ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՄԻՔԱՅԵԼ ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆԸ
 
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: Պրն Մելքումյան, չե՞ք գրանցվում: Գրանցվել է 90 պատգամավոր: Քվորում ունենք, կարող ենք սկսել մեր աշխատանքները:

Հարգելի գործընկերներ, շնորհավորենք մեր գործընկերոջը՝ Կարեն Կարապետյանին, ծննդյան օրվա կապակցությամբ:

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Շնորհավորենք մեր մյուս գործընկերոջը՝ Կարեն Բեքարյանին, ծննդյան օրվա կապակցությամբ:

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Ցանկանանք քաջ առողջություն, աշխատանքային հաջողություններ, երջանկություն:

Հարգելի պատգամավորներ, քվեարկության է դրվում երեկ քննարկված նախագիծը: Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու հարցը: Քվեարկություն: Պրն Մելքումյանին գրանցեք, որ կարողանա քվեարկի:

Կողմ՝ 84: Պրն Մելքումյանը՝ 85, 86: Ներողություն 87:
Դեմ՝ 6
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է:

Հարգելի գործընկերներ, նախքան ընդհատված հարցին անդրադառնալը հիշեցնեմ՝ այսօր ժամը 10:30-11:30 տեղի կունենա Հանրապետության նախագահի ընտրությունը: Տեղեկացնեմ, որ ընտրություններին զուգահեռ գումարվելու են նիստեր եւ քննարկվելու են օրակարգային մյուս հարցերը: Քանի որ մեզ քննարկելու քիչ հարցեր են մնացել, պատգամավորներին խնդրում եմ մնալ շենքում, իրենց աշխատասենյակներում եւ դահլիճում, որպեսզի հետագայում կարողանաք մասնակցել քվեարկություններին:

Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք քննարկել Սահմանադրական դատարանի անդամի նշանակման հարցը: Այժմ ելույթի համար ձայնը տրվում է ԱԺ նախագահի տեղակալ Էդուարդ Շարմազանովին: Խնդրեմ, պրն Շարմազանով:

Է.ՇԱՐՄԱԶԱՆՈՎ

-Բարեւ ձեզ, ԱԺ մեծարգո նախագահ, մեծարգո պրն փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, նախ՝ ուզում եմ ես էլ շնորհավորել հարգելի պրն Կարապետյանին ծննդյան օրվա առթիվ, հարգելի պրն Բեքարյանին ծննդյան օրվա առթիվ եւ ցանկանալ առողջություն եւ բեղմնավոր աշխատանք:

Հարգելի գործընկերներ, այսօր մենք քվեարկելու ենք Սահմանադրական դատարանի անդամի թեկնածուի հարցը, եւ ԱԺ նախագահը մեր դատին է ներկայացրել պետական, իրավական հարցերի եւ մարդու իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովի արդեն նախկին նախագահ, նախկին արդարադատության նախարար, ԱԺ աշխատակազմի ղեկավար-գլխավոր քարտուղար (նախկին) մեր սիրելի ընկեր Հրայր Թովմասյանի թեկնածությունը: Ես անդրադառնալով պրն Թովմասյանի թեկնածությանը ուզում եմ ասել, որ ամիսներ առաջ պատիվ եմ ունեցել պրն Թովմասյանին ներկայացնելու, որպես պետական, իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում եւ կփորձեմ պրն Թովմասյանին ներկայացնել 3 ասպեկտով՝ որպես մարդ, որպես քաղաքական գործիչ եւ որպես իրավաբան:

Շատ կարեւոր է պետական գործչի մարդկային, բարոյական արժանիքները: Միգուցե ես սուբյեկտիվ կլինեմ, որովհետեւ մենք ունենք շատ լավ ընկերական հարաբերություններ եւ տարիներ շարունակ    կողք կողքի աշխատել ենք, բայց պետք է նշեմ, որ պետական քաղաքական գործչի համար շատ անհրաժեշտ է էն արժեքային համակարգը, որը նա պետք է ունենա: Եվ Գարեգին Նժդեհը հստակ ասում էր, որ պետական գործչի մի ձեռքը պետք է լինի իր        ազգային-բարոյական օրենսգրքի վրա, իսկ մյուսը՝ արեւմուտքում, որպեսզի նա յուրացնի այնտեղի արժեքները: Հրայր Թովմասյանը պարզ, մաքուր հայկական ընտանիքի զավակ է: Սասունցի է, Սասունցի Պետրոսի ու Աբրահամի թոռն է եւ ինքն է իրեն ստեղծել. ո՛չ ազդեցիկ զանգահարող, ո՛չ ազդեցիկ քավոր, ո՛չ ազդեցիկ ծնողներ, ո՛չ քեռի կամ հորեղբայր, այլ մարդն իր գիտելիքների, իր ծնողների աշխատանքի, իր քրտնաջան աշխատանքի ընթացքում է հասել եւ՛ որպես ընդունելի քաղաքական գործիչ, եւ՛ որպես լավ իրավաբան: Այս տարիների ընթացքում պրն Թովմասյանն ապացուցել է մի բան, որ ինքը լինելով քաղաքական գործիչ, ես նույն բանն ասել եմ նաեւ իմ գործընկեր Գեւորգ Կոստանյանին, երբ որ ներկայացնում էի, ունի պատասխանատվության բարձր զգացում: Ինքը երբեք չի թաքնվել իր գործընկերների թիկունքում եւ երբեք չի վախեցել եւ ունեցել է խիզախություն իր կարծիքն արտահայտելու, անկախ նրանից էդ կարծիքը ընդդիմության մի հատվածին կամ իշխանության մի հատվածին դուր է գալիս, թե՞ չէ: Սա շատ կարեւոր սկզբունք է, որ պետք է ունենա եւ՛ քաղաքական, եւ՛ պետական գործիչը, եւ՛ առավել եւս մարդ, որ հավակնում է դառնալ Սահմանադրական դատարանի անդամ: Հրայր Թովմասյանը ունի էդ արժեքները: Եվ արդարադատության նախարարի պաշտոնում, եւ՛ ԱԺ աշխատակազմի ղեկավարի պաշտոնում, եւ՛ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում Հրայր Թովմասյանը ցույց է տվել, որ ինքը սկզբունքային գործիչ է, բայց ամենակարեւորը Հրայրը պետական մտածողության կրող է: Ինքն իր ողջ աշխարհընկալմամբ կապված է մեր հող ու ջրի հետ: Ինքը հող ու ջրի մարդ է, ինքը «Էրգրից» եկած էդ արժեքային համակարգն է իր մեջ կրում, ինքը միավորում է, ըստ իս, Արեւմտյան Հայաստանը ու Արեւելյան Հայաստանը, որովհետեւ իր մեջ կա եւ Սասունը, եւ մայրաքաղաք Երեւանը: Իսկ որպես իրավաբան այստեղ պրոֆեսիոնալ իրավաբաններն արդեն ասեցին, ես ընդամենն ասեմ, որ Հրայր Թովմասյանը պատիվ է ունեցել հեղինակելու եւ՛ «Երեւանի մասին» օրենքը, եւ՛ Սահմանադրական փոփոխությունների հեղինակներից մեկն է, իսկ էսօր ճակատագրի բերմամբ ինքը գնում է Սահմանադրական դատարան, եթե բնականաբար մենք կողմ քվեարկենք, եւ արդեն տեսական իր մեկնաբանությունները պետք է կիրառի որպես Սահմանադրական դատարանի անդամ:

Ես կարծում եմ, որ Հրայր Թովմասյանը կառաջնորդվի հին հռոմեական հայտնի սկզբունքով, այն է՝ ճշմարտությունը ընկերությունից վեր է: Եվ իր համար պետական շահը կլինի ամենաբարձրը եւ իր բոլոր որոշումներում, իր գործընկերների հետ, Հրայր Թովմասյանը, ինչպես մինչ օրս, կառաջնորդվի պետական շահերի գերակայությամբ:

Ես ցանկանում եմ մեզ բոլորիս, որպեսզի մենք հստակ, անկախ մեր քաղաքական նախասիրություններից, համախմբած, միասնական ձայն տանք Հրայր Թովմասյանին: Իսկ կլինեն մարդիկ, ովքեր որ կքննադատեն, դա էլ է նորմալ, որովհետեւ էդ մարդիկ քննադատել են երեկ, քննադատում են էսօր եւ քննադատելու են վաղը: Ինչպես ասում էր Բրիտանիայի նախկին վարչապետ Մարգարետ Թետչերը՝ եթե նույնիսկ Հրայր Թովմասյանը ծովի վրայով քայլի, Հրայրին կմեղադրեն լողալ չիմանալու մեջ: Շնորհակալ եմ ուշադրության համար:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Շարմազանով: Նիկոլ Փաշինյան: Խնդրեմ, պրն Փաշինյան:

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկնայք եւ պարոնայք, քննարկում ենք Հրայր Թովմասյանին Սահմանադրական դատարանի անդամ նշանակելու հարցը, եւ ըստ տարածված լուրերի՝ հենց Թովմասյանը Գագիկ Հարությունյանին մի կամ մեկուկես ամսից կփոխարինի Սահմանադրական դատարանի նախագահի պաշտոնում: Եվ ես հիմա պատեհ եմ համարում Հրայր Թովմասյանի վերջին 15, 16 տարվա կենսագրությանն անդրադառնալը: Ընդ որում՝ ուշադրություն դարձրեք ոչ թե նրա անձնական հատկանիշները բնորոշելու, այլ Հայաստանում ընդհանրապես քաղաքական գործունեության, աշխատանքային առաջընթացի մի շարք նրբություններ վեր հանելու համար: Էլի եմ կրկնում, ոչ թե Հրայր Թովմասյանի անձին եմ անդրադառնում այսպիսով, այլ կարիերայի, աշխատանքային առաջընթացի Հայաստանյան բանաձեւերին: Երեկ ես, ի դեպ, հարց տվեցի պրն Թովմասյանին՝ նրա եւ «Ժառանգություն» կուսակցության առնչությունների մասին եւ հարցիս մեջ հարցրել էի, արդյո՞ք նա «Ժառանգություն» կուսակցության հիմնադիր անդամ չի եղել ու նա այս հարցին պատասխանելիս ասաց, որ ոչ սխալվում եք, ես հիմնադիր անդամ չեմ եղել եւ տպավորություն էր, որ ընդհանրապես «Ժառանգություն» կուսակցության անդամ չի եղել: Մինչդեռ պրն Թովմասյանը եղել է «Ժառանգություն» ընդդիմադիր կուսակցության վարչության անդամ: Եվ էս պատասխանը, ի դեպ, ուզում եմ ասեմ, Հայաստանի դատական համակարգը ճիշտ էս նույն տրամաբանությամբ է աշխատում: Ես, կներեք, համեմատությունը ուղղակի էդ դեպքի համար չէ, եթե մեկի տնից գողություն են արել, դու չպետք է հույս ունենաս, որ ոստիկանությունը, դատարանը, մյուսները կգտնեն, կպատժեն: Դու պիտի ինքդ գնաս, հարց ու փորձ անես, տենաս ո՞վ կլինի, գնաս հետեւես գողին, գտնես գողոնը, գտնես վկաներին, գտնես էդ բոլորին, փողոցում բռնես, կապես, քցես մեշոկի մեջ, տանես ոստիկանություն, տաս մատնահետքեր, ամեն ինչն ապացուցես, որ իրավապահ համակարգը հնարավորություն չունենա ասի՝ չէ: Ես դրա համար էի ասում ԲԴԽ անդամների ընտրության ժամանակ մեր դատական համակարգի պրոբլեմը օրենքի մեջ չէ, որովհետեւ վերցնում ես դատավճիռը նայում ես՝ Քրեական դատավարության օրենսգրքին համապատասխանում է, Քրեական օրենսգրքին համապատասխանում է, ընթացակարգերին համապատասխանում է, մեջը տառասխալներ չկան, ամեն ինչ ամեն ինչին համապատասխանում է, միայն մի բանի չի համապատասխանում՝ ճշմարտությանը: Ինչ գրած է, ծայրից ծայր սուտ է գրած, այսինքն՝ սուտը համապատասխանում է Քրեական դատավարության բոլոր օրենսգրքերին, ուղղակի դա սուտ է, հասականում եք, ուղղակի ծայրից ծայր սուտ է:

Բայց վերադառնանք այն ժամանակները, երբ Հրայր Թովմասյանն ընդդիմադիր էր: 2010 թվականի հունիսի 29-ին նա հարցազրույց է տալիս «Ա1+»-ին եւ հայտարարում, մեջբերում եմ. «Մարտի 1-ի դատավարություններն ամոթ էին մեր երկրի համար: Մարտի 1-ի դեպքերի լավագույն հանգուցալուծումը համաներումը չէ, ես գտնում եմ, որ մարտի 1-ի դեպքերի լավագույն լուծումը հարուցված գործերի կարճումն էր այդ նույն ժամանակահատվածում» մեջբերման ավարտը: Եվ օ՜ հրաշք, 5 ամիս անց Հրայր Թովմասյանը նշանակվում է արդարադատության նախարար, այսինքն՝ նաեւ դառնում է քրեակատարողական հիմնարկների պատասխանատու քաղաքական ղեկավար եւ բանտերի քաղաքական ղեկավար, այսինքն՝ այն համակարգի ղեկավար, որտեղ գտնվում են այդ մարտի 1-ի խայտառակ դատավարությունների արդյունքում բանտերում հայտնված մարդիկ, այդ թվում նաեւ՝ ձեր խոնարհ ծառան, ձեր չէ, ժողովրդի խոնարհ ծառան: Բաղդասարյան հանգիստ, հանգիստ: Եվ ի՞նչ է տեղի ունենում դրանից հետո, արդյո՞ք մարտի 1-ի խայտառակ դատավարություններում բանտում հայտնված մարդկանց նկատմամբ ապօրինությունները պակասում են, նվազում են, ոչ, իհարկե, ավելի են ահագնանում, եւ ես դա կարող եմ ասել սեփական օրինակով, որ պրիմիտիվ մի հատ բան վերցնեմ. Գեւորգ Դանիելյանի ժամանակից սկսած իմ նամակները լկտի ձեւով չէին ուղարկում, որովհետեւ ես ամեն օր հոդված էի գրում թերթում, երբ որ Քրեակատարողական օրենսգիրքը շատ հստակ ասում էր, որ դատապարտյալն իրավունք ունի նամակագրության: Հրայր Թովմասյանը եկավ, նույն ձեւի շարունակեց եւ ասուլիսներ էր տալիս, ասում էր՝ սուտ են ասում, ըտենց բան չկա: Նամակներ, ի՞նչ նամակներ, ամեն ինչ օրինական է: Հիմա հարց. ինչի՞ էր մարտի մեկյան խայտառակ դատավարությունները քննադատող մարդը միացել այդ դատավարություններով բանտում հայտնված մարդկանց հետապնդումներին: Ինչո՞ւ, ի՞նչ է տեղի ունեցել: Շատ պարզ պատճառով, որովհետեւ նա արդեն գիծ էր անցել, ընդ որում, համոզված եմ, ես էդ ժամանակ մեկուսացած էի, երբ որ նախարար էր նշանակվել, համոզված եմ, քաղաքացիական հասարակությունից, նախկին ընկերներից շատերը քննադատել են, ասել են՝ բա Հրայր, բա դու ապօրինի ես էս համակարգը..., բա ամո՞թ չի գնացել ես մտել ես համակարգի մեջ: Եվ էս սիտուացիայում նա գիծ է անցել եւ հայտնվել է պարզ ընտրության առաջ, որովհետեւ հիմա, եթե նա ամեն ինչ չանի այ էս մեծամասնության կանոններին համապատասխան, նրանք կասեն. ահ չհասկացա՞նք է, քեզ բերել ենք ըստեղ, դու կարո՞ղ է գիտես եկել ես ըստեղ, որ էլի շարունակես քո ընդդիմադիր կամ ազատամիտ «զամաշկաները»: Էհ կհանեն դուրս, եւ էստեղ առաջանում է խնդիր, որ մարդու մոտ բնական վախ է առաջանում, ներողություն արտահայտության համար, «տարած հետ բերածի» կարգավիճակում չհայտնվել, ու ամեն օր ավելի ու ավելի պետք է ապացուցի Սերժ Սարգսյանի եւ նրա վարչակազմին իր հավատարմությունը: Էս է տրամաբանությունը, որովհետեւ արդեն հետ գնալու տեղ չկա էլ, արդեն էլ ի՞նչ ընդդիմադիր իշխանություն, գիծն անցել ես: Էդ օրինակը, ի դեպ, այս դահլիճում մի քանի անգամ ենք տեսել էս մեր քաղաքական կյանքում: Հետո բնականաբար էս գիծը շարունակվում է: 2012 թվականին Հրայր Թովմասյանն արդեն դառնում է «Հանրապետական» կուսակցության անդամ (նորից նախարար որպես), պաշտոնավարում է ԱԺ աշխատակազմի ղեկավար, մնացածը գիտեք: Հիմա էս ամեն ինչն ինչի՞ համար եմ ես ասում, արդյո՞ք Հրայր Թովմասյանի մասին լավ կամ վատ ինչ-որ բան ասելու համար, բացարձակապես: Ես ուզում եմ ցույց տալ, որ Հայաստանում ընդհանրապես քաղաքական առաջընթացի եւ աշխատանքային առաջընթացի եւ թույլ տվեք ասել որեւէ առաջընթացի մի հիմնական նախապայման գոյություն ունի. դու Սերժ Սարգսյանի թրի տակով անցե՞լ ես, թե՞ չես անցել: Եթե Սերժ Սարգսյանի թրի տակով չես անցել, ուզում ես Հրայր Թովմասյան, տո դաժե Գեւորգ Կոստանյան լինես, շանս չունես ընդհանրապես: Ինչքան լավ մասնագետ ուզում ես եղիր, Սահմանադրական դատարանի անդամ, Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ, դատավոր:

Ես Հայաստանում բազմիցս ականատես եմ եղել. երիտասարդության հետ կապված մի հատ էսպիսի ֆենոմեն կա: Մեկ էլ ինչ-որ առիթով գալիս են հանդիպման, վեր են կենում մի հատ բոցաշունչ ճառ են արտասանում, քննադատում, բան անում, որ իրենք ամբողջ կյանքով պատրաստ են մեռնել հանուն արդարության, մեկ էլ 3 օրից տեսնում ես հանրապետականի բրոշկեն դոշին խփած մայթով քայլում է: Արա, ասում ես, այ ընկեր, էս ի՞նչ նշան է, ներողություն եմ խնդրում նշանը, խնդրում եմ ընթացքում ինձ ուղղեք, եթե ես հանրապետականի մասին ոչ պատշաճ բառապաշար եմ օգտագործում: Ասում ես էս ի՞նչ է, ասում է՝ դե աշխատանքը, պապայի գործը, բանը, էն մեկը, սա է ֆենոմենը Հայաստանի, սա է խայտառակությունը: Հիմա կապ չունի Հրայր Թովմասյանը, ես չեմ քննարկում, ինքը արժանի՞ է լինել Սահմանադրական դատարանի անդամ եւ նախագահ, թե՞ արժանի չէ, ես ուրիշ բան եմ քննարկում: Նա կյանքում Սահմանադրական դատարանի անդամ եւ նախագահ չէր կարող լիներ եւ չէր լինի, եթե նա անցած չլիներ Սերժ Սարգսյանի թրի տակով : Էս է էսօր Հայաստանում քաղաքական առաջընթացի միակ ձեւը ու դրա համար էս ամեն ինչը տեղի է ունենում:

Հիմա մնացածը ինչ ասում են: Արտակ Զեյնալյանը հարցնում է.

-Բաղրամյան 26-ի հետ համաձայնեցնելու՞ ես, ասում է.

-Չէ, ի՞նչ Բաղրամյան 26:

Բան ասեմ, ճիշտ է ասում, որովհետեւ ինքն էսօր արդեն էն վախտ՝ 2010 թվից, գիտեր ի՞նչ է պետք Բաղրամյան 26-ին: Երբ որ պահին հոտառությունը կորցրեց, 3 րոպե հետո էլ ինքը ոչ Սահմանադրական դատարանի անդամ է, ոչ էլ որեւէ բան, այլ Արթիկ քրեակատարողական հիմնարկի իմ խցում նստած է, որեւէ պրոբլեմ չկա, պարզ, շատ պարզ բանաձեւ է: Հենց էս եմ ես ուզում, էս է Հայաստանում քաղաքական առաջընթացի բանաձեւը, եւ մի քիչ կավելացնեք:

Էս Հրայր Թովմասյանի թեման ավարտեցինք, ու էլի եմ ասում, էսօր մենք օրինակներով տեսանք, նույնիսկ Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամների ընտրության օրինակով տեսանք, որ գնում է ընդդիմության մեջ, տեսնում են շատ թե քիչ մասնագետներ կան, էսպես ասած, որ որոնք ինչ-որ մասնագիտական... սկսում են. այ ախպեր ի՞նչ գործ ունես դրանց հետ: Այ ցավդ տանեմ շատ-շատ քո հեռանկարը բանտն է կամ եսիմ ինչ, հազար ու մի բան կամ էլ վերջում՝ ի տոգում, ասելու են՝ ծախված ես էլի: Արի գործի, ի՞նչ գործ ունես այ ախպեր, արի՛, ավտո ծառայողական, հեռանկար, դաչա, սիրուն աղջկերք եւ այլն: Արի ըստե, որովհետեւ դու էնտեղ որեւէ հեռանկար չունես: Ու որ Հայաստանում խոսում են ժողովրդավարության մասին, Հայաստանում խոսում են չգիտեմ ընդդիմության գործունեության մասին, ձեռ են առնում, ուղղակի ձեռ են առնում: Եվ ժողովուրդը սա տեսնում է, նաեւ այս է պատճառը ինչ-որ մենք ու ըստեղ վեր ենք կենում, խոսում ենք, քննադատում ենք, վերջն ասում են. ահ մեկ ա շոու է էլի, էդ ի՞նչ եք ըտենց խոսում: Էս է էությունը:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Փաշինյան, քանի որ դուք 10 րոպե հետո նորից պետք է 10 րոպե խոսեք:

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Էլ չեմ խոսելու:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Էլ չե՞ք խոսելու:

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Չեմ խոսելու:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շատ լավ, ուրեմն դուք ձեր արտահերթ...

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Եվ վերջին բանն եմ ուզում ասել: Ես ուղղակի Բարձրագույն դատական խորհրդի... 30 վայրկյան, ավարտում եմ: Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի ընտրությունների ժամանակ ես մի կարեւոր բան մոռացա ասել Գեւորգ Դանիելյանի մասին: Երբ որ Գեւորգ Դանիելյանն արդարադատության նախարար էր, թեմայի հետ կապ ունի էլի, եւ նրան աշխատանքից ազատեցին՝ 2010 թվի դեկտեմբերին, հետո ի՞նչ պարզվեց, ինչի՞ են ազատել, որովհետեւ Միհրան Հակոբյանի հետ կապված, որը Դատական ակտերի հարկադիր կատարողն էր էն ժամանակ.. էն, ներողություն էնքան շատ եք, խառնում ենք ուղղակի: Ինչ-որ միջադեպ էր եղել եւ Սերժ Սարգսյանը Գեւորգ Դանիելյանին հանձնարարել էր, որ Միհրան Հակոբյանին նկատողություն, էհ Պողոսյանին այ ցավդ տանեմ, Պողոսյանին նկատողություն աներ ու հետո պարզվել էր, որ Գեւորգ Դանիելյանը նույնիսկ Սերժ Սարգսյանի հանձնարարության դուխը չէր հերիքել Միհրան Պողոսյանին նկատողություն աներ: Հիմա էդ մարդը եկել, էս ամբիոնից ասում է. ես դատավորների անկախությունը եւ ինքնուրույնությունը պետք է ապահովեմ: Տնաշեն, դու Սերժ Սարգսյանի հանձնարարությամբ նախարար եղար, նույնիսկ քո ինքնուրույնությունը չես կարողացել ապահովել: Դու ուրիշների ինքնուրույնությունը ո՞նց ես կարողանալու: Շնորհակալություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, «Հայ հեղափոխական դաշնակցության» պատգամավորական խմբակցության անունից ձայնը տրվում է Արմեն Ռուստամյանին: Խնդրեմ, պրն Ռուստամյան:

Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, այս նստաշրջանը հագեցած էր ընտրություններով եւ բնականաբար դրան հատուկ պաթոսով: Սա կարծում եմ՝ վերջին ընտրությունն է, որ այս շղթայի մեջ անցկացնում ենք, բայց մեր խորին համոզմամբ այս բոլոր ընտրությունները ունեն շատ հստակ տրամաբանություն եւ միմյանց հետ փոխկապակցված են: Առավել եւս, երբ որ խոսքը գնում է իրավաբանների, էսպես ասած, տեղաշարժի մասին: Սա վկայում է անհրաժեշտ այն վերադասավորումների մասին, որ մենք պետք է իրականացնենք այս փուլում եւ եթե ուշադրությամբ հետեւենք, թե որ իրավաբանը, որտե՞ղ է տեղափոխվում, Գեւորգ Դանիելյան, Գագիկ Հարությունյան, Գեւորգ Կոստանյան, հիմա Հրայր Թովմասյան, պարզ կդառնա, որ խոսքը գնում է այս փուլում Սահմանադրությունները պատշաճ կերպով կյանքի կոչելու անհրաժեշտ գործի մասին, որ բնականաբար սրանք այն իրավաբաններն են՝ ճանաչված մասնագետները, որ ճարտարապետն են հանդիսացել, ըստ էության, այս ամբողջ փոփոխությունների, եղել են այդ հանձնաժողովի անդամ եւ այդ առումով իրենց կատարած աշխատանքը դժվար է թերագնահատել, եւ ընդհակառակը՝ եթե ավելի մոտիկից ծանոթանանք, կտեսնենք, որ կատարել են լավագույնս այս գործը: Ուսումնասիրել են համաշխարհային փորձը, ուսումնասիրել են Հայաստանի անցած ամբողջ ճանապարհը՝ նոր անկախությունից հետո եւ իրավաբանի հայացքով, զերծ մնալով քաղաքական շահարկումներից: Կարողացել են կատարել նաեւ այնպիսի ախտաճանաչում ու գնահատական, որի համար խիզախություն է անհրաժեշտ: Եվ սրանք փաստաթղթեր են, որոնք մնալու են պատմության մեջ: Եվ այն հռետորաբանությունը, որ հնչում է, սրանք անցնելու են, գնալու է ամեն ինչ, այսպես ասած, չոր մնացորդը, որը մնալու է, մնալու է նրանց կատարած գործը, որով էսօր Հայաստանը նոր էջ է բացել՝ մեր երկրում առաջընթացը ապահովելու համար: Եվ էստեղ իսկապես շատ մեծ է այս մարդկանց ավանդը: Եվ էս վերադասավորումներն իսկապես հենց էդ նպատակին են ծառայելու, որ էս փուլում պահպանվի Սահմանադրության տառն ու հոգին եւ հենց Սահմանադրական դատարանը, որը հայտնի իրավաբան, ինչպիսին էր Գագիկ Հարությունյանը, կորցրեց (չակերտներով), իհարկե, նա տեղափոխվում է շատ ավելի կարեւոր, այսօր ավելի պատասխանատու գործի: Նրա համալրումը Հրայր Թովմասյանով ես կարծում եմ՝ շատ կարեւոր եւ անհրաժեշտ քայլ է, որովհետեւ հենց Հրայր Թովմասյանն է, որ եղել է նաեւ այս գործի մեջ ամենագլխավոր դերակատարներից մեկը, այդ ճարտարապետական խմբից, էսպես ասած, մեկը, եւ մենք սա գիտենք հենց մոտիկից աշխատելով այդ թիմի հետ եւ լիարժեք վստահում ենք նրանց իրավաբանական մասնագիտական գիտելիքներին եւ կարողությանը: Եվ կարեւորում ենք այն, որ իրենք առաջադեմ փորձը շատ լավ գիտեն, տիրապետում են համաշխարհային տենդենցները շատ լավ գիտեն եւ  տիրապետում են, ունեն համապատասխան կրթություն եւ անցած ճանապարհ: Սա է էսօր կարեւոր, եթե ասենք որեւէ մեկն ասի, որ իր տեղը մի այլ իրավաբանի է պատկերացնում՝ մի կողմ թողելով մնացած հռետորաբանությունը, կտեսնենք, որ իսկապես շատ դժվար էր գտնել էսօր անհրաժեշտ անձանց, ովքեր կարող են ասել, որ ավելի լավ են տիրապետում այդ գործին, քան այն անձինք, ում անունները ես տվեցի: Մենք, իհարկե, իրավաբանների վեճերից, տարաբնույթ մեկնաբանություններից հաճախ շփոթն ենք առաջացնում հասարակության մեջ, բայց երբ որ իրենք գտնվում են մի էնպիսի փոխհարաբերությունների մեջ, որտեղ հակակշռման եւ զսպման փոխհարաբերություններ են, որոնք իրենց մարմիններում պաշտոնավարման գործընթացով է պայմանավորված, հակակշռելու եւ զսպելու, մեկը մյուսին նաեւ գործառույթներ պետք է իրականացնեն, դրանից միայն կարող է օգտվել թե՛ հասարակությունը, թե՛ երկիրը, որովհետեւ հենց այդպիսի իրավահարաբերություններ են մեզ էսօր անհրաժեշտ: Հենց այդպիսի փոխհարաբերություններ են մեզ էսօր անհրաժեշտ համապատասխան մարմինների մեջ՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդ, ԱԺ պետաիրավական հանձնաժողով եւ Սահմանադրական դատարան: Սրանք իսկապես այն կառույցներն են, որոնք պետք է ուշի ուշով հետեւեն եւ մեկը մյուսին լրացնելով, զսպելով եւ հակակշռելով իրական դարձնենք այն սահմանադրական բարեփոխումների կիրառումը Հայաստանում, որի համար մենք այսքան պայքարել ենք:

Եվ, ուրեմն, ես իսկապես ողջունում եմ բոլոր այս նշանակումները, մենք առիթ չունեցանք, տեխնիկական պատճառներով, նույն խոսքերն ասել Գեւորգ Կոստանյանի ընտրության ժամանակ, իսկ ես դրա համար մեկ թիմի մեջ եմ տեսնում այս ամբողջ գործընթացը եւ բոլորիդ մաղթում եմ իսկապես արգասաբեր աշխատանք եւ այդ առումով մեր կուսակցության ամբողջական լիարժեք աջակցությունը ձեզ:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: «Հայաստանի հանրապետական կուսակցության» պատգամավորական խմբակցության անունից ձայնը տրվում է Վահրամ Բաղդասարյանին: Խնդրեմ, պրն Բաղդասարյան:

Վ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, մենք այսօր շատ կարեւոր իրադարձություն ենք վավերացնելու: Մեր գործընկերոջը մենք այսօր ինքնակամ պետք է գործուղենք այլ կառույց: Նախ՝ ես ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր բոլորի անունից պրն Թովմասյանին իր կատարած աշխատանքի համար պետաիրավական եւ մարդու իրավունքների հանձնաժողովում: Ընդ որում՝ պետք է ասեմ, որ Հրայր Թովմասյանի հանձնաժողովի նախագահ դառնալուց հետո իմ օրն առավոտյան սկսվում էր իրեն զանգելով, եւ օրվա վերջում մեկ անգամ նույնպես պետք է զանգեի: Ես հավատացնում եմ, պրն Թովմասյան, որ նորից օրս այդպես է սկսվելու, ուր էլ որ տեղափոխվեք, առավոտյան պետք է զանգեմ եւ երեկոյան նույնպես, որպեսզի որոշ կոնսուլտացիաներ անեմ ձեզ հետ: Իհարկե, ցավով այսպես պետք է չէ նշել, որ մենք այստեղ ցավում ենք, որ մեր ընկերոջը ճանապարհում ենք, որովհետեւ որեւէ մեկը, ես չեմ հիշում, որ մեր լավ մասնագետներից, որոնք հեռացել են, գնացել են ԱԺ-ից, նրանք անմիջապես կապված չեն եղել ԱԺ-ի հետ: Հրայր Թովմասյանի մտքով չանցնի, որ այսօր նա պետք է գնա Սահմանադրական դատարան եւ պետք է կտրվի ԱԺ-ից, ոչ թե ընկերներից, այլեւ իր մասնագիտական գործունեությունից: Մենք անընդհատ պետք է անհանգստացնենք Հրայր Թովմասյանին, որովհետեւ այստեղ մի կարեւոր փաստ պետք է արձանագրենք՝ Սահմանադրական բարեփոխումների ակունքում գտնվող մարդը, որը պատրաստել է այդ սահմանադրական բարեփոխումները, այսօր մենք հնարավորություն ենք տալիս, որ այն նաեւ մատուցի, իսկ եթե մարդ, որ պետք է մատուցի սահմանադրական բարեփոխումները (այսօր Սահմանադրությունը), նա չի կարող ԱԺ-ի հետ չլինի ամենօրյա աշխատանքի մեջ: Հետաքրքիր է, որ Հրայր Թովմասյանին մենք ներկայացնում էինք միայն, այսինքն՝ մեր շրջանակներում որպես սահմանադրագետի, որպես մասնագետի, ես պետք է բոլորիդ հավատացնեմ, որ Հրայր Թովմասյանը նաեւ Հայաստանի սահմաններից դուրս բավականին ճանաչված է: Երբ առիթ ունեցանք եւ ձեզանից շատերի հետ հանդիպում էինք Վենետիկի հանձնաժողովի եւ ԵԱՀԿ մոնիտորինգի խմբի հետ, ԺՄԻԳ-ի մոնիտորինգի խմբի հետ առաջին հանդիպումների ժամանակ, կարծես թե, նրանց մոտ թերահավատություն կա, թե այս փոքր երկրում կարո՞ղ են լինել այսպես մասնագետներ, որ կարող են Ընտրական օրենսգիրք, Սահմանադրություն եւ այլն մեզ մատուցել, բայց շատ կարճ ժամանակ հետո պարզապես նրանց հայացքները եւ նրանց արտահայտությունները պետք է լսեինք, թե ինչպիսի մասնագետ, ինչպիսին Հրայր Թովմասյանն է, ինչպե՞ս կարող է լինել այս երկրում, այս փոքր երկրում եւ ընդամենը երիտասարդ, 25 տարեկան անկախություն ունեցող երկրում:

Պրն Թովմասյան, մենք հավատացած ենք, որ դուք ուր էլ որ գնաք, ձեր մասնագիտական ունակությունները դուք պետք է օգտագործեք ճիշտ եւ հանուն մեր երկրի զարգացման: Այստեղ շատ կարեւոր մի խոսք եղավ, կարծեմ Արման Սաղաթելյանն էր, որ ասեց՝ անուղղելի է: Այո, երբ որ որեւէ մեկս փորձում էիք քեզ մի փոքր շեղել օրենքից, դու պարզապես անուղղելի էիր, որովհետեւ դա անհնարին է պարզապես եւ ամենամեծ ձեր առավելությունը նա է, որ մեկ ժամ, երկու ժամ անկախ նրանից ձեր դիմաց նստած է մասնագետ, թե ոչ, դուք շատ համբերատար պատրաստ եք այդ քննարկումն անել մինչեւ այն ժամանակ, երբ որ կգաք ընդհանուր հայտարարի: Իհարկե, դուք մաթեմատիկ չեք, բայց մաթեմատիկական ճշտությամբ կարող էիք ընդհանուր հայտարարը գտնել: Ես ուրախ եմ դրա համար, եւ ուրախ ենք, որ մենք նման տիպի մասնագետ ենք գործուղում Սահմանադրական դատարան: Եվ ասեմ, որ ձեր պատասխանատվությունը բավականին մեծ է, որովհետեւ այնտեղ երկար տարիներ աշխատել է Գագիկ Հարությունյանը: Դա ավելի է մեծացնում ձեր պատասխանատվությունը: Եվ ակամայից այստեղ հնչեց ձեր թեկնածությունը, մեր ընդդիմադիր գործընկերներն ակամայից հիշեցրեցին, որ դուք կարող եք մեկ ամիս հետո այլ թեկնածուի կերպարով հանդես գալ: Մենք ընդունում ենք այդ թեկնածությունը, եթե կլինի թեկնածությունն առաջադրողներ, մենք կընդունենք այդ թեկնածությունը: Եվ նաեւ պետք է մեր գործընկերներին ասեմ, այստեղ հնչեց, որ հանրապետական միայն բռոշկով չեն հանրապետական, մենք ունենք առանց բռոշկի հանրապետականներ, ունենք ծպտյալ հանրապետականներ, պետք չի մատնանշել այդ նշմանը, որը որ փակցնում են: Պրն Թովմասյան, «Հայաստանի հանրապետական» խմբակցությունը միաձայն ողջունում է ձեր ընտրությունը, եւ մենք աջակցելու ենք ձեզ միայն մի պայմանով, որ ձեր կապը լինի ամենօրյա ԱԺ-ի հետ: Ձեզ հաջողություններ ենք ցանկանում:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Բաղդասարյան:

Հարգելի գործընկերներ, մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց, ելույթներն ավարտվեցին: Եզրափակիչ ելույթի համար ես հրավիրում եմ պրն Թովմասյանին: Խնդրեմ, պրն Թովմասյան:

Հ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ըստ էության, հնչած ելույթները ես երկու մասի պիտի բաժանեմ՝ քաղաքական եւ իրավական: Իրավական հարցադրումներին ես հարց ու պատասխանի ժամանակ փորձեցի պատասխանել, ինչ վերբերում է քաղաքական հարցադրումներին, քաղաքական ելույթներին, ապա չնայած այն հանգամանքին, որ դեռ այս պահին ես ԱԺ պատգամավոր եմ, գայթակղությունս մեծ է քաղաքական պատասխաններ տալու, բայց առաջնորդվելով թեպետ թեկնածուների վրա չի տարածվում, բայց «Սահմանադրական դատարանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածի 5-րդ կետով, որ Սահմանադրական դատարանի անդամը պետք է քաղաքական զսպվածություն ցուցաբերի եւ հրապարակային ելույթներում չեզոքություն ցուցաբերի: Ես ձեռնպահ եմ մնում որեւէ քաղաքական հայտարարություն անելուց եւ քաղաքական դիրքորոշում արտահայտելուց, ընդամենը մեկ նախադասություն. այն հարցազրույցը, որն այստեղ մատնանշվեց կամ մի դիտարկում, որ քաղաքական գործիչները բաժանվում են 2 խմբի՝ ինժեներների եւ փիլիսոփաների: Ես ինձ նաեւ քաղաքականության մեջ ինժեներ եմ համարել, ում հետաքրքրում է կարող է այդ հոդվածը շարունակել նայել: Ես այս պահին, ըստ էության, այս ամբիոնում հայտարարում եմ՝ վերջակետ եմ դնում Հրայր Թովմասյանի՝ որպես քաղաքական գործչի կարիերային, որքան էլ որ դա ցավալի լինի: Ինչ վերաբերում է իմ գործընկերների էսպես մի քիչ էմոցիոնալ ելույթներին, ապա մարդը նաեւ էմոցիոնալ էակ է եւ հաճելիորեն զգացված եմ այդ ամբողջի համար, շնորհակալ եմ այդ ամբողջից: Ես իմ կենսագրության մեջ ոչինչ եւ հրապարակային եւ մյուսները, որ եթե տեղյակ չեն, չեմ արել, որ իմ կյանքում երբեւէ դրա համար կամաչեմ: Ես չեմ արել ոչինչ, որ իմ խղճի հետ ես երբեւէ կռիվ ունենամ: Ես ցանկանում եմ արձանագրել մի փաստ. այս դահլիճում անկախ որ պատգամավորը որտե՞ղ է նստած, ի՞նչ քաղաքական հայացքներ ունի, ի՞նչ մասնագիտություն ունի, ի՞նչ սեռի է, ի՞նչ տարիքի է, կա մի համախմբվածություն, բոլորս համակարծիք ենք մի հարցի շուրջ, որ սահմանադրականության գերակայության ապահովումը եւ արդարադատության որակի բարձրացումը մեր երկրի առջեւ ծառացած տասնյակ խնդիրների լուծման բանալին է: Ես վստահեցնում եմ, որ ես ջանք ու եռանդ չեմ խնայի, ես կներդնեմ իմ ողջ ներուժը, իմ գիտելիքները՝ մեր երկրում այս խնդիրների լուծման եւ ապահովման համար: Շնորհակալություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Թովմասյան: Հարգելի գործընկերներ, ձայնը տրվում է ժամանակավոր հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Գագիկ Մելիքյանին՝ քվեարկության կարգը, տեղը եւ ժամը ներկայացնելու համար:

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան նախագահ, հարգելի փոխնախագահ, հարգելի խորհրդարան, ձեզ եմ ներկայացնում Սահմանադրական դատարանի անդամի նշանակման քվեարկության անցկացման տեղի եւ ժամի մասին ԱԺ հաշվիչ հանձնախմբի արձանագրությունը: Սահմանադրական դատարանի անդամի նշանակման քվեարկությունն անցկացնել ԱԺ նիստերի դահլիճի հարեւանությամբ գտնվող նախասրահում, ժամը 13:00-14:00: Քվեարկությունն անցկացվելու է մեկ քվեաթերթիկով, որտեղ ներառված է Հրայր Թովմասյանի անունը: «Կողմ եմ» վանդակում համապատասխան նշան կատարվում է, եթե ցանկանում եք քվեարկել կողմ, «դեմ եմ» վանդակում համապատասխան նշան կատարվում է, եթե ցանկանում եք քվեարկել դեմ: Եթե հարցեր կան, կարող եմ պատասխանել:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Մելիքյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել: Հարցեր չկան ավելի շուտ: Դուք հայտարարել եք ներողություն, ամեն բան պարզ է:

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք օրակարգային մյուս հարցերը: Քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ ջրային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին» հարցը:

Հարգելի գործընկերներ, ես տեղեկացնում եմ, որ նախարարը՝ պրն Մինասյանը (Արծվիկ Մինասյանը), երեկ ներկայացավ ԱԺ, որպեսզի ներկայացնի հարցը: Հաշվի առնելով, որ մենք դեռ չէինք ավարտել Սահմանադրական դատարանի անդամի թեկնածուի քննարկումը, այդ իսկ պատճառով հարցը տեղափոխվեց այսօր, իսկ պրն Մինասյանն այսօր գործուղման մեջ է, դրա համար խնդրել է, որպեսզի թույլատրենք հարցը ներկայացնի տեղակալ Խաչիկ Հակոբյանը: Խնդրեմ, պրն Հակոբյան:

Խ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ, ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգեի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «ՀՀ ջրային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին», «Լիցենզավորման մասին» եւ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերը: «ՀՀ ջրային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի փաթեթը քննարկվել է ՀՀ ԱԺ-ում սույն թվականի հունվարի 15-ի նիստում եւ ընդունվել է առաջին ընթերցմամբ: Այնուհետեւ օրենքի նախագծի վերաբերյալ ՀՀ կառավարության կողմից ներկայացվել են 11 առաջարկներ, ինչպես նաեւ «Հայ հեղափոխական դաշնակցության» խմբակցության կողմից 2 առաջարկ: Առաջարկներն իրացվել են եւ կառավարության կողմից փաթեթով ներկայացվել են ԱԺ-ին, որից հետո օրենքի նախագիծը քննարկվել է մեր գլխադասային հանձնաժողովում եւ դրական եզրակացությամբ ներկայացվել լիագումար նիստին: «ՀՀ ջրային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծի ընդունմամբ համապարփակ կերպով կկարգավորվեն ջրահեռացման իրավահարաբերությունները, ինչպես նաեւ կսահմանվեն կեղտաջրերի եւ ջրահեռացման համակարգերի տեսակները եւ ըստ տեսակների կեղտաջրերի հեռացմանը, մաքրմանը, մոնիթորինգին ներկայացվող պահանջները: Նախագծով խրախուսվում է կեղտաջրերի կրկնակի երկրորդային օգտագործումը՝ օրենսդրությամբ թույլատրելի բոլոր նպատակներով, եթե դրանք կհամապատասխանեն նպատակային ջրօգտագործման որակական պահանջներին: Բայց այդ բնապահպանական հարկը խթանող նորմերը ընդգրկում են տնտեսական գործունեության բոլոր ոլորտները, ի տարբերություն ներկայումս գործող միայն ձկնաբուծության եւ խեցգետնաբուծության ոլորտներին: Նախագծի ընդունմամբ ակնկալվում է նաեւ ՀՀ ջրահեռացման եւ կեղտաջրերի մաքրման ոլորտում առկա հիմնախնդիրների լուծմանն ուղղված իրավակարգավորման հստակեցում, շրջակա միջավայր արտանետվող կեղտաջրերի աղտոտման ծավալների էական նվազեցում, շրջակա միջավայրի պաշտպանության եւ Եվրամիության դիրեկտիվների հետ ներդաշնակեցման նպատակով կեղտաջրերի մաքրման մակարդակի շեշտակի բարձրացում, որի միջոցով Հայաստանում ջրային ոլորտում կառուցվածքային բարեփոխումների իրականացման հնարավորություն կստեղծվի: Օրենքի նախագծի ընդունմամբ նաեւ իրացվել է սահմանադրական համապատասխան կետը, որով նախատեսված է, որ ջրային ռեսուրսները համարվում են ՀՀ բացառիկ սեփականությունը: Շնորհակալություն:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հակոբյան, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, քանի որ առաջարկ էր ներկայացրել միայն «Հայ հեղափոխական դաշնակցություն»-ը, բայց հարցեր չկան:

Այժմ անցնում ենք հարակից զեկուցմանը: Հարակից զեկուցողն է՝ տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման, գյուղատնտեսության եւ բնապահպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Արամ Հարությունյանը: Խնդրեմ, պրն Հարությունյան:

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, հարգելի կառավարության ներկայացուցիչ, 2-րդ ընթերցման ռեժիմով ներկայացվում է Ջրային օրենսգրքում եւ հարակից օրենքների փաթեթում փոփոխությունների մասին օրենսդրական նախաձեռնությունը: Պետք է ասեմ, որ առաջինից երկրորդ ընթերցման ռեժիմում բավականին ծավալուն աշխատանք է կատարվել, եւ համապատասխան փոփոխությունները ներառված են նախագծում: Բնականաբար այն խնդիրը, որով առաջարկվում է, այս օրենսդրական նախաձեռնությամբ բավականին լուրջ հնարավորություն է, այս ոլորտում բեկումնային միջոցառումներ իրականացնելու՝ սկսած ջրամատակարարումից ավարտած ջրահեռացումով եւ մաքրման կայաններով: Եվ այսօր առավոտյան, պրն Հակոբյան, ես նայում էի կայքը, մեր այնտեղ հասկացություններ բաժնից սկսած եւ մի շարք փոփոխություններ, կարծես թե, կայքում տեղադրված չեն, կխնդրեի, որ այդ ամբողջական փոփոխությունները, որը որ մենք հանձնաժողովում քննարկել ենք, եւ համապատասխանաբար ընդունված այդ փաթեթը կայքի հետ համապատասխանեցնել, որպեսզի հետագայում հանկարծ չստացվի, որ այլ տարբերակ հաստատվի: Ընդհանուր առմամբ հանձնաժողովը միաձայն տվել է դրական եզրակացություն: Բնականաբար պետք է նշեմ նաեւ, որ առաջին ընթերցման ժամանակ նաեւ կային հանձնաժողովում բացասական կարծիքներ, սակայն այն աշխատանքը, որը կատարվել էր, դրա արդյունքում հանձնաժողովը միաձայն տվեց դրական եզրակացություն եւ ներկայացրեց լիագումար նիստին: Շնորհակալություն:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հարությունյան, հարցեր չեն կարող լինել, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Հարգելի գործընկերներ, անցնում ենք մտքերի փոխանակությանը: Այժմ գրանցում՝ ելույթների համար: Ելույթներ չկան: Եզրափակիչ ելույթների անհրաժեշտություն չկա, քննարկումն ավարտվեց:

Հարգելի պատգամավորներ, այժմ քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին» հարցը: Հիմնական զեկուցող՝ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյան: Խնդրեմ, պրն Ասատրյան, կենտրոնական ամբիոնի մոտ:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկման է ներկայացվում «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը: Կցանկանայի նշել, որ այս օրենքի նախագիծը բավականին երկար ճանապարհ է անցել՝ քննարկումներով ընդգրկելով հասարակական կազմակերպությունների լայն շրջանակ: ԱԺ առողջապահության եւ սոցիալական հարցերի հանձնաժողովում մի քանի անգամ քննարկումներ են եղել, լրամշակվել է նաեւ նախագիծը ներկայացված առաջարկությունների հիման վրա, որից հետո նոր այս նախագիծը լրամշակված ներկայացվել է ԱԺ լիագումար նիստի քննարկմանը: Օրենքի նախագծի վերաբերյալ կցանկանայի նշել, որ նախագծով հաշմանդամություն ունեցող անձանց հասարակություն ներառելուն ուղղված քաղաքականությունը եւ օրենսդրությունը համապատասխանեցվում է ՄԱԿ-ի 2006 թվականի դեկտեմբերի 13-ին ընդունված «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքի մասին» կոնվենցիայի պահանջներին, որը վավերացվել ՀՀ ԱԺ-ի կողմից եւ ուժի մեջ մտել 2010 թվականի հոկտեմբերի 22-ից: Կոնվենցիայի նպատակն է աջակցել, պաշտպանել եւ ապահովել հաշմանդամություն ունեցող անձանց լիարժեք եւ հավասար հիմունքներով օգտվելու մարդու իրավունքներից եւ հիմնարար ազատություններից, ինչպես նաեւ ապահովել հարգանքը նրանց արժանապատվության նկատմամբ: Օրենքի նախագծի նպատակը համահունչ է կոնվենցիային, այն է. հաշմանդամություն ունեցող անձանց այլ անձանց հետ համահավասար հիմունքներով՝ ՀՀ սահմանադրությամբ երաշխավորված, ինչպես նաեւ միջազգային իրավունքի համընդհանուր ճանաչում գտած սկզբունքներին եւ նորմերին, ՀՀ վավերացված միջազգային պայմանագրերին համապատասխան քաղաքացիական, քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական եւ մշակութային իրավունքների ու ազատությունների իրականացման համար բարենպաստ պայմանների, հասարակական կյանքում նրանց հավասար մասնակցության եւ արդյունավետ սոցիալական ներառման ապահովումը: Օրենքի նախագծով կարգավորվում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման պետական քաղաքականության հիմնական նպատակի, սկզբունքների եւ ուղղությունների, հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման անհրաժեշտ կազմակերպական եւ իրավական հիմքերի հետ կապված հարաբերությունները, ինչպես նաեւ հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման համար մատչելի պայմանների եւ հավասար հնարավորությունների ապահովման հետ կապված այլ հարաբերությունների: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորություններ եւ պայմաններ, նրանց ներառումը հասարակություն ապահովելու նպատակով: Նախագծում սահմանված են հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներին առնչվող նորմեր, ընդ որում, նախագծում հաշմանդամությունը եւ այդ ոլորտում հիմնախնդիրների կարգավորումները դիտարկվում են առողջական խնդիրներ ունեցող անհատի եւ սոցիալական ու ֆիզիկական միջավայրի փոխազդեցության համատեքստում: Նախագծում սահմանված են նոր հասկացություններ: Որոշ հասկացություններ սահմանվել են նոր բովանդակությամբ՝ կոնվենցիայի դրույթներին համապատասխան, օրինակ՝ հաշմանդամություն, հաշմանդամություն ունեցող անձ, միջավայրային գործոններ, սոցիալական ներառում եւ այլն: Նախագծում հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման պետական քաղաքականության սկզբունքներն ու ուղղությունները սահմանվել են համաձայն կոնվենցիայի դրույթների: Սահմանվել են նաեւ հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման համալիր ծրագրի եւ տարեկան ծրագրի բովանդակության ծավալների մշակման ժամկետների եւ այլ պահանջների վերաբերյալ դրույթներ եւ նորմեր: Նաեւ սահմանվել են հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատուցվող ծառայությունների անհատական ծրագրին ներկայացվող պահանջները, դրանում ներառված միջոցառումների բովանդակությունը, ուղղությունները: Նաեւ դրույթ է սահմանված հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով զբաղվող հանձնաժողովի վերաբերյալ: Հանձնաժողովի նպատակը հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման ոլորտում պետական քաղաքականության իրականացմանն աջակցելն են: Նաեւ սահմանվել են հանձնաժողովի գործառույթները: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատուցվող ծառայությունները կարեւոր նախապայման են հասարակական կյանքում նրանց սոցիալական ներառումն ապահովելու համար: Այս նպատակով իրականացվող միջոցառումները պետք է ունենան տարբեր ուղղվածություն՝ բժշկական, մասնագիտական, կրթական, վերականգնողական եւ այլն, որոնց համակարգված եւ լիարժեք իրականացումը կնպաստի, որպեսզի հաշմանդամություն ունեցող անձի առողջության մակարդակում ի հայտ եկած խնդիրները չխանգարեն նրա լիարժեք կենսագործունեությանը: Սահմանվել են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման նպատակով մատչելի պայմանների եւ հավասար հնարավորությունների ապահովման թիրախային ուղղությունները, որոնք են՝ մատչելիությունը, բժշկական օգնությունը եւ սպասարկումը, կրթությունը, զբաղվածությունը, սոցիալական ապահովությունը եւ սոցիալական այլ շահերը, մշակույթը, հանգստի կազմակերպումը եւ մարզական կյանքը: Յուրաքանչյուր ուղղության համար սահմանվել են դրույթներ սոցիալական ներառման հասնելու համար: Ընդ որում՝ սոցիալական ներառման հասնելու նորմերն ընդգրկում են ինչպես իրավական դաշտը, այնպես էլ գործնական բնույթի միջոցառումները, այդ թվում՝ ֆիզիկական միջավայրի մատչելիությունն ապահովող պահանջների, ստանդարտների եւ կանոնների, համընդհանուր դիզայնի պահանջների եւ չափանիշների մշակումը՝ տեղեկատվության եւ հաղորդակցության մատչելիությունն ապահովող պահանջների, ստանդարտների եւ կանոնների մշակումը, հաշմանդամություն ունեցող անձանց հիմնահարցերով զբաղվող կազմակերպությունների մասնակցությամբ: Մասնավորապես սահմանվում է, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական ներառմանը նպաստող ֆիզիկական միջավայրի մատչելիությունը ապահովող ընդհանուր պահանջները, ստանդարտները եւ կանոնները մշակվում եւ հաստատվում է քաղաքաշինության ոլորտում ՀՀ կառավարության լիազորած կառավարման մարմինը: Սահմանվում է, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական ներառմանը նպաստող տեղեկատվության եւ մատչելիությունն ապահովող ընդհանուր պահանջները, ստանդարտները եւ կանոնները մշակում եւ հաստատում է տրանսպորտի, կապի եւ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմինը: Արգելվում է բնակավայրերի նախագծումն ու կառուցապատումը, հանրային նշանակության շենքերի եւ շինությունների, տրանսպորտային համակարգի շինարարությունն ու վերակառուցումը, եթե դրանք չեն բավարարում համընդհանուր դիզայնի պահանջներին կամ այլ կերպ՝ հարմարեցված չեն հաշմանդամություն ունեցող անձանց օգտագործման համար: Սահմանվում է, որ տրանսպորտի, կապի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում կառավարության լիազորված պետական կառավարման մարմինը հաստատում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար տրանսպորտային համակարգի եւ ընդհանուր օգտագործման տրանսպորտային միջոցների հարմարեցման ծրագրի հիմնական սկզբունքներն ու լրացուցիչ պահանջները: Սահմանվում է, որ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով՝ ավտոբուսային կանոնավոր փոխադրումներ իրականացնող կազմակերպությունները եւ անհատ ձեռնարկատերերի ընտրության մրցույթի անցկացման կարգում որպես մրցույթային պայման ամրագրվում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար մատչելի ավտոբուսների նվազագույն քանակի պահանջ: ՀՀ ֆիզիկական կուլտուրայի եւ սպորտի պետական կամ այլ լիազորված մարմնի կողմից օրենսդրության համապատասխան ցուցաբերվում է աջակցություն հաշմանդամություն ունեցող անձանց շրջանում ֆիզկուլտուրայի եւ մարզական ծրագրերի իրականացմանը: Հանրային հեռուստառադիոընկերությունը եւ ՀՀ-ում գործող մասնավոր հեռուստաընկերությունները պարտավոր են իրենց ծրագրերում ապահովել լսողական խանգարումներ ունեցող, հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հնարավոր տեղեկատվության ստացման մատչելիությունը: Լսողական խանգարումներով հաշմանդամություն ունեցող անձանց տեղեկատվության ստացման մատչելիությունն ապահովելու համար ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով սահմանվում են օրվա հեռուստաեթերաժամում ժեստերի լեզվով թարգմանությամբ կամ հայերեն լուսագրով հեռարձակվող հեռուստահաղորդումների նվազագույն չափաքանակները: Նախագծով հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության, սոցիալական ներառման համար մատչելի պայմանների եւ հավասար հնարավորությունների ապահովման նկատմամբ մոնիթորինգի իրականացումը վերապահվել է ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանին: Մոնիթորինգը կարեւոր նշանակություն ունի, որպեսզի իրականացվող աշխատանքներն ընթանան ճիշտ ուղղությամբ, ծախսվող միջոցներն օգտագործվեն արդյունավետ եւ նպաստեն հաշմանդամություն ունեցող անձանց լիարժեք մասնակցությանը հասարակական կյանքին: Օրենքի նախագծի, ընդհանուր առմամբ, կարգավորումները սրանք էին, եւ մեկ անգամ եւս ուզում եմ նշել, որ այս նախագծի մշակման աշխատանքներում մեծ մասնակցություն են ունեցել ոլորտում գործող եւ հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով զբաղվող հասարակական կազմակերպությունները, նաեւ միջազգային կազմակերպությունները, ՄԱԿ-ի զարգացման գործակալությունն է աջակցել նաեւ այս աշխատանքներում եւ, իհարկե, հանձնաժողովում կոնկրետ առարկայական քննարկումները, որոնց արդյունքում լրամշակված նախագիծը, կարծում ենք՝ ամբողջությամբ եւ լիարժեքորեն համապատասխանում է նաեւ Հայաստանի ստանձնած միջազգային պարտավորություններին: Եվ այս օրենքի ընդունմամբ կստեղծենք հստակ նախադրյալներ հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորությունների ապահովման ուղղությամբ առաջիկա տարիների առարկայական քայլեր իրականացնելու ուղղությամբ: Այսքանը, շնորհակալություն:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Ասատրյան: Հարգելի պատգամավորներ, այժմ հիմնական զեկուցողին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում: Հերթագրվել է 7 պատգամավոր: Առաջին հարցի համար՝ Կարինե Աճեմյան: Խնդրեմ, տիկին Աճեմյան:

Կ.ԱՃԵՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն նախարար, մենք մշտապես, այս վերջին տարիներին հատկապես, խոսում ենք հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց խնդիրների մասին: Հասարակության մեջ շատ մեծ արձագանքներ են ստանում այս խնդիրները, քննարկումներ են իրականացվում, եւ ես կարծում եմ, որ մեր երկիրը դեռ շատ բաներ ունի անելու այս հարցում նաեւ կարծում եմ, որ վերջին տարիներին որոշակի խնդիրներ արդեն լուծվել են: Հարցս այսպիսին է. դու՞ք այս օրենքով, այս օրինագծով արդյո՞ք կարծում եք, որ հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց աշխատանքի իրավունքը, մշակույթի, հանգստի կազմակերպման մատչելիության, այս բոլոր խնդիրները ժամանակի ընթացքում կարո՞ղ են լուծվել եւ նաեւ հարց եմ ուզում տալ այդ համալիր ծրագրի մասին, որը լիազոր մարմինը պետք է ներկայացնի եւ 12-ի հոդվածի 5-րդ կետում նշված է, որ այդ ծրագիրը (համալիր ծրագիրը), որը լիազորված մարմինը պետք է ներկայացնի, 5 տարվա կտրվածքո՞վ է ներկայացվելու: Ես կուզեի իմանալ՝ ինչո՞ւ այդ ժամանակահատվածի համար: Եվ նաեւ դուք խոսեցիք հասարակական կազմակերպությունների մասին, համոզված եմ, որ նրանք մասնակցություն ունեցել են, արդյո՞ք այս օրինագիծը բավարարում է այս տեսքով իրենց: Շնորհակալություն:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Աճեմյան, հարցերի համար: Պիտի նշեմ, որ այս օրենքի նախագիծն ի տարբերություն գործող օրենքի, որը դեռեւս 93 թվականից է ընդունվել եւ բնականաբար այս ընթացքում երկրում տեղի ունեցած սոցիալ-տնտեսական ընդհանրապես համակարգային փոփոխություններին այլեւս ադեկվատ չի արձագանքում գործող օրենքը եւ ի տարբերություն գործող օրենքի, որը կոչվում է «Սոցիալական ապահովության մասին» հաշմանդամություն ունեցող անձանց էստեղ, ոչ միայն վերնագրում ուղղակի ավելացված է սոցիալական ներառման մասին, այլ ուղղակի ամբողջ օրենքի տրամաբանությունը կառուցված է այդ հենքի վրա, որպեսզի մենք կարողանանք հավասար հնարավորություններ ստեղծենք հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հասարակական կյանքին նրանց լիարժեք ընդգրկվածությունն ապահովելու համար: Որո՞նք են էն հիմնական գործիքները, որոնք տրված են, եւ իմ կարծիքով, այո, ապահովելու են, որպեսզի մենք ավելի համակարգված եւ ավելի ամբողջական ու ավելի լիարժեք դարձնենք քաղաքականությունը ոլորտում, որովհետեւ վերջին տարիներին մենք այդ ուղղությամբ բավականին աշխատանքներ ենք արել, բայց այս օրենքի հիմնական կարգավորիչ ուժը, կարծում եմ՝ հետեւյալն է. ձեր նշած համալիր ծրագիր, տարեկան ծրագիր եւ մոնիթորինգի մեխանիզմ անկախ ինստիտուտի կողմից է՝ ի դեմս մարդու իրավունքների պաշտպանի: Մենք համալիր ծրագրով նախատեսել ենք բոլոր ուղղություններով, այո, 5 տարվա համար պետք է նախանշվեն, թե ո՞ր ոլորտներում ի՞նչ քայլեր ենք նախատեսելու, ինչ ենք իրականացնելու, դրանից բխող տարեկան ծրագրերն արդեն կոնկրետ առարկայական գործողությունները կսահմանեն եւ կունենանք մոնիթորինգի մեխանիզմը, որը մշտադիտարկելու է, որքանո՞վ են էդ ծրագրերն իրականացվում, որքանո՞վ են նախանշված խնդիրները լուծումներ ստանում եւ բնականաբար էս շրջանակներում ունենալու ենք նաեւ հետադարձ կապի մեխանիզմով հասարակական կազմակերպությունների լիարժեք ընդգրկվածությունը էս գործընթացում: Եվ ես վստահ եմ, որ էս մեխանիզմները մի քանի քայլ առաջ են, քան գործող կառուցակարգերով էն աշխատանքը, որն այսօր իրականացնում ենք:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքու՞մ եք, տիկին Աճեմյան: Խնդրեմ:

Կ.ԱՃԵՄՅԱՆ

-Եվ,  պրն նախարար, քանի որ հնարավորություն ունեմ, այս հարցն, անպայման, ուզում եմ ձեզ ուղղել՝ հաշմանդամության կարգ ստանալու այդ պայմանների մասին, որովհետեւ մենք մշտապես եւ բողոքներ ենք լսում, եւ ես ինքս ստացել եմ դիմումներ, որոնք կապված են այդ կարգերի ստացման պայմանների մասին: Արդյո՞ք չե՞ք կարծում, որ կոռուպցիոն ռիսկ կա այս ամենում, եւ ի՞նչ է անում կոնկրետ նախարարը, նախարարությունը, որպեսզի այս ռիսկերը նվազեցվեն եւ շատ ավելի արդարացի լինի հաշմանդամություն կարգ ստացողների պայմանները, եւ իրենք՝ այդքան մեծ թվով մարդիկ, որոնք նաեւ ԱԺ պատգամավորներին բողոքներ են ուղարկում, լինեն բավարարված, այսինքն՝ այս հարցը շատ կարեւորում եմ, որովհետեւ ցավոտ հարց է եւ շատ անգամներ նաեւ ԱԺ-ի այդ անցակետում եմ տեսնում մարդկանց, որոնք այս հարցերով դիմում են մեզ: Շնորհակալություն:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Իսկապես ռիսկեր եւ խնդիրներ կան, ի՞նչ ենք անում դրանց կարգավորելու ուղղությամբ: Ամբողջական լուծումների փաթեթները նախապատրաստված են բավականին երկար ժամանակ, ինքը քննարկումների փուլում  է գտնվում, որովհետեւ համակարգային ամբողջական փոփոխություններին է վերաբերում, եւ կարծում եմ, որ մենք այն մոտեցումները, որոնք որդեգրել ենք, միանշանակ, բխում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերից, որովհետեւ հնարավորինս նվազեցվել են հայեցողական լիազորությունները: Այո, գաղտնիք չէ, որ կան հայեցողական լիազորությունների որոշակի շրջանակ, հստակեցվել են էդ չափորոշիչները հնարավորինս, եւ մենք հիմա նախապատրաստել ենք նաեւ հաջորդ քայլերը, որոնք կներդնեն եւ փաստաթղթային փորձաքննությունները, այսինքն՝ էն դեպքերում, երբ ուղղակի զննության անհրաժեշտություն չկա փաստաթղթային փորձաքննությամբ առանց, նաեւ անձին տեսնելու, հաշմանդամության սահմանման քայլերը կիրականացվի, եւ նաեւ հանձնաժողովների կազմավորման, ձեւավորման ու փորձաքննությունների իրականացման տրամաբանությունը կփոխվի: Եվ նաեւ մեծապես օգնելու է այս խնդիրների լուծմանը էլեկտրոնային առողջապահական համակարգի ներդրումը, որը տեղեկատվության լիարժեք ապահովումը կապահովի: Շնորհակալություն:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հաջորդ հարցի համար՝ «Ծառուկյան» խմբակցության պատգամավոր Իվետա Տոնոյան: Խնդրեմ:

Ի.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մելքումյան: Պրն նախարար, վերջին տարիների ընթացքում՝ անկախության տարիների ընթացքում, ՀՀ-ն մի շարք միջազգային կոնվենցիաներ վավերացրել է, եւ նաեւ մեր օրենսդրության շրջանակներում բազմաթիվ օրենքներ ընդունվել են, որոնք այս կամ այն կերպով պետք է ամրագրեին, ֆիքսեին հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց իրավունքների պաշտպանությունը եւ այլն, եւ այլն, սակայն գործնականում նայելով վիճակագրությանը, որը շարունակում է դեռեւս մտահոգիչ մնալ էս մասով, դրական տեղաշարժ առանձնապես չունենք:  Ես կուզենայի հարցս ուղղել հատկապես հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց, ընտրական իրավունքի կիրառման հետ կապված մտահոգությունս բարձրացնել: Մասնավորապես  առ այն, որ հասարակ ընտրատեղամասերի մատչելիության առումով լրջագույն խնդիրներ ունեն այդ մարդիկ, եւ էլ չեմ ասում առաջարկված նախընտրական գործընթացների ժամանակ տեղեկատվություն ստանալու հարցում ունեն լուրջ խնդիրներ: Մասնավորապես նույն այդ քարոզարշավների ընթացքում տեղեկատվությունը, թե ինչի՞ համար պետք է իրենք քվեարկեն, շատ հասանելի եւ մատչելի չի լինում տարբեր տեսակի հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար: Սա մեկ եւ 2-րդն էլ կուզենայի հստակեցնել վերջին տարիներին հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց կարգավիճակի պաշտոնական ձեւակերպման հետ կապված, որովհետեւ նախկինում արձանագրված 210000 հաշմանդամ մարդկանց փոխարեն ներկայումս թիվը նվազել է եւ այս առումով հստակեցման խնդիր, անհրաժեշտություն կա: Այս մասով ի՞նչ գործընթաց է տեղի ունենում եւ առաջիկայում կան արդյոք նախանշված ծրագրեր դրա հետ կապված:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Տոնոյան: Ինչ վերաբերում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների իրացմանը, ես իսկապես կարծում եմ, որ այս օրենքի նախագծով նախանշելով բոլոր ուղղություններով անհրաժեշտ քայլերը, մենք հիմքն ենք, նախադրյալն ենք դնում՝ ելնելով անհատական անձանց ծառայությունների մատուցման ծրագրից, որովհետեւ այդպիսի հասկացություն ունենք նաեւ, այսինքն՝ յուրաքանչյուր անձի վերաբերյալ ծառայությունների անհատական ծրագիր է կազմվելու՝ գնահատելով նրա խնդիրներն ու կարիքները, որից նաեւ դուրս է գալու, ըստ էության, ծրագրի արդեն համալիր կամ տարեկան ծրագրի առաջնահերթությունները՝ ելնելով անձանց հենց անհատական կարիքներից, որովհետեւ բոլորս հասկանում ենք, որ մենք իսկապես շատ մեծ անելիքներ ունենք, որովհետեւ ժամանակի ընթացքում նույն շենքերը, շինությունները, այդ թվում՝ հասարակական նշանակության, մշակութային, մարզական եւ այլն, որոնք կառուցվել են, էս չափորոշիչներին բացարձակապես չեն բավարարել, բայց հիմա էս օրենքի նախագծով դրվել է, որ նախ՝ նոր կառուցվողների մասով միանշանակ է, որ պիտի չափորոշիչներին համապատասխան լինեն, իսկ ինչ վերաբերում է գործողներին, դրանք պիտի ունենա խելամիտ հարմարեցումներ, եթե հնարավոր չէ դրանք վերակառուցել եւ հարմարեցնել, որովհետեւ կան նաեւ աջակցող տեխնոլոգիաներ ու տարբեր մեթոդներ աշխարհում տարածված, որոնք կիրառելու դեպքում մենք հնարավորություն ենք ստեղծում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար ունենալ հավասար հնարավորություններ: Էս առումով օրենքն իսկապես շատ կարեւորում եմ, քանի որ նախադրյալները, որոնք նախատեսված են օրենքում, լիարժեք կիրառելու պարագայում մենք էս ոլորտներում լուրջ առաջընթաց ենք ունենալու, այդ թվում՝ ձեր նշած նաեւ տեղեկատվության մատչելիության առումով եւ մյուս, եւ մյուս խնդիրների հետ կապված:

Ինչ վերաբերում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց թվաքանակին եւ ընդհանրապես... այսինքն՝ հաշմանդամություն ունեցող անձ ճանաչելու գործընթացի՞ն: Ես նշեցի, մենք այս օրենքի նախագծով, ընդ որում՝ ուժը կորցրած ճանաչելով 93 թվականի օրենքը, 3 հոդվածներ առաջարկում ենք թողնել ուժի մեջ, որը վերաբերում է հենց բժշկասոցիալական փորձաքննությանը, եւ մենք հանձնաժողովում քննարկել եւ պայմանավորվել ենք նաեւ հանձնաժողովի նախագահի հետ եւ...

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Ասատրյան, ներողություն, թույլ տանք տիկին Տոնոյանը արձագանքի, հարցը տարողունակ է, հնարավոր լինի շարունակել: Խնդրեմ, տիկին Տոնոյան:

Ի.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իսկապես կարգավիճակի հետ կապված, կխնդրեի, մանրամասնեիք, եւ ֆինանսական աղբյուրներն արդյո՞ք օրենքի կենսագործման հետ կապված բյուջեի միջոցներ, միջազգային կառույցների դրամաշնորհներ, ի՞նչ կարող եք ասել, թե ի՞նչ ճանապարհներով ու մեխանիզմներով են, քանի որ ինչպես արդեն հասկացանք եւ բավականին ծախսատար, նույն թեքահարթակների կառուցում, ֆիզիկական միջավայրի մատչելիության հարցը կանոնակարգելու համար բավականին մեծ միջոցներ են անհրաժեշտ:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Միանգամից դրան անդրադառնամ, որ բոլոր հնարավոր միջոցները, այսինքն՝ պետական բյուջեով նախատեսած բնականաբար ծրագրեր, ֆինանսավորման աղբյուրներ, համայնքային բյուջեներ եւ օրենքով չարգելված այլ աղբյուրներ: Բոլոր միջոցները պետք է ներդրվեն, եւ դրանք պետք է իրենց արտացոլումը գտնեն համալիր եւ տարեկան ծրագրերում:

Ինչ վերաբերում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց հաշմանդամությունը ճանաչելու գործընթացին, այսինքն՝ բժշկասոցիալական փորձաքննությանը մենք նախապատրաստել ենք, ես նշեցի, մեծ փաթեթ, որոնցով ամբողջությամբ այդ գործընթացը վերակառուցում ենք, եւ պայմանավորել ենք նաեւ հանձնաժողովի հետ, որ հաջորդ փուլում օրենք ենք բերելու, այսինքն՝ դա կարգավորելու ենք օրենքով էդ ամբողջ գործընթացը: Այժմ «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական ներառման մասին» օրենքը ամբողջությամբ եւ լիարժեք ապահովելու է հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորությունների ապահովումը, թողնում ենք ուժի մեջ գործող օրենքի 3 հոդվածներ, որոնք բժշկասոցիալական փորձաքննության են վերաբերում՝ կառավարության որոշումներով կանոնակարգելով այս գործընթացները, իրականացնելով էն ահրաժեշտ փոփոխությունները, որ մենք անցում ենք կատարում կենսագործունեության սահմանափակումների հիման վրա նոր մեթոդաբանությամբ, նաեւ կարիքների գնահատման հիման վրա հաշմանդամության ճանաչման գործընթացին, դրանից հետո մենք ունենալու ենք ամբողջությամբ ու լիարժեք ձեւավորված նաեւ օրենսդրական նախաձեռնություն, որը ներկայացնելու ենք ԱԺ-ի դատին:

Իսկ ինչ վերաբերում է ընդհանրապես թվաքանակի հետ կապված հարցերին: Խնդիրը վերաբերում է նրան, որ մենք ունեցել ենք 205000 հաշմանդամություն ունեցող անձ եւ նախորդ տարվա ընթացքում իրականացված հստակեցումների արդյունքում, երբ հստակ ամրագրել ենք հաշմանդամություն ունենալը հիվանդություն ունենալուց տարանջատելու սկզբունքը եւ հստակեցրել ենք նաեւ, թե ինչպիսի՞ փորձաքննությունների արդյունքում են ճանաչում հաշմանդամություն ունեցող անձ, մենք ունեցել ենք նվազում հաշմանդամություն ունեցող անձանց, հիմնականում 3-րդ խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձանց, մասով եւ թվաքանակը կազմել է 193000:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հաջորդ հարցի համար՝ Գեւորգ Պետրոսյան:

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի պրն նախարար, մի տեսակ տպավորություն է, որ մենք օրենքներն ընդունում ենք ընդամենը ի կատար ածելու այդ օրենքների համապատասխանության խնդիրը Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի, վերանայված Եվրոպական սոցիալական խարտիայի եւ այլ միջազգային իրավական ակտերին, բայց իրականում հաշմանդամների խնդիրները մնում են չլուծված: Այդ են վկայում նրանց համատարած, համընդհանուր դժգոհությունները եւ՛ իրենց աշխատանքի իրավունքի, եւ՛ սոցիալական ապահովվածության մյուս իրավունքների վերաբերյալ: Հիմա իմ հարցը հետեւյալն է. ես չեմ ուզում հիմա անդրադառնամ հաշմանդամության կարգ շնորհելու էն խնդիրներին, որ կան համապատասխան մարմիններում, բայց կոնկրետ հիմա այս նախագծով, որը դուք ուզում եք կյանքի կոչել, նորից եմ կրկնում, որպես ի կատարումն միջազգային պարտավորությունների, որ իրավունքը կոնկրետ ի՞նչ ժամկետում տեսանելի իրագործման հեռանկար ունի: Շնորհակալություն:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Օրենքը, ես նշեցի ներկայացնելիս, ոչ միայն միջազգային մեր ստանձնած պարտավորությունների իրացմամբ է պայմանավորված, իհարկե, դա շատ կարեւոր է, այլ առաջին հերթին մենք ունենք էն համոզումը եւ՛ հանձնաժողովում նաեւ քննարկելիս, եւ՛ նաեւ հասարակական կազմակերպությունների հետ քննարկելիս մենք բոլորս եկել ենք էդ ընդհանուր հայտարարին, որ օրենքը ներկայացվող մի քանի քայլ առաջ է, օրենսդրական իրավական հիմք է ստեղծում հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորություններ ապահովելու գործընթացում եւ հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտներում ինչպիսին կլինի դրա արդյունքները: Մենք օրենքն ընդունելուց հետո պիտի բերենք համալիր ծրագիր, որն արդեն օրենքի կիրառումը պիտի ապահովի բոլոր ոլորտներով, բոլոր ուղղություններով, պատասխանատուներով, միջոցառումներով, ժամկետներով, ակնկալվող արդյունքներով: Դրա հիման վրա կունենաք տարեկան ծրագրերը, եւ բնականաբար նշեցի, որ օրենքով ամրագրված է նաեւ անկախ մոնիթորինգի մեխանիզմը ի դեմս մարդու իրավունքների պաշտպանի, որպեսզի մշտադիտարկումը նաեւ ծրագրի իրականացվի ոչ թե իրականացնող մարմնի կողմից, որ քաղաքականությունն է իրականացնում, պարզ է, որ մենք ընթացիկ մշտադիտարկում անելու ենք, այլ անկախ մեխանիզմի միջոցով: Եվ այ էս բոլոր դրույթներն են, որոնք ինձ հիմք են տալիս ասելու, որ բոլոր ուղղություններով, իսկ օրենքի նախագծում բոլոր ոլորտները նշված են, թե ի՞նչ կոնկրետ քայլեր պիտի արվեն, ի՞նչ մեխանիզմներ են գործելու, որոնք ապահովելու են հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար հավասար հնարավորությունները: Ես կարծում եմ՝ մենք բոլորս հնարավորություն ենք ունենալու նաեւ մասնակցել այդ գործընթացին, որովհետեւ բոլորս հասկանում ենք, որ իսկապես ամբողջական քաղաքականություն է փոխվել, եթե նախկինում մեր քաղաքականությունը որդեգրած է եղել, նախկինում նկատի ունեմ՝ մինչեւ անկախությունը, կոնսերվացման քաղաքականություն, այսինքն՝ հաշմանդամություն ունեցող անձինք ուղղակի չպիտի ունենային հնարավորություն, չունեին հասարակությունում իրենց իրավունքները իրացնելու այլ անձանց հետ հավասար, ներկայիս քաղաքականությունն ուղիղ հակառակն է, այսինքն՝ ներառման քաղաքականություն է: Դա նշանակում է՝ պիտի մենք ապահովենք բոլորի համար հավասար հնարավորություններ, հավասար պայմաններ, որպեսզի անկախ նրանից մարդ հաշմանդամություն ունեցող անձ է, թե ոչ կարողանա իրացնի իր իրավունքները:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Պետրոսյան, արձագանքի անհրաժեշտությու՞ն, ունեք: Խնդրեմ:

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Ասատրյան, ես հստակ հարց եմ տալիս: Օրենքները, եթե մենք պիտի ընդունենք ընդամենը ցույց տալու համար, որ մենք կատարում ենք միջազգային պարտավորությունները, սա պետք չէ: Իմ հարցը շատ հստակ է: Այս օրենքը՝ կոնկրետ հաշմանդամություն ունեցող անձանց, ո՞ր իրավունքի տեսանելի երաշխիք է նախատեսում կամ խոստանում տեսանելի ապագայում: Հիմա, որ մենք էդ օրենքի որակից խոսենք, իհարկե, դուք շատ լավ հիմնավորում եք, որ այս ինչ դրույթը համապատասխանում է կոնվենցիայի այս պահանջին եւ այլն, բայց իրականում հիմա մենք     ԱԺ-ում հաշմանդամություն ունեցող քանի՞ պատգամավոր ունենք, կառավարությունում հաշմանդամություն ունեցող քանի՞ նախարար ունենք, տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ղեկավարի պաշտոն զբաղեցնող քանի՞, այսինքն՝ եթե մենք օրենքներն ընդունում ենք, բայց դրանք կյանքում ի կատար չեն ածվում, չենք գտնում, որ էդ օրենքները դառնում են ինքնանպատակ: Սրա մասին է խոսքը: Խնդրում եմ, ասեք կոնկրետ հաշմանդամություն ունեցող անձանց ո՞ր իրավունքի տեսանելի երաշխավորված իրացում է սպասվում տեսանելի ապագայում: Շնորհակալություն:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Իմ կարծիքով ես ուղղակի հենց ուղիղ ձեր հարցին էի պատասխանում: Մեկ անգամ եւս նշեմ, մասնավորապես, եթե մասնավորեցնելու լինեինք մատչելիության առումով, նշեցի քաղաքաշինության ոլորտում պետական կառավարման լիազոր մարմինը պետք է համապատասխան ստանդարտները հաստատի օրենքն ընդունվելուց հետո համապատասխան գործելակարգերով, որը պիտի ապահովի մատչելիություն հանրային նշանակության շինություններին, ընդհանրապես հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար տեղաշարժման եւ այլ խնդիրներ ունեցող հավասար հնարավորություններ: Տեղեկատվական մատչելիություն, զբաղվածության ապահովման հետ կապված ծառայությունների անհատական ծրագրի հիման վրա իրականացվող քայլեր: Ես կարծում եմ՝ ժամանակը շատ քիչ է, որպեսզի ես էս հարց ու պատասխանի ընթացքում մեկ րոպեում բոլոր ուղղություններով, բոլոր հնարավոր քայլերն ու մեխանիզմները ներկայացնեմ, բայց եթե դուք ունեք ցանկություն, մենք քննարկումից հետո կարող ենք ավելի մանրամասն զրուցել, թե էլ ի՞նչ ուղղություններով, ի՞նչ քայլեր կան, ի՞նչ մեխանիզմներ կան: Շնորհակալություն:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Այժմ հերթական հարցի իրավունքն իմն է:

Պրն Ասատրյան, տեսեք, հարցերը շատ են, բայց մի քանիսը ձեւակերպենք այսպես: Ցանկացած հասարակությունում բնակչության թվից կա որոշակի տոկոս, տոկոսն ու միջինացված, թե ո՞ր մասն է հաշմանդամ, այն որ հարց հնչեց իմ գործընկերների կողմից հաշմանդամության թվաքանակի նաեւ կրճատման, նաեւ արձանագրման մասով: Ի՞նչ եք կարծում, ես համոզված եմ, որ դուք Հայաստանի բնակչության պաշտոնական թվաքանակին տիրապետում եք, որքա՞ն է, համապատասխանու՞մ է արդյոք հաշմանդամություն ունեցող անձանց թվաքանակը միջազգայնորեն ընդունված բնակչության քանակի հետ, որպեսզի մենք... սա շատ կարեւոր եմ համարում, որովհետեւ էդտեղ ես տեսնում եմ որոշակի անհամամասնություն: Սա մեկ: Երկրորդ՝ էստեղ ազգային հանձնաժողով է ստեղծվում, որտեղ որ նաեւ հանրային հատվածի շահերը ներկայացնող շահառուներ կան: Ի՞նչ եք կարծում այս ազգային հանձնաժողովը մի տեսակ նախարարության իրավունքներն ու պատասխանատվությունը կարո՞ղ է փոխանցել այս հանձնաժողովին, որպեսզի շատ հարցերի որոշումների ընդունման պատասխանատվությունը գնա դեպի ազգային հանձնաժողով: Այսինքն՝ ո՞նց եք պատկերացնում, միգուցե ազգային հանձնաժողովը կարո՞ղ է սահմանափակի ձեզ, որպես նախարարի, կամ ով որ կլինի նրանց լիազորությունները, որովհետեւ այդ Ազգային հանձնաժողովի գործառույթները ճիշտ է որոշ չափով արձանագրված են, բայց էդ ակնհայտ ես չգիտեմ, կառավարությունը իր որոշումներով հետագայում լրացնելու է, թե՞ չէ: 3-րդ հարցը, ուրեմն, այս, որ դուք ասում եք քաղաքաշինության ոլորտում, մյուս ոլորտներում, կրթական եւ այլն կան որոշակի պարտավորություններ այն մյուս համապատասխան օրենքներում՝ քաղաքաշինության, կրթության եւ այլն, այդ պատասխանատվության ինստիտուտներն արձանագրվա՞ծ են, թե՞ չէ: Եվ, իհարկե, հաջորդ հարցը՝ չորրորդ, ինձ շատ հետաքրքրեց էդ անհատական ծառայությունների ծրագիրն ամեն հաշմանդամի համար: Այնուամենայնիվ բյուջեում դրված են լինելու էն գումարները, որոնք որ պետք է ապահովեն այդ ծառայությունների լիարժեք իրականացումը, որովհետեւ հաշմանդամությունը էնպիսի մի կատեգորիա է, որ դու պետք է լիարժեք անես, դա բուժօգնության նման մի բան եմ համարում, այսինքն՝ միջինացված կամ քիչ անելը չի կարող արդյունք տալ: Խնդրեմ:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մելքումյան: Ինչ վերաբերում է բնակչության թվաքանակից տոկոսին, ուրեմն, տարբեր երկրներում տարբեր մոդելներ են գործում, եւ երբ մենք փորձում ենք մեխանիկորեն համեմատել, օրինակ՝ մեր երկրի համակարգի ներքո, մոդելի ներքո հաշմանդամություն ունեցող անձանց թվաքանակն այլ երկրների հետ պիտի նախ համեմատենք, թե ի՞նչ համակարգեր են գործում, որովհետեւ երկրների մեծ մասում հաշմանդամություն ունեցող անձ ճանաչում են նաեւ անձի անհատական լրացրած թերթիկի հիման վրա, նույնիսկ մարդահամարի տվյալները, մարդահամարի ժամանակ լրացնում է անձը, որ ինքը հաշմանդամություն ունեցող անձ է ու համարվում է, որ հաշմանդամություն ունեցող անձ է, այսինքն՝ կան նաեւ էսպիսի բաներ: Հետեւաբար՝ մենք պիտի համեմատենք համեմատելիները: Էս առումով ՀՀ-ում բնակչության 6 տոկոսի չափով է հաշմանդամություն ունեցող անձանց թվաքանակը, եւ եթե մենք առաջիկա այս բարեփոխումների ներքո իրականացնենք անհրաժեշտ փոփոխությունները, որոնք ենթադրում են գնահատված կարիքին համապատասխան ծառայություններ եւ ոչ թե ավտոմատ որոշակի արտոնություններ, ապա այդ թվաքանակը կարող է, այո, ավելանալ:

Ինչ վերաբերում է ազգային հանձնաժողովին՝ նախարարության պատասխանատվությունը սահամանափակու՞մ է, թե՞ ոչ, իմ կարծիքով՝ ո՛չ, որովհետեւ նախարարությունը պետական կառավարման լիազոր մարմին է իր գործառույթներով եւ կառավարության քաղաքականությունն է իրականացնում, իսկ ազգային հանձնաժողովը դա հարթակ է, որտեղ եւ՛ պետական կառավարման մարմինները, եւ՛ հասարակական կազմակերպությունները՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերը ներկայացնող, հնարավորություն ունեն պարբերաբար անդրադառնալու ոլորտի խնդիրներին, հարցերին, իրականացվող միջոցառումներին, ծրագրերին, դրանց արդյունավետությանը, եւ բնականաբար դա շատ բարենպաստ ազդեցություն է ունենում գործընթացների վրա: Մենք ունենք էդ փորձը ներկայումս եւ էդպիսի հանձնաժողով ունենք ստեղծված, գործում է, եւ ես կարծում եմ, որ դրանք շատ կարեւոր ներդրում են ունենում էն փոփոխությունների մեջ, էն խնդիրների լուծումների մեջ, որոնք վերաբերում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց:

Այլ օրենքների հետ կապված՝ ոլորտային, կանոնակարգված է, թե ոչ, մենք այս օրենքի նախագիծը մշակելիս քննարկում էինք էդ հարցը, արդյո՞ք գնանք ոլորտային օրենքներում համապատասխան դրույթներ նախատեսելու ճանապարհով, թե՞ մեկ օրենքի մեջ ամբողջական: Եվ ընդունեցինք էս տարբերակը, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերաբերող իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառմանը վերաբերող օրենքում...

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Ասատրյան, ես արձագանքեմ, որովհետեւ ես ինքս էլ պետք պատշաճ հետեւեմ ժամանակին: Տեսեք, որեւէ մեկը չի ասել, որ անհամեմատելին դուք համեմատեք, պարզ է, դուք պետք է համադրելի իրավիճակները... հենց ես դրա համար եմ հարցնում, բայց էդպես էլ պատասխանը.. տոկոսն ասելը բան չի նշանակում: Համադրելի երկրները հաշվի առնելով բերեք մեկ, երկու համադրելի երկրի, որտեղ որ նույն պայմաններն են, եւ ըստ բնակչության քանակ-հաշմանդամների թիվ փորձենք համադրենք, տեսնենք էստեղ որեւէ խնդիր կա՞, թե՞ չկա: Սա մեկ: Եվ 2-րդը՝ ազգային հանձնաժողովի մասին, այսինքն՝ մոտավորապես հանրային խորհուրդ է, ես նայում եմ՝ խորհրդակցական մարմին: Հիմա էս խորհրդակցական մարմինը, որ խորհուրդներ տա, էդ խորհուրդները պարտադիր չի լինելու չէ՞, դուք ուղղակի լսելու եք եւ փորձեք անեք: Հիմա մենք օրենքով բերում ենք էսպիսի հանձնաժողով ստեղծենք, որ ի՞նչ անենք, եթե պարտադիր չի լինելու նրա երաշխավորությունները: Այսինքն՝ կուզենք կլսենք, կուզենք չենք լսի, բայց օրենքով լինի: Մի հատ հասկանանք էլի դրա արդյունավետությունը ո՞նց է լինելու, տարբեր տիպի հանրային խորհուրդներ, ներկայացուցիչներ, միգուցե դա հակառակը մի որոշակի խառնաշփոթ առաջացնի: Այսինքն՝ խորհուրդը տվեց, դուք էլ հաշվի չեք նստելու էդ խորհրդի հետ, ո՞նց է լինելու:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պրն Մելքումյան, ես չգիտեմ էսպիսի երկիր, որը մեկին մեկ համապատասխանում է մեր երկրի մոդելին, որպեսզի մենք համեմատական բերենք: Այսինքն՝ շեղումներով...ընդհանրապես, եթե վերցնենք համեմատելու համար, պետք է վերցնենք հետխորհրդային երկրները՝ ԱՊՀ երկրները, ավելի շուտ: Ես էս պահին ուղղակի թվաքանակները չունեմ ձեռքի տակ, ձեզ տեղեկանք կարող եմ տրամադրել, ասենք ԱՊՀ երկրների հետ համեմատած, որովհետեւ այլ երկրներում հիմնականում գործում է աշխատունակության կորստի աստիճանի որոշման հիման վրա եւ նմանատիպ այլ դրույթներ է գործում հաշմանդամությունը սահմանելիս, որին նաեւ, ընդ որում, մենք նախատեսում ենք անցնել:

Ինչ վերաբերում է Ազգային հանձնաժողովի հետ կապված: Ես բացարձակ չունեմ որեւէ մտահոգություն եւ մյուս կողմից էլ չեմ կարծում, որ դա կարող է վերածվել ուղղակի մի հարթակի, որտեղ նստում, խոսում ենք, գնում ենք, հետո անում ենք այլ բաներ, եւ որեւէ ազդեցություն չի ունենում այդ հանձնաժողովը իրականացվող քաղաքականության վրա: Ուղիղ հակառակը. նաեւ ամրագրված է, որ հավասար թվաքանակով մասնակցություն ապահովելու դրույթը, ընդ որում, իհարկե, բոլորս հասկանում ենք, որ պետական կառավարման համակարգում, այո, կա հիերարխիկ կառուցվածք, կա «Կառավարության կառուցվածքի գործառույթների մասին» օրենք, լիազոր մարմիններ եւ այլն, եւ նրանք ունեն իրենց պատասխանատվությունը, բայց այս առումով խորհրդի դերակատարումը ես կարծում եմ՝ շատ էական է եւ իր դերակատարումը կունենա նաեւ ապագայում օրենքի հիման վրա: Շնորհակալություն:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Ես կարճ ռեպլիկ թողեմ վարողի իրավունքով, հետո՝ Մանե Թանդիլյան: Որեւէ մեկը չի ասում, որ անհրաժեշտ չէ, ուղղակի հարաբերությունները հանձնաժողովի հետ պետք է լինի արդյունավետ եւ առարկայական, այլ ոչ թե մնա հանրային, էսպես խորհրդակցության մակարդակով: Մանե Թանդիլյան, խնդրեմ:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պրն Ասատրյան, հաշմանդամություն ունեցող անձանց նաեւ հասարակության մեջ ներգրավելու խնդիր է լուծում օրենքը, եւ այս պահին մենք ունենք գործող օրենք «Զբաղվածության մասին», որտեղ 100 աշխատող ունեցող կազմակերպությունները եւ դրանից բարձր ավել աշխատողներ ունեցող կազմակերպություններում 3 տոկոս հաշմանդամություն ունեցող անձանց հաշվառում պետք է վարվի, որպեսզի նրանք ներգրավված լինեն աշխատանքներում: Ուզում եմ հետաքրքրվել, նախ՝ ո՞վ է վարում այս հաշվառումը եւ քանի՞ այդպիսի կազմակերպություն կան, ի՞նչ պատկեր ունենք այստեղ: Ուզում եմ հասկանալ՝ օրենքի կիրառությունն արդյո՞ք իր տեղում է, թե՞ ոչ, եւ 2-րդ հարցը՝ դուք նշեցիք, որ շենքեր, շինություններ, պետք է արգելվեն նրանց շինարարությունը, որոնք մատչելիություն չեն ապահովում հաշմանդամություն ունեցող անձանց: Արգելելը մի բան է, բայց իրականությունը ցույց է տալիս, որ, այնուամենայնիվ, կառուցվում են եւ կառուցվելու են: Եվ հետաքրքրում է, թե ի՞նչ ենք նախատեսում այդ տեսակ կազմակերպությունների համար, որոնք ի վերջո կկառուցեն նման շենքեր, եւ արդյո՞ք տույժ-տուգանքներ նախատեսվու՞մ է, թե՞ ոչ, եթե, այո, ի՞նչ համաչափությամբ: Շնորհակալ եմ:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Թանդիլյան: Առաջին հարցի հետ կապված «Զբաղվածության օրենքի» մասով ճիշտ եք նշում եւ քվոտայի էդ դրույթն առաջին փորձն էր, որպեսզի մենք նաեւ զբաղվածության ոլորտում հնարավորություն ստեղծենք հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար առավել լիարժեք ընդգրկված լինելու աշխատանքում, որովհետեւ ամենակարճ ճանապարհը սոցիալական ներառման՝ զբաղված լինելն է, աշխատանքն է: Ուղղակի պիտի նշեմ, որ այս պահին ինքը՝ համակարգի գործունեության հետ կապված հաշվառումը, սառեցված է, քանի որ մենք ունեցանք մի իրավիճակ, որ  բազմաթիվ հարցադրումներ առաջացան կոնկրետ օրենքի դրույթների եւ դրա կիրառման հետ կապված, թե ինչպե՞ս ենք հաշվառում աշխատատեղը, աշխատողին, երբ գործատուն հնարավորություն չունի աշխատանքի ընդունվող անձից պահանջելու համապատասխան տվյալ, թե ինքը հաշմանդա՞մ է, թե՞ ոչ ու գործատուն ի սկզբանե ինքը կարող է նաեւ չիմանալ, թե ինքը էդ քվոտան ապահովվում է, թե չի ապահովում, որովհետեւ մենք խոսում ենք նաեւ նրա մասին, որ 2-րդ տարվանից սկսած ոչ պետական հատվածը ընդգրկված է համակարգում: Մենք պետական հատվածի համար մեկ տարի հրապարակում էինք նաեւ մեր կայքում, թե որ մարմիններում, որքան հաշմանդամություն ունեցող անձինք են ընդգրկված, եւ էդ հաշվառումը տարվում էր: Ներկայումս նախապատրաստել ենք «Զբաղվածության մասին» օրենքում փոփոխությունների նախագիծ, որը նաեւ ներկայացնելու ենք բնականաբար ԱԺ, որով կփորձենք էդ առաջացած բոլոր խնդիրներին լուծումներ տալ արդեն իրավակիրառական պրակտիկայից ելնելով եւ համակարգը նորից լիարժեք գործարկել: Էս պահին մենք ունենք խնդիր էդ համակարգի կիրառման հետ կապված:

Ինչ վերաբերում է մատչելիության հետ կապված խնդիրները, եթե չապահովի՝ ի՞նչ է նախատեսվում: Ներկայումս նորմատիվները, որոնք որ գործում են, փոփոխության են ենթարկվում քաղաքաշինության պետական կոմիտեի կողմից, եւ էդ նորմատիվները հետագայում դառնալու են...

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքեք խնդրեմ, տիկին Թանդիլյան:

Մ.ԹԱՆԴԻԼՅԱՆ

-Պրն Ասատրյան, հենց խնդիրը ես այդտեղ եմ տեսնում, մենք բերում ենք օրենքներ, ցույց ենք տալիս, որ մենք ստեղծել ենք հնարավորություն հաշմանդամություն ունեցող անձանց, բայց կիրառման մեջ մենք տեսնում ենք, որ ունենք, թեկուզ եւ այս դեպքում, տեխնիկական խնդիրներ: Արդյո՞ք այս օրենքը նույն ճակատագրին չի արժանանալու: Եվ սա հո առաջին դեպքը չէ, մենք բազմաթիվ օրենքներ ենք... Ուղղակի սա շատ էսպես բացահայտ է, որովհետեւ սա պետք է հաշվառվեր եւ բազաներ ստեղծվեր, որոնք պետք է համակցված լինեին նաեւ գործատուների բազաների հետ՝ աշխատակիցների մասով կամ տեղեկատվությունն իրենք տրամադրեն կամ դուք: Այսինքն՝ մենք բերում ենք օրենքներ, որոնք որ, ըստ էության, չեն գործում, եւ ես անհանգստություն ունեն, որ այս օրենքը, թեպետ շատ լավն է, ես կարդացել եմ ու շատ լավը երեւի շատ ճոխ ասացի, բայց ինքը բարվոք է, եւ այդ առումով չկիրառելը նորից բերելու է այդ աուրան, որ մենք նորից ստեղծում ենք մի միջավայր ձեւական, որ կարծեք թե պետք է աշխատենք հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներգրավման համար եւ վստահում ենք գրանդեր, ցույց ենք տալիս, որ աշխատում ենք, բայց չենք անում: Սա հենց այն մտահոգությունն է, որ բարձրաձայնում էի: Շնորհակալ եմ:

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, որ չկա որեւէ օրենք, որը բնականաբար կյանքում որեւէ խնդիր չունենա, իսկ կյանքն առաջ է գնում, օրենքները մշակվում են որոշակի տրամաբանությամբ, ընդունվում են, գործնական կիրառման շրջանակներում են, շատ դեպքերում անկախ մեր կամքից ի հայտ գալիս հարցեր ու խնդիրներ: Հարցը նրանում է, որքանո՞վ են դրանք ի սկզբանե քննարկվել, վերլուծվել, հասկացվել եւ այդ խնդիրները, որոնք որ առաջանում են, որքանո՞վ թույլ չեն տալիս ամբողջ նպատակի իրականացումն ապահովել: Էս առումով ես կարծում եմ, որ մենք էդպիսի իրավիճակ բնականաբար չունենք, որ օրենքներն ընդունվեն եւ դրանք կիրառման առումով լուրջ խնդիրներ ունենա: Այո, լինում են խնդիրներ ու հարցեր, իսկ ինչ վերաբերում է այս օրենքին, ես կարծում եմ, որ գործիքակազմը, որը որ ներկայացրեցի ես, ներդրված էն հիմքն է, որը թույլ է տալու, որպեսզի մենք կարողանանք ապահովել էս օրենքի գործնականում կիրառումը: Սա միայն մի ոլորտային լիազոր մարմնի գործառույթ չէ, սա մեկ մարմնի գործառույթ չէ, սա ամբողջ հասարակությանը պիտի հնարավորություն տա, որպեսզի յուրաքանչյուրն իր տեղում նույնիսկ մասնավորը, որը որ իր որեւէ շենք կամ շինություն  է կառուցում՝ հասարակական նշանակության, ի սկզբանե պիտի նախատեսի, որ պիտի մատչելի լինի բոլորի համար: Հիմա, քանի որ դա մեր երկրում նոր է ներդրվում,  դրա համար գնում ենք օրենքով կարգավորման, նորմատիվների հաստատման, պարտադրման ճանապարհով: Այն երկրները, որտեղ արդեն տասնամյակներով շարունակ այդ քաղաքականությունը կիրառվում է, էնտեղ արդեն դա ուղղակի այլեւս դրա անհրաժեշտությունը չկա վարչական միջոցներ կիրառելու, որովհետեւ դա դարձել է նորմ: Ես կարծում եմ՝ էս օրենքը դրան նպաստելու եւ միանշանակ բերելու է էդ խնդիրների լուծմանը:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես ուզում եմ հիշեցնել, որ անմիջապես ընդմիջումից հետո, ժամը 12:00-ին ընտրությունների արդյունքները Հանրապետության նախագահի ընտրության արդեն հայտնի կլինեն, եւ այդ շրջակայքում մենք սպասելու ենք, որպեսզի ընտրությունների արդյունքները հրապարակվեն: Այժմ, քանի որ ժամանակը շատ քիչ է մնացել՝ ընդմիջում մինչեւ 12:00:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ  ՏԵՂԱԿԱԼ ՄԻՔԱՅԵԼ ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆԸ
 
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես հրավիրում եմ հաշվիչ հանձնաժողովի նախագահ Գագիկ Մելիքյանին՝ ներկայացնելու ընտրության արդյունքները։

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Հարգարժան նախագահություն, հարգելի խորհրդարան, հարգելի նախագահ,  ԱԺ հաշվիչ հանձնաժողովի արձանագրություն  N11. ՀՀ նախագահի պաշտոնում ընտրվելու համար առաջադրվել է Արմեն Սարգսյանի թեկնածությունը։ Նրա ազգանունը ընդգրկվել է  գաղտնի քվեարկության քվեաթերթիկում։ ՀՀ ԱԺ 105 պատգամավորներից քվեարկությանը մասնակցել են 101-ը։

Բացելով գաղտնի քվեարկության քվեատուփը՝ հաշվիչ հանձնաժողովը պարզեց, որ քվեատուփում առկա էր 101 քվեաթերթիկ, որոնցից անվավեր է ճանաչվել մեկը։ Ձայները բաշխվել են հետեւյալ կերպ. կողմ՝ 90, դեմ՝ 10։

Այսպիսով՝ ՀՀ նախագահ է ընտրվում  Արմեն Սարգսյանը։ Շնորհավորում ենք։

Ծ Ա Փ Ա Հ Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն Ն Ե Ր

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգարժան պրն Սարգսյան, շնորհավորում եմ ձեզ Հանրապետության նախագահի բարձր պաշտոնում ընտրվելու կապակցությամբ, մաղթում եմ ձեզ աշխատանքային հաջողություն պատասխանատու պաշտոնում։

Հարգելի պատգամավորներ, հիշեցնեմ, որ ՀՀ Սահմանադրության 127-րդ հոդվածի, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ Սահմանադրության օրենքի 49-րդ հոդվածի համաձայն՝ Հանրապետության նախագահը պաշտոնը ստանձնում է ԱԺ-ի հատուկ նիստում, որը հերթական ընտրության դեպքում գումարվում է Հանրապետության նախորդ Նախագահի լիազորությունների ավարտման օրը։ Հետեւաբար, ԱԺ-ի հատուկ նիստը կգումարվի ապրիլի 9-ին։

Տեղեկացնեմ նաեւ, որ հատուկ նիստի անցկացման կարգը սահմանվում է ԱԺ նախագահի առաջարկությամբ, խորհրդի որոշմամբ։

Եվս մեկ անգամ շնորհավորենք մեր նախագահին։

Ծ Ա Փ Ա Հ Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն Ն Ե Ր

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն նախագահ, եթե ցանկանում եք...

Ա.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Մեծարգո պրն նախագահ, հարգելի  գործընկերներ, ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել ԱԺ բոլոր պատգամավորներին՝ քվեարկության համար։ Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել բոլոր կողմ քվեարկողներին եւ բոլոր  դեմ քվեարկողներին։ Ուզում եմ կրկին շնորհակալություն հայտնել ձեզ, բոլորիդ՝ մեր երկրում տեղի ունեցող կարեւորագույն փոփոխությունների գործընթացում, նոր Սահմանադրության անցնելու գործընթացում ձեր կարեւոր  ներդրման համար։

Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա ինչպես ասել եմ նախկինում՝ իմ երկար տարիների գիտելիքը, երկար տարիների փորձառությունս եւ ողջ եռանդս կներդնեմ՝ ՀՀ նախագահի պարտականությունները լիովին կատարելու եւ  լիովին ծառայելու ՀՀ քաղաքացիներին եւ մեր ողջ ժողովրդին։ Եվ, իհարկե, ակնկալում եմ ձեր աջակցությունը եւ մասնակցությունը, ինչպես նաեւ մեր բոլոր քաղաքացիների աջակցությունը եւ մասնակցությունը մեր ապագա, կարեւոր հաղթանակներին, ՀՀ քաղաքացիներին եւ մեր ողջ ժողովրդին՝ Արցախ, Հայաստան եւ Սփյուռք։

Շնորհակալ եմ, ցտեսություն։

Ծ Ա Փ Ա Հ Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն Ն Ե Ր

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, թույլ տվեք կրկին անգամ շնորհավորել նորընտիր ՀՀ նախագահ պրն Սարգսյանին, մաղթել ի շահ մեր ժողովրդի եւ պետության արդյունավետ եւ բեղնավոր գործունեություն։

Այժմ անցնում ենք ընդհատված հարցի քննարկմանը։ Պրն Ասատրյան, խնդրեմ, կենտրոնական ամբիոնի մոտ։ Հերթական հարցի համար ձայնը տրվում է Վարդեւան Գրիգորյանին։

Վ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պրն նախարար, այդ ներկայացված օրենքի նախագիծը փոխարինելու է «Հաշմանդամների սոցիալական պաշտպանության մասին» գործող օրենքին։ Գործող օրենքում հաշմանդամներն ունեին մի շարք արտոնություններ, որոնք ներառված չեն ներկայացված նախագծի մեջ, ի թիվս գործող օրենքի՝ 28, 29, 31, 32-րդ հոդվածներով երաշխավորված հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերականգնողական, անհատական ծրագրերին համապատասխան տեխնիկական միջոցների ապահովում, այդ թվում նաեւ՝ մեքենաներ, թիկնասայլակներ, ձայների ուժեղացուցիչ սարքեր եւ այլն։

Ինչու՞ չկա տրանսպորտային միջոց ստացած հաշմանդամներին վճարվող փոխհատուցումը, այդ միջոցների տեխնիկական արտահերթ սպասարկման եւ նորոգման համար, հենաշարժական ապարատի խանգարումներով հաշմանդամություն ունեցող անձանց տրվող բնակության վայրին մոտ ավտոտնակ կառուցելու իրավունքը։

2-րդը՝ գործող օրենքով հստակ կարգավորված էր, որ հաշմանդամներին երաշխավորվում էր պետբյուջեի միջոցների հաշվին որակյալ անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն պետական բժշկական հիմնարկներում։ 1-ին եւ 2-րդ խմբի հաշմանդամները եւ հաշմանդամ երեխաները ըստ դեղատոմսերի ապահովված էին անվճար դեղորայքով, իսկ 3-րդ խմբի հաշմանդամները՝ 50% զեղջով։

Այս արտոնությունները հիմա բացակայում են ներկայացված նախագծում։ Խնդրում եմ տալ պարզաբանություն, պրն նախարար։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, ես իմ ներկայացման մեջ նշեցի, որ  գործող օրենքը 93 թվականին է ընդունվել, բազմաթիվ նորմեր այլեւս արդիական   չեն եւ չեն գործում վաղուց։

Ինչ վերաբերում է արտոնություններին՝ կապված պրոթեզաօրթոպետիկ, օժանդակ, տեխնիկակական միջոցների տրամադրման հետ, դրանք լիարժեք գործում են, պահպանված է ու շարունակելու են տրամադրել։ Դրա համար պետբյուջեում կա համապատասխան ծրագիր, որի ներքո յուրաքանչյուր տարի 10 հազարից ավելի պարագաներ են տրամադրվում։ Կան տարբեր հարմարեցվող միջոցներ հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար՝ ըստ իրենց գնահատված ծրագրի, վերականգնողական, անհատական ծրագրի հիման վրա, ըստ գնահատված կարիքի։ Եվ դեղերի մասով ամբողջությամբ գործող արտոնությունը պահպանվում է։

Պետք է նկատի ունենաք, որ  «Դեղերի մասին» օրենք է ընդունվել 2 տարի առաջ, որի հիման վրա կառավարության որոշմամբ հաստատված են արտոնյալ, անվճար դեղամիջոցներ ստանալու իրավունք ունեցող անձանց ցանկը։ Նույնությամբ  արտոնությունները արտացոլված են այդ որոշման մեջ։ Կառավարության 17 որոշումն է եւ ընդունվել է   «Դեղերի մասին» օրենքի հիման վրա։

Դրա համար այս օրենքում հղում է արված մյուս օրենքին, որով լիարժեք կարգավորված է։ Որեւէ արտոնություն, որեւէ իրավունք, որոնք ներկայումս սահմանված են եւ գործում են, այս օրենքի ընդունմամբ չի վերացվում կամ չի բացառվում։ Ձեր նշած մեքենա տրամադրելու դրույթը 90-ականներից չի տրամադրվում, չկա այդպիսի բան։ Նախկինում տրամադրվում էր հայրենական մեծ պատերազմի հաշմանդամներին։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, խնդրեմ։

Վ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պրն նախարար, դուք ընդամենը մեկ արտոնություն նշեցիք՝ ավտո չտրամադրելու արտոնությունը, որը 90 թվականից չի գործում, բայց ես նշեցի մի քանի արտոնություններ։

Ինչ վերաբերում է դեղորայքին՝ դուք օրենքից հանում եք  այդ արտոնությունը, տալիս եք կառավարության լիազորությանը։ Կարծում եմ, որ օրենքը մի բան է, կառավարության որոշումն իրեն կարգավիճակով այլ բան է։ Ավելի ճիշտ կլիներ, որ մենք օրենքով ամրագրեինք այդ արտոնությունները, թող էլի կառավարությունը որոշակի չափորոշիչները, տրամադրման չափը որոշեր, բայց օրենքով երեւար, որ այդ հաշմանդամը իրավունք ունի տվյալ արտոնություններից   օգտվելու, այլապես մենք հաշմանդամի կարգավիճակը լավացնելու փոխարեն օրենքից հանում ենք ու թողնում ենք կառավարության որոշմանը։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Պրն Գրիգորյան, ես նշեցի մի քանի իրավունքների մասին։ Հիմա ավելի կմանրամասնեմ՝ պրոթեզաօրթոպետիկ պարագաներ, օժանդակ տեխնիկական միջոցներ, սայլակներ, լսողական սարքեր։ Դրա ցանկը շատ մեծ է, որոնք նախատեսված են, տրամադրվում են եւ տրամադրվելու են համապատասխան կարիքի գնահատման հիման վրա, հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար նախատեսված ծրագրի շրջանակներում։  Բոլոր այն արտոնությունները, որոնք կան, շարունակելու են գործել։

Ես նշեցի, որ «Դեղերի մասին» օրենքը կարգավորել է այդ փոխհարաբերությունները։ Նույն իրավահարաբերությունները կարգավորող նույն իրավաստեղծ մարմինը տարբեր ակտեր չպետք է ընդունի։ Քանի որ օրենսդիրը մի անգամ «Դեղերի մասին» օրենքով սահմանել է այդ փոխհարաբերությունները՝ համապատասխան ընթացակարգ է սահմանվել, դրա հիման վրա կառավարությունը սահմանել է։ Կառավարության այդ որոշումը հասանելի է,  կարող եմ ձեզ տրամադրել, որ ամբողջությամբ պահպանված են այդ արտոնությունները։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Վերջին հարցի համար՝ Լենա Նազարյան, խնդրեմ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Պրն նախարար,  պետական եւ մասնավոր կազմակերպությունները պետք է իրենց աշխատակազմերում ունենան, հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներառեն, եւ  դրա համար սահմանված է որոշակի տոկոսով քվոտա։ Որպեսզի այդ քվոտան ապահովված լինի, նախատեսված է, որ պետք է արվեն մասհանումներ։

Հիմա ես տեղեկացա, որ կառավարության որոշմամբ մինչեւ 2018 թվականի հուլիսը այդ մասհանման որոշումը չի կատարվելու։  Ուզում եմ տեղեկանալ, թե ինչու՞, որովհետեւ դա լծակներից մեկն է, որ քվոտան պահպանվի։ Տեղեկացա նաեւ, որ  նախարարությունը չի հավաքագրում տեղեկատվություն կազմակերպություններում հաշմանդամություն ունեցող անձանց զբաղվածության մասին, ինչու՞։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Հավաքվում է տեղեկատվություն, ես նշեցի տիկին Թանդիլյանի հարցին պատասխանելիս։ Ուղղակի, ասեմ, որ առաջիկայում մենք կբերենք «Զբաղվածության մասին» օրենքում փոփոխությունների նախագիծը, որում մանրամասն անդրադարձ կարվի այն խնդիրներին, որոնք առաջացել են քվոտայի դրույթների կիրառման ընթացքում, եւ նաեւ դրանց լուծումներին։

Օրենքի փոփոխության նախագիծը ներկայումս կառավարությունում է։ Առաջիկա նիստերից մեկում կառավարությունը հավանության կարժանացնի եւ կներկայացնենք ԱԺ, որի շրջանակներում ավելի մանրամասն եւ լիարժեք կանդրադառնանք թե՛ խնդիրներին, թե՛ դրանց լուծումներին։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքման համար՝ խնդրեմ, տիկին Նազարյան։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ներողություն, ես դահլիճում չէի, երբ դուք պատասխանում էիք տիկին Թանդիլյանի հարցին։ Այսինքն՝ այդ ժամանակ էլ այդ մասհանման մեխանիզմը կսկսի գործե՞լ, երբ որ ձեզ մոտ պարզ կլինի, թե ինչպես է աշխատելու քվոտան։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Այո, մենք կներկայացնենք նախագիծը, կքննարկենք, եւ այն լուծումները, որոնք որ առաջարկում ենք, գործող օրենքի կիրառման ընթացքում առաջացած խնդիրներին լուծումներ կապահովի, որից հետո լիարժեք կգործի նաեւ այդ մեխանիզմը։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցերն ավարտվեցին։ Հարգելի գործընկերներ, այժմ անցնում ենք հարակից զեկուցմանը։ Հարակից զեկուցողն է առողջապահության եւ սոցիալական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Հակոբ Հակոբյանը։ Խնդրեմ, պրն Հակոբյան։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, օրենքի նախագիծը բավական երկար է քննարկվել, եւ ամբողջ քննարկումների ընթացքում արել ենք հետեւյալը, որը  ես ուզում եմ ձեզ հստակ տեղյակ պահել։ Այս օրենքը ընդունում ենք, որպեսզի մենք կարողանանք կոնվենցիայի դրույթներն ընդգրկենք մեզ մոտ, որպես օրենսդրական գործողություններ։ Այս օրենքը, որ մենք ընդունում ենք, համապատասխանում է կոնվենցիային հաշմանդամ ճանչելուց հետո, իսկ մինչեւ հաշմանդամ ճանաչելը, թե ինչպե՞ս պետք է  ճանաչենք եւ ի՞նչ գործողություններ պետք է անենք, որ մենք չունենանք շատ հաշմանդամներ, որ մենք կարողանանք առողջապահական համակարգը ներդնենք հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը պակասեցնելու համար, սա կլինի հաջորդ օրենքը, որը առաջիկայում կգա ԱԺ, ժամկետ չասեմ։

Հաշմանդամություն ճանաչելու պրոցեսը հին օրենքով թողել ենք ուժի մեջ 3 հոդվածներով, եւ այն դրույթները, որոնք որ ավելացրել ենք, այսինքն՝ հաշմանդամություն չունեցող անձինք, անհատական ծրագիր կազմելու խնդիր է, որ եթե նա հաշմանդամ չի ճանաչվել, բայց պետք է անհատական ծրագիր կազմվի, որպեսզի նա չկարողանա դառնալ հաշմանդամ, չթողնենք, որ նա դառնա հաշմանդամ, այս խնդիրները, այն 2-րդ օրենքը, որ ընդունեցինք, այդ օրենքի ընդունումից հետո կվերափոխենք։

1-ին ընթերցումից հետո օրենքի քննարկման հետ կապված լսումներ կանցկացվեն, որից հետո օրենքը վերջնական  կլրամշակվի եւ կներկայացվի ձեր դատին։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար՝  հերթագրում։   Հերթագրվել է 1 պատգամավոր, հարցի համար՝ Արարատ Միրզոյան։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Պրն Հակոբյան, դուք ասացիք, որ մեր առողջապահությունը պետք է զարգանա, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը պակասի։ Ես ուզում եմ ասել, որ ես կարծում եմ, որ այդպիսի ձեւակերպումը մի քիչ կոռեկտ չի, որովհետեւ խոսքը նրա մասին չի, այդպիսի մարդիկ ծնվում են որոշակի հիվանդություններով, անբուժելի։ Խոսքը պետք է լինի ոչ թե նրանց թիվը պակասեցնելու, այլ  հասարակության մեջ առավելագույն ձեւով ինտեգրելու, որպեսզի այդ մարդիկ կարողանան նորմալ ամեն ինչից օգտվեն։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Ես հասկացա ձեզ, բայց իմ ասած կանխարգելիչ գործողությունները չէր վերաբերում այս օրենքին, որը որ մենք հիմա քննարկում ենք, որի նպատակը հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման մասին է։  Այստեղ դուք ճիշտ եք։

Իմ ասած խոսքը վերաբերում է այն օրենքին, որը պետք է գա, եւ այդտեղ մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որպեսզի կարողանանք հաշմանդամություն ունեցող անձանց հնարավորինս քիչ քանակ ունենալ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ խնդրեմ։

Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Լավ չենք հասկանում իրար, պրն Հակոբյան, կապ չունի, թե ո՞ր օրենքի մասին ենք խոսում, այս խմբի մասին խոսելիս, ենթադրենք՝ հղիության ընթացքում ինչ-որ բաներ հնարավոր է կանխարգելել, բայց բաներ կան, որ հիվանդություն է, դրա դեմ ոչինչ անել չի լինում։ Հիմա պետք է այնպես անել, որ այս մարդիկ նորմալ կյանքով շարունակեն ապրել, պակասեցնել պետք չի իրենց։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Եթե մենք ՀՀ-ում սեյսմիկ  ապահովությունը  սարքենք 6 բալ, ապա ցանկացած փոքր ցնցման դեպքում կունենանք ավերվածություններ։ Իմ ասածը սրա մասին է, որը լինելու է նախորդ օրենքում։

Այս օրենքի հետ կապված դուք ճիշտ եք, այստեղ կանխարգելման փիլիսոփայություն չկա ու չի կարող լինել, այստեղ  դրված է սոցիալական ներառման հոգեբանությունը։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, այժմ անցնում ենք օրենսդրական նախաձեռնության քննարկմանը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար։ Հերթագրվել է 2 պատգամավոր, 1-ին ելութի համար՝ պրն Վարդեւան Գրիգորյան, խնդրեմ։

Վ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, հարգելի պրն նախարար, ձեր քննարկմանն է ներկայացվել մի նախագիծ, որը փոխարինելու է «Հաշմանդամների սոցիալական պաշտպանության մասին» գործող օրենքին։ Եթե չխորանանք դրա բովանդակության մեջ, բերվածի ծավալը խոսում է շատ ավելի մանրամասն եւ խորազննին աշխատանքի մասին։ Ենթադրաբար խնդիրը դիտարկված է շատ ավելի տարբեր տեսանկյուններից, քան գործող օրենքի դեպքում։ Ավաղ այդպես չէ, եւ այդ մեծ ծավալը գալիս է քողարկելու այն հետընթացը, որ այս օրենքի ընդունման պարագայում  սպասվում է հաշմանդամների սոցիալական ապահովության ոլորտում։

Ի՞նչն է պատճառը, որ ներկայացած նախագծից բացակայում է գործող օրենքի 28, 29, 31, 32-րդ հոդվածներով երաշխավորված հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերականգնողական անհատական ծրագրերին համապատասխան տեխնիկական միջոցների ապահովումը՝ ներառյալ ավտոմեքենաներ, թիկնասայլակներ, ձայների ուժեղացուցիչ սարքեր եւ այլն։

Ինչու՞ չկա տրանսպորտային միջոց ստացած հաշմանդամներին վճարվող փոխհատուցումը եւ այդ միջոցի տեխնիկական արտահերթ սպասարկման եւ նորոգման համար, հենաշարժական ապարատի խանգարումներով, հաշմանդամություն ունեցող անձանց տրվող, բնակության վայրին մոտ ավտոտնակ կառուցելու իրավունքը։

Գործող օրենքով հստակ կարգավորված էր, որ հաշմանդամներին երաշխավորվում էր պետբյուջեի միջոցների հաշվին որակյալ, անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնություն պետական բժշկական հիմնարկներում։ 1-ին եւ 2-րդ խմբի հաշմանդամները եւ հաշմանդամ երեխաները ըստ դեղատոմսերի ապահովվում էին անվճար դեղորայքով, իսկ 3-րդ խմբի հաշմանդամները՝ 50% զեղջով, եթե չէին օգտվում ավելի արտոնյալ պայմաններով դեղորայք ստանալու իրավունքից։

Պրն նախարարը իմ հարցին հիմնավորեց, որ «Դեղերի մասին» օրենքով այս հարցը կարգավորվում է։ Պրն նախարար, ինձ մոտ է նաեւ «Դեղերի մասին» օրենքի 10-րդ հոդվածը, որը դեղերի հատկացումը, դրանց արժեքի լրիվ կամ մասնակի փոխհատուցման հոդածով ՀՀ կառավարությունը սահմանում է բնակչության  սոցիալական կամ հատուկ խմբերի եւ այլ հիվանդությունների ցանկերը, որոնց դեպքում դեղերը շահառուներին հատկացվում են դրանց արժեքի  լրիվ կամ մասնակի փոխհատուցմամբ, ինչպես նաեւ այդ դեղերի փոխհատուցման եւ հատկացման կարգը։

Հիմա մենք օրենքից հանում ենք, այդ իրավունքը տալիս ենք կառավարությանը։ Նույն կառավարությունը կարող է որոշում ընդունել, եթե գործող օրենքում մեր 1-ին եւ 2-րդ կարգի հաշմանդամներն անվճար օգտվում էին այդ դեղորայքից, վաղը կարող է կառավարությունը որոշում կայացնի, նույն կարգ ունեցող հաշմանդամներին որոշակի դեղամիջոցներ տա մասնակի վճարման դեպքում։  Այսինքն՝ մենք լավացնու՞մ ենք մեր հաշմանդամների  սոցիալական վիճակը, թե՞ ավելի վատացնում ենք։

Պրն նախարար, կառավարության որոշումները շատ կարեւոր են, բայց օրենքն ունի գերակա վիճակ կառավարության որոշման նկատմամբ։ Մենք այսօր օրենքից հանում ենք ու այդ իրավունքը տալիս ենք կառավարությանը։

Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել  հանձնաժողովին, որովհետեւ ես էլ ունեի այդ առաջարկությունը։ Քանի որ հանրային հնչեղություն ունեցող հարց է, պրն Հակոբյան, լավ կլինի, որ մինչեւ 2-րդ ընթերցում կազմակերպվեն լսումներ, եւ լսումների, առաջարկությունների արդյունքում օրենքը կատարելագործվի եւ ներկայացվի 2-րդ ընթերցման։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Այժմ ես կօգտվեմ իմ արտահերթ ելույթի իրավունքից եւ կարճ ելույթով հանդես կգամ։

Հարգելի գործընկերներ, բնակչության 6% կազմող մեր հաշմանդամ քաղաքացիների խնդիրները պետք է լինեն լիարժեքորեն  մեր ուշադրության կենտրոնում։ Սա համարում եմ եւ՛ քաղաքական հարց, եւ՛ մարդասիրական, եւ՛ հումանիտար, տարբեր բլոկներով ներառվող  հարց, բայց պրն նախարար, ինձ մի հարց է մտահոգում՝ ի՞նչ եք կարծում, ձեր գործունեության գնահատականը ինչի՞ հիման վրա պետք է տանք, եթե մի երկրում նվազագույն  աշխատավարձը մի քանի տարի չի  բարձրանում, եթե հաշմանդամների հետ կապված պրոբլեմները չեն լուծվում, եթե աղքատության մակարդակը չի իջնում, գործազրկությունը չի կրճատվում։

Հիմա դուք անձնական պատասխանատվության ինստիտուտի մեջ տեղավորվու՞մ եք, թե՞ չէ։ Կա իքս ռեսուրս, տնտեսությունը պետք է աճի,  պետական բյուջե պետք է գնան շատ միջոցներ, որպեսզի դուք  կարողանաք արդյունավետ սոցիալական ծրագրեր  իրականացնեք։ Այս խնդիրը միայն սոցապ նախարարի խնդիրը չի, սա համակարգային խնդիր է, բայց ինչ-որ բան ձեզնից կախվա՞ծ է, թե՞ չէ։ Իհարկե, կախված է, այստեղ ձեր խնդիրը պետք է լիներ, որ ոչ թե օրենքի այս կամ այն դրույթը մեկնաբանելու,  մեկը մեկին հակասելու, չհակասելու, մոդելային, հստակ ստրատեգիական մեսիջներ հղել մեր հասարակությանը, որը օրենքն այս կամ այն կերպ բացահայտում է եւ հիմնավորում է։

Ի՞նչ եք կարծում, որ մենք խոսում ենք  հաշմանդամների մասին, հաշմանդամների մեջ էլ կան ունեւոր եւ աղքատ  մարդիկ, այս օրենքով մեզ հաջողվու՞մ է, որ չունեւոր հաշմանդամներին եւ նրանց ընտանիքի զավակներին  նվազագույն հնարավորություն ընձեռնել բարձրակարգ կրթական եւ առողջապահական ծառայություններից օգտվելու համար։ Ես կարծում եմ, որ այսօր մեր պետության, մեր հասարակության հիմնական կոնսենսուսը պետք է լինի ունեւոր, միջին եւ նվազ ունեւոր կամ աղքատ խավի շահերի  համակենտրոնացումը։  Դա միայն կարող է լինի այն դեպքում, որ եթե ունեւոր մարդկանց զավակներն իրենց ծնողներից ժառանգում են նյութական ակտիվներ, բիզնես, ֆինանսական ռեսուրսներ, նաեւ  բարձրակարգ կրթական եւ առողջապահական  ծառայություններից օգտվելու իրավունք եւ ի վերուստ դառնում են մրցունակ, քան չունեւոր խավի երեխաները ի վերուստ դառնում են մրցունակ։

Մեր կոնսենսուսը՝ ընդդիմության եւ իշխանության, կարող է լինի միայն այս գաղափարի շուրջ, որ հավասար պայմաններ ստեղծենք զավակների համար, որովհետեւ այդ զավակները մեղավոր չեն, որ իրենց ծնողները քիչ են վաստակում։ Ես չեմ ասում, որ միայն սա է, բայց սա կարեւորագույն մոդելային մոտեցումներից մեկն է, որ օրենքներում պետք է դրված լինի։ Մենք, որեւէ մեկս չխոսեցինք ունեւոր, միջին եկամուտ ունեցող եւ աղքատ հաշմանդամների մասին։ Նրանց մեջ էլ կան տարբերություններ, կարողանու՞մ ենք ապահովել  հավասար պայմաններ, թե՞ ոչ։

Որեւէ մեկը դեմ չի, որ լինի ազգային հանձնաժողով, բայց որ ազգային հանձնաժողովը գա, ձեզ՝ որպես նախարարի, հրամցնի, ասի՝ մենք որոշել ենք այսպես, դուք էլ ասեք՝ ռեսուրսը թույլ չի տալիս, ո՞րն է դրա  դերը լինելու, ուղղակի, հենց ընենց քննարկենք եւ առաջ շարժվե՞նք։ Տարբեր հանրային խորհուրդներ ստեղծենք։ Կա ռեսուրս իրականացնելու ռեալ ծրագրեր։

Հիմա ձայնը տալիս եմ տիկին Ջեմմա Բաղդասարյանին։

Ջ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-ԱԺ հարգարժան փոխնախագահ,  հարգելի գործընկերներ, մենք քննարկում ենք բոլորիս համար շատ կարեւոր օրենքի նախագիծ։ Այսօր այն վերաբերում է ոչ միայն հաշմանդամություն ունեցող անձանց, այսօր այն վերաբերում է բոլորիս,  մեր հասարակությանը, որովհետեւ բոլորս պետք է շատ լավ  հասկանանք, որ այն խնդիրները, որոնք կան այս ոլորտում, այն խնդիրը, որ ունեն հաշմանդամություն ունեցող անձինք, պատկերացնենք լուծման ճանապարհները, բոլորն ակտիվ ներգրավված լինեն այդ գործընթացում եւ ձեւավորեն ճիշտ վերաբերմունք։

Օրենքի նախագծում ներառված են մարդու իրավունքների վրա հիմնված մոտեցումներ։ Վերջին տարիներին մեր երկրում հաշմանդամություն ունեցող անձանց  ոլորտում իրականացվող քաղաքականությունը կառուցվում էր մարդու իրավունքների, այդ սկզբունքների հիման վրա։ Սա այն օրենքն է, որը ամրագրում է այդ սկզբունքները։ Մենք լրիվ այլ տեսանկյունից ենք նայում խնդրին։

Օրենքի նախագծում կան հասկացություններ, որ պարզապես  հասկացություն չեն, այլ հնարավորություն են տալիս նորովի մոտենալ խնդիրներին։ Սոցիալական միջավայր, միջավայրային գործոններ, միջավայրային արգելքներ, հատուկ կարիք, այդ տերմինները հնարավորություն են տալիս նորովի մոտենալ խնդիրներին։

Նախագծում տրված է սոցիալական ներառման համակարգ։ Ի՞նչ ենք մենք ենթադրում դրա տակ։ Մենք ենթադրում ենք ծառայությունների հասանելիություն, համայնքային ծառայությունների ստեղծում, ներառական կրթության համակարգի զարգացում, հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար զբաղվածության ակտիվ ծրագրերում համապատասխան տեղեր ապահովել, հասարակական կյանքում ակտիվ մասնակցություն։ Պետք է բոլոր  ոլորտներն այստեղ ներառված լինեն։

Երբ որ ներառական  մոտեցման մասին ենք խոսում, եթե խոսքը իրավունքների եւ սոցիալական ներառման մասին է, ապա իրավունքն ապահովելով մենք կարող ենք սոցիալական ներառման հասնենք։

Օրենքում կա մի հետաքրքիր դրույթ, որ բոլոր ոլորտներին վերաբերող ռազմավարական զարգացման ծրագրերում պետք է անպայման դրույթներ լինեն, անդրադարձ լինի հաշմանդամության հիմնախնդիրներին, նոր այդ դեպքում մենք կարող ենք հասնել հաջողության։

Դա կարող է լինի ռազմավարական ծրագիր՝ քաղաքաշինության ոլորտին վերաբերող, մշակույթի ոլորտին վերաբերող։  Օրերս մենք քննարկել ենք «Բարձրագույն կրթության մասին» օրենքի նախագիծը, որտեղ անդրադարձ է կատարվում ներառական կրթությանը։ Դա մեկ ոլորտի խնդիր չէ, դա միջոլորտային խնդիր է։

Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների ոլորտում կարեւոր նախապայմանը հավասար պայմանների ապահովումն է։ Շատ  հաճախ, երբ որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց հետ հանդիպում ենք, նրանք ասում են՝ մեզ ընդամենը հավասար պայմաններ են պետք, մնացածը մենք կարող ենք անել։

Այս օրենքի նախագծում նշված են այն քայլերը, որոնք պետք է մենք ունենանք հավասար պայմաններ ապահովելուց։ Ես համոզված եմ, որ այս դահլիճում մեր բոլոր գործընկերները անտարբեր չեն այդ խնդրին, մտահոգված են հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով, բոլորը տեսնում են հետագայում այդ խնդիրների լուծումը։ Այս խնդիրը քաղաքակրթության խնդիր է։

Ես հորդորում եմ իմ բոլոր գործընկերներին, որ պաշտպանեն այս օրենքը։  Գիտենք, որ խնդիրներ շատ ունենք եւ համատեղ պետք է լուծենք այդ խնդիրները։

Հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով զբաղվող  բոլոր ՀԿ-ին հորդորում եմ ակտիվ մասնակցել կազմակերպվելիք  խորհրդարանական լսումներին, որովհետեւ յուրաքանչյուր կարծիք, յուրաքանչյուր տեսակետ կարեւոր է։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Վերջին ելույթի համար ձայնը տրվում է «Ելք» խմբակցության  պատգամավոր Լենա Նազարյանին։ Խնդրեմ, տիկին Նազարյան։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Կա հաշմանդամության վերաբերյալ ինձ հայտնի երկու պատկերացում եւ խնդիրները լուծելու մոտեցում։

1-ինը խորհրդային տարիներին ընդունված մոտեցումն է, որ եթե մարդն ունի հաշմանդամություն, ապա նա հիվանդ է, նրան պետք է անպայման բուժել, եւ մշտապես խնամքի կարիք ունի։ Եթե բժշկությունը անզոր է, ապա մարդը հիմնականում մնում է անօգնական իրավիճակներում։

Կա 2-րդ մոտեցումը, որ մարդկությունը բազմազան է եւ յուրահատուկ մարդիկ միշտ կան։ Որպեսզի նրանք դուրս չմնան կյանքի  բոլոր ոլորտներից, կարողանան իրացնել իրենց իրավունքները, պարզապես անհրաժեշտ են խելամիտ հարմարեցումներ, որոնք ուղղված են հաշմանդամություն ունեցող անձանց սոցիալական ներառմանը։ Մենք կարող ենք այնպես անել, որ նա ունենա արժանապատիվ կյանքի հնարավորություն։ Անզեն աչքով էլ երեւում է, որ մեր կրթական, աշխատանքային, տրանսպորտային միջավայրերը բոլորովին հարմարեցված չեն եւ մնում են խտրական։

Ես ուզում եմ անդրադառնալ մի դիտարկմանը, որ, պրն Հակոբյան, դուք արեցիք, եւ հիմնականում ելույթս դրա համար է։ Դուք ասացիք, որ պետք է այնպես անենք, որ հաշմանդամներ չլինեն։  Կներեք, սա կոռեկտ ձեւակերպում չէ, նույնիսկ ՄԱԿ-ի հաշմանդամների հարցերով կոմիտեն է նկատել այդ մեկնաբանությունը, նախկինում ձեր կողմից նորից արված, եւ մեկնաբանել է որպես խտրական։ Մենք չենք կարող այնպես անել, որ բոլորը լինեն բոյով եւ կապուտաչյա։ Հաշմանդամություն ունեցող անձինք միշտ կլինեն, եւ մեր խնդիրն է այնպես անել, որ ոչ թե նրանք չլինեն, այլ որպեսզի նրանց հարմար լինի ապրել մեզ հետ լիարժեք կյանքով։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Այժմ անցնում ենք եզրափակիչ ելույթներին։ Պրն Հակոբյան, խնդրեմ։

Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Երեւի թե, դահլիճում չկա մեկը, որ պատկերացնի, որ հասարակության մեջ հաշմանդամություն ունեցող անձնավորություն չի կարող լինել։ Ես խոսում էի երկու նախագծերի մասին։

Նախագիծ 1-ին՝ «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության եւ սոցիալական ներառման մասին»։

Եվ նախագիծ 2-րդ, որտեղ որ մենք որդեգրելու ենք հետեւյալ քաղաքականությունը՝  երբ որ մարդը կդիմի հաշմանդամության կարգավիճակ ստանալու, մենք ամեն ինչ կանենք նրա անհատական կամ որեւէ այլ ծրագրով նրա առողջական վիճակը բարելավելու, որպեսզի նա հետ մնա հաշմանդամություն ձեռք բերելուց։ Այսինքն՝ մարդուն տանում ենք բուժելու։ Ես ասացի, որ եթե մենք հիմա մեր պայմանական, սեյսմիկ գործակիցը, որը որ 9 է այսօր, եթե մենք կիրառենք 5 բալանոց շենք-շինություններ, ապա ցանկացած փոքր երկրաշարժի դեպքում մենք կունենանք լուրջ  հաշմանդամներ։ Մենք ինչու՞ ենք 9-ը կիրառում, որպեսզի  այդ ցնցումներից շենքերը չքանդվեն եւ հաշմանդամություն չունենանք։ Սա կանխարգելիչ գործողություն է։

Եթե մենք մեքենաների արագությունը, մինիմալը  սարքենք 140 կմ. ժամ արագություն, այս դեպքում վթարների պատճառով հաշմանդամություն ունեցող անձանց քանակը կավելանա։ Դրա համար մենք գտնում ենք, որ 90, 100, որպեսզի սա էլ դառնա կանխարգելիչ գործողություն։

Ես հիմա հակառակ հարցը տամ՝ դուք, ի՞նչ է,  կոչ եք անում, որ հաշմանդամության դեմ մենք չպայքարե՞նք։ Ես ձեր հարցադրումը չեմ հասկանում։ Այս օրենքի շուրջ ես ասացի, որ խոսքը գնում է սոցիալական ներառման մասին, որպեսզի  խտրականությունը դուրս գա, որ մենք արդեն ճանաչած հաշմանդամին տանք հնարավորություն՝ հասարակության մեջ օգտվելու իր իրավունքներից։

Օրենքը, որ պետք է գա, մենք պետք է ամբողջ առողջապահական համակարգը,  առաջնային բուժօգնությունը, հակահամաճարակային եւ այլն, այս բոլորն ուղղված են նրան, որ մարդիկ չհիվանդանան, որի հետեւանքով ձեռք չբերեն հաշմանդամություն։ Այս ամեն ինչը դրա համար է։

Պրն Վարդեւան Գրիգորյան, 21 հոդվածը  եւ 26 հոդվածը նայեք, այդ բոլոր խնդիրները կարգավորված են։ Միաժամանակ արդեն պրն նախարարը նշեց, որ 21 հոդվածում մենք հիմնվում ենք «Դեղերի մասին» օրենքի վրա, որտեղ ասում ենք՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց սպասարկումը առողջության ոլորտում, դեղերի բաշխման ոլորտում կատարվում է այն օրենքով։ Մենք չենք փոխում այդ օրենքը, չէ՞, մենք հիմնվում ենք այն օրենքի վրա, որը որ չենք փոխում։

Կամ սպասարկման հետ կապված, առանձին սոցիալական խմբերի եւ հատուկ կարիքներ ունեցող մարդկանց բժշկական ծառայությունները՝ հիվանդանոցային եւ արտահիվանդանոցային, այս բոլորը բխում են այլ օրենքից, բայց հիմքը դրված է այս օրենքում։  Սրանք, բոլորը մնում են իրենց տեղում։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Եզրափակիչ ելույթի համար ձայնը տրվում է սոցիալական ապահովության եւ  աշխատանքի նախարար պրն Արտեմ Ասատրյանին։

Ա.ԱՍԱՏՐՅԱՆ

-Ես ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել ԱԺ-ին՝ օրենքի նախագծի շահագրգիռ  քննարկման համար։ Բոլոր  հարցադրումները, որոնք որ հնչեցին, եւս մեկ անգամ հնարավորություն կունենանք ավելի մանրամասն անդրադառնալու։

Պրն Հակոբյանը նշեց, որ ձեռք բերված համաձայնության համապատասխան մենք կունենանք 1-ին ընթերցմամբ քվեարկությունից հետո ընդունված օրենքի նախագծի հետագա լսումների կազմակերպում մինչեւ 2-րդ ընթերցում։

Վստահեցնում եմ ձեզ,  որ մենք այս ընթացքում բոլոր շահագրգիռ ՀԿ-ների հետ տարբեր ձեւաչափերով  քննարկել ենք։ Այս օրենքի նախագիծն ընդունվելու դեպքում  լիարժեք ապահովվելու է  ոլորտում իրականացվելիք քաղաքականության համապատասխանեցումը   միջազգայնորեն ընդունված չափորոշիչներին եւ հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերին։

Այս  առումով կարեւորում եմ սոցիալական ներառման դրույթները, եւ առաջարկում եմ մեր բոլոր այն գործընկերներին, որոնք ունեն լրացուցիչ առաջարկություններ, այս ընթացքում ներկայացնեն։ Մենք հնարավորություն կունենանք ավելի մանրամասն անդրադառնալու յուրաքանչյուր ներկայացված առաջարկության մասով։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մենք անցնում ենք վերջին օրենսդրական նախաձեռնության քննարկմանը։ Քննարկում ենք կառավարության կողմից ներկայացված «Մարդուն օրգաններ եւ կամ հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ ՀՀ առողջապահության նախարարի տեղակալ Սերգեյ Խաչատրյան։ Խնդրեմ, պրն Խաչատրյան։

Ս.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-ԱԺ հարգելի նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Մարդուն օրգաններ եւ կամ հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը։ Նախագծերի փաթեթի ներկայացումը նաեւ պայմանավորված է 2015 թվականի դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեով ընդունված Սահմանադրության փոփոխություններով։ Օրենքների կիրառման արդյունքում վերհանված մի շարք խնդիրների եւ բացերի, կիրառվող մի շարք հասկացությունների սահմանումների վերանայման, ինչպես նաեւ օրենքով նախատեսված՝ կառավարության իրավասությանը վերապահված մասնագիտական բնույթի իրավակարգավորումները լիազոր մարմնի իրավասությամբ փոխարինելու անհրաժեշտությամբ։

ՀՀ Սահմանադրության փոփոխությունների արդյունքում  սահմանվել են մի շարք դրույթներ, որոնց հիման վրա անհրաժեշտություն է առաջացել առողջապահության ոլորտը կարգավորող իրավական ակտերի  նորմերը համապատասխանեցնել  Սահմանադրության նորմերին։

Սահմանադրության 25-րդ հոդվածի 3-րդ  մասով սահմանվում է, որ բժշկության եւ կենսաբանության ոլորտներում արգելվում են եվգենիական փորձերը, մարդու օրգանները շահույթի աղբյուր դարձնելը, մարդու  վերարտադրողական կլոնավորումը։ Այս առումով փոփոխություններ են կատարվել, ըստ որի՝  սահմանվել է  կենդանի եւ դիակային դոնորից վերցված օրգանները եւ հյուսվածքները շահույթի աղբյուր դարձնելու վերաբերյալ արգելք։

«Մարդու արյան եւ դրա բաղադրամասերի դոնորության եւ փոխներարկման բուժօգնության մասին» օրենքում առաջարկվում են հետեւյալ փոփոխությունները՝ օրենքի դրույթների տարընթերցումները եւ կիրառման բնագավառում հնարավոր խնդիրները բացառելու, իրավական ակտի որոշակիություն ապահովելու նպատակով համապատասխան հոդվածներում փոփոխվում կամ նոր խմբագրությամբ են շարադրվում օրենքի այնպիսի առանցքային հասկացությունները, ինչպիսիք են՝   «արյան դոնոր», «մարդու արյան  եւ արյան բաղադրամասերի դոնորություն», «փոխներարկումային բուժօգնություն», «արյան ռեեստր» հասկացությունները, տրվում են «արյան ազգային ծառայության» եւ «արյան պետական պաշարի» հասկացությունները, առանձին ձեւակերպումներ հստակեցվում կամ համապատասխանեցվում են գործող օրենսդրությանը։

Նախագծով առաջարկվում է՝ գործող օրենքով կառավարությանը վերապահված առանձին իրավական ակտերի ընդունման իրավասությունը վերապահել առողջապահության  նախարարությանը՝ նկատի ունենալով դրանց նեղ մասնագիտական  բնույթը՝ ուժը կորցրած ճանաչելով կառավարությանը վերապահված լիազորությունները սահմանող դրույթները։

Առաջարկվում է՝ օրենքի ներկայիս կարգավորմամբ արյան բաղադրամասերի պետական պաշարների պահպանման կարգի հաստատումից բացի, կառավարությանը վերապահել  նաեւ  դրանց ստեղծման եւ նորացման կարգը, ինչը գործող օրենքի հիմնական բացերից է։

Գործող օրենքի համաձայն՝ արյան պատրաստուկների համար որպես հումք օգտագործում են արյան բաղադրամասերը եւ ընկերքը, սակայն գործող  օրենսդրությամբ այս իրավահարաբերությունները սահմանված չեն, նաեւ խնդիր է առաջանում, որ օրենքը լրամշակել, առաջարկել, որ վերոնշյալ հարաբերությունների  սահմանման  իրավասությունը տրվի առողջապահության բնագավառի լիազոր մարմնին։

Առաջարկվող փոփոխությունների կարեւորագույն խնդիրներից մեկը «Արյան ազգային կենտրոն» հասկացության հանելն է, որի փոխարեն գրվում է «Արյան ազգային ծառայություն» հասկացությունը՝ որպես մարդու արյան եւ արյան բաղադրամասերի դոնորության եւ փոխներարկման, բժշկական օգնության սպասարկման, արյան պատրաստուկների արտադրության գործընթացում ներգրավված կազմակերպությունների ամբողջություն։

 Գործող օրենսդրությամբ չեն սահմանվում որեւէ պատժամիջոցներ արդեն նշված եվգենիական փորձերի իրականացման, վերարտադրողական կլոնավորման մասով, ուստի Քրեական օրենսգրքում համապատասխան լրացումներ են կատարվում՝ ճանաչելու այն որպես հանցակազմ, համապատասխան պատժամիջոցներ կիրառելու համար։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, հիմնական զեկուցողին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Արտակ Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Պրն Խաչատրյան, հասարակությունը եւ պետությունը շահագրգռված է, որպեսզի մարդու կյանքը, տեսողությունը վերականգնվի, փրկվի՝ օգտագործելով դոնորից վերցված հյուսվածքը։ Օրենքով սահմանված է՝ արգելված է շահույթի աղբյուր դարձնելը։

Միեւնույն ժամանակ օրենքի իմաստով բացահայտված է, թե ի՞նչ է նշանակում շահույթ ստանալ։ Ավելի առարկայական, մարդկային լեզվով կբացատրե՞ք, արդյոք, ծառայություն մատուցողն իր ծառայության դիմաց եթե վարձատրվի, ասենք՝ դիակից վերցնելը,  փոխանցելը եւ իրականացնելը, դա կդիտվի՞ որպես շահույթ, եւ հակասության մեջ կգտնվի՞ հասարակության ու պետության հիշատակածս շահի հետ, թե՞ ոչ։

Ս.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Այո, ձեր բարձրացրած հարցի մեջ կա շատ կարեւոր իմաստ, այն է, որ մենք Սահմանադրությամբ սահմանում ենք, որ շահույթի առարկա չի կարող դառնալ, բայց դա չի նշանակում, որ բժշկական հաստատությունները, կամ դոնորությունը խրախուսելու համար մենք չենք կարող ծախսեր անել։ Այդ ծախսերն արվում են նաեւ պետական բյուջեի հաշվին, նաեւ մասնավոր մարդիկ վճարումներ են կատարում, բայց դրանից ավել շահույթ նախատեսել այդ արյունը  բաշխելու ժամանակ, տրամադրելու ժամանակ, չի թույլատրվում, եւ նաեւ օրենքով ամրագրվում է այս հանգամանքը։

Ծախսեր կարող են արվել, դրանք արվում են, բայց դրանց փոխհատուցումը դոնորներին տեղի է ունենում դրանց էներգետիկ պաշարների կորուստի վերականգնման նպատակով որոշակի փոխհատուցումների, եւ նաեւ տրանսպորտային ծախսերի, տեղափոխման ծախսերի փոխհատուցմամբ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝  պրն Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Դուք խոսում եք ինքնարժեքը հատուցելու մասին, հավելյալ արժեքի մասին կարելի՞ է խոսել, որպեսզի մարդը շահագրգռված լինի այդ ծառայությունը մատուցել։

Այդ ավել վճարը շատ  պայմանական ու հարաբերական է՝ ինչի՞ց ավել, որքա՞նն է համարվում ավել եւ չափն անցած, որպեսզի մենք կարողանանք հասկանալ, օրենքի ձեւակերպումից դժվար է միանշանակ եզրահանգում անել։ Օրենքի հավելվածում կցված չէ, որպեսզի  քրեական պատասխանատվության ենթարկողը կարողանա դիֆերենցել, տարբերակել, թե տվյալ դեպքում ավե՞լ էր, թե՞ ոչ, արդյոք, հավասարակշռվա՞ծ էր այդ հավելյալ արժեքը հասարակական եւ հանրային շահի հետ, թե՞ ոչ։

Ս.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Արյունը, դոնորությունը  ամբողջ աշխարհում հումանիստական է։ Մարդը արյունը հանձնում է, եւ դրա համար որոշակի փոխհատուցում չկա, բայց կան ծախսեր, ինչպես արդեն նշեցի, որոնք կատարվում են այդ պրոցեսի կազմակերպման համար։

Այստեղ, երբ որ մենք սահմանում ենք ծառայություն՝ որպես կազմակերպությունների միավորում, այստեղ ենթադրում ենք, որ պետք է լինեն ՀԿ-ներ, որոնք պետք է քարոզչություն անեն։ Բնականաբար, նրանք պետք է փող ծախսեն, որպեսզի գրավիչ դարձնեն դոնորությունը, դոնորներին ներգրավեն համակարգ, որովհետեւ առանց դոնորների, իհարկե, մեծ ծառայություն իրականացնել հնարավոր չի լինի։

Այս առումով  արյունը՝ որպես հյուսվածք կամ այլ օրգանները որպես հյուսվածքներ շահույթի առարկա դառնալ չեն կարող։ Նրանք չեն կարող  ձեռք բերվել գումարով, կամ վաճառվել՝ ստանալով շահույթ։ Սա է պատասխանը, պրն Զեյնալյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարակից զեկուցման համար ձայնը տրվում է առողջապահության եւ սոցիալական հարցերի հանձնաժողովի անդամ Մարինա Մարգարյանին։ Խնդրեմ, տիկին Մարգարյան։

Մ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Հարգարժան նախագահություն, հարգարժան գործընկերներ, ՀՀ Սահմանադրության փոփոխություններով առողջապահության բլոկում սահմանվել են նոր դրույթներ։

25-րդ հոդվածի 3-րդ  մասով  սահմանվում է, որ բժշկության եւ կենսաբանության ոլորտներում արգելվում են եվգենիական փորձերը,  մարդու օրգանները եւ հյուսվածքները շահույթի աղբյուր դարձնելը, մարդու  վերարտադրողական կլոնավորումը։ Այս առումով փոփոխություններ են կատարվել, ըստ որի՝  սահմանվել են  կենդանի կամ դիակային դոնորից վերցված օրգանները եւ հյուսվածքները շահույթի աղբյուր դարձնելու վերաբերյալ արգելք։

Բազմաթիվ քննարկումների արդյունքում  սահմանադրական այս դրույթը բացվել է, սահմանվել է, որ սույն  օրենքի իմաստով շահույթ է համարվում անձամբ կամ միջնորդի միջոցով իր կամ այլ անձի համար գույքի նկատմամբ իրավունք, արժեթղթեր կամ որեւէ այլ առավելություն ստանալը կամ պահանջելը, կամ ստանալու խոստումը կամ առաջարկն ընդունելը։

Բացի դրանից, այս  փաթեթում նոր խմբագրությամբ են շարադրվում  «Մարդու արյան եւ դրա բաղադրամասերի դոնորության եւ փոխներարկումային բժշկական օգնության մասին» օրենքի այնպիսի առանցքային հասկացություններ, ինչպիսիք են՝   «արյան դոնոր», «մարդու արյան  եւ արյան բաղադրամասերի դոնորություն», «փոխներարկումային բժշկական օգնություն», «արյան ռեեստր»։

Օրենքի նախագծով գործող օրենքից հանվել է՝  «Արյան ազգային կենտրոն» հասկացությունը, սահմանվել է՝ «Արյան ազգային ծառայություն» հասկացությունը։

«ՀՀ քրեական օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկվում է նախատեսել նոր հանցակազմեր, ինչպիսիք են՝  մարդու օրգաններ եւ կամ հյուսվածքների ապօրինի շրջանառությունը, մարդու վերարտադրողական կլոնավորումը, եվգենիական փորձեր իրականացնելը։

Ամփոփելով՝ հարկ եմ համարում նշել, որ այս նախագծերի փաթեթը քննարկվել է առողջապահության եւ սոցիալական հարցերի հանձնաժողովում։ Այն մեկ անգամ ուղարկվել է լրամշակման, ընդունվել է հանձնաժողովի անդամների կողմից տրված առաջարկությունները։ Առաջարկությունների ամփոփաթերթիկը ներկայացվել է պատգամավորներին։ Նախնական քննարկման համար նախագծերի փաթեթը ստացել է դրական եզրակացություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Մարգարյան։ Հարակից զեկուցողին հարցերով դիմելու համար՝ հերթագրում։ Հերթագրվել են 2 պատգամավորներ, հարցի համար՝ Արտակ Զեյնալյան։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-2005 թվականի Սահմանադրության խմբագրմամբ արգելված էր օրգանների եւ հյուսվածքների առքուվաճառքը, 2015 թվականի Սահմանադրության խմբագրմամբ գրված է, որ շահույթը արգելված է, սրա տարբերությունը գործնականում ինչպե՞ս է դրսեւորվելու, մենք չենք քրեականացնի՞ ցանկացած տրանպլանտացիա, որովհետեւ մասնագետը, որ կարող է դիակից վերցնել աչքի եղջերաթաղանթ, կդադարի դրանով զբաղվել, որովհետեւ   ցանկացած արժեքի ավելացում, դա շահույթ է ըստ այս օրենքի եւ ըստ Սահմանադրության։

 Չեք կարծու՞մ, որ այստեղ  Սահմանադրության նոր փոփոխությունները հակասում են հանրային պետական շահին՝ մարդու կյանքը եւ առողջությունը բարելավելու եւ փրկելու տեսակետից։ Սա ոչ միայն աչքի եղջերաթաղանթ, այլ երիկամ, այլ օրգան, որը թույլ կտա մարդու կյանքը փրկել։ Պետք է զարգանա դոնորությունը։ Կարծում եմ, որ այս հարցում կարեւոր կլինի պրն Բաբլոյանի տեսակետը լսելը։

Մ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Ես չեմ կարծում, որովհետեւ ստույգ սահմանվել է՝ ըստ կանոնադրության տրված «շահույթ» բառը, ինքը բացվել է՝ ի՞նչ է նշանակում տվյալ հասկացությունը։

Սա էլ դոգմա չի, կարելի է առաջարկներ անել եւ փոխել օրենսդրական դրույթները։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Միացրեք պրն Զեյնալյանի խոսափողը։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Խոսքը սահմանադրական փոփոխությունների մասին է, տարբերության մասին է, առքուվաճառքի առարկա եւ շահույթ։ Եվ եթե դուք ասում եք դոգմա չի, դուք նկատի ունեք, որ Սահմանադրության հետ ինչ ուզենք, կարո՞ղ ենք անել, օրենքով փոփոխել եւ Սահմանադրության իմաստն ու բովանդակությունը փոխե՞նք։

Մ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Ոչ, 1-ինը՝ մենք դեռ կարող ենք մինչեւ 1-ից 2-րդ ընթերցումներ առաջարկներ անել։

2-րդը՝ ես իրավասու չեմ այս սահմանումը ձեզ հիմա ասել։ Հարկավոր է, որ իրավաբաններն աշխատեն այս դրույթի վրա։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Խնդրեմ, Արարատ Զուրաբյան։

Ա.ԶՈՒՐԱԲՅԱՆ

-Կլոնավորումը՝ ես առաջարկում եմ հանել այդտեղից եւ թույլատրել, որովհետեւ գտնում եմ, որ հայ գիտնականները հասել են նրան, որ կարող են կլոնավորման գործընթացը կազմակերպել։ Պետք չէ նրանց օրենսդրորեն սահմանափակել ու թույլ չտալ։ Մենք դրել ենք խնդիր, որ 4 մլն հայ ապրի կարճ ժամանակ հետո Հայաստանում, ես առաջարկում եմ՝ կլոնավորումը թույլ տանք, 8 մլն ապրի, ասենք։

Մ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Կլոնավորումը դեռ ամբողջ աշխարհում արգելված է, պրն Զուրաբյան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Ավարտեցի՞ք, տիկին Մարգարյան։ Հարգելի գործընկերներ, քիչ հետո անցնելու ենք քվեարկությունների։ Հիմա հերթագրում՝ ելույթների համար։ Ելույթներ չկան։ Մեր օրենքների նախագծերի քննարկումներն  ավարտվեց։ Ես ձայնը փոխանցում եմ ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոյանին։ Խնդրեմ, պրն Բաբլոյան։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հիմա մենք կքվեարկենք քննարկված հարցերը։ Կա առաջարկություն, որ այս քվեարկությունները, որ մենք հիմա կիրականացնենք, դրանից հետո նոր անցնենք մեր  գաղտնի քվեարկությանը, որը պետք է իրականացնեինք ժամը 1-ին։  Այսինքն՝ փոփոխությունը հետեւյալն է՝ 13-10-ից 14-10։

Առաջարկում եմ նախ փոխենք ժամը՝ 13-10-ից 14-10 քվեարկության, ովքեր կողմ են՝ խնդրում եմ քվեարկել։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 91
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Հիմա քվեարկում ենք արդեն մեր քննարկած հարցերը։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների  պաշտպանության եւ  սոցիալական ներառման մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ  ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ պրն  Փաշինյան։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Տիկնայք եւ պարոնայք,  Հանրապետության Նախագահի ընտրություններին արձանագրվել է 90 կողմ, 10 դեմ, 1 ձեռնպահ արդյունք,  սա ցույց է տալիս, որ ի հեճուկս Վահրամ Բաղդասարյանի հայտարարությունների՝ ոչ թե ընդդիմության մեջ կան ծպտյալ հանրապետականներ, այլ հանրապետականների մեջ կան ծպտյալ «Ելք»-ականներ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարման կարգով՝ պրն Էնֆիաջյան, խնդրեմ։

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մենք օրենսդրական նախաձեռնության հետ կապված հանձնաժողովում հայտնել ենք մեր մտահոգությունները։ Մենք կարեւորում ենք լսումների գաղափարը, եւ «Ծառուկյան» խմբակցության ներկայացուցիչներով ունենք հստակ առաջարկություններ.

1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակահատվածում մեր մոտեցումները ընդունելու պարագայում կողմ կքվեարկենք, այս պահի դրությամբ «Ծառուկյան» խմբակցությունը կքվեարկի ձեռնպահ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Վարման կարգով՝ Վահրամ Բաղդասարյան։

Վ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-Ի ուրախություն Նիկոլ Փաշինյանի՝ պետք է հայտարարեմ, որ Հանրապետական խմբակցությունը 58 հոգի է, եւ մենք այսօր արձանագրել ենք 90 կողմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 68
Դեմ՝ 1
Ձեռնպահ՝ 22

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ ջրային օրենսգրքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ պրն  Փաշինյան։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-«Հաշմանդամության մասին» օրենքի հետ կապված մենք սերտ կապի մեջ ենք  այդ ոլորտում աշխատող ՀԿ-ների հետ։ Մինչեւ 2-րդ ընթերցում նրանց հետ սերտ կհամագործակցենք, որպեսզի համոզված լինենք, որ այս հարցում փորձառություն ունեցող մարդիկ բավարարված են օրենքով։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Խնդրեմ, պրն Էնֆիաջյան։

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քանի որ 1-ից 2-րդ ընթերցման ժամանակահատվածում մեր կողմից առաջարկություններն ընդունվել են, մենք նախագծին կքվեարկենք կողմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 93
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Մարդուն օրգաններ եւ կամ հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացում կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Վարման կարգով՝ պրն Զեյնալյան։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Այս օրենքի նախագիծը չի նպաստում դոնորության զարգացմանը, իհարկե, դա բխում է 2015 թվականի սահմանադրական փոփոխություններից, ինչը, կարծում եմ, որ հետընթաց է նախկին խմբագրմամբ Սահմանադրության համեմատ, ուստի «Ելք» խմբակցությունը դեմ է քվեարկում այս օրենքի նախագծին։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 87
Դեմ՝ 6
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկություններն ավարտվեցին։ Անցնում ենք մյուս քվեարկությանը։ Արդյունքները կհայտարարվեն 2։30-ից հետո։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մեր աշխատանքները։ Ձայնը տրվում է ժամանակավոր հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Գագիկ Մելիքյանին՝ քվեարկության արդյունքները ներկայացնելու համար։

Խնդրեմ, պրն Մելիքյան։

Գ.ՄԵԼԻՔՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի նախագահ, հարգելի խորհրդարանականներ, ձեզ եմ ներկայացնում ՀՀ սահմանադրական դատարանի անդամ նշանակելու վերաբերյալ քվեարկության ամփոփ արձանագրությունը։

Սահմանադրական դատարանի անդամ նշանակելու համար առաջադրվել է Հրայր Թովմասյանի թեկնածությունը։ Նրա ազգանունն ընդգրկվել է գաղտնի քվեարկության քվեաթերթիկում։ ԱԺ 105 պատգամավորներից քվեարկությանը մասնակցել են 93-ը։

Բացելով գաղտնի քվեարկության քվեատուփը, հաշվիչ հանձնախումբը պարզեց՝ քվեատուփում առկա էր 93 քվեաթերթիկ, որոնցից անվավեր են ճանաչվել 2-ը։

Ձայները բաշխվել են հետեւյալ կերպ՝ կողմ 64, դեմ՝ 27։

Այսպիսով, Սահմանադրական դատարանի անդամ է նշանակվում Հրայր Թովմասյանը։ Շնորհավորում եմ, պրն Թովմասյան։

Ծ Ա Փ Ա Հ Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մելիքյան, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Հարգելի գործընկերներ, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Սահմանադրական դատարանի անդամը պաշտոնը ստանձնում է ԱԺ նիստում տրված երդմամբ»։

Այժմ երդման համար ձայնը տրվում է Հրայր Թովմասյանին։ Խնդրեմ։

Հ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, շնորհակալ եմ վստահության համար, իսկ 27 դեմ ձայները ես դիտարկում եմ որպես ձայներ, որ մարդիկ չէին ուզում, որ ես ԱԺ-ից գնամ...(ծիծաղում են), շնորհակալ եմ այդ ձայների համար։

Ծ Ա Փ Ա Հ Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Հ.ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ

-Իսկ հիմա երդման տեքստը... այլեւս հետեւություն չեմ անում։

Ստանձնելով Սահմանադրական դատարանի անդամի պաշտոնը, ՀՀ ժողովրդի առջեւ երդվում եմ՝ ապահովել Սահմանադրության գերակայությունը, լինել անաչառ, հավատարիմ մնալ Սահմանադրական դատարանի անդամի երդմանը։

Շնորհակալություն, հաջողություն, ես ձեզ կկարոտեմ։

Ծ Ա Փ Ա Հ Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Մենք էլ ձեզ։

Հարգելի գործընկերներ, ՀՀ կառավարության նախաձեռնությամբ, 2018 թվականի մարտի 6-ին, ժամը 11-ին գումարվելու է ՀՀ ԱԺ արտահերթ նիստ՝ նախաձեռնողի սահմանված օրակարգով։

Նորից հիշեցնեմ, ամսի 6-ին, ժամը 11-ին մենք կունենանք արտահերթ նիստ։ Շնորհակալություն, ցտեսություն։