաստանում այդպես է նաեւ առ այսօր, եւ գործող օրենքը նույնպես այդ տրամաբանությունը պահպանում է, նշանակվում է նախագահի կողմից: Այստեղ ավելացվել է` «իր կողմից սահմանված մրցութային կարգով»:

Ավելացվել է մի դրույթ, որը, գուցե կարող եք ասել, որ սինվոլիկ նշանակություն ունի, բայց, կարծում եմ, այնուհանդերձ կարեւոր է, ըստ որի, խորհրդի, ի դեպ նույն դրույթը փոխանցվել է նաեւ ՀՌԱՀ անդամի դեպքում: Խորհրդի յուրաքանչյուր անդամ իր պաշտոնը ստանձնելիս տալիս է մի երդում, ինչպես որ մենք ենք տալիս ընտրվելուց հետո մեր առաջին աշխատանքային նիստի ժամանակ, տալիս է մի երդում, ըստ որի, նա պարտավորվում է իր գործունեության մեջ առաջնորդվել Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով, պաշտպանել մարդու իրավունքները, տեղեկատվության ազատությունը եւ այլն, տեքստը չեմ ընթերցում, ձեր առջեւ դրված է:

Եվրոպական փորձագետների կողմից դրված է եւս մեկ խնդիր, այն է` Հանրային հեռուստառադիոընկերության ղեկավար եւ գործադիր մարմինների միջեւ որոշակի տարանջատման մեխանիզմներ սահմանել, եւ գործադիր մարմնին, այն է` այսպես կոչված տնօրենների խորհուրդ, եթե անգլերենից թարգմանենք, այդ մարմնին տալ որոշակի ազատություններ եւ երաշխիքներ, ինչը ամրագրված է մեր ներկայացրած խմբագրությամբ, այն դրույթով, որ իրենք նշանակվում են պաշտոնի եւ պաշտոնից ազատվում են խորհրդի անդամների 2/3-ով: Եթե դա վերածենք թվերի, ապա 5 անդամներից առնվազն 4-ը պետք է կողմ կամ դեմ լինեն այս կամ այն թեկնածուի աշխատանքին, ինչը, բնականաբար, բարձր քանակական ցենզ է, եւ որոշակի ինքնուրույնության լրացուցիչ երաշխիքներ է ստեղծում:

Շատ կարեւոր հավելում եւս` Հանրային հեռուստառադիոընկերության ֆինանսավորման հետ կապված, մեր առաջարկված նախագծում առաջարկվում է հետեւյալ մոտեցումը` «Յուրաքանչյուր տարի ՀՀ պետական բյուջեի ծախսային մասում նախորդ տարվա համեմատ, բյուջեի եկամտային մասի աճի դեպքում Հանրային հեռուստառադիոընկերության համար նախատեսվում է նախորդ տարվա պետական բյուջեով հաստատվածից ոչ պակաս հատկացումներ»: Այդ հատկացումները պետք է ապահովեն օրենքում ամրագրված խորհրդի լիազորության իրականացումը:

Բացի Հանրայինի անկախության քաղաքական կոմպոնենտից, շատ է կարեւորվում նաեւ այդ անկախության ֆինանսական, տնտեսական կոմպոնենտը եւ Հանրայինը, առ հասարակ, հանրայինները Եվրոպական երկրներում, պետք է մինիմալ կախվածություն ունենան կառավարությունների եւ պառլամենտների մոտեցումներից, այս հարցում: Մեր առաջարկած բանաձեւը թույլ է տալիս երաշխիքներ տալ Հանրային հեռուստառադիոընկերության, առ այն, որ իրենց բյուջեն, պետական բյուջեի աճի, եկամտային աճի դեպքում կպահպանվի առնվազն նախորդ տարվա համեմատ չափաքանակով: Սա շատ կարեւոր լրացում է, եւ այս լրացումը նաեւ փոխանցվել է ՀՌԱՀ-ի ֆինանսավորման մեխանիզմի մեջ, ի դեպ` համապատասխան հոդվածով:

 Մի փոփոխություն, որը ԱԺ-ին անմիջապես է վերաբերում: Ինչպես հիշում եք, գործող օրենքով Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդը իր տարեկան հաշվետվությունը պետք է ներկայացնի մարտի   1-ին, բայց իրականում այստեղ խնդիրներ են ծագում, որովհետեւ ֆինանսական մասով Հանրային հեռուստառադիոընկերության, ինչպես նաեւ , ի դեպ` ՀՌԱՀ-ն, իր ֆինանսական հաշվետվությունները տալիս է ավելի ուշ, հետեւաբար, ակնհայտ է, որ մարտի 1-ով չի կարող ներկայացնել հաշվետվության մի տարբերակ, որտեղ ֆինանսական բաղադրիչը լինի լիարժեք եւ համապատասխանի համապատասխան հաշվետվություններին նաեւ: Քանի որ 1-ին եռամսյակում են ներկայացվում այդ հաշվետվությունները, մենք սահմանել ենք 1-ին եռամսյակից հետո եկող ամսվա 1-ին օրը` ապրիլի 1-ը, մարտի 1-ի փոխարեն:

Եվս մի կարեւոր լրացում առ այն, որ դա չպետք է լինի լոկ հաշվետվություն, ծախսած գումարների եւ ընդհանուր ձեւակերպումների տեսքով: Սա պետք է լինի հաշվետվություն, որը պետք է ցույց տա պատգամավորներին եւ հասարակությանը, թե որքանո՞վ է Հանրայինը ծախսել այդ գումարները, օրենքի 28-րդ հոդվածով սահմանված դրույթների կատարման վերաբերյալ: Այն է. «Որքանով է Հանրայինը ծախսել այդ գումարները, իր վրա Սահմանադրությամբ եւ օրենքով դրված առաքելությունները իրականացնելու համար»:

Մենք անցանք օրենքի...

Ես դեռ որոշակի ժամանակ ունեմ, թույլ տվեք ավելի արագ անցնեմ այդ մնացյալ հատվածը: ՀՌԱՀ-ի դեպքում մի կոնցեպտուալ մոտեցման մասին ասեմ: Ինչպես հիշում եք, Սահմանադրության նոր տարբերակով ՀՌԱՀ-ի անդամների կեսը նշանակում է ՀՀ Նախագահը, մյուս կեսին ընտրում է ԱԺ-ն: ՀՀ Նախագահի լիազորությունները ուղղակի են, եւ այստեղ մենք ընդամենը ֆիքսում ենք, որ նախագահն իր կողմից նշանակված մրցությաին կարգով է նշանակում ՀՌԱՀ-ի իր անդամներին, իսկ ԱԺ-ի համար կա հավելյալ փոփոխություն: ԱԺ կանոնակարգում համապատասխան փոփոխություններ անելու տեսքով, ըստ որի, սահմանվում է մրցութային մեխանիզմ: Այն է` խմբակցությունները ներկայացնում են իրենց անդամներին, մրցութային հանձնաժողովի համար: Մրցութային հանձնաժողովը ստանում է, ուսումնասիրում է դիմողների գործերը, այսպես ասած, անցկացնում է մրցույթ երկու փուլով: Թեստային փուլ` օրենքների եւ Սահմանադրության, եւ Եվրոպական կոնվենցիայի հետ կապված, եւ հետո, 90 տոկոսից բարձր նիշ ունեցող թեկնածուների համար նաեւ հարցազրույցի փուլ: Այդ արդյունքում քվեարկում է, իր մրցույթի արդյունքները ներկայացնում է ԱԺ նախագահին, մոտակա չորսօրյա նիստերում այդ հարցը մտնում է օրակարգ, եւ հարցի լուծումը տրվում է ԱԺ ընտրության ձեւով: Այն է` մրցույթի 2-րդ փուլում համապատասխան արդյունքներով մասնակից թեկնածուների անուններին համապատասխան իրականացվում է քվեարկություն, եւ ինչպես որ ամրագրված է Սահմանադրությամբ, ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությունը ստացած թեկնածուն նշանակվում է ՀՌԱՀ-ի անդամ:

Ինչպես արդեն նշեցի ֆինանսավորման հետ կապված մեխանիզմը, ինչպես Հանրայինի դեպքում, այնպես էլ ՀՌԱՀ-ի դեպքում նույնական է եւ առաջադիմական:

Խնդիրները, որոնք կապված են լիցենզավորման գործընթացի հաշվետվողականության թափանցիկության եւ հիմնավորվածության բարձրացման հետ, արծարծված են ձեզ ներկայացված օրինագծի հոդված 29-ից սկսած, որտեղ, մասնավորապես, մենք հստակեցնում ենք, թե ե՞րբ ՀՌԱՀ-ն պետք է հրապարակի, օրինակ` ազատ հաճախությունների համար մրցույթի կարգը, հաճախությունների ցանկը, իսկ մրցույթի պայմաններն ու ժամկետները պարտավոր է հրապարակել մրցույթի հայտարարումից առնվազն 3 ամիս առաջ: Գործող օրենքում գրված է շատ ընդհանուր ձեւով, որ տարվա սկզբում դա պետք է անել, մենք ֆիքսել ենք օր, եւ դրել ենք լրացուցիչ ժամկետային սահմանափակումներ:

ՀՌԱՀ-ի լիազորությունների հետ կապված մրցույթի անցկացման համար եւս 3 չափորոշիչներ են ներկայացվել: Դա հոդված 31-ն է, որը վերաբերում է գործող օրենքի հոդված 50-ին: Այն է` «Հեռուստառադիոընկերության բիզնես ծրագիրը, դրա իրատեսականությունը, ներկայացված հաղորդումների բազմազանությունը, բազմակարծության խթանմանը ուղղված հաղորդումների հավանականությունը դառնում են հաղթողի որոշման համար լրացուցիչ չափորոշիչներ: Արտոնագրի համար դիմողների հավասար պայմաններում գտնվելու դեպքում արտոնությունը առաջարկում ենք տալ եթերային բազմազանություն ապահովող ալիքին»: Դա նշանակում է, եթե ունենք մի շարք ունիվերսալ ալիք եւ դեռեւս չունենք, ենթադրենք, մարզական ալիք, ապա նույն պայմանների դեպքում հաճախականությունը պետք է տրվի նոր տեսակի տեղեկատվություն եթեր ապահովող, բազմազանությունը, այսպես կոչված, ապահովող հեռուստառադիոընկերությանը:

Այստեղ նաեւ հետեւություններ են արված եվրոդատարանի հայտնի որոշումից, որոնք հիմնականում զետեղված են, ինչպես ես արդեն ասացի, հոդված 29-ից մինչեւ հոդված 35-ը: Նաեւ ՀՌԱՀ-ի լիազորությունների խստացման հետ կապված, եւ լիազորությունների հստակեցման հետ կապված, մասնավորապես, ենթադրենք ՀՌԱՀ-ն իրավունք կունենա ոչ թե անմիջապես դադարեցնել այս կամ այն հաղորդման եթեր արձակումը, եթե դա հակասում է ընդունված նորմերին, այլ կրկնակի խախտման դեպքում, ինչը հեռուստաընկերություններին տալիս է լրացուցիչ ազատություն:

Ես հասկանում եմ, որ իմ ժամանակը սպառվում է: Իրականում 20 րոպեն շատ քիչ էր ներկայացված փոփոխությունները... Կարո՞ղ ենք ավելացնել 3 րոպե:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Ավելացնում ենք:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, խնդրում եմ ավելացրեք 3 րոպե, ես փորձեմ ամփոփել:

Հարգելի գործընկերներ, հարգելի քաղաքացիներ, այն մարդիկ, որոնք մեզ լսում են, էլեկտրոնային լրատվամիջոցների գործունեությունը ապահովող օրենսդրության փոփոխությունները շարունակական գործընթաց են: Մենք չենք հավակնել, իմ գործընկերների հետ, համահեղինակների հետ միասին, բանաձեւել բոլոր խնդիրների լուծումները, որովհետեւ, բացի մեզանում կուտակած, տարիներ կուտակած խնդիրներից, մենք ունենք նաեւ տեխնոլոգիական առաջընթացի հետ կապված նոր մարտահրավերներ օրենսդրական դաշտում: Ես ուզում եմ ասել, որ ներկայացված փոփոխությունների փաթեթը, որը առաջարկում եմ քվեարկության դնել պատեհ պահին, կոչ եմ անում կողմ քվեարկել, սա փոփոխությունների սկիզբն է, եթե չասենք` շարունակությունը: Ես կանխատեսում եմ, որ կլինեն փոփոխությունների, այսպես փաթեթային փոփոխությունների եւս 2 ալիք:

1-ին ալիքը կապված կլինի ՀՀ-ի կողմից Եվրոպական անդրսահմանային հեռարձակման ավելացման հետ: Ինչպես հիշում եք, մենք 2006 թվականին ստորագրել ենք այդ շատ կարեւոր, հանգուցային փաստաթուղթը` Եվրոպայի խորհրդի հեռարձակման բնագավառում ամենահանգուցային փաստաթուղթն է, բայց դեռեւս չենք վավերացրել, եւ վավերացման դեպքում պետք է հետեւի օրենսդրական փոփոխությունների մի նոր փաթեթ, որով էլ ավելի կհամապատասխանեցվեն մեր նորմատիվները, նորմերը եվրոպական չափորոշիչներին, ինչպես նաեւ կփոխվի տերմինաբանությունը, եզրույթները կօգտագործվեն, այլ տիպի եզրույթներ, որովհետեւ մեր օրենքում գործող տերմինները հնացած են եւ չեն համապատասխանում եվրոպական այսօրվա մոտեցումներին:

Փոփոխությունների 2-րդ ալիքը կապված կլինի թվայնացման հետ, այսպես ասած` ռազմավարական ծրագրի առկայությունից բխող եւ դրույթներից բխող օրենսդրական բարեփոխումների անհրաժեշտության հետ: Բավականին լուրջ խնդիր է ոչ միայն Հայաստանի համար, ուղղակի Հայաստանում լրացուցիչ քաղաքական ենթատեքտ են փորձում տալ այդ խնդրին, այլ նաեւ բազմաթվ եվրոպական երկրների համար: Պետք է շեշտեմ, որ դեռեւս եվրոպական մի շարք, անգամ ԵՄ անդամ երկրներ չեն կողմնորոշվել կամ չեն նախաձեռնել նման օրենսդարական բարեփոխումների գործընթաց, ընդամենը մեր նման մշակում են թվայնացման ռազմավարություն, եւ այդ ռազմավարությունից հետո, նույնպես ռազմավարության քննարկումից եւ հաստատումից հետո նույնպես պետք է լինեն օրենսդրական լայնածավալ փոփոխություններ կամ՛ առանձին օրենքի տեսքով, կամ՛ գործող օրենքի մեջ փոփոխությունների տեսքով: Դա արդեն մոտեցումների խնդիր է, եւ ես չգիտեմ, թե ինչպես կվարվենք մենք, ձեզ հետ միասին, եւ կառավարությունը:

Այսքանը: Նորից ժամանակը քիչ էր, բայց ես հուսով եմ, որ կլինեն հարցեր, որոնց ընթացքում ես հնարավորություն կունենամ պատասխանելու եւ հրապարակելու փոփոխությունների այն հոդվածները, որոնց չհասցրեցի անդրադառնալ իմ հիմնական զեկույցում: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հերթագրում` հարցերի համար: Հերթագրվել են 5 պատգամավորներ: Առաջին հարցը` Լիլիթ Գալստյան:

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Պրն Աշոտյան, իբրեւ նաեւ համահեղինակ, ես մինչեւ հարցս ձեւակերպելը, պետք է նաեւ ընդունենք, որ մենք նաեւ խմբագրական բավականին աշխատանքներ ունենք, եւ կարծում եմ, որ շահեկան քննարկման արդյունքում օրենքը շատ, նախագիծը շատ ավելի լավ տեսք կստանա թե՛ ձեւակերպումների, թե՛ լավ լուծումների առումով, բայց ես ընդամենը կարծես թե մի վրիպակ եմ տեսնում: Դուք նշեցիք, որ Հանրային հեռուստատեսության եւ ռադիոյի խորհրդի կազմման դեպքում, այսպես ասած, գենդերային խտրականություն ենք բանացրել ի օգուտ կանանց` գործադրել, ավելի ճիշտ, այդ բառը օգտագործեմ, սահմանելով նվազագույնը 1 կին անդամ ունենալու պարագան: Կարծում եմ, այս մոտեցումը մենք չենք պահել ՀՌԱՀ-ի խորհրդի 8 անդամների ձեւավորման դեպքում, եւ կարծում եմ, որ այնտեղ պետք է այդ լրացումը անենք, սահմանելով կանանց ներգրավվածության, ասենք թե համամասնորեն նվազագույնը 2 կին անդամ ունենալու պարագան: Ուզում եմ որ մենք համաձայնենք, որպես համահեղինակ։

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարգելի տիկին Գալստյան, միշտ հաճելի է ստանալ հարցեր կանանցից, մանավանդ համահեղինակ եւ մեր հանձնաժողովի անդամ: Ես, որպես ամենագեղեցիկ հանձնաժողովներից մեկի ղեկավարը, իհարկե, կողմ եմ կանանց...

Չէ, գեղեցիկ հանձնաժողովի...

Ես միշտ կողմ եմ կանանց դերի բարձրացմանը, իհարկե, ոչ այնքան արհեստական ճանապարհով, այս դեպքի մասին չէ առհասարակ: Ձեր առաջարկության հետ կապված, մենք խնդիր ունենք Սահմանադրության մեջ: Սահմանադրությունը ուղղակի տալիս է երկու մարմիններին լիազորություն: Նախագահին տալիս է լիազորություն, նշանակել ՀՌԱՀ-ի անդամի, առանց որեւէ ցենզի եւ տարբերակման: Դա ուղղակի լիազորություն է Նախագահի, տված Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով: Մենք իրավունք չունենք այդ լիազորությունը մոդիֆիկացնել կամ լրացուցիչ պայմաններ փոխել: Նույն հիմնավորմամբ, ցավոք սրտի, ՀՌԱՀ-ի դեպքում մենք չենք կարող անել ԱԺ-ի կողմից ընտրված անդամների դեպքում, որովհետեւ այդ լիազորությունը նույնպես ուղղակի է, որ ԱԺ-ն ընտրում է անդամ, եւ այդ անդամի ընտրության հարցում որոշակի չափորոշիչներ սահմանելն ու սահմանափակելը տեղին չէ:

Հանրայինի դեպքում մենք չունենք Սահմանադրության նմանատիպ կոշտ մոտեցում, այսպես ասած, մենք դրված չենք սահմանադրական ձեւակերպումների շրջանակի մեջ, եւ մենք այստեղ ավելի ճկուն մոտացման հնարավորություն ունենք: Սա ձեր 2-րդ հարցի հետ կապված պատասխանը:

Իսկ դիտարկման հետ կապված, ամբողջությամբ համաձայն եմ: Իհարկե, կլինեն նաեւ տպագրական վրիպակներ: Մոտ 20 էջանոց փաստաթուղթ է, աշխատել են մի քանի խմբով: Ես արդեն ասացի, որ 2 փորձաքննություն` ԵԱՀԿ Եվրախորհրդի փորձագետներ, կառավարության կարծիք, մեր հանձնաժողովը, հասարակական կազմակերպություններ եւ այլն, եւ այստեղ պետք է նորից ասեմ, որ աշխատանքի կոչ եմ անում բոլորիս: Մենք ինքներս` համահեղինակներով, կաշխատենք, բայց, իհարկե, շնորհակալ կլինենք, որ մեր գործընկերները իրենց առաջարկություններով նույնպես մասնակից լինեն այդ աշխատանքներին: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով` Լիլիթ Գալստյան:

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Իմ գենդերային համառությունս արթնանում է, եւ նույնիսկ, եթե այն 4-ի պարագայում մենք չունենք սահմանադրական կաշկանդում, ինչու՞ չունենանք այս օրենքում այդ նախատեսումը: Թող 4-ից 2-ը լինեն կանայք:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-5-ից 2-ը ի նկատի ունեք: Հասկացա:

Լ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Այո, այնտեղ, որտեղ սահմանադրական կաշկանդում չունենք:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կարծում եմ, գենդերային խնդիրների ընկալման դեպքում, մենք պետք է բնական էվոլյուցիա ապրենք, եւ եթե չունենք ընդհանրապես նմանատիպ մոտեցում, չափորոշիչ եւ հիմա ունենք առնվազն 1-ը, դա արդեն էվոլյուցիա է: Միգուցե թողնենք խնդիրները 2-ի եւ գուցե` 5-ից 5-ի հարցերը այլ խորհրդարանների, այլ գումարումներին: Խնդիրն առնվազնով ձեւակերպածի դեպքում ապահովում է կանանց ներակայցվածությունը այստեղ եւ 2-րդ տեղի, այսպես ասած, հետ կապված հարցերը եկեք տեղափոխենք հանձնաժողով: 2-րդ կին անդամի:

ՀՌԱՀ-ի դեպքում չենք կարող, ես նորից կրկնեմ, որ կեսը Նախագահը Սահմանադրությամբ վերապահված լիազորություններով նշանակում է իր ցանկությամբ, մյուս կեսին` ԱԺ-ն ինքն է ընտրում, եւ ցենզեր` սահմանափակելու, սա իմ կարծիքը չէ միայն, սա նաեւ իրավաբանների կարծիքն է, եւ մասնավորապես Արդարադատության նախարարության մոտեցումներն են նաեւ, իրականում մենք չենք կարող ավելի խիստ նորմեր սահմանել, քան սահմանված են Սահմանադրությամբ, եւ թելադրել մոտեցումներ, այն լիազորությունների իրականացման հարցում, որ կան Սահմանադրությամբ, մենք այս պահով խստացնելով չենք կարող: Որովհետեւ, փաստացի մենք խստացնում ենք այն մարմնի լիազորությունները, որը իրավունք ունի նշանակել կամ ընտրել ՀՌԱՀ անդամի: Եթե խնդիրը հավելյալ քննարկումների կարիք ունի, սիրով կքննարկենք:

Ես ինչպես ասացի, օրինագիծը գնալու է նորից եվրոպական փորձագետների փորձաքննությանը: Ես նորից դիմել եմ եւ դիմելու եմ եւս մեկ անգամ իրենց այստեղ հրավիրելու առումով, եւ ուզում եմ առիթից օգտվեմ եւ հատուկ շնորհակալություն հայտնել Եվրոպայի խորհրդի հայաստանյան գրասենյակին, իրենց աջակցության համար: Ես կարծում եմ, որ այդ խնդիրը կարող է դառնալ հավելյալ քննարկումների թեմա` հետաքրքիր առաջարկ եք անում: Այս պահին դրա իրավական լուծումը ոչ ես եմ տեսնում, ոչ, ինչը ավելի կարեւոր է` ավելի հմուտ իրավաբանները: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Էռնեստ Սողոմոնյան:

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Պրն Աշոտյան, դուք չե՞ք գտնում արդյոք, որ Հանրային հեռուստառադիոընկերության անդամի երդման տեքստը պետք է պարտադրված, իմպերատիվ չլինի, քանզի ես կարծում եմ, որ այն մարդիկ, որոնք, անկախ նրանից կին են, տղամարդ են, իհարկե, միանում եմ իմ գործընկերոջ, Լիլիթ Գալստյանի առաջարկին, բայց, ամեն դեպքում ենթադրվում է, որ սա բոհեմական կառույց է, այսինքն` ստեղծագործող մարդիկ են:

Ձեռքի հետ էլ միանգամից ասեմ, որ պետք է առաջարկեմ, որ չկոչվի խորհուրդը ուղղակի այնպես, ինչպես կա, ավելացվի ստեղծագործական խորհուրդ, որովհետեւ, ըստ էության, սա դրա համար ենք ստեղծում: Շարունակելով միտքս ասեմ, ինչու՞ եմ գտնում, որ իմպերատիվ չպետք է լինի երդման տեքստը: Նախ` գիտական մոտեցում կա, ցանկացած թվարկման մեջ ամենահանճարեղ մարդը անգամ բացթողումներ է անում, որովհետեւ թվարկումը ծանր կատեգորիա է, մենք կարող է բացթողումներ անենք:

Օրինակ, եթե շարունակեմ միտքս, պետք է ասեմ, որ ես կարող եմ առաջարկել, սա այդպես չեմ առաջարկում, ես առաջարկում եմ երդման տեքստը դուրս գա: Ես կարող եմ առաջարկել, մի ուրիշ մարդ, մի ուրիշ բան: Ես ուղղակի առաջարկում եմ, ասենք` պարտավորվում եմ մուսաս չկորցնել, պարտավորվում եմ ստեղծագործական ավյունս միշտ պատշաճ մակարդակի վրա պահել...

Գիտեք, երբ որ արդեն սկսում ենք թվարկել, սխալներ ենք սկսում գործել, եւ երբ որ մենք հանում ենք իմպերատիվը, ստեղծագործող մարդը` բոհեմ ներկայացուցիչը, կարող է սեփական բանաստեղության միջոցով իր երդումը տա, կամ Տերյանի, Չարենցի, չգիտեմ: Այսինքն` մենք ինչու՞ ենք սահմանափակում ստեղծագործական մարդու հնարավորությունները, որոնք Աստվածատուրիկ են:

Այլ հանձնաժողովների վերաբերյալ, թող դատավորները ինձանից չնեղանան, այնտեղ, չնայած բանաստեղծություն գրող դատավոր էլ կա, այնտեղ կարող ենք մենք իմպերատիվ դնենք տեքստը, բայց այս բհեմական կառույցի համար, ես գտնում եմ, որ սխալ է պարտադրելը: Ի՞նչ կարծիքի եք դու: Շնորհակալություն:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Սողոմոնյան, շատ հետաքրքիր հարցադրումների համար: Իրականում, պետք է մի քիչ ձեզ հետ չհամաձայնեմ: Ես կարծում եմ, եւ շատերը ինձ հետ համամիտ կլինեն, եւ այդպես է նաեւ օրենքով, Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհուրդը ոչ թե ստեղծագործական մարմին է, կոմիտե, սա հանրային մարմին է, որտեղի խնդիրները չեն սկսվում եւ սահմանափակվում միայն մշակութային բնույթի հարցերով: Մարմինը, որը կոչված է ապահովել, ինչպես Սահմանադրութամբ է նաեւ ամրագրված, տեղեկատվական, կրթական, մշակութային, ժամանցայինը նույնպես, բայց մենք նաեւ շատ լավ հասկանում ենք, որ Հայաստանի պարագայում Հանրայինի տեղեկատվական, լրատվական, այսպես կոչված, կրթական եւ այլ տեսակի կոմպոնենտները` գործունեության, շատ ավելի կարեւոր են դառնում: Այս մարմինը բաղկացած չէ ստեղծագործող մարդկանցից` գրողներից, արվեստագետներից: Այս մարմնի ֆունկցիան, առաքելությունը այլ է, այն է` պետության կողմից երաշխավորված Հանրային հեռուստառադիոընկերության առաքելության իրականացումը, որի դեպքում մշակույթը կամ ժամանցը, ինչպես ուզում եք, երկու կոմպոնենտն էլ դիտարկեք, մի բաղադրիչն է ընդամենը, եւ այստեղ նաեւ փոփոխությունների անհրաժեշտությունը հասարակական, քաղաքական, քաղաքացիական ենթատեքստ ունի: Բացարձակապես կապ չունի այս դեպքում եւ տրամաբանությունը մեր փոփոխությունների մշակույթի հետ:

Այստեղից անդրադառնամ ձեր 2-րդ հարցադրմանը` երդման տեքստին: Այս ենթատեքստում, որ սա քաղաքացիական անձանց տեղ է, քաղաքացիական կեցվածք ունեցող, Հանրային, հանրությունը ամբողջությամբ ներկայացնող, հանրային կարծիքին տիրապետող, անաչառ, անկողմնակալ, այս կամ այն քաղաքական ազդեցություններից զերծ, որովհետեւ իրենք ապահովում են անկախ, այսպես ասած, հանրային անկախ շահերը սպասարկող հեռուստաընկերության գործունեությունը, որը կապ չպետք է ունենա ոչ կոնկրետ ոլորտների հետ, ոչ որեւէ ազդեցության խմբերի հետ: Այս պարագայում, երդման տեքստը եթե ընթերցում ենք, իմ ասած դիտարկման մեջ, նա պարտաճանաչ քաղաքացու, այսպես ասած, երդման տեքստի տրամաբանության մեջ է: Ի դեպ ասեմ, որ այդպես է նաեւ, այդ տրամաբանությունն է, ձեր ասած` իմպերատիվ, ԱԺ կանոնակարգ օրենքում, երբ որ մենք բոլորս տալիս ենք երդում. «Երդվում եմ բարեխղճորեն կատարել ժողովրդի առաջ ունեցած պարտավորությունները...»:

Նույնը այստեղ է, շեշտադրումը դրված է քաղաքացիական դաշտում, հասարակական, հանրային դաշտում, եւ ոչ երբեք Հանրայինի գործունեության տրամաբանությունից կտրված մեկ կոմպոնենտի` մշակույթի կամ արվեստի դաշտում:

Այսքանը, շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով` Էռնեստ Սողոմոնյան:

Է.ՍՈՂՈՄՈՆՅԱՆ

-Պրն Աշոտյան, դուք ասացիք` նաեւ ստեղծագործական, կամ ուղղակի մեկ բաղադրիչն է ստեղծագործական: Ես իմ առաջարկով ուղղակի ասում եմ, որ այդ մեկ բաղադրիչը դառնա այնպիսի բաղադրիչ, այնպիսի ստեղծագործական բաղադրիչ, որը գերակշռի մյուս բոլոր բաղադրիչների հանդեպ: Ինձ թվում է, ես վատ բան չեմ ասում, եկեք մտածենք:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, ձեր առաջարկի համար: Այդ մոտեցումը արդեն Հանրայինի գործող օրենքով էլ, մենք էլ ձեզ հետ միասին համաձայնել ենք հավելյալ ֆինանսավորում հատկացնել Հանրայինին, իրականացնում է: Դա «Մշակույթ» ալիքն է, որը առանձին ուղղվածությամբ, առանձին ալիք է Հանրայինի կազմում: Օրինակ չկա Հանրայինի միայն տեղեկատվական ալիք, կամ միայն քաղաքական ալիք: Բայց մշակութային կոմպոնենտը առանձնացված է, պետական բյուջեով գումար տրված է, մենք հավանություն տվել ենք, ձեզ հետ միասին, մշակութային կոմպոնենտը կարեւորվել է արդեն, անգամ ինֆրաստրուկտուրային, ենթակառուցվածքային առումով Հանրայինի գործության մեջ: Բայց այնուհանդերձ, ընդունենք, որ Հանրայինի այդ բարեփոխումների հետ կապված խնդիրը գտնվում է հասարակական, քաղաքացիական դաշտում, որոնք թելադրված են քաղաքական մոտեցումներով նաեւ: Սա էլ ակնհայտ է: Բայց եթե ունենաք կոնկրետ առաջարկ տեքստի հետ կապված, 1-ինից 2-րդ ընթերցում, սիրով, ներկայացրեք, համահեղինակներով կքննարկենք:

Սա, ի դեպ, եվրոպական փորձագետների խորհուրդն էլ է նաեւ: Կան երկրներ, որտեղ նմանատիպ մոտեցում կա:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Արծրունի Աղաջանյան:

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես պետք է, նախ` նշեմ, որ իսկապես, օրենսդրական նախաձեռնության հեղինակները ծավալուն աշխատանք են կատարել, որը դրվատանքի է արժանի, եւ ուզում եմ հատուկ ուշադրություն հրավիրել 24-րդ հոդվածի 3-րդ մասի վրա, որտեղ նշվում է, որ էրոտիկ ֆիլմերը եւ սարսափ, ակնհայտ բռնություն պարունակող ֆիլմերը, որոնք ազդում են նաեւ երեխաների դաստիարակությանը եւ այլն, եթե հեռարձակվեն, ժամը 24-ից 6-ը: Շատ լավ է, բայց նման հաղորդումներ նաեւ հեռարձակվում են մինչեւ ժամը 24-ը: Պրն Աշոտյան, եւ շատ ճիշտ է, որ հաղորդումների որոշման չափորոշիչները այժմ տեղափոխում եք ՀՀ կառավարությունից դեպի հանձնաժողով: Ավելի մասնագիտորեն կկատարվի: Սա նշանակու՞մ է, որ չափորոշիչները մինչեւ այժմ սահմանված չեն: Սա 1-ին հարցը: Որովհետեւ 2003 թվականին է եղել վերջին փոփոխությունը եւ մինչեւ հիմա չի սահմանել, երեւի որ արդեն հանձնաժողովին ենք հանձնարարում, որ նման չափորոշիչներ սահմանի:

2-րդը` այ, մեխանիզմը ո՞րն է, դրա վերահսկման, որպեսզի նման հաղորդումները լինեն 24-ից մինչեւ ժամը 6-ը, եւ նաեւ, բացի դրանից, նման հաղորդումներ չլինեն մինչեւ ժամը 24-ը:  Ի՞նչ մեխանիզմով կարող է հանձնաժողովը, եթե արդեն սահմանում է չափորոշիչներ, իրականացնի նաեւ այդ մոնիթորինգը, կամ հետեւի, որ նման հաղորդումներ չլինի: Բոլորս տեղյակ ենք եւ բազմիցս ենք տեսել, որ նման հաղորդումներ կան եւ մինչեւ հիմա էլ շարունակվում են ցուցադրվել հեռուստատեսությամբ:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ թե՛ գնահատականի համար, թե՛ հարցի համար: Խնդիրը, որի մասին դուք հատուկ շեշտադրումներ արեցիք, ինչպես հիշում եք, բարձրացվել է, դեռ վերջին թարմացումը խնդրի, եղել է բյուջետային քննարկումների ժամանակ, հենց մեր հանձնաժողովի կողմից: Արժանացել է շատ բուռն հասարակական ուշադրության: ՀՀ Նախագահի կողմից նույնպես, իր վերջին հանդիպման ժամանակ ՀՌԱՀ-ի ղեկավարի, պրն Ամալյանի հետ նույնպես համապատասխան կարգադրություններ կան, եւ ես վստահ եմ, որ այստեղ հասարակական կարծիքը միահամուռ է, եւ պետական կարծիքը միահամուռ լուծումներ կգտնի անպայման, թեպետ խոստովանենք, որ գործող օրենսդրությունը նույնպես, անգամ գործողը, ՀՌԱՀ-ին որոշակի հնարավորություններ տվել է փորձաքննությունը իրականացնելու հարցում: Անգամ գործող օրենսդրությամբ ՀՌԱՀ-ը իրավունք ունի վճարովի կամ հասարակական հիմունքներով հրավիրել հավելյալ փորձաքննության համար փորձագետներ, թե՛ մոնիթորինգի, թե՛ չափորոշիչների մշակման, ցանկացած լիազորությունների իրականացման համար, ուղղակի դեռ չի օգտվել:

Մեր առաջարկած փոփոխության տրամաբանությունը, դուք ինքներդ նաեւ նշեցիք, որ կառավարությունից այդ լիազորությունը պետք է փոխանցել հենց անկախ կարգավորող մարմնին: Ժամային սանդղակը մենք չենք փոխել: Ձեզ ավելի շատ ինֆորմացիա հաղորդեմ այս պահին` Անդրսահմանային հեռարձակման եվրոպական կոնվենցիան, որի մասին ես մի քանի անգամ հիշատակեցի, սահմանում է նման պարունակությամբ հաղորդումների հեռարձակման շատ ավելի խիստ ռեժիմ, քան մենք ունենք մեր օրենսդրության մեջ, անգամ` քան մենք ունենք մեր նախագծի մեջ:

Ես նորից հույս ունեմ, որ այդ կոնվենցիան այս տարի կվավերացվի Հայաստանի կողմից, եւ մենք օրենսդրական բարեփոխումների մեջ` հաջորդիվ, եկող բարեփոխումների մեջ, անպայման այդ խնդիրը, շատ ավելի լուրջ եւ կոնկրետ կձեւակերպենք: Այստեղ ձեւակերպումները, որ մենք տվել ենք, դա ՀՌԱՀ-ի անկախությունը եւ ՀՌԱՀ-ի գործառույթները ավելացնելու ցանկությամբ է դրված: Այս պահին, որքանով ես գիտեմ, ընդամենը սահմանված էին, վերջին սահմանված չափորոշիչները կառավարության կողմից, էրոտիկ բնույթի հաղորդումների սահմանման չափորոշիչներն են եղել: Չեմ հիշում երբ, բայց վերջին ժամանակահատվածում, վերջին մի քանի տարվա մեջ նման չափորոշիչ սահմանվել է: ՀՌԱՀ-ը ունի հնարավորություն այսօր նույնպես հսկելու, թե արդյո՞ք հեռարձակվող հաղորդումների բովանդակությունը համապատասխանու՞մ է օրենսդրությամբ սահմանված հեռարձակման ռեժիմին: ՀՌԱՀ-ի թե՛ ֆինանսական, թե՛ փորձագիտական կարողությունները այս պահին, ցավոք սրտի, չեն ներում, իմ կարծիքն է դա, եւ փաստացի, փաստորեն այդպես է, չեն ներում այդ փորձաքննության լիարժեք իրականացման համար:

Ես կարծում եմ, այստեղ ելքը միանշանակ է` սահմանել ՀՌԱՀ-ը ինքը կամ պատվիրակի այդ լիազորությունը որեւէ փորձագետների, որոնք կառաջարկեն նախագիծ, սահմանել հստակ չափորոշիչներ` եթերային, այսպես ասած, ցանցի համար, ինչպիսի ֆիլմեր պետք է դիտարկվեն որպես էրոտիկ ֆիլմեր, ինչպիսի ֆիլմերն ենք որակելու սարսափ ֆիլմեր, բռնությամբ ֆիլմեր եւ այլն: Այդ սանդղակով, ինչպես որ կա ԱՄՆ-ում եւ մի շարք եվրոպական երկրներում, ամեն մի, այսպես ասած, հեռուստաժանր, կունենա իր կոդը, որով կսահմանվի, թե որդյո՞ք այդ ֆիլմը կարելի է նայել մինչեւ 16 տարեկան երեխաներին, հետեւաբար, արդյո՞ք այդ ֆիլմը կարելի է ցույց տալ մինչեւ գիշերվա ժամը 00-ն, եւ այս գործառույթի իրականացման համար, ես, թեպետ շուտ է հիմա խոսել, բայց պետք է ձեզ հետ միասին, այսօրվանից մտածենք եւ կառավարությունը նույնպես մտածի, ՀՌԱՀ-ի գործող ֆինանսավորումը հազիվ հերիքում է, եւ բյուջետային քննարկման ժամանակ այդտեղից խնդիրը բարձրացավ, իրենց ընթացիկ ծախսերի, պահպանման ծախսերի իրականացման համար: Դա աշխատավարձն է, գույքի պահպանումը` անշարժ եւ շարժական եւ այլն: Փորձաքննության համար հավելյալ գումար ենք պետական բյուջեով ՀՌԱՀ-ին դեռեւս չենք տվել, դրա համար ՀՌԱՀ-ի կողմից ակնկալել նման տեսակի ֆունկցիաների իրականացում, չի կարելի, եւ այստեղ կա նաեւ ԱԺ-ի մեղքի բաժինը, որ երկար ժամանակ, երկար տարիներ, իր բյուջետային առաջարկների մեջ ուշադրություն չի հրավիրել` կառավարության եւ ՀՌԱՀ-ի ուշադրությունը չի հրավիրել իրենց ֆինանսավորման փորձագիտական կոմպոնենտի բաղադրիչի վրա: Կարծում եմ, հաջորդ տարվանից այդ խնդիրը կլուծվի: Ավելին ասեմ, վստահ եմ, որովհետեւ խնդիրը Նախագահի հետաքրքրության եւ ուշադրության շրջանակում է գտնվում: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հաջորդ հարցը` Ռուզաննա Առաքելյան:

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Պրն Աշոտյան, իսկապես, ես ուզում եմ երկրորդել իմ գործընկերներին: Բավականին հսկայածավալ աշխատանք է արված եւ վստահ եմ եւ համոզված, որ բավականին լուրջ են մոտեցել խնդրին: Ինձ հետաքրքրում է մի քանի հարցեր, մեկը` Հանրային խորհրդի կրթական ցենզը, պարզ է այստեղ, Հանրային խորհրդի անդամները, բնականաբար, պետք է ունենան բարձրագույն կրթություն, եւ ներգրավվեն համապատասխան ոլորտների մարդիկ: Այդուհանդերձ, այսքանով հանդերձ, չեք կարծու՞մ, որ հեռուստատեսությունում եւ ռադիոյում աշխատելու փորձը նույնպես կարեւոր է, այսինքն` սա նաեւ ես որպես առաջարկ եմ ասում, չե՞ք կարծում, որ խորհրդի անդամները գոնե առնվազն որոշ չափով պետք է աշխատանքային փորձ ունեցած լինեն հեռուստատեսությունում կամ ռադիոյում: Սա մեկ:

Մյուսը` Հանրային խորհրդի գործառույթները այստեղ հստակ երեւում է եւ պարզ է, որ նրանք պետք է, խորհուրդը պետք է վերահսկի բոլոր հաղորդումները, ուղղորդի եւ այլն: Բայց հանրային կարծիքի վերլուծման, ուսումնասիրման, չեք կարծում, որ այս իմաստով անհրաժեշտություն կա Հանրային խորհրդին կից ստեղծել հանրային կարծիքը  ուսումնասիրման եւ վերլուծման ինչ-որ բաժին, կամ դրան կից, չեմ ուզում ասել, խորհուրդ, անունը ինչ-որ մի բան կարող է դրվել, որովհետեւ ի վերջո հասարակական կարծիքը Հանրային խորհուրդ բերելու համար պետք է անպայման ինչ-որ մի օղակ իրականացնի այս գործառույթը:

Մյուսը, որ նույնպես առաջարկ եմ ուզում հնչեցնել, օրինակ` մարզերում, մարզերի մարդիկ, մանավանդ հեռավոր շրջաններում ապրողները ինչպե՞ս պետք է փոխանցեն իրենց կարծիքը Հանրային խորհրդին:

Ես կարծում եմ, որ խորհուրդը մարզերում գոնե, եթե ոչ ներկայացուցիչներ, ապա պետք է իրենք պարբերաբար ունենան թղթակիցներ, որոնք նաեւ անցկացնեն նմանատիպ հետազոտություններ:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, հնչեցված գնահատականների համար, նախ եւ առաջ: Իմ բոլոր գործընկերների կողմից եմ դա ասում, եւ ուզում եմ հատուկ շեշտել, որ օրինագիծը հեղինակվել է մեր հանձնաժողովի նախկին նախագահ, տիկին Հրանուշ Հակոբյանի ջանքերով նաեւ, սա անպայման ուզում եմ շեշտել:

Ինչ վերաբերում է կատարվելիք աշխատանքին, մենք եւ տիկին Գալստյանը խոստովանեց, որ ինչքան ճանապարհ անցել ենք, առնվազն այդքան էլ դեռ կա անցնելու, եւ ապավինում ենք նաեւ ձեզ, եւ ձեր առաջարկները այդ համատեքստում դիտարկում: Շատ հակիրճ պատասխանեմ, որ մենք կարողանանք նաեւ ժամանակի մեջ տեղավորվենք:

Ձեր առաջարկների մի մասը օրենքի մեջ ներգրավված են: Եթե ընթերցենք օրենքը, ապա կտեսնենք, որ խորհրդի անդամ դառնալու համար պետք է լինել լրագրության, իրավագիտության, հեռուստառադիոհեռարձակման կառավարման, այսինքն` բնագավառի եւ այլ բնագավառների: Այսինքն` այդ ոլորտները` լրագրությունը եւ հեռուստառադիոընկերությունների մենեջմենտում փորձ ունենալու խնդիրը այստեղ լուծված է: Սահմանափակվել միայն լրագրությամբ կամ մենեջմենտով, մենք չենք կարող: Մենք փորձեցինք մի տարբերակը, նախորդ տարբերակը, սահմանում էր Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի համար մասնագիտական քվոտաներ, այսինքն` մի-մի մասնագետ ամեն մի ոլորտից: Հետո նայեցինք եւ հասկացանք, որ դա կարող է խիստ սահմանափակել դիմող մարդկանց թիվը եւ հնարավորությունը, եւ դա նաեւ սահմանափակում է հասարակության ավելի լայն ներկայացված լինելու հնարավորությունը, որովհետեւ 5 կետի մեջ դժվար է սփռել ամբողջ հասարակական սպեկտորը: Որոշեցինք, որ գործող ձեւակերպումը բավական է, որ գոնե այդ հարցը մասամբ լուծվի:

2-րդը` եթե հիշում եք, Հանրային հեռուստառադիոընկերության վերջին տարիների հաշվետվությունը, այնտեղ մի ծառայություն կա` հանրային կարծիքի ուսումնասիրման ծառայություն: Ես չգիտեմ, չեմ հիշում դրա կազմակերպաիրավական ձեւը, ՓԲԸ էր, ՍՊԸ էր, դուստր կառույց էր, չեմ հիշում հիմա, բայց Հանրայինը այդ նպատակով` ձեր ասած խնդիրների ուսումնասիրման նպատակով ունի այլեւս ծառայություն, որը երբեմն մենակով է անում իր գործառույթը: Երբեմն դիմում է այլ միջազգային կազմակերպություններին, համատեղ հետազոտությունների համար: Օրինակ պարբերաբար «Գելափին» են դիմել եւ բրիտանական մի շարք կազմակերպություններին:

Ձեր ասած խնդիրը շատ կարեւոր է, որ Հանրային խորհուրդը կապը չկորցնի հասարակության հետ: Սոցիոլոգիական հետազոտությունները դրա բաղկացուցիչ մասն են, մի գործիք են: Այդ մշակույթը Հանրայինը ներդրել է: Գուցե նաեւ հաջորդ տարվա բյուջեով հարցադրումներ անենք կամ փորձենք հասկանալ, որքանո՞վ է այդ ծառայությունը ֆինանսավորվում եւ գուցե հարկ լինի ավելացնել այդ ծառայության համար նախատեսվելիք գումարները եւ նաեւ ինչու՞ չէ, հարցեր բարձրացնել, որոնք ըստ մեզ, ըստ պատգամավորների, կարեւոր կարող են լինել հանրային կարծիքի ուսումնասիրման համար:

Մարզերում Հանրայինը ունի սեփական թղթակիցներ, որպես ենթակառուցվածք, իսկ մնացյալ  ամենը, ես կարծում եմ, նոր օրենսդրությամբ եւ Հանրայինի նոր աշխատաոճի մեջ մենք կտեսնենք: Մենք կարողացե՞լ ենք տալ որոշակի պատասխաններ մեզ հուզող հարցերին, թե՞ դեռեւս չենք կարողացել:

Ես վստահ եմ, որ հարցերի մեծ մասը մենք կկարողանանք լուծել, մանավանդ որ պետք է խոստովանենք, որ Հանրայինը բարեփոխվում է, հընթացս բարեփոխվում է, անգամ առանց այս օրենսդրական նախաձեռնության: Շնորհակալություն:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պարզաբանման կարգով` Ռուզաննա Առաքելյան:

Ռ.ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պատասխանի համար: Պրն Աշոտյան, ես որքան տեղյակ եմ այդ կարծիք ուսումնասիրման կենտրոնի գործառույթը սահմանափակվում է միայն նրանով, որ հարցնում են մարդկանց այն մասին, թե ո՞ր հեռուստատեսությունն եք նախընտրում դիտել: Բայց իմ ասածը, հասարակական կարծիքը բերել, ուսումնասիրել այդ կարծիքը եւ դրանով առաջնորդվել այս կամ այն հաղորդումը պահելու, չպահելու, կամ ավելի ընդլայնելու: Իմ խոսքը վերաբերում էր դրան:

Մյուսը` ես ոչ թե մարզերի թղթակիցների մասին էի ասում, որ գիտեմ, որ ունեն, մանավանդ լրատվական` «Հայլուր»-ը ունի թղթակիցներ: Խոսքը վերաբերում է հանրային կարծիքը մարզերից նորից տեղ հասցնել խորհրդին:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Ես շատ լավ հասկացա ձեր 2 հարցադրումներն էլ, ուղղակի լրագրողների մասով շեշտեցի, որ մի փորձ կա մարզեր մտնելու: Բայց, ես ամբողջությամբ կիսում եմ ձեր մտահոգությունը եւ առաջարկը: Դա կարող է լինել Հանրայինի զարգացման ստրատեգիայի բաղկացուցիչ մասը` փորձել մտնել իրանց ենթակառուցվածքներով մարզեր, եւ ֆինանսական ապահովվածության այն գործիքները, որ մենք առաջարկում ենք, նմանատիպ ծրագրեր իրականացնելու համար լավ երաշխիք եւ հիմք կարող են լինել: Առանձին նմանատիպ մոտեցում գրել, մենք այս պահին չենք կարող, որովհետեւ դա առաջացնելու է առնվազն բյուջեի ծախսային մասի փոփոխություն, առնվազն: Մնացյալ հետեւանքները թողնենք, բայց ես ձեզ խնդրում եմ նաեւ հիշեք ձեր առաջարկը, եւ մենք նաեւ ունենք օրակարգում Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի նախագահի հերթական հաշվետվությունը, եւ այն ժամանակ իր ներկայությամբ քննարկենք ձեր առաջարկը: Ես միանում եմ այս առաջարկին, որպես զարգացման ծրագիր:

Ինչ վերաբերում է կարծիքի ուսումնասիրությանը, ես նաեւ գիտեմ, որ իրենք սոցիոլոգիական հարցումներ անում են ոչ միայն հեռուստալսարանի  սեգմենտացիան որոշելու համար, դա էլ են անում, դա ոնց որ Նիլսն կազմակերպությունն է անում, բայց, գուցե տեղեկատվության պակաս ունենք թե՛ ես, գուցե նաեւ եւ դուք, եւ ապագայում այս կոմպոնենտը իրենց գործունեության մեջ շեշտադրենք: Եթե կլինեն ձեր բարձրացրած խնդիրների օրենսդրական լուծման առաջարկներ, սիրով 1-ինից 2-րդ ընթերցում կքննարկենք:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Պրն Աշոտյան, ես իմ հարցերը ցանկանում եմ ուղղել ձեզ: Այն մասնավորապես վերաբերվում է փաթեթում ներառված ԱԺ կանոնակարգ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ ներառող առաջարկություններին: Իրավացի եք դուք, որ դեռ կան խմբագրական առաջարկություններ նախագծում իրականացնելու, մասնավորապես, որպեսզի շատ ավելի հեշտ ընբռնելի եւ ընկալելի լինի միտքը, մասնավորապես, երբ նախագծի 18 հոդվածում, օրենքի կանոնակարգի 18 հոդվածի 1-ին մասից հետո «ժէ» պրիմ կետ է առաջարկվում: Ըստ էության, միտքը հասկանալի է, բայց կարծում եմ, բարդ խմբագրությամբ է: Այն, որ պետք է մրցութային հանձնաժողովի թեկնածուների առաջադրման իրավունքը տալ, վերապահել խմբակցություններին եւ խմբերին, ճի՞շտ է, ես ճի՞շտ եմ ընկալել, եւ այն մրցութային հանձնաժողովը ձեւավորում է ԱԺ նախագահը, կարծում եմ, որ այս պարբերության մեջ կարելի է ասել, որ սույն օրենքով սահմանված կարգով մրցութային հանձնաժողովը ձեւավորում է ԱԺ նախագահը եւ հաջորդիվ` երբ որ մենք 97 հոդվածում կատարում ենք փոփոխություններ, շատ հստակ եւ պարզ ձեւակերպել, որ այդ առաջադրման իրավունքը պատկանում է խմբակցություններին եւ խմբերին: Սա զուտ խմբագրական իմաստով:

Ինչ վերաբերում է բուն սկզբունքային, իմ կարծիքով, առաջարկություններին եւ հարցադրումներին, դա նաեւ պետական ծառայության համակարգում ունեցած իմ փորձն է թույլ տալիս ասելու, որ այստեղ ներկայացված առաջարկությունները, որոնք վերաբերում է մրցութային հանձնաժողովի գործունեության ընթացակարգին, կարծում եմ, գործնականում որոշակի խնդիրներ կառաջացնի, քանի որ, պրն Աշոտյան, օրինակ` մենք չենք նախատեսում, թե մրցութային հանձնաժողովի գործունեության ժամանակահատվածը ինչպիսի՞ն է: Ո՞վ պետք է սպասարկի նրա աշխատանքները: Օրինակ ենթադրում եմ, որ ԱԺ աշխատակազմը, Հասարակական հիմունքներո՞վ են գործում, թե՞ հասարակական հիմունքներով չեն գործում: Եթե անցկացվում է թեստավորում, թեստավորումից հետո, օրինակ, հարցազրույցի փուլի, եւ ի՞նչ ժամանակահատված հետո պետք է իրականացվի: Արդյոք մրցույթի մասնակցողները իրավունք ունե՞ն բողոքարկելու մրցույթի արդյունքները: Եթե մենք տալիս ենք հնարավորություն մեր բոլոր խնբակցություններին 4, 2, այսինքն` նշանակում է, որ հանձնաժողովի անդամների թիվը զույգ թիվ է: Եթե ձայները հավասարապես են բաշխվում, այդ դեպքում վճռորոշ ձայնի իրավունք ունի՞ արդյոք հանձնաժողովի նախագահը, թե՞ չունի: Գրագրություններ իրականացվելու՞ են, թե՞ ոչ: Վերջը, օրինակ մրցույթի արդյունքները կարո՞ղ են դատական կարգով բողոքարկվել եւ անվավեր ճանաչվել, թե՞ ոչ, եւ այս ամբողջ գործընթացը, ի վերջո, մենք օրենքով կանոնակարգել ենք...

Պրն Հարությունյան, խնդրում եմ...

Մենք օրենքով կանոնակարգել ենք միայն այն ժամանակահատվածը, որը վերաբերվում է թեկնածուներ առաջադրելու համար ԱԺ նախագահին 7 օրյա ժամկետում ձեւավորում է մրցութային հանձնաժողով: Ի վերջո, մրցութային հանձնաժողովը այս ամբողջ պրոցեսը եւ ընտրությունը, թեկնածուները ԱԺ-ին առաջադրելը, ի՞նչ ժամանակահատվածում պետք է ավարտի: Ըստ էության, մենք օրենքում լուծում չենք տալիս եւ դա կարող է 2, 3 ամիս տեւել: Եթե դրված սկզբունքը, մոտեցումը այդպիսին է, միգուցե այդպիսին էլ փորձենք քննարկել` ինչու՞: Եթե ոչ, կարծում եմ, մենք այստեղ ժամկետների հետ կապված խնդիրներ ունենք:

Կամ, երբ որ մենք ասում ենք, որ թեստերը կազմում են մրցութային հանձնաժողովի անդամները, ենթադրաբար, արդյոք մենք վստա՞հ ենք, քանակ գոյություն ունի՞, թե՞ չունի, յուրաքանչյուր բնագավառից ի՞նչ քանակ ենք նախատեսում եւ այսպես շարունակ: Այսինքն` հարցազրույցի փուլը մենք հարցատոմսով ենք անցկացնելու, թե՞ դա բանավոր զրույցի արդյունք է լինելու: Եվ ձայների ի՞նչ հավասարազորության դեպքում կամ ի՞նչ քանակի դեպքում է համարվում մասնակիցը ընտրված եւ բազում նման հարցեր:

Ասածս ամփոփելով կարող եմ ներկայացնել հետեւյալը` որպեսզի մենք այս ընթացակարգային հարցերը խիստ մանրամասնություններով, մեխանիզմներով չտանք ԱԺ կանոնակարգ օրենքում, մենք կարող ենք իրավասություն վերապահել, որ մրցութային հանձնաժողովի եւ՛ աշխատակարգի, այդ թվում նաեւ նրա աշխատանքների սպասարկման, եւ՛ մրցույթի անցկացման կարգի հետ կապված, լիազորել ԱԺ նախագահին, այդ կարգը հաստատելու, կամ, 2-րդ տարբերակը` այս բոլոր հարցադրումները մանրամասնությամբ կարգավորել ԱԺ կանոնակարգ օրենքում: Հակառակ դեպքում, նորից եմ ուզում կրկնել, գործնականում մենք կունենանք այս հարցերը, այս խնդիրները:

Եվ ես կարծում եմ, որ զուտ հարցազրույցի փուլում հարցեր, երբ որ անցկացվում է հարցազրույց, այստեղ մենք խնդիր ունենք հետեւյալի հետ` դուք առաջարկում եք, որ մենք հարցազրույցի միջոցով բացահայտենք այս, այս, այս հիմնախնդիրներին ուղղված հեռուստատեսային ծրագրերի ստեղծման եւ լուսաբանման ուղղությամբ գիտելիքները: Ինչու՞ ենք միայն այս երկուսը վերցնում: Միգուցե ընդհանրապես նրանց հմտություններին պետք է վերաբերվի հարցը:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Պետրոսյան, շատ բազում առաջարկներ հնչեցին: Ինձ համար խմբավորում եմ, 3 տիպի առաջարկներ:

1-ինը` առաջարկներ, որոնց գրավոր տարբերակը ես կսպասեմ, եւ որպեսզի դուք իրավական կրթություն եւ փորձառություն ունեցող անձնավորություն, գուցե ավելի հստակ ձեւակերպումներ տաք, մի մասին:

Մի մասը, բարձրացրած խնդիրների, դա պետծառայողի, քաղծառայողի  սխեմայի պրոեկտումն էր ԱԺ այդ մրցութային հանձնաժողովի վրա: Միշտ չէ, որ այդ մոտեցումը կարող է աշխատել, որովհետեւ  մրցութային հանձնաժողովը ժամանակավոր ստեղծվող ինստիտուտ է լինելու, երբ որ մենք ունենաք թափուր տեղ ՀՌԱՀ-ում, որը կվերաբերի խորհրդարանին եւ խորհրդարանը պետք է համալրի:

Մյուս հարցադրումները ես ընդունում եմ: Ժամանակային հստակեցման խնդիր կա եւ այստեղ նույնպես...

Բողոքարկումը առանձին եմ թողնում, որովհետեւ ամենակարեւոր խնդիրն է:

Ինչպես գրված է Սահմանադրության մեջ, ՀՌԱՀ-ի անդամ ընտրելու իրավունքը ԱԺ-ինն է: ԱԺ-ինը, եւ ոչ թե ԱԺ-ի կողմից ստեղծված ինչ-որ մի ինստիտուտներինը, հետեւաբար, մենք չենք կարող եւ իրավունք չունենք մրցութային հանձնաժողովին թույլ տալ մեր փոխարեն ընտրություն անի, անկախ նրանից, այնտեղ ովքե՞ր են ներգրավված, ի՞նչ տեսակի հմտություններ եւ փորձ ունեն: ԱԺ-ն ինքը պետք է ընտրի իր անդամներին: Մրցութային հանձնաժողովը ծառայում է այդ գործընթացին` հրապարակայնություն, ավելի մեծ օբյեկտիվություն եւ կոմպետենտություն հաղորդելու համար, որպես ուղղորդիչ խողովակ: Նա բերում է, ես ասեմ,     1-ին փուլն անցած, 90 տոկոս հավաքած, թեստային քննություն անցած, այսպես ասած, թեկնածուները գալիս են հարցազրույցի: Հարցազրույցի արդյունքում արվում է քվեարկություն, քվեարկության արդյունքում չի որոշվում հաղթող, հետեւաբար չկա դատական բողոքարկման խնդիր, որովհետեւ քվեարկության արդյունքները չեն որոշում, հարցի լուծման վերջնական տարբերակը, չեն տալիս այստեղ, եւ մրցութային հանձնաժողովը մեզ բաժանելու է հետեւյալ մի բովանդակությամբ թուղթ: Դիցուկ 5 հոգի անցել են` Աշոտյան Արմենը հավաքել է 68 բալ, Էռնեստ Սողոմոնյանը` 75 բալ, տիկին Արեւիկ Պետրոսյանը` 90 բալ: Սա ձեզ, հարգելի պատգամավորներ, կողմնորոշվեք ու՞մ եք ընտրում: Սահմանադրությամբ ընտրությունը մերն է, եւ ոչ թե մրցութային հանձնաժողովինը: Հետեւաբար, դատական կարգով վիճարկելու խնդիր այստեղ մենք չենք դրել:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Միանշանակ համաձայն եմ ձեր հետ, պրն Աշոտյան, եթե այդպես ձեւակերպված լիներ: Ուղղակիորեն այստեղ նախատեսված է, որ մրցութային հանձնաժողովը հարցազրույցի արդյունքում յուրաքանչյուր մասնակցի համար անցկացնում է քվեարկություն: Այդ դեպքում եկեք ձեւակերպեք այնպես, ինչպես դուք հիմա ամբիոնից հնչեցրեցիք: Ես միանշանակ ձեզ հետ համակարծիք կլինեմ, եւ այստեղ եւս մեկ հարցադրում, որին դուք անդրադարձաք` բալային միավորին, այդ թվում նաեւ հարցազրույցի փուլում, արդյոք այդպիսի՞ն պետք է լինի, թե՞ այդպիսին չպետք է լինի, որը կարող է ԱԺ աշխատանքը հեշտացնել:

Մեկ խմբագրական նկատառում, ելնելով ընտրելու եւ նշանակելու հարցից, վերջին պարբերությունը, որ նույն անձը չի կարող ավելի քան 2 անգամ անընդմեջ նշանակվել Ազգային հանձնաժողովի անդամ, ոչ թե ԱԺ-ի դեպքում նշանակվել, այլ` ընտրվել, եւ հենց այստեղից էլ կվերցվի, ընտրության մեխանիզմը կշարունակվի:

Ես նույնպես ձեր հետ համակարծիք եմ, եւ դա այդպես է, դրա համար էլ ես հարցը հնչեցրեցի: Միշտ չէ, որ այս կամ այն համակարգի լուծումը կարող է մեկ այլ համակարգում իրավացիորեն արտացոլված լինել, ինչը կարծում եմ, նաեւ այստեղ: Խոսքը վերաբերում էր ընդամենը հետեւյալին` ես էլ գիտեմ, դա ընդամենը մեկ անգամյան, կոնկրետ ընտրություն կամ առաջադրում կատարելու համար ձեւավորվող հանձնաժողով է, բայց, ի վերջո, այդ մրցութային հանձնաժողովին պետք է սպասարկեն: Նրան պետք է թուղթ տան, գրիչ տան, աշխատանքային պայմաններ տան, թերթեր տան:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Դուք կթողնե՞ք մինչեւ նիստի ավարտը ես պատասխանեմ:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Իհարկե, լրիվ, հենց վերջացնեմ: Տրվու՞մ է այդ ամենը, թե՞ չի տրվում: Դա եւս պետք է կանոնակարգվի: Խնդրեմ:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Ձեր հարցադրումները ես դասում եմ այն խմբի մեջ, որոնց նկատմամաբ ակնկալում եմ գրավոր առաջարկներ:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Կլինեն:

Ա.ԱՇՈՏՅԱՆ

-Շնորհակալ կլինենք:

Ինչ վերաբերում է մրցույթին, ապա իմ ասածը չի հակասում գրված տեքստին, նախագծին, որովհետեւ նախագիծը նաեւ շարունակվում է այդ նախադասությունից հետո հետեւյալ մտքով. «Մրցույթի արդյունքում 2 եւ ավելի թեկնածուների առկայության դեպքում...», ոչ թե հաղթողների, «...առկայության դեպքում, ԱԺ պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ ընտրվում է համապատասխան անդամը»: Մրցութային հանձնաժողովը քվեարկում է իր կողմից որոշակի գնահատական տալու համար: Այդ գնահատականը չի որոշում մրցույթի հաղթողին: Հաղթողին, այսպես ասած, նորից, ինչպես որ խոսեցինք, որոշում է ԱԺ-ն, եւ սա, ի դեպ...

Չէ, չէ, ես ամբողջությամբ սա մաքրել եմ, տիկին Պետրոսյան եւ այստեղ էդ մասով խնդիր չեմ տեսնում:

Ա.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ընդմիջում կես ժամ:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ՀՈՎԻԿ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, հերթական նստաշրջանի չորսօրյա նիստերի յուրաքանչյուր չորեքշաբթի օրվա վերջին նիստով ՀՀ վարչապետը եւ կառավարության անդամները կանոնակարգի 105-րդ հոդվածով սահմանված կարգով պատասխանում են պատգամավորների գրավոր եւ բանավոր հարցերին:

Այս պահին մենք ունենք Զարուհի Փոստանջյանի գրավոր հարցը, որին կառավարությունը պատասխանել է: Եթե պատգամավորը ցանկանում է հնչեցնել հարցը, խնդրեմ, մոտենա խոսափողին: 3-րդ խոսափող:

Եվ մեր պատգամավորներին ցանկանում եմ հիշեցնել, որ բացակայում են արտաքին գործերի նախարարը, սփյուռքի նախարարը եւ առողջապահության նախարարը: Համեցեք:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Ես պետք է ասեմ, որ ես հարցս հղել էի կառավարությանը, իմ անունով էր գնացել կառավարություն հարցումը, չգիտես ինչու հարգելի պարոն Ղարիբջանյանին պատասխան է գրել կառավարությունը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ո՞ր նախարարությունը:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Նախարարությունը չի գրել, հարգանքով Արմեն Գեւորգյանն է գրել:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն Գեւորգյանը հենց պոխվարչապետն է, ազգային կառավարման նախարարն է:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Կցանկանայի, որ անձամբ ինձ պատասխանեին, եւ ոչ թե Ղարիբջանյանին, եւ ինձ չտային պատճեն, այլ տային նաեւ օրիգինալը այս փաստաթղթի: Ես հարց էի բարձրացրել Արմավիրի մարզի Հացիկ, Նաիրի գյուղում տեղակայված մանկապարտեզի շենքում փախստականներին բնակարան տրամադրելու վերաբերյալ: Եվ այդ անձինք ունեին արդեն հավաստիքներ, որ ընդգրկված են բնակարանների տրամադրման գործընթացի մեջ:

 Սակայն ինձ պատասխան է տրվել, որ պետք է նրանց ապահովեն 2010-2012 ծախսային ծրագրի շրջանակներում: Այդ ինչպե՞ս է լինում, երբ ընդգրկված են արդեն փախստականները, եւ փոխվում են ժամկետները, եւ  ինչ-որ նոր պետք է ծրագիր հաստատվի, դրա մեջ պետք է այդ մարդիկ ընդգրկվեն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն Գեւորգյան, որ խնդրենք ձեզ կպարզաբանե՞ք: Հարցին պատասխանում է պոխվարչապետ, տարածքային կառավարման նախարար Արմեն Գեւորգյանը: Բայց, տիկին Փոստանջյան, չհասկացանք դուք պատասխանից էիք դժգոհ, թե որ Ղարիբջանյանին են փոխանցել դրա համար եք դժգոհ:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Եվ պատասխանից, եւ Ղարիբջանյանից:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Պարոն Աբրահամյան, ես ինչքան գիտեմ ընդունված կարգ է, որ ԱԺ-ի պատգամավորի պաշտոնական հարցումն ուղղվում է կառավարության անդամին աշխատակազմի ղեկավարի միջոցով, եւ պատասխանն էլ ուղղվում է հենց աշխատակազմի ղեկավարին, որպեսզի փոխանցի պատգամավորին: Սա, պարզապես, ի գիտություն տիկին Փոստանջյանին:

Ինչ վերաբերում է հարցի պատասխանին, տիկին Փոստանջյան, խնդիրը նրանում է կայանում, որ այդ անձինք չեն ընդգրկվել փախստականների այն ցուցակում, որոնք պետք է ստանան բնակարանների գնման վկայագրեր, եւ չեն ընդգրկվել կառավարության համապատասխան որոշման չափանիշներից ելնելով:

Այդ իսկ պատճառով ձեզ պատասխանվել է, որ, եթե կառավարությունը 2010-2012 թվականի միջինժամկետ ծրագրերում որոշի նմանատիպ նոր ծրագիր իրականացնել, այդ ծրագրի շրջանակներում կքննարկվի նաեւ այդ անձերի խնդիրը: Քանի որ մենք ՀՀ-ում այսօրվա դրությամբ ունենք 3400 ընդամենը փախստական, որոնք ընգրկված էին այդ ծրագրում, որոնցից այսօր 1100-ը մնացել է Երեւանում, եւ մոտ 300-ը` մարզերում, մնացածը արդեն ստացել են, ովքեր ընդգրկված էին:

Իսկ այդ գյուղի բնակիչների նման օրինակներ մենք, ցավոք սրտի, դեռ ունենք բազմաթիվ եւ ոչ միայն այդ բնակիչներն են:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Զ.ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆ

-Պարոն Գեւորգյան, այդ չափանիշները ո՞րն են, ես կարո՞ղ եմ իմանալ: Եվ ես պետք է ձեզ տեղեկացնեմ, որ նույն մանկապարտեզում եղել են անձինք, որոնց տրամադրվել է բնակարան, բայց այդ անձանց չի տրամադրվել: Եվ ի՞նչն է պատճառը, որ նրանց նկատմամբ խտրական մոտեցում է եղել:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Խտրական մոտեցման խնդիր չկա, պարզապես, որպեսզի մեր հարգելի պատգամավորները նաեւ իմանան խնդիրը ինչումն է կայանում, քանի որ շատ քաղաքացիներ նմանատիպ խնդիր ունեն, եւ ամիսը մեկ, երբ որ ես ընդունելություն եմ անում առնվազն 3, 4 հոգի նմանատիպ հարցով են դիմում: 2004 թվականին կառավարության որոշումով տեղի է ունեցել գույքագրում: Կառավարության որոշմամբ սահմանված չափանիշներով իրականացվել է այդ գույքագրումը, եւ այդ գույքագրման պահին փաստացի բնակվող փախստականներն են ընդգրկվել ցուցակներում:

Եվ կառավարությունը օգոստոս ամսին 2004 թվականին, երբ որ այդ ցուցակը հաստատել է, հաստատել է այն մարդկանց, որոնք իրականում գույքագրման պահին ապրելուց են եղել տվյալ բնակարանում: Խոսքը գնացել է այն ժամանակ ժամանակավոր կացարաններում բնակվող, հանրակացարաններ դա լինեն, վագոն, տնակ կամ այլ համայնքային սեփականություն հանդիսացող:

Հանգամանքների բերումով, չգիտեմ ինչպես, հավանաբար այդ մարդիկ այդ պահին այնտեղ չեն բնակվել: Որտե՞ղ են եղել, ես հիմա դժվարանում եմ ասել, դրա համար ցուցակում չեն ընդգրկվել: Ցավոք, սա եզակի դեպք չի, կան դեպքեր, բայց այն ժամանակ ընդունված որոշումը այդպիսին է եղել եւ կատարվել է: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, գրավոր հարցերն ավարտվեցին: Խնդրում եմ, նախապատրաստվել հերթագրման բանավոր հարցերով դիմելու համար: Հերթագրում: Հերթագրվել են 11 պատգամավորներ: Առաջին հարցի իրավունք ունի Իշխան Խաչատրյանը, 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Լարիսա Ալավերդյանը: 3-րդ խոսափող:

Ի.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի կառավարություն, ապագա մարտահրավերներին դիմակայելու տեսակետից գյուղատնտեսության ազգային ծրագրի առանցքը պետք է ուղղված լինի նրա արդյունաբերականացումը, արտադրություն, վերամշակում, շուկա շղթայի լիարժեք գործարկումը, ինչպես նաեւ ապահովագրական ընկերության ստեղծումը, որի դեպքում, իմ կարծիքով, հազարավոր հեկտար բերրի հողատարածքները չեն մնա անմշակ, եւ արտագնա մեկնողների թիվը կպակասի:

Հարց` դեռեւս մեծ է գյուղատնտեսության գործունեության ռիսկայնությունը` կարկտահարություն, ցրտահարություն: Գյուղացուն օգնելու, նրա շահերը պաշտպանելու համար շատ է կարեւորվում ապահովագրական համակարգի ներդրումը: Այս ուղղությամբ ինչպիսի՞ աշխատանքներ են կատարվում եւ ի՞նչ ժամանակահատվածում դրանք իրականություն կդառնան:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Արամայիս Գրիգորյանը` ՀՀ գյուղատնտեսության նախարար:

Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պարոն Խաչատրյան, շնորհակալ եմ հարցի համար: Բնականաբար, հարցը հուզում է մեր ֆերմերներին, գյուղացիական տնտեսություններին: Պիտի ասեմ, որ հարցը նաեւ արդիական է այսօր մեզ համար, եւ կառավարությունում մենք քննարկում ենք հակակարկտային կետերի ստեղծման հետ կապված խնդիրը: Որոշ մարզերում մենք ունենք արդեն հակակարկտային կետեր, բնականաբար, եւ դա հնարավորություն է տալիս, որպեսզի մարդիկ տեսնելով, որ այս հակակարկտային կետերը, իրոք, արդյունավետ են, միեւնույն ժամանակ դրանց գումարը շատ մեծ չի:

Մենք կառաջարկեինք նաեւ որոշ համայնքներում հենց համայնքապետերը իրենք, ուրեմն, գումարներ հայթայթեին իրենց բյուջեից, եւ իրենց համայնքներում տեղակայեին: Բայց միեւնույն ժամանակ պիտի ասեմ, որ հաջորդ տարվա ծրագրերում մենք նախատեսել ենք հակակարկտային կետերի ստեղծում եւ, բնականաբար, այս ծրագիրը հաջորդ տարիների համար նույնպես կշարունակվի:

Ինչ վերաբերում է ապահովագրական համակարգին, բնականաբար, դուք շատ լավ գիտեք, որ դա մեծ գումարների հետ կապված խնդիր է: Առայժմ մենք միջազգային կազմակերպությունների հետ բանակցում ենք, եւ հուսալի արդյունքներ լինելու դեպքում, բնականաբար, մենք ձեզ կտեղեկացնենք: Առայժմ այսքանը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Լարիսա Ալավերդյան: Նախապատրաստվի Արտակ Դավթյանը: 3-րդ խոսափող:

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իմ հարցս, բոլոր դեպքերում, վերաբերում է ընդհանուր առմամբ Հայաստանի ղեկավարություն, այսպես է հարցս հնչելու, բայց մասնավորապես ակնկալում եմ պատասխանը հենց կառավարության կողմից:

Չեխիայում հանդիպելով արտաքին գործերի նախարար Կարլ Շվարցերբերգի հետ մեր արտգործնախարար պարոն Նալբանդյանը պատասխանել է 2 հարցի, եւ այդ 2 հարցերի պատասխաններն էլ շատ տարօրինակ են: Ես կխնդրեի, որ մեզ տային բացատրություն:

Նախեւառաջ այն հարցին, որ շատ լավ կլիներ, որ ղեկավարությունը ավելի ինտենսիվ գործի, եւ երկխոսություն ծավալի ընդդիմության հետ, պարոն Նալբանդյանը պատասխանել է, որ կառավարությունը պատրաստ է այդ երկխոսությանը, բայց դա ընդդիմությունն է, որ մերժում է այդպիսինը:

Եվ իմ առաջին հարցս հենց դրան է վերաբերում: Դա այդ ի՞նչ մի առաջարկություն է մերժել ընդդիմությունը: Մասնավորապես, երբ որ վարչապետը խոսում էր մոնիթորինգային այն խմբի մասին, որը կոռուպցիային է վերաբերում, ես պետք է ասեմ, որ այդ պատասխանը մեր կողմից չի կարող համարվի սպառիչ, որովհետեւ այդ մոնիթորինգային խումբը եղել է կազմված: Ես, ի դեպ, դրա անդամն եմ եւ ասեմ, որ ամենեւին արդյունավետ չլինելու պատճառով, ես ընդհանրապես մտածել եմ, որ այդտեղ մասնակցելը անգամ չարժե, բայց դա եղած ինստիտուտներն է:

 Իմ հարցս վերաբերում է այդ ի՞նչ նոր առաջարկություն է հնչել, եւ մերժել է ընդդիմությունը: Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն պառլամենտական ընդդիմությանը, այլ ընդդիմությանը ընդհանրապես: Մասնավորապես խնդիր է եղել դրված «Ժառանգության» կողմից, որ վերահսկող ինչ-որ նոր ինստիտուտներ կամ եղած ինստիտուտների մեջ ընդգրկվեն ընդդիմությունը: Եղե՞լ է, տեղի ունեցե՞լ է կամ քննարկվե՞լ է այդ հարցը երբեւիցե:

2-րդ հարցին, թե ի՞նչ է արվում, եւ դրանից կախվա՞ծ է լինելու Հայաստանի ընդգրկումը, ինչպես նաեւ այլ երկրների, սովետական նախկին հանրապետությունների ընդգրկումը «Արեւելյան գործընկերություն» ծրագրի մեջ, ի՞նչ պետք է տեղի ունենա քաղաքական բանտարկյալների հետ, պարոն Նալբանդյանը պատասխանել է, որ քաղաքական բանտարկյալներ չունի Հայաստանը:

Այնինչ, երեք բոլոր, եւ Եվրոպայի խորհրդի կողմից ընդունված որոշումները, ներառյալ 16.43-ը խոսում են քաղաքական բանտարկյալների մասին: Վերջինս, ուղղակի, չի ասում այդ խոսքը, բայց եզրը թողնում է: Ինչպե՞ս կարող ենք մենք դա տեսնել, թե կառավարությունը ի՞նչ է արել, որ մենք մերժել ենք:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիկին Ալավերդյան, կառավարությունը խնդրում է գրավոր փոխանցեք հարցերը, կպատասխանեն հարցին: Եվ իմ կարծիքով ճիշտ է գրավոր պատասխանեն, որ չհրաժարվեն իրենց պատասխանից:

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Կարո՞ղ եմ հանդես գալ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Համեցեք:

Լ.ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ

-Բոլոր պարագաներում, հարցը բավականին արդիական է: Եվ, եթե այսօր ինձ մերժում են բանավոր հարց տալ, դա ընկալվում է մեր կողմից որպես պատասխանի բացակայություն: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Տիկին Ալավերդյան, բայց չմերժեցին: Քանի որ ես հայտարարեցի սկզբից, որ համապատասխան նախարարը բացակայում է,  հարցեր չուղղեք, դուք ընդդիմացաք եւ ուղղեցիք: Հիմա պատասխանը մենք ձեզ գրավոր կպատասխանենք, այսինքն` ես չէ, կառավարությունը: Եվ 16.43-ում ընդհանրապես քաղբանտարկյալների մասին նման եզրագիծ չկա: Արտակ Դավթյան, առաջին խոսափող: Նախապատրաստվի Խաչիկ Հարությունյանը:

Ա.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի կառավարություն, պարենային անվտանգությունը կամ, որ նույնն է ըստ ընդունված եւ սահմանված նորմաների սննդամթերքի հիմնական տեսակներով երկրի բնակչության ապահովումը մեր երկրի ազգային անվտանգության կարեւորագույն բաղկացուցիչն է, եւ գնահատելով այն անցած տարի առաջ քաշվեց պարենային ապահովության ծրագիրը, որով նախատեսվում է արտադրության տեղում ծավալները հասցնել մինչեւ 75 տոկոսի:

Բնական է, որ դրա բազան գյուղատնտեսությունն է, իսկ այդ նպատակին հասնելու համար, միանշանակ, պետք է ավելացվեն մշակաբույսերի, խոտհարքերի, արոտավայրերի, բերքատվության ցուցանիշը, ինչի ալգորիթմում էլ ընկած է պարարտանյութերը կամ պարարտանյութերով ապահովվածությունը:

ՀՀ գյուղատնտեսական նշանակության հողերի պահանջարկը ըստ հիմնական սննդարարների տարեկան կտրվածքով հետեւյալն է` 67.000 տոննա ազոտական պարարտանյութեր, 48.000 տոննա ֆոսֆորական եւ 34.000 տոննա կալիումական պարարտանյութեր: Վերջին 20 տարիների ընթացքում, որպես կանոն, միակողմանի պարարտացում է տեղի ունեցել ի հաշիվ Վրաստանի հանրապետությունից ներկրված ազոտական պարարտանյութերի, որը իր բացասական հետեւանքներն է ունեցել` մասնավորապես հումուսի շերտի նվազում, նիտրատների ավելացում պարենի մեջ, ինչը հղի է քաղցկեղածին հիվանդություններով եւ այլն:

Ուրեմն, արդեն 3 տարի է, ինչ ՀՀ հյուսիս-արեւելքում` Այրումում կազմակերպվում է CO կարբոֆոս պարարտանյութի արտադրությունը, որը լուծում է բոլոր այդ հարցերը, եւ նաեւ այն անցել է լաբորատոր հետազոտություն էկոլոգոնեոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի, Գյուղատնտեսության նախարարության, պետական ոչ առեւտրային կազմակերպության կողմից, եւ  ստացել բավականին բարձր գնահատական:

Այն նաեւ վերջին 2 տարիներին 2007-2008 թվականներին արժանացել է «Արմպրոդէքսպո» միջազգային ցուցահանդեսի արտադրանքի բարձր որակի համար նշանակված մրցանակին:

Այժմ հարցս: Արդյոք քննարկվե՞լ է կառավարությունում CO կարբոֆոս պարարտանյութի համատարած օգտագործումը մեր գյուղատնտեսության մեջ: Եթե այո, ապա ի՞նչ ծավալներով եւ երբվանի՞ց: Եվ հաշվի առնենք նաեւ մի կարեւորագույն հանգամանք, որ այդ պարարտանյութի օգտագործումը, որը նաեւ արդիական է ներկայումս թույլ կտա կիսով չափ պակասեցնելու ՀՀ-ից պարարտանյութի համար փոխանցվող արտարժույթների ծավալները հարեւան հանրապետություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Արամայիս Գրիգորյանը` ՀՀ գյուղատնտեսության նախարար:

Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Դավթյան, հարցի համար: Այո, դուք ճիշտ նշեցիք, վերջերս հիմնականում օգտագործվել է գյուղատնտեսության ոլորտում ազոտական պարարտանյութ: Շատ քիչ քանակությամբ նաեւ համակցված պարարտանյութեր օգտագործվել են Ռուսաստանից, բայց հիմնականում հողը հագեցված է ազոտական պարարտանյութով:

Պիտի նշեմ, որ այժմ կառավարությունում վարչապետի հանձանարարականով մենք հիմա քննարկում ենք համապատասխան գործարանի հետ, Վանաձորի քիմպրոմի հետ պարարտանյութի արտադրության եւ՛ համակցված, եւ՛ կարբոնիտի հետ կապված: Այժմ ներկայացված է առաջարկություն, առաջարկությունը մոտ օրերս կքննարկենք ամբողջությամբ:

Բայց պիտի ասեմ, որ գործարանը պատրաստակամ է մի քանի ամիս հետո ամբողջությամբ, եթե գումարները կարողանան հայթայթել, միեւնույն ժամանակ նրանք օժանդակություն են խնդրում կառավարությունում: Ուրեմն, էսպես ասեմ, որ կարբոնիտը այսօրվա վիճակով հնարավորություն ունեն լիարժեք արտադրելու, ազոտական պարարտանյութի հետ կապված նրանք մեկ տարի ժամանակ են խնդրում: Բայց պիտի ասեմ, որ այս շուկան հիմա ազատականացվել է ամբողջությամբ:

Եթե նախկինում դա մենաշնորհային էր, այժմ կառավարությունը հնարավորություն է ստեղծել, որպեսզի այս ոլորտը լիարժեք, ուրեմն, մեր հանրապետությունում ստացվի եւ հնարավորություններն այնպիսին են, որ այսօր շատ բիզնեսի ներկայացուցիչներ ցանկություն ունեն, շատ բիզնեսմեններ ցանկություն ունեն այս բիզնեսով զբաղվելու, եւ պիտի ասեմ, որ առաջիկայում մենք սպասում ենք նաեւ տարբեր երկրներից ներկրումներ հանրապետությունում եւ՛ կարբոնիտի, եւ՛ համակցված պարարտանյութի, եւ՛ ազոտական պարարտանյութի:

Ինչ վերաբերում է մեր ինքնաբավության մակարդակին, բնականաբար, մենք ծրագիր ունենք, Գյուղատնտեսության նախարարությունը կառավարությանը ներկայացրել է ազգային ծրագիր, որի մեջ ներառվում է նաեւ ինքնաբավության խնդիրը, եւ պիտի ասեմ, որ հենց այս տարվանից մենք քայլ ենք կատարելու 1 միլիարդ 600 մլն սուբսիդիան, որը հատկացվելու է գյուղացիներին, ֆերմերային տնտեսություններին, մենք առաջարկում ենք, որպեսզի բարձր լեռնային տարածքներում, բարձր լեռնային համայնքներում, որտեղ որ ավելի քիչ են օգտագործվում հողերը, եւ հնարավորությունն ավելի պակաս է այդ համայնքներում, առաջարկում ենք, որպեսզի գումարը հատկացնենք հենց այդ համայնքներում, եւ այդտեղից էլ սկսենք հենց պարենային ցորենի ինքնաբավության խնդիրը դնել:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Առաջին խոսափող:

Ա.ԴԱՎԹՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն նախարար, ես այս տվյալները, որ հնչեցրի, ուրեմն, տպագրված է ագրոգիտություն հանդեսում, որը նաեւ Գյուղատնտեսության նախարարության, փաստորեն, հովանու ներքո է լույս տեսնում այդ ամսագիրը, եւ այնտեղ բավականաչափ հետաքրքիր տվյալներ են նշված` կոնկրետ բերքատվության 25-30 տոկոսի ավելացում հենց այս, արդեն իսկ արտադրվող պարարտանյութի դեպքում, եւ նաեւ կալիումական, ֆոսֆորական, ազոտական պարարտանյութերի, սա համալիր պարարտանյութ է:

 Ու իմ նշած էն բացասական արդյունքները եւ՛ առողջապահական խնդիրների հետ կապված եւ՛ նաեւ կապված մնացած էկոլոգիական խնդիրների հետ, կարծես թե, ձեր իսկ պետական ոչ առեւտրային կազմակերպության լաբորատոր հետազոտությունները հանում են այդ բոլոր հարցերը, էլ չնշենք, ասենք, հասկի եւ կողային ցողունի աճի տեմպերի մասին, որոնք, միանշանակ, խոսում են այս պարարտանյութի առավելությունների մասին:

Ես նշում եմ, որ կա ներկայումս այդ արտադրանքը մեր հանրապետությունում, եւ խնդիրը միայն սա է` քննարկվե՞լ է, թե չի՞ քննարկվել: Եթե չի քննարկվել, ապա պատրաստվու՞մ եք արդյոք քննարկել:

Մինչեւ մենք ամիսներ սպասենք, որ Վանաձորի այդ կոմբինատը արտադրանք տա, կամ ինչ-որ լրացուցիչ ծրագրեր մենք իրականացնենք, այժմ կա այդ արտադրանքը, որը որ կարելի է, ուղղակի, քննարկել, օգտագործել, հաշվել տնտեսապես` թե ձե՞ռք է տալիս արդյոք այդ արտադրանքը, որովհետեւ գնային տարբերությունն էլ, կարծես թե, այնքան մեծ չէ: Խոսքը սրա մասին է:

Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Ես պիտի ասեմ, որ, բնականաբար, քննարկումները եղել են, եւ հենց գնային առումով այդ ձեր ներկայացրած պարարտանյութը, բնականաբար, գինը ավելի բարձր է: Ես նաեւ զրուցել եմ արտադրողների հետ, նրանք էլ են ներկայացրել, որ իրենց մոտ գնային քաղաքականության մեջ գինը բարձր է, եւ առաջիկայում պատրաստվում են գների իջեցում իրականացնել:

Բայց օգտվելով առիթից ես ուզում եմ ասեմ, որ մենք այսօր կառավարությունում ավելի հստակ հարց ենք դնում, որպեսզի գյուղատնտեսության ոլորտում առավել նպաստավոր մենք գնանք օրգանիկ սննդի արտադրության: Եվ այսօր արդեն մեկ օրինակ ասեմ, որ «Թամարա ֆռուտ»-ը արդեն տրամադրված է օրգանիկ սննդի արտադրությամբ, բնականաբար, ժամանակի ընթացքում մենք պիտի կարողանանք գնալ օրգանիկ սննդի արտադրության:

Ինչ վերաբերում է ձեր հարցին, այո, քննարկել ենք, եւ, բնականաբար, արտադրողը ինքը գների իջեցումից հետո, միանշանակ, համապատասխան պայմանագրեր կունենա նաեւ մարզպետների հետ, եւ իր արտադրած պարարտանյութը կվաճառվի նաեւ հանրապետությունում լիարժեք: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Խաչիկ Հարությունյան, 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Արայիկ Հովհաննիսյանը:

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: «Օրինաց երկիր» խմբակցությանը եւ ԱԺ-ի գյուղատնտեսական ու բնապահպանական հարցերի մշտական հանձնաժողովին են դիմել 3 մարզերից մի շարք գյուղացիներ` Լոռու, Գեղարքունիքի եւ Տավուշի մարզերից հետեւյալ հարցադրմամբ: 2007-2008 թվականներին այս գյուղացիները հարկադիր սպանդի, իրենց սպանդի են ենթարկել, կամ նրանց մոտ անկել է աֆրիկյան ժանտախտով բազմաթիվ գլխաքանակ խոզեր, որոնց դիմաց այս մարդիկ փոխհատուցում չեն ստացել, չնայած այն բանին, որ պատշաճ տեսքով բոլոր փաստաթղթերը ներկայացրել են մարզային հանձնաժողովներին:

Արդյոք կառավարությունը պատրաստվու՞մ է այս փոխհատուցումը իրականացնել: Սա մեկ:

Եվ 2-րդ հարցը վերաբերում է հանրապետության 2 մարզերում արդեն այսօր այն առկա բրուցելյոզ հիվանդությանը, որը տարածվում է մի քանի գյուղերում: Ես չեմ պատրաստվում հարցնել այն մասին, թե ի՞նչ միջոցառումներ են ձեռնարկվում հիվանդությունը կանխելու առումով, այլ հարցը վերաբերելու է, թե արդյոք պատրա՞ստ է կառավարությունը փոխհատուցել նաեւ այն գյուղացիներին, որոնց խոշոր եղջերավոր անասունները, նաեւ դրանք հարյուրավոր գլխաքանակ են, հարկադիր սպանդի են ենթարկվել կամ անկել են: Առայժմ այսքանը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Արամայիս Գրիգորյանը` ՀՀ գյուղատնտեսության նախարար:

Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Պարոն Հարությունյան, տեղեկացնեմ ձեզ, որ 2007 թվականին, իրոք, աֆրիկյան ժանտախտ տեղի ունեցավ հանրապետությունում, եւ կառավարությունը բարի կամքի դրսեւորում ցուցաբերեց, գումարներ հատկացրեց փոխհատուցման: Բնականաբար, այդ ժանտախտը շարունակվեց նաեւ 2008 թվականին, եւ մոտ 5000 գլխաքանակ դուրս մնաց փոխհատուցման ծրագրից, եւ այս տարի մեր գրաֆիկային ստուգումների ժամանակ հայտնաբերվեց, որ հանրապետության 2 տարածքում` Շիրակում եւ Սյունիքում կան բրուցելյոզով հիվանդ անասուններ:

 Բնականաբար, մենք այդ անասուններին պարտադիր հարկադիր սպանդի պիտի ենթարկեինք, քանի որ նպատակը այնպիսին է, որ այդ հիվանդությունը չպիտի տարածվի հանրապետությունում: Ես պիտի ասեմ, որ նաեւ ֆերմերները մեզ օժանդակում, օգնում էին, որի համար ես նաեւ շնորհակալ եմ, ըմբռնումով էին մոտենում հարցին: Միաժամանակ ասեմ, որ բրուցելյոզով հիվանդ անասունների միսը մարդիկ կարողացել են վաճառել:

 Բայց, քանի որ մարդիկ կորցրել են նաեւ գլխաքանակ, ես պիտի ասեմ, որ առաջիկայում մենք ունենք, թռչնագրիպի ծրագրով ստեղծելու ենք հիմնադրամ, որտեղ մեր ֆերմերները պարտադիր կարգով պիտի գան, գրանցվեն: Գրանցումից հետո նրանք պիտի կարողանան որոշակիորեն նաեւ գումարներ տրամադրել այդ հիմնադրամին որպես անդամավճար, եւ այնուհետեւ հնարավորություն կունենանք, որպեսզի հետագայում այդ խնդիրը, փոխհատուցման խնդիրը իրականացնել:

Առայժմ սա քննարկման մեջ է եւ, երեւի, մի քանի ամիս հետո մենք հստակեցնելու ենք այդ ծրագիրը: Բնականաբար, ծրագիրը հստակեցնելուց հետո, մենք ցանկերն ունենք եւ՛ խոզերի ժանտախտի հետ կապված, եւ՛ բրուցելյոզի հետ կապված, հետագայում այս հարցին անպայման կանդրադառնանք: Որ, միանշանակ, մենք տրամադրված ենք օժանդակելու` տրամադրված ենք, բայց հարցը քննարկվում է դեռեւս:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Խ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Գրիգորյան, հույս ունենանք, որ այս գյուղացիները կստանան փոխհատուցում: Բայց կա եւս մի կարեւոր խնդիր: Խոսքը վերաբերում է նաեւ իրավաբանական անձի կարգավիճակ ունեցող կազմակերպություններին, որոնց մոտ արդեն ոչ թե տասնյակ գլուխներ են անկվել կամ հարկադիր սպանդի ենթարկվել, այլ հարյուրավոր եւ հազարավոր:

Այս մարդկանցից շատերը այդ անասնագլխաքանակը ձեռք էին բերել վարկերով եւ հիմա գտնվում են շատ ծանր վիճակում: Այ, սրանց ճակատագրով կառավարությունը զբաղվելու՞ է, թե` ոչ, փոխհատուցում լինելու՞ է, թե` ոչ: Շնորհակալություն:

Ա.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պարոն Հարությունյան, ես, երեւի, կկրկնվեմ, բայց պիտի ասեմ նաեւ, որ այդ թվերը, որը որ դուք ներկայացնում եք, բնականաբար, եղել են ցանկեր, որոնք ընդգրկված են եղել համայնքներում, մարզերում, որ, իրոք, նման կազմակերպություններ եղել են, բայց նաեւ եղել են չարաշահումներ, որ, ուրեմն, գրանցված չեն եղել եւ դրանք դուրս են մնացել:

Բնականաբար, նորից եմ կրկնում, արդյունքները մեր վերջնական, էսպես ասեմ, թռչնագրիպի ծրագրով ամբողջությամբ պատկերը լիարժեք երեւալուց հետո, ես որպես հանձնաժողովի նախագահ ձեզ անպայման կներկայացնեմ, որ դուք տեղյակ լինեք բոլոր երեւույթներից: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արայիկ Հովհաննիսյան, առաջին խոսափող: Նախապատրաստվի Կարեն Ավագյանը:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի կառավարություն, մոտ 2.5 տարի առաջ մեկնարկվեց հազարամյակի մարտահրավերներ Հայաստան ծրագիրը, որի ընդհանուր գործողության ժամկետը 5 տարի է: Այսպիսով, ավարտվել է մոտավորապես կեսը: Կխնդրեի որոշակի պարզաբանումներ տալ, թե ինչպիսի՞ն է ծրագրով նախատեսված աշխատանքների ընթացքը: Մասնավորապես սկզբնական շրջանում, բնականաբար, աշխատանքների հիմնական մասը նախագծային էին, այնուհետեւ սկսվեցին նաեւ կառուցողական աշխատանքները:

Ես կխնդրեի որոշակի պարզաբանումներ տալ: Հատկապես հիշում եք, որ եղավ դոլար-դրամ փոխարժեքի հետ կապված որոշակի փոփոխություններ նաեւ ծրագրային առումով, առավել եւս, որ եւ՛ ՀՀ վարչապետը, որը կառավարման խորհրդի նախագահն է այդ ծրագրի, եւ՛ կառավարության մի շարք անդամներ մասնակցում էին կառավարման խորհրդի աշխատանքներին: Կխնդրեի նաեւ որոշակի ապագայի հետ կապված ծրագրային դրույթների մասին մանրամասնել: Մասնավորապես ինչպիսի՞ն է լինելու հետագա աշխատանքների ընթացքը: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Ներսես Երիցյան` ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար, բայց պիտի խնդրենք հարցին ըստ էության պատասխանել:

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Ըստ էության, եթե պատասխանեմ, մեր հարգարժան պատգամավորը, բացի վերջին 2 նիստերից մնացած բոլոր խորհրդի նիստերին մասնակցել է, այդ ամբողջ ընթացքին տեղյակ է: Նախագծերի մեծ մասը, կառավարությունը որոշում կայացրեց անցած տարի 14 միլիարդ եւ ավելի, որպեսզի ֆինանսավորի պետական բյուջեյով, հետագայում հազարամյակների մարտահրավեր ծրագրի այդ միջոցների փոխհատուցման հաշվին:

Նախորդ նիստի ժամանակ նաեւ առաջընթաց է եղել այն իմաստով, որ ջրից դեպի շուկա ծրագիրն է հաստատվել, որը նախատեսում է եւ՛ գյուղացիներին տեխնիկական օժանդակություն, եւ՛ նաեւ վարկավորում այդ նորարարական գյուղատնտեսական արտադրությունների համար:

Այս պահի դրությամբ ամբողջությամբ պատրաստ է, ուրեմն, միջոցառումների ծրագիրը, որովհետեւ բոլորս հետեւում ենք, որ Հայաստանը ցածր եկամուտի երկրից անցում է կատարել միջին եկամուտի երկրի: Եվ պահանջները ՀՀ նկատմամբ այն 16 ցուցանիշների չափանիշների, որոնցով 2-րդ փուլ պետք է Հայաստանը անցներ, այդ 5 տարիների ընթացքում փոխվել են, եւ մենք միջոցառումների ամբողջական ծրագիր ենք իրականացրել, որը հույս ունենք քննարկել, եւ մարտի խորհրդի նիստից առաջ ներկայացնելով հազարամյակների մարտահրավեր ծրագրին անցնել ծրագրի 2-րդ փուլը, եւ ամբողջությամբ ֆինանսավորել առաջին փուլի ծրագրերը: Սա է այսօր վիճակը, իսկ մանրամասն թվերի մասով կարող ենք գրավոր հետագայում ձեզ տալ:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Առաջին խոսափող:

Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱն

-Շնորհակալություն: Իհարկե, համապատասխան լրատվություն պարբերաբար լինում է նաեւ զանգվածային լրատվամիջոցներով: Ուղղակի, շատ կարեւոր է, որպեսզի արձանագրվի, որ աշխատանքների շարունակականությունը պահպանվելու է, առավել եւս, որ գիտեք այդ ծրագրով բազմաթիվ համայնքներ են ընդգրկված, եւ այնտեղ տարբեր եւ՛ միջհամայնքային շինարարություն է լինելու ճանապարհների, եւ՛ ոռոգման եւ այլն, այսինքն` շատ կարեւոր է այդ շարունակականությունը պահպանվի եւ գործընթացը շարունակվի: Շնորհակալություն:

Ն.ԵՐԻՑՅԱՆ

-Առավել եւս մի ինչ-որ ժամանակաընթացքում տարբեր ծրագրերով այդ նախապտարաստված նախագծերը փորձում ենք ֆինանսավորել, որպեսզի ժամանակային հետաձգումներ եւ անջրպետներ չլինեն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Կարեն Ավագյան, 2-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Հեղինե Բիշարյանը:

Կ.ԱՎԱԳՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ կրթության եւ գիտության նախարարին: Պարոն նախարար, վերջերս տեղեկացանք, որ մի շարք ոչ պետական բուհեր արդեն չհամապատասխանելով ներկա ուսումնական պրոցեսների այդ կրիտերիաներին փակման ենթակա են: Մասնավորապես դրանցից մի քանիսն էլ, եթե չեմ սխալվում արդեն փակվել են:

Ի՞նչ է լինելու այն ուսանողների վիճակը, որոնք սովորում են, եւ որոնք ստացել են այն դիպլոմները, որոնց այդ բուհերը փակվելու ենթակա են:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Սպարտակ Սեյրանյանը` ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարար:

Ս.ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Վաղը Կրթության եւ գիտության նախարարության կրթական ծրագրերի լիցենզավորման հանձնաժողովը քննարկելու է մի շարք ոչ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից կրթական գործունեություն իրականացնելու լիցենզիան ետ վերցնելու խնդիրը: Հիմքը իրենց ստացած լիցենզիայի կարգը խախտելու առումով:

Եթե այդ բուհերը հանձնաժողովի եզրակացությամբ փակվեն, ապա այս պահին ես կարող եմ արդեն իսկ հայտարարել, որ մենք բոլոր ուսումնասիրությունները կատարել ենք, եւ որեւէ ուսանող այդ գործընթացից չի տուժելու, որովհետեւ գործընթացը նախաձեռնվել է հենց առաջին հերթին ելնելով ուսանողների շահերից: Չի կարելի թույլ տալ, որպեսզի ուսանողները սովորեն մի հասատատությունում, որտեղ որ բարձրագույն ուսումնական ծրագրեր չեն իրականացվում, կամ լիցենզիայի պայմանները խախտվում են:

Մի անգամ էլ եմ հայտարարում, երեկ էլ եմ հայտարարել: Որեւէ ուսանող դուրս չի մնալու, բոլոր ուսանողները հնարավորություն են ունենալու, ընդ որում իրենց ընտրությամբ ընտրել, թեեւ Կրթության եւ գիտության նախարարությունն իրենց կառաջարկի, թե որ բուհերում իրենք կարող են շարունակել համապատասխան մասնագիտությունների, բնականաբար, գծով իրենց ուսումնառությունը:

Բացի դրանից որեւէ խնդիր չեն ունենալու, ըստ էության, նաեւ պրոֆեսորադասախոսական կազմի անդամները, որովհետեւ այդ բուհերի ճնշող մեծամասնության դասախոսները նրանք համատեղության կարգով աշխատող դասախոսներ են:

Խնդիր կա ընդամենը մի շարք մասնագիտությունների գծով, որովհետեւ դրանք այնպիսի եզակի մասնագիտություններ են, որոնց տեղավորելու խնդիր, գուցեեւ, մենք կդժվարանանք մի փոքր զուտ ոչ պետական ուսումնական հաստատություններում, բայց այստեղ մեզ պատրաստ են աջակցել նաեւ պետական բուհերը, եւ այդ ուսանողները, որոնց մասնագիտությունները այլ ոչ պետական ուսումնական հաստատություններում չկան մեր պետական բուհերը պատրաստ են նրանց կրթական ծառայություններ մատուցել:

Ինչ վերաբերում է դիպլոմներին, ապա նախկին տարիներին տվյալ բուհերի ուսանողների ստացած դիպլոմները, եթե դրանք պետական նմուշի են, ապա որեւէ խնդիր չկա, որեւէ խնդիր հետին ուժով դա իրենից չի ենթադրելու: Ի դեպ, նշեմ 13 ոչ պետական հաստատություններ, որոնց հարցը վաղը քննվելու է դրանցից ունեն հավատարմագրված մասնագիտություններ ընդամենը 3-ը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Կ.ԱՎԱԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն նախարար, կխնդրեի հրապարակեիք նաեւ այն թիվը, թե մոտավորապես ի՞նչ քանակի ուսանողների մասին է խոսքը, որ դուրս են մնալու, եւ արդյոք հաշվի առե՞լ եք դուք ուսման վարձերի այդ տարբերությունը ուրիշ բուհեր տեղափոխվելու համար, թե` ոչ:

Ս.ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ

-Ուրեմն, եթե բուհերի կողմից ներկայացված իրենց ուսանողների թվակազմը ճիշտ է, ապա խնդիրը վերաբերում է տվյալ 13 բուհերի պարագայում, ես նորից ասում եմ, թե-ականով եմ դնում այս խնդիրը, որովհետեւ այդ բուհերը վաղը չեն փակվելու, այլ վաղը քննվելու է նրանց կողմից իրականացվող կրթական լիցենզիան ետ վերցնելու խնդիրը:

Եթե նրանց ներկայացրած թվերը համապատասխանում են իրականությանը, ապա խոսքը գնում է 1100 ուսանողի մասին, որոնց մոտ 50 տոկոսը հեռակա ուսանողներ են:

Ինչ վերաբերում է վարձավճարներին: Տեղափոխման պարագայում, եթե առաջանան նոր ուսումնական հաստատությունում վարձավճարի որեւէ տարբերության խնդիր, ապա այդ խնդիրը մեխանիկորեն լուծվում է, որեւէ բուհ նրանցից դրամ անգամ ավել գանձում չի իրականացնի, դա կարգով սահմանված է:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն նախարար, ես նաեւ խնդրում եմ, որ դա ուշադրության կենտրոնում պահեք, որովհետեւ մենք նաեւ ունենք մի շարք բողոքներ այդ ուղղությամբ, եւ պարոն վարչապետին եմ խնդրում, որպեսզի ուշադրության կենտրոնում պահի, դժգոհություններ չլինի, եւ արդար լուծում ստանա այս հարցը:

Ս.ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ

-Ուրեմն, տեղեկացնեմ, պարոն Աբրահամյան, ամբողջ քննարկումը տեղի է ունենալու տվյալ բուհի մասնակցությամբ: Ընթացակարգը հետեւյալն է: Մեր կրթական ծրագրերի լիցենզավորման հանձնաժողովը ներկայացնելու է իր դիտողությունները, տվյալ բուհը իր թղթածրարով փորձելու է ներկայացնել իր արդարացումները: Ըստ այդմ քվեարկությամբ կորոշվի խնդիրը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հեղինե Բիշարյան, 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Սուքիաս Ավետիսյանը: 3-րդ խոսափող: Էդ անջատում եք, երեւի, ձեռքով, որ կպնում եք:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցը, որի մասին ուզում եմ խոսել ես երեկ հայտարարություն էի արել, որը վերաբերում է ավագ դպրոցների ձեւավորմանը: Բնականաբար, մի համակարգում, որտեղ կառուցվածքային փոփոխություն է լինում անպայման լինում են թերություններ, խնդիրներ եւ անհանգստություններ: Ահա այդ առումով մեր խմբակցությանը դիմել են բազմաթիվ դպրոցի կոլեկտիվներ, որոնց մտահոգությունը հետեւյալում է:

Կոնկրետ մարզերի մասին եմ ասում այս հարցը: Քանի որ մարզերում ոչ բոլոր բնակավայրերում է, որ պետք է լինեին ավագ դպրոցներ, սա մի՞թե մտահոգության տեղիք չի տա, որ ոչ բոլոր աշակերտներն են, որոնք կգնան ավագ դպրոց:

Հաջորդ հարցը, որ մտահոգում է, ավագ դպրոցում, բնականաբար, մենք պետք է համախմբենք այն մանկավարժներին, որոնք ունեն բարձր գիտելիքներ, եւ պետք է ապահովեն այն նեղ մասնագիտությունները, որոնք պետք է միջանկյալ օղակ դառնան, ուղղակի, աշակերտին առանց պատրաստվելու ընդունվելու բուհեր: Այս առումով ի՞նչ եք կարծում մենք կհասցնենք վերապատրաստման գործընթացը կատարել, որպեսզի ապահովենք այն 40 ավագ դպրոցները, որոնք պետք է այս տարվա ընթացքում բացվեն կամ առանձնանան:

Հաջորդ հարցը վերաբերում է էլի այդ համակարգի հետ կապված աշակերտների քանակին: Որքանով որ ես տեղյակ եմ, այս տարի նույնպես կլինեն ավելի քիչ աշակերտներ, դպրոց մեկնողներ, քան մենք ունենք: Սա նույնպես չի խոչընդոտի, որպեսզի մենք կարողանանք, ուրեմն, դպրոցներում ունենալ համապատասխան դասաժամեր, որի տրամաբանական հետեւությունը կամ հետեւանքը կլինի այն, որ մենք կունենանք ուսուցիչներ, որոնք կզրկվեն աշխատանքից: Այսինքն` դա կխանգարի, որպեսզի մանկավարժները չունենան դասաժամեր, եւ այդտեղ խնդիր կառաջանա:

Ես, ուղղակի, մի մտահոգություն ունեմ: Նախորդ տարի, երբ որ մենք 2007-2008-ի համար նախապատրաստվում էինք ավագ դպրոցների բացմանը, ես հիշում եմ թիվը մոտ 30-էր, մեր քննարկումների արդյունքում դա հասավ 10-ի, որովհետեւ մենք, իսկապես, պատրաստ չէինք դրան:

Հիմա ինձ մտահոգում է, ճիշտ է, մենք բյուջեով նախատեսել ենք գումար, բոլոր հնարավորությունները, մեկնարկները, որպեսզի իրագործվի: Նաեւ այստեղ գույքի խնդիր կա, որ մենք պետք է նաեւ ապահովենք ավագ դպրոցին բացարձակ նոր մոտեցումներով: Մտահոգություն կա` մենք արդյոք նոր ուսումնական տարում կհասցնե՞նք այդ 40 ավագ դպրոցները ունենալ: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Սպարտակ Սեյրանյան` ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարար:

Ս.ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Բիշարյան, հերթով սկսեմ հարցերից: Ուրեմն, առաջին դասարան այցելող աշակերտների թվակազմի կրճատման պատճառով, բնականաբար, կարող է առաջանալ դասվարների կրճատման խնդիր, դա հասկանալի է, բայց, համենայնդեպս, անցած տարվա ընթացքում այդ խնդիրը բոլոր կրթական հաստատությունները փորձել են կարգավորել, եւ նվազագույն, եթե կարելի է տվյալ պարագայում օգտագործել կորստի խնդիր, նվազագույն կորստներով կրթական համակարգը դուրս եկավ բնական այդ այցելող աշակերտների թվաքանակի կրճատման խնդրից:

Արդյոք այս պահին պատրա՞ստ է համակարգը եւս 40 ավագ դպրոցներ ստեղծելու: Ես ձեզ ասեմ, սեպտեմբերին մենք արդեն համոզվեցինք, որ, եթե մենք 30 դպրոցով ավագ դպրոցի ծրագիրը սկսեինք, ապա որեւէ լուրջ խոչընդոտ, բացի տեխնիկական խնդիրներից չէինք ունենալու:

Գույքով համալրելու խնդիրը, ըստ էության, կիսով չափ լուծված է այն իմաստով, որ կառավարությունը, ճիշտ է, մենք հաստատեցինք, որ 10 ավագ դպրոցով ենք սեպտեմբերին սկսում կրթական գործընթացը, բայց գույքի, գրենական պիտույքների, սարքավորումների, գրադարանների, այսինքն` տեխնիկական հագեցվածության բոլոր խնդիրները արդեն կառավարությունը հոգացել էր 30 դպրոցների համար: Հետեւաբար, այս տարի մենք ունենք խնդիր այն մնացած 20 դպրոցների տեխնիկական խնդիրները լուծելու համար:

Ինչ վերաբերում է հոսքային ուսուցման խնդիրներին, ապա այստեղ լուրջ որեւէ բարդություն չկա: Ի վերջո հաշվի առնենք, որ այս փորձնական ծրագրի այս ամիսների ընթացքում մենք պարբերաբար, նախարարությունը գրեթե 2 շաբաթը մեկ կազմակերպել է քննարկում ավագ դպրոցի ուսուցիչների եւ տնօրենների հետ: Ընդ որում դրանց արդեն վերջին ամիսներին սկսել են մասնակցել նաեւ այն դպրոցների տնօրենները, որոնք որ առաջիկա ծրագրով եւս 42 կրթական հաստատություն դառնալու են ավագ դպրոցներ:

Այստեղ փորձում ենք, իհարկե, բնականաբար, ես հեռու եմ այն լավատեսությունից, որ մենք ընդհանրապես խնդիրներ չունենք, բայց այդ բոլոր խնդիրները լուծելի են, այսինքն` անհանգստանալու հիմքեր չունենք, ունենք մտահոգություններ, որոնք աշխատանքային կարգով լուծվում են:

Ուսուցիչների վերապատրաստման հարցը: Վերջին 13 տարվա մեջ առաջին անգամ բարձր դասարանների ուսուցիչները կոմպլեքս վերապատրաստում անցան 2 ամսվա ընթացքում: Այս տարի մենք ավելի խորացված ձեւով կկրկնենք այդ վերապատրաստումները թե՛ նույն դպրոցների ուսուցիչների համար, թե՛ նոր ուսումնական այն հաստատությունների համար, որտեղ որ ավագ դպրոց է լինելու:

Ամենակարեւոր բարդությունը, որ դուք նշում եք մարզերի հետ կապված: Մենք պայմանավորվել ենք, որ որեւէ գյուղական վայրում կրթական հաստատություն չի աղճատվելու միայն այն հանգամանքով, որ ավագ դպրոցը կարող է տեղափոխենք: Մայրաքաղաքում եւ քաղաքային շրջաններում ավագ դպրոցների ձեւավորման տեխնոլոգիան այլ է: Նրանց հարակից դպրոցները փոխանցում են ավագ դպրոցին իրենց 10, 11 եւ 12-րդ դասարաններին:

Գյուղական որեւէ շրջանում այս փորձը մենք չենք կիրառի, բայց մի քանի գյուղերի համար կստեղծենք հենակետային մեկ ավագ դպրոց, կտրամադրենք բոլոր հնարավորությունները` այդ թվում տրանսպորտային, որպեսզի մարդկանց համար մատչելի լինի ավագ դպրոց այցելել, բայց պարտադրաբար ավագ դպրոց գյուղական շրջաններում մենք չենք իրականացնի: Արդեն իսկ ունենք մոտեցումը, որ այս տեխնոլոգիան իրեն կարող է եւ արդարացնել: Շատերը պատրաստ են օգտվել դրանից:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Հ.ԲԻՇԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իմ կողմից շատ հարգելի նախարար, պարզապես, ինձ մի բան է մտահոգում, եւ ինչու՞ չէ մարզերի, եւ ինչու՞ չէ Երեւանի, որովհետեւ ես վերջերս խոսել եմ մի քանի տնօրենների հետ Երեւանի համայնքների հետ կապված: Հիմնականում մտահոգություն ունեն աշխարհագրական առումով հաշվի առնել, էսպես ասած, թաղամասերով, հա՞: Ես խնդրում եմ, դուք ուշադրություն դարձրեք:

Նախնական քննարկմանը ես կուզենայի, որ մասնակցեի, որովհետեւ հանդիպելով իրենց գուցեեւ այդ քննարկումները կաջակցեն, որ, ուղղակի, այդ մտահոգությունը վերանա: Շնորհակալություն:

Ս.ՍԵՅՐԱՆՅԱՆ

-Անպայման, շնորհակալություն: Մենք բոլոր քննարկումները իրականացնում ենք բոլոր տնօրենների հետ համախորհուրդ` հաշվի առնելով նաեւ Երեւանում մասնավորապես քաղաքապետարանի կարծիքը, որպեսզի չստացվի, որ ավագ դպրոցների կուտակում լինի առանձին թաղամասերում, իսկ այլ թաղամասերում բաց տարածքներ առաջանան:

Առաջիկայում այդ քննարկումները նորից կվերսկսենք, որպեսզի կառավարությանը ներկայացնենք վերջնական ցանկը 42 նոր ուսումնական հաստատությունների: Անպայման ձեզ կհրավիրենք այդ քննարկումներին: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Սուքիաս Ավետիսյան, 2-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Արծրունի Աղաջանյանը:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի կառավարություն, իմ հարցադրումը երկու մասից է բաղկացած: Բնական է, առաջինին պատասխան չեմ ակնկալում, բայց հնչեցնելու եմ, որովհետեւ խնդրել են Արթիկի տարածաշրջանի Վարդակար գյուղի բնակիչները, որոնք, կարծես թե, այսօրվա վիճակով չունեն դպրոցի շենք, որը վթարային է:

2005 թվականից նախահաշվային փաստաթղթերը պատրաստ  է եւ, բնական է, արդեն ուշ է, որպեսզի 2009 թվականին այդ դպրոցի շենքի շինարարությունը ընդգրկվի համապատասխան շինարարության ցանկերում:

Եվ խնդրել են, չնայած նաեւ եղել է պատասխանը կառավարության, խնդրել են, որպեսզի անպայման 2010-2012 թվականների միջնաժամկետ ծրագրերում ընդգրկվի, որովհետեւ արդեն 4 տարի է դպրոցի երեխաները, կարծես թե, վախենում են հաճախել դպրոց, եւ ծնողներն էլ ամեն տարի փորձում են այդ մասին տեղյակ պահել, ահազանգել, դիմել են կառավարություն, ստացել են պատասխանը: Սա, ուղղակի, հնչեցնելու կարգով, եւ նաեւ խնդրանք, որպեսզի անպայման մենք առաջիկա ծրագրում ընդգրկենք:

Իսկ հիմնական հարցը վերաբերում է ՀՀ վարչապետին կից ստեղծված հակաճգնաժամային օպերատիվ շտաբին: Ուրեմն, գեոֆիզիկայի եւ ինժեներային սեյսմալոգիայի ինստիտուտի գիտնական ինժեներները երկու առանձին ծրագրեր են ներկայացրել օպերատիվ խմբին:

Այդ ծրագրերը մերժվել են, եւ հիմա խնդրում են, որպեսզի մեկ անգամ եւս այդ ծրագրերը ներկայացնեն, որովհետեւ այնտեղ իրենք հստակ նախատեսում են ինչքան աշխատած տեղ է ստեղծվում, ինչքան տարվա ընթացքում, եւ նաեւ արտադրում են սարքավորումներ, այսինքն` կարող են արտադրել սարքավորումներ, որոնք սպառում կունենան սեյսմիկ ծառայության բնագավառում եւ Հայաստանում, եւ իրենք պայմանագրեր ունեն, կարող են այդ սարքերը վաճառել եւ՛ Սիրիա, եւ՛ Պարսկաստան, ինչպես նաեւ կան այլ ծրագրեր, որոնք նորից մերժվել են:

Ուղղակի, խնդրել են հարց բարձրացնենք, թե արդյոք հնարավո՞ր է մեկ անգամ եւս դիմել այդ ծրագրերով, կամ օպերատիվ շտաբի անդամներից, եթե հնարավոր է մարդիկ հաճախեն Շիրակի մարզ, այնտեղ հանդիպեն այդ մարդկանց հետ, մեկ անգամ եւս քննարկեն ծրագրերը, որպեսզի կարողանան իրենք այդ ծրագրերը իրականացնել: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Պարոն Ավետիսյան, կառավարությունը խնդրում է գրավոր հարցին պատասխանի, եթե դեմ չեք: 2-րդ խոսափող:

Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ

-Դեմ չենք, կարող ենք գրավոր ներկայացնել ավելի մանրամասն ծրագրերով:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալ ենք: Արծրունի Աղաջանյան, 3-րդ խոսափող: Նախապատրաստվի Վիկտոր Դալլաքյանը:

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Իմ գործընկերը եւ ես, եթե ոչինչ չասենք, ապա բոլորը կզգան, որ մենք Շիրակից ենք: Պարոն Աբրահամյան, իմ հարցը եւս նմանատիպ հարց է: Կառավարության հաստատված ծրագրում նշվել է որպես գերակա ուղղություն մարզերի համաչափ զարգացումը: Եվ այդ առումով ողջունելի է վերջին շրջանում ձեռնարկած քայլերը, որոնք հնարավորություն են տալիս փոքր եւ միջին բիզնեսին դիմակայել տնտեսական ճգնաժամի հետեւանքները եւ որոշակի մեղմացնել այն:

Սակայն, այդ ցանկում մինչեւ այժմ, ճիշտն ասած, չենք նկատել Շիրակի մարզի որեւէ փոքր եւ միջին ձեռնարկատիրոջ աջակցության ցուցաբերում: Եվ հարցը ես բարձրացնում եմ ոչ այն պատճառվ, որ ես կամ Սուքիասը Շիրակի մարզից ենք, այլ այն պատճառով, որ մարզը համարվում է Հայաստանի ամենաաղքատ մարզը, մարզը համարվում է ՀՀ գործազուրկներով ամենահարուստ մարզը: Ցավալի է, բայց այդպես է:

Եվ նաեւ ես շատ ուրախ կլինեի, որ այս տարի նույնպես արտագնա աշխատանքի մեկնեին այնքան աշխատողներ, ինչքան անցյալ տարի: Ցավոք սրտի, տենդենց կա, որ գնացողներից մի մասը արդեն վերադառնում են, ովքեր հունվարին են գնացել, այսինքն` նրանց թիվը եւս ավելանալու է:

Այդ առումով, միանշանակ, անհրաժեշտ է նաեւ Շիրակի մարզում աջակցության ծրագրեր իրականացնել, եւ այդ առիթով ինձ են նաեւ դիմել Մարալիկի բամբակամանվածքային ֆաբրիկայի հարկադիր պարապուրդի մեջ գտնվող աշխատողները, որոնք տեղյակ են, որ ղեկավարությունը   ՓՄՁ-ի զարգացման կենտրոնի հետ համատեղ ներկայացրել է ծրագիր, պետության ֆինանսական աջակցության ծրագիր:

 Այդ ծրագիրը, ճիշտն ասած, 52 կազմակերպության մեջ անցել է առաջին քննարկումը, եւ 9 կազմակերպության հետ միասին ներկայացվել է օպերատիվ շտաբի քննարկմանը: Նրանք հետաքրքրվում են թե հույս ունենա՞ն, որ այդ ծրագիրը աջակցություն կստանա պետության կողմից, կառավարության կողմից:

Եվ, որի արդյունքում նաեւ ասեմ, որ 300 աշխատատեղ է բացվելու, որտեղ աշխատելու է եւ՛ Արթիկի տարածաշրջանից, եւ՛ Մարալիկի տարածաշրջանից: Բացի այդ, այդ ֆաբրիկայի աշխատանքը հնարավորություն կտա թեթեւ արդյունաբերության նաեւ այլ գործարանների` Գյումրու, Արթիկի, Մարալիկի եւ գորգագործական ֆաբրիկաների աշխատանքին:

Ինձ թվում է, որ սա այն հարցն է, որի լուծումը մեծ արձագանք կգտնի եւ դրական ազդեցություն կունենա մարզի եւ՛ պարապուրդի մեջ գտնվող բանվորների, եւ՛ նաեւ այն գործազուրկ մարդկանց համար, որոնք աշխատանք են փնտրում:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Շիրակից պատգամավոր Արծրունի Աղաջանյանի հարցին կպատասխանի ՀՀ փոխվարչապետ, տարածքային կառավարման նախարար Արմեն Գեւորգյանը: Շեշտեցի, որ մի անգամ եւս Շիրակի պատգամավոր է:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Հա, մենք բոլորս Շիրակի մարզից ենք: Պարոն Աղաջանյան, ձեր բարձրացրած հարցադրումը, իրոք, տեղին է, եւ անկեղծ պետք է ասեմ, որ օր չկա, որ մենք չզբաղվենք նմանատիպ խնդիրներով: Դա չի վերաբերում մենակ Շիրակի մարզին, այլ ամբողջ հանրապետությունով մեկ:

Եվ դուք ճիշտ նշեցիք, փոքր եւ միջին ձեռնարկությունների զարգացման այդ կենտրոնը բոլոր 10 մարզերում վերջի 4, 5 ամիսների ընթացքում ուսումնասիրություններ է կատարել այդ ոլորտում հնարավոր ծրագրերը վեր հանելու, բացահայտելու, ուսումնասիրելու եւ անհրաժեշտ բիզնես ծրագրեր նախապատրաստելու համար, որպեսզի կառավարությունում քննարկենք:

Մոտ 2 ամիս առաջ մենք վարչապետի մասնակցությամբ եւ մարզպետների մասնակցությամբ նմանատիպ ծրագրեր քննարկել ենք: Եվ այդ փաթեթը այսօր գտնվում է կառավարությունում, մեկ առ մեկ բոլորը ուսումնասիրվում է: Եվ ուզում եմ ասել, որ, եթե ծրագիրը գրագետ է կազմված եւ երեւում է դրա հեռանկարները` այդ թվում իրացման, ապրանքների արտադրության, կազմակերպման եւ այլն, երեւի, նկատել եք, որ մերժում չի լինում:

Ինչեւիցե, կոնկրետ Մարալիկի այդ ձեր նշած գործարանի հետ կապված ուսումնասիրությունները դեռ շարունակվում են: Հենց որ պատրաստ լինի պատասխանը, ես կարծում եմ, հենց ներկայացուցիչներին էլ տեղյակ կպահենք արդյունքների մասին:

Իսկ կոնկրետ Շիրակի մարզի հետ կապված, ես կարծում եմ, այս տարի հենց սկսվեն այդ վերականգնողական շինարարական աշխատանքները անօթեւանների բնակապահովման մասով, այնտեղ ավելի մեղմ կլինի իրավիճակը, ինձ թվում է, որովհետեւ մենք, անցած անգամ ես ասացի, որ պայմանավորվածություն ունենք, որ պետք է փորձենք մաքսիմում ամեն ինչ անենք, որ եւ՛ աշխատուժը տեղացիները լինեն, եւ՛ տեղի արտադրություններում արտադրվեն այն հիմնական շինանյութերը կամ օգտագործվող շինարարության մեջ պարագաները, որտեղ առկա են տեղում:

Եվ, ոնց որ թե, ինչքան ես արդեն տեղյակ եմ այնտեղ այդ շինարարական ուժի հավաքագրումը սկսվել է, եւ պրոբլեմներ չպետք է ունենանք: Մեկ լրացուցիչ հանգամանք էլ: Մենք այս տարի պատրաստվում ենք նախարարությունում 3 մարզերի կտրվածքով համալիր զարգացման ծրագրեը պատրաստել: Շիրակի, Լոռու եւ Սյունիքի մարզի համալիր զարգացման ծրագրերն ենք պատրաստելու, որտեղ նաեւ անդրադարձ է լինելու ձեր մատնանշած հարցերին:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Ա.ԱՂԱՋԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գեւորգյան, ըմբռնումով մոտենալու համար: Ասեմ, որ շատ ողջունելի է շինարարական աշխատանքները, բայց ասեմ, որ այն հարցը, որը մենք բարձրացնում ենք, հատկապես այդ ոլորտում աշխատելու են կանայք:

 Եվ ինձ թվում է, որ մենք կարող ենք պարոն Ավետիսյանի հետ տեղյակ պահել այն երկու ձեռնարկությունը, որ աջակցություն է ստանալու Շիրակի մարզից կլինեն այս 2-ը, որոնց մասին մենք խոսեցինք, եւ նախնական ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել, որ իսկապես հարցը քննարկման փուլում է գտնվելու եւ դրական լուծում է ստանալու: Շնորհակալություն:

Ա.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Հիմա դժվարանում եմ ասել լուծման մասին, բայց կարող եմ արձանագրել, որ դրական փորձ է, պառլամենտական լոբիզմ է: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող` Վիկտոր Դալլաքյան: Նախապատրաստվի Արտյուշ Շահբազյանը:

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Աբրահամյան: Քանի որ իմ գործընկերը ներկայացավ, ես եւ ՀՀ վարչապետը ընդամենը միամիտ լոռեցիներ ենք եւ ասեմ, որ դուք, պարոն Աբրահամյան, իրավացի չեք, պարոն Ներսես Երիցյանը երեկ, ըստ էության, մեզ թրաֆիքինգի եւ գորգագործության նրբերանգների մասին շատ, ըստ էության, պարզաբանումներ տվեց:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Բայց ես այսօրվա մասին խոսեցի, պարոն Դալլաքյան:

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Ինձ թվում է, որ հումորը բոլորը ընկալեցին: Այժմ հարցի մասին: Հարցը, որը ես ուզում եմ բարձրացնել ունի սոցիալական եւ ինչու՞ չէ նաեւ քաղաքական լուրջ հնչեղություն: Գազի, էլեկտրաէներգիայի, ջրի սակագների առաջիկա բարձրացումները, ըստ էության, կարգավորող հանձնաժողովը ստացել է համապատասխան հայտեր, եւ փետրվարի 27-ին դա տեղի կունենա, ցավոք սրտի: Եվ գազի, ջրի, էկելտրաէներգիայի սակագների թանկացումները ֆինանսատնտեսական ծանրագույն ճգնաժամի պայմաններում կարող են ունենալ սոցիալական լուրջ հետեւանքներ:

Նաեւ հավելեմ, որ այս թանկացումները անխուսափելիորեն կարող են հանգեցնել առաջին անհրաժեշտության ապրանքատեսակների` մասնավորապես սննդամթերքի թանկացումներին: ՀՀ-ում կա 530.000 թոշակառու, մոտ 200.000 նպաստառուներ, 110.000 հաշմանդամներ, այսինքն` ավելի քան մեկ մլն մարդ խոցելի վիճակում է, եւ այս թանկացումներից, անկասկած, կտուժեն հատկապես բնակչության անապահով խավերը:

Նաեւ ԱԺ-ում շրջանառության մեջ է Մաքսային օրենսգրքում համապատասխան փոփոխությունները, որով խրախուսվում է ներքին արտադրությունը, ես սա շեշտում եմ, բայց մի շարք ապրանքատեսակների նկատմամբ` մսամթերք, ձու, ձեթ եւ այլն կիրառվում է որոշակի մաքսադրույքի բարձրացում, եւ սա նույնպես կարող է հանգեցնել լրացուցիչ թանկացումների:

Հարց` այս պայմաններում կոնկրետ ՀՀ կառավարությունը ի՞նչ գործնական եւ հասցեագրված քայլեր է իրականացնում մասնավորապես բնակչության անապահով խավերին առաջիկա ցնցումներից զերծ պահելու համար: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Արսեն Համբարձումյան` ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար:

Ա.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Դալլաքյան, հարցի համար: Խնդիրը, իրոք, արդիական է, թեեւ կարծում եմ, ճիշտ կլինի սպասենք մինչեւ սակագները կարգավորող հանձնաժողովը վերջնական որոշումները կկայացնի սակագների բարձրացման հետ կապված, բայց, ամեն դեպքում, այդ հնարավոր բարձրացումները նկատի ունենալով դեռեւս անցած տարի կառավարությունը համապատասխան նախատեսումներ արել է, դրանք արտացոլված են նաեւ 2009 թվականի պետական բյուջեում: Մասնավորապես այն բարձրացումները, որ տեղի են ունեցել 2009 թվականի հունվարի 1-ից կենսաթոշակների, նպաստների, դրամական օգնությունների եւ վճարների գծով:

Նաեւ նկատի ենք ունեցել մասնավորապես գազի գնի սակագների հետ կապված հնարավոր բարձրացումը: Գոնե գազի սակագնի հետ կապված գիտեինք դեռեւս անցած տարի, որ հնարավոր է այդ բարձրացումը լինի, եւ այդ հանգամանքը հաշվի առել ենք:

Մեր հաշվարկներով հնարավոր բարձրացման արդյունքում միջին վիճակագրական սպառողի համար, ընտանիքի համար գազի սակագնի բարձրացումը կբերի լրացուցիչ շուրջ 100-150 դրամի ավել ծախս: Դա, չեմ կարծում, որ մեծ գումար է այս բարձրացումների ֆոնի վրա, այլ խնդիր, որ պիտի գնահատենք, եթե այլ բարձրացումներ եւս տղի ունենան դրա ընդհանուր ազդեցությունը ինչքան կլնի:

Թվերը, որ դուք մատնանշեցիք մի փոքր այլ է: Իրականում մեր երկրում ոչ թե 200.000 նպաստառու ընտանիք կա, այլ ընդամենը, այս պահի դրությամբ, շուրջ 106.000, եւ մոտավորապես 6-7000 ընտանիք միանվագ դրամական օգնություն է ստանում, իսկ հաշմանդամների թիվը ոչ թե 110.000 է, այլ 170.000: Այսինքն` իրականում շատ ավելի մեծ թվով սոցիալապես անապահով քաղաքացիների հետ գործ ունենք, եւ այն բարձրացումները, որ իրականացրել ենք, մտածում ենք, որ այդ բարձրացումները հնարավորություն կտան, որպեսզի մարդիկ կարողանան իրենց կոմունալ կենցաղային ծախսերը հոգալ, եւ այս ավելացումների հաշվին հնարավորություն ունենան կարագավորեն իրենց սոցիալական խնդիրները:

Այս բարձրացումները վերաբերում է նաեւ Հայրենական մեծ պատերազմի հաշմանդամներին, զոհված ազատամարտիկների ընտանիքներին եւ նմանատիպ կատեգորիայի քաղաքացիներին տրվող դրամական բավարարմանը, որոնց պարագայում եւս 2009 թվականի հունվարի 1-ից բարձրացումներ եղել են 20 տոկոսի չափով: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-2-րդ խոսափող:

Վ.ԴԱԼԼԱՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Համբարձումյան, շնորհակալ եմ պատախանների համար: Ձեզ տեղյակ պահեմ, որ կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ պարոն Նազարյանը այդ ամբիոնից արդեն ներկայացրել է ԱԺ-ի համապատասխան ծրագիրը, որը մենք ընդունել ենք ի գիտություն: Այսինքն` այդ թանկացումները անխուսափելի են: Սա` մեկ:

2-րդը` դուք նշեցիք, որ պետական բյուջեում համապատասխան միջոցներ դուք նախատեսել եք: Իմ մատնանշած օրենքի նախագիծը, որը վաղը, հավանաբար, կքննարկվի` Մաքսային օրենսգրքում փոփոխությունները, նախատեսում է լրացուցիչ պետական բյուջե բերել 12 միլիարդ գումար դրամ, այսինքն` դուք այդքան գումար առայժմ չունեք, եւ հենց դա է հանգեցնելու լրացուցիչ թանկացումների: Ես դրա մասին ասացի:

 Եվ ամենակարեւորը` ՀՀ վարչապետը հայտարարել է, որ 2009 թվականը լինելու է օլիգարխներին հարկային դաշտ բերելու տարի: Բերեք օլիգարխներին հարկային դաշտ, եւ համապատասխան խնդիրները լուծեք: Այս հարցում որեւէ փոփոխություն, որեւէ քայլ տեղի չի ունեցել: Այսինքն` ես ունեմ մտահոգություն, որ սոցիալական լարվածությունը կարող է հանգեցնել սոցիալական ցնցումների:

Տա Աստված, որ ես սխալվեմ, բայց կա աքսիոմատիկ ճշմարտություն, եթե որեւէ կառավարություն կամ իշխանություն չի լուծում ժողովրդի հարցերը, ժողովուրդն է լուծում այդ իշխանության եւ կառավարության հարցերը: Ես ընդամենը ձեզ զգուշացնում եմ: Շնորհակալություն:

Ա.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Դալլաքյան:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Զգոն եղեք, զգոն:

Ա.ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ

-Ինչ վերաբերում է մարդկանց սոցիալական պահանջմունքները լիարժեք բավարարելուն, եւ աշխատանքի համար արժանապատիվ պայմաններ ստեղծելուն, պիտի անկեղծորեն խոստովանեմ, որ մենք դեռ հսկայական անելիքներ ունենք: Անշուշտ, այստեղ աշխատելու խնդիր ունենք, եւ դա ժամանակ է պահանջելու: Ես հեռու եմ այն մտքից, որ այսօր մեր կողմից իրականացվող սոցիալական քաղաքականության արդյունքում մենք լիարժեք կերպով կարողանում ենք լուծել այն բոլոր սոցիալական խնդիրները, որ մեր երկրում կան:

Բայց այն միջոցները, որ հատկացվում են պետական բյուջեից, եւ այն ծրագրեը, որ իրականացվում են, կարծում եմ, մեծապես փորձում են լուծել այն բոլոր խնդիրները, որ այսօր ունենք: Նկատի ունենալով նաեւ առկա ճգնաժամը, որովհետեւ ի վերջո ֆինանսական ճգնաժամը, բնականաբար, հանգեցնում է տնտեսական ճգնաժամին, տնտեսական ճգնաժամը անխուսափելիորեն սոցիալական խնդիրներ է առաջացնելու, շատ խորը սոցիալական խնդիրների պարագայում չի բացառվում նաեւ քաղաքական:

Բայց այսօրվա դրությամբ լուրջ մտահոգվելու խնդիր այս պահի դրությամբ չունենք, այսօր կան բավարար հնարավորություններ, միջոցներ եւ նախատեսվող քաղաքականության շրջանակներում բոլոր խնդիրները լուծվում են:

Ի՞նչ կլինի մի քանի ամիս հետո, ժամանակը միայն ցույց կտա: Ամեն դեպքում, մենք այսօր փորձում ենք առավելագույնս ապահովել հասցեականություն, ծախսերի արդյունավետություն, ժամանակին կատարում ենք վճարումները, եւ նաեւ մտածում ենք ինչ-ինչ սցենարների զարգացման դեպքում այլ քայլեր ձեռնարկելու մասին եւս: Շնորհակալություն:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Արտյուշ Շահբազյան` 3-րդ խոսափող:

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Իմ հարցը նույն պրոբլեմին է վերաբերում, սակայն այլ տեսանկյունից է, եւ ուղղված է էներգետիկայի նախարար պարոն Մովսիսյանին: Պարոն Մովսիսյան, իհարկե, այս խնդիրը` առաջիկա թանկացումները գազի եւ ոչ միայն գազի, այսօր ժողովրդին ամենաշատ հուզող եւ շրջանառվող թեմաներից մեկն է: Մասնավորապես, ինչպես նաեւ այդ մասին գրում են թերթերը, տեսակետ կա, որ գազը մենք ներմուծում ենք մեկ գնով, սակայն սպառողին հասնում է զգալիորեն բարձր, բարձրացված գնով: Արդարացվա՞ծ է արդյոք այս չափով բարձրացումը:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Արմեն Մովսիսյան` ՀՀ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարար:

Ա.ՄՈՎՍԻՍՅԱՆ

-Ինչպես նշվեց, ամենագլխավոր էներգակիրը, որը այսօր ներ է կրվում Հայաստան դա գազն է, որի թանկացումը, ինչպես գիտեք, բավականին ազդեցություն կունենա սակագների վրա: 110 դոլարից ապրիլի 1-ից գազը Հայաստան կմտնի 154 դոլարով: Այդ հաշվարկները, որոնց մասին որ դուք ասում եք, դա բավականին պարզ տեսք ունեն, եւ ցանկացած մարդ կարող է նստել եւ հաշվարկել:

Գազը սահմանից ներս անցնելուց հետո, այդ ամբողջ խողովակաշարերով տեղափոխվելուց ինչպիսի՞ կորուստներ է ունենում, ինչպիսի՞ շահագործման ծախսեր են անհրաժեշտ, որպեսզի այդ ամբողջ գազատարները, որոնց երկարությունը շուրջ 2000 կիլոմետր եւ ավելին է կազմում Հայաստանի տարածքում սպասարկվի, շահագործվի, ինչպիսի՞ ավելացված արժեքի հարկ է առաջանում դրա վրա: Սա է ընդամենը հաշվարկների հիմքում դրված:

Ես չեմ ուզում կոնկրետ թվեր ներկայացնեմ, քանի դեռ հանձնաժողովը չի հրապարակել հաշվարկների արդյունքները, սակագները, որպեսզի չդառնա, որ ինչ-որ ձեւով փորձում ենք ուղղորդել սակագների գոյացման քաղաքականությունը: Այդ հաշվարկները կան, բոլորը դրվելու է ինտերնետային կայքում, բոլորը բաց են լինելու, եւ կարող են բոլորը նայել եւ ուսումնասիրել, թե ո՞ր կոմպոնենտի վրա, ո՞ր բաղադրիչի վրա ինչպիսի ծախս է կատարվում:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-3-րդ խոսափող:

Ա.ՇԱՀԲԱԶՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն նախարար, ես էլ միտումնավոր չուզեցի էստեղ թվեր ներկայացնել: Խնդիրն այն է, որ այդ, ինչպես դուք ասացիք շահագործող եւ սպասարկող կազմակերպություններն էլ ծախսեր են անում, որ երբեմն թվում է անտրամաբանական բարձր գումարներ, այսինքն` էնտեղ այդ ամբողջ մի համակարգ է գործում: Հիմա այսօր գրեթե պետական այդպիսի սպասարկման համակարգ չկա, տրված է մասնավորին, եւ մասնավորն էլ գներ է դրել, որ, չգիտեմ, որքանով է ճիշտ ու տրամաբանական, որովհետեւ նույն աշխատանքի համար այլ վայրում ստանում են, շատ դեպքերում, շատ ավելի ցածր, կամ նույն ապրանքը այլ դեպքում մեկ այլ, լրիվ այլ գին ունի:

Ես կխնդրեի, որ դուք նաեւ սրա վրա ուշադրություն դարձնեիք, եւ այդ սպասարկող կազմակերպությունների ծախսերը, իսկապես, որքանով են տրամաբանված, եւ արդյոք դա այն անհրաժեշտ նվազագույնն է, որ պիտի նրանց տրվի: Այս խնդիրը նույնպես ուսումնասիրեք:

Ա.ՄՈՎՍԻՍՅԱՆ

-Նախկինում սպասարկման որոշ ծառայություններ, ինչպես դուք նկատել էիք դա մասնավորի մոտ էր, որպեսզի մրցակցություն լիներ, եւ ամենաէժան գները ձեւավորվեին: Սակայն, տարիների փորձը ցույց տվեց, դա բերեց նրան, որ վթարների թիվը հանրապետությունում բավականին ավելացավ, որը արդյունք էր նրան, որ սպասարկումը նախընտրում էին գնել ավելի էժան, հին խողովակներով, հին օգտագործված կռանիկներով, չգիտեմ ինչերով, որը բերում էր նրան, որ ահավոր վթարներ էին տեղի ուենում: Եվ հիշում եք, որ տարի չկար, որ մի քանի ընտանիքներ, ուղղակի, տարեկան զոհեր չունենային:

 Բայց հիմա սպասարկումը տեղափոխված է «Հայռուսգազարդ» ընկերություն, իրականացվում է «Հայռուսգազարդ» ընկերության միջոցով: Իրականացվում է այն ռեալ գներով, այդ գները ոչ թե ինչ-որ մեկը նստում, որոշում է, այլ նախօրոք ամբողջ շուկան է  ուսումնասիրվում, համապատասխան մրցույթներ են անցկացվում, այդ գները համապատասխանեցվում են, համաձայնեցվում են հանձնաժողովի հետ, որից հետո նոր արդեն իրականացվում են այդ աշխատանքները:

Եվ կամայական գներ այստեղ, ուղղակի, հնարավոր չէ իրագործել, բայց արդյունքը նա է, որ տեսնում եք վերջին 2 տարիների ընթացքում բավականին վթարների թիվը քչացել է, եւ նման սարսափելի վթարներ, որոնք նախկինում ունեինք, ուղղակի, չունենք հիմա:

Հ.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարցերը սպառվեցին, նիստն ավարտվեց, կհանդիպենք վաղը: Ցտեսություն: