ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ։ Հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը եւ նախապատրաստվել գրանցման։ Գրանցում։ Գրանցվել է 61 պատգամավոր։ Քվորում ունենք, կարող ենք սկսել աշխատանքը։ Հարգելի գործընկերներ, շնորհավորում ենք պատգամավոր Մարգարիտ Եսայանին՝ ծննդյան օրվա կապակցությամբ, չնայած ինքը բացակայում է։

Հարգելի պատգամավորներ, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 140-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ հայտնում եմ, որ վարչապետի թեկնածուների առաջադրման ժամկետը լրացել է։ «Ելք» խմբակցությունն առաջադրել է Նիկոլ Փաշինյանի թեկնածությունը։ Վարչապետի ընտրության հարցը կքննարկվի այսօր, հոկտեմբերի 24-ին երեկ քննարկված նախագծերի քվեարկությունից անմիջապես հետո։

Հարգելի գործընկերներ, ԱԺ պատգամավոր Ռուզաննա Մուրադյանը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել։ «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 155-րդ հոդվածի համաձայն՝ եթե հրաժարականի հրապարակումից հետո մեկ շաբաթվա ընթացքում պատգամավորը գրավոր դիմումով հետ է վերցնում հրաժարականի մասին իր դիմումը, ապա ԱԺ նախագահն այդ մասին հանդես է գալիս հայտարարությամբ։ Եթե հետ չի վերցնում հրաժարականի մասին իր դիմումը, ապա նրա լիազորությունների դադարման մասին կազմվում է արձանագրություն, որը ստորագրում եւ հրապարակում է ԱԺ նախագահը։ Արձանագրության հրապարակման պահից հրաժարականը համարվում է ընդունված։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ քվեարկության են դրվում երեկ քննարկված նախագծերը։ Խնդրում եմ հեռախոսներն անջատել։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Լիցենզավորման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 65
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝  չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում... Քարտուղարությանը խնդրում եմ այնտեղ շտկել քարտերը, որովհետեւ երկու պատգամավորի մոտ գրանցում չի կատարվում։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Պետական կառավարման համակարգի մարմինների մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 65
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ տոների եւ հիշատակների օրերի մասին» ՀՀ օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։ Վարման կարգով՝ Նաիրա Զոհրաբյան։

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, ես կոչ եմ անում քվեարկել անպայմանորեն կողմ այս նախագծին՝ Երեւանը տոնացույցում նշել որպես պետական տոն։ Եվ քանի որ լրացումը, որը այնուհետ ես բերեցի բացառիկ նշանակության իրադարձությունների կապակցությամբ կառավարությունն այդ օրը կարող է տեղափոխել, այս լրացումը հանձնաժողովը կքննարկի, եւ մենք սրան կքվեարկենք 1-ից 2-րդ ընթերցման ռեժիմում։ Այս պահին քվեարկում ենք նախնական տարբերակը։ Կրկին հորդորում եմ քվեարկել կողմ։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Քվեարկություն։

Կողմ՝ 56
Դեմ՝ 1
Ձեռնպահ՝ 2

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «Հասարակության եւ պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախագծերի փաթեթը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 65
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» եւ կից ներկայացված օրենքների նախածերի փաթեթը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։ Պրն Զուրաբյանին չե՞ք գրանցել։ Պրն Զուրաբյան, քվեարկե՞լ եք։

Կողմ՝ 66
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավոր Տիգրան Ուրիխանյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 55
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ 1

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Գեւորգ Գորգիսյանի եւ Հայկ Կոնջորյանի կողմից ներկայացրած «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 66
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ չկա՝

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Գեւորգ Պետրոսյանի, Միքայել Մելքումյանի, Նաիրա Զոհրաբյանի, Նորա Առուստամյանի, Վահե Էնֆիաջյանի Հակոբ Նազարյանի, Արթուր Մանուկյանի, Լուիզա Սարգսյանի, Իվետա Տոնոյանի եւ Շաքե Իսայանի կողմից ներկայացված   «Արհեստակցական միությունների մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 65
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Գեւորգ Պետրոսյանի, Միքայել Մելքումյանի, Նաիրա Զոհրաբյանի, Նորա Առուստամյանի, Վահե Էնֆիաջյանի, Հակոբ Նազարյանի, Արթուր Մանուկյանի, Լուիզա Սարգսյանի, Արգամ Աբրահամյանի, Իվետա Տոնոյանի եւ Շաքե Իսայանի կողմից ներկայացված «ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 65
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում ԱԺ պատգամավորներ Գեւորգ Պետրոսյանի, Միքայել Մելքումյանի, Նաիրա Զոհրաբյանի, Նորա Առուստամյանի, Վահե էնֆիաջյանի, Հակոբ Նազարյանի, Արթուր Մանուկյանի, Լուիզա Սարգսյանի, Արգամ Աբրահամյանի, Իվետա Տոնոյանի եւ Շաքա Իսյանի կողմից ներկայացված «ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը 2-րդ ընթերցմամբ եւ ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 67
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում կառավարության կողմից ներկայացված «ՀՀ ջրային օրենսգրքում լրացումներ եւ փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծն 1-ին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։ Քվեարկություն։

Կողմ՝ 67
Դեմ՝ չկա
Ձեռնպահ՝ չկա

Որոշումն ընդունվել է։

Մենք ավարտեցինք քվեարկությունները։ Հարգարժան պրն վարչապետ, ներողություն, վարչապետի պաշտոնակատար, հարգելի պատգամավորներ, ՀՀ Սահմանադրության 149-րդ հոդվածի 2-րդ մասով եւ «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 140-րդ հոդվածի 1-ին եւ 2-րդ մասերով սահմանված կարգով ՀՀ ԱԺ «Ելք» խմբակցության որոշմամբ վարչապետի թեկնածու է առաջադրվել Նիկոլ Փաշինյանը։ Հիշեցնեմ, որ հարցը քննարկվում է կանոնակարգի 135-րդ հոդվածով սահմանված կարգով հետեւյալ տարբերությամբ։ Թեկնածուին ներկայացնելու համար հատկացվում է մինչեւ 15 րոպե։ Թեկնածուի ելույթի համար հատկացվում է մինչեւ 1 ժամ։ Թեկնածուի եզրափակիչ ելույթի համար հատկացվում է մինչեւ 30 րոպե։

Հարգելի պատգամավորներ, վարչապետի թեկնածուին ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է «Ելք» խմբակցության ղեկավար Լենա Նազարյանին։ Խնդրեմ, տիկին Նազարյան։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ հարգելի նախագահ, հարգելի խորհրդարան, «Ելք» խմբակցությունը ՀՀ վարչապետի պաշտոնում առաջադրել է Հայաստանի վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի թեկնածությունը։ Ինչպես արդեն բազմիցս ասվել է, այս առաջադրումը ֆորմալ բնույթ է կրում, եւ մենք բոլորովին նպատակ չունենք այժմ ընտրել Նիկոլ Փաշինյանին։ Այս ամենն արվում է, որպեսզի ապահովենք Հայաստանի Սահմանադրությամբ սահմանված  ընթացակարգի լիարժեք կիրառումը՝ հետագայում իրավական սահմանումների հետ կապված տարընթերցման առիթներից եւ իրավական անիմաստ բանավեճերից խուսափելու համար։

Թեկնածուի կենսագրությունն ու գործունեությունը ներկայացնելու անհրաժեշտություն չեմ տեսնում, քանի որ բոլորը ծանոթ են։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պատգամավորներն իրավունք ունեն ձեզ հարցեր տան։ Տիկին Նազարյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։ Շնորհակալություն, հարցեր չկան։ Դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի գործընկերներ, ձայնը տրվում է վարչապետի թեկնածու Նիկոլ Փաշինյանին։ Խնդրեմ, պրն Փաշինյան։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ ԱԺ մեծարգո նախագահ, ԱԺ հարգելի պատգամավորներ, հարգելի լրագրողներ, սիրելի հայրենակիցներ, նախ ուզում եմ պարզաբանել, որ այսօրվա իմ առաջադրումը որպես ՀՀ վարչապետի թեկնածու կրում է ֆորմալ բնույթ, եւ ես «Ելք» խմբակցության կողմից վարչապետի թեկնածու առաջադրվել եմ՝ ոչ թե վարչապետ ընտրվելու, այլ վարչապետ չընտրվելու համար։ Հետեւաբար, ԱԺ-ն այսօր չպետք է քվեարկի իմ օգտին։ Իսկ առաջադրման իմաստն առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների լեգիտիմության շուրջ շահարկումների որեւէ հնարավորություն չթողնելն է, առաջիկա ընտրությունները կասեցնելու որեւէ իրավական սողանցք բացառելը, ինչին ես ավելի ուշ ավելի մանրամասն կանդրադառնամ։

Այս պահին ուզում եմ ընդգծել, որ միանշանակ է եւ աներկբա, որ առաջիկա դեկտեմբերին ունենալու ենք արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, որոնք, ի վերջո, պետք է դառնան Հայաստանում 2018թ. ապրիլ-մայիս ամիսներին տեղի ունեցած ոչ բռնի, թավշյա ժողովրդական  հեղափոխության վերջնական հաղթանակի վերջնական հանգրվանը։ Մինչ այդ սակայն ԱԺ այս ամբիոնին վերստին գտնվելը լավ առիթ եմ համարում՝ խոսելու վերջին 5,5 ամիսներին Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձությունների, դրանց խորքային իմաստի եւ քաղաքական նշանակության մասին։ Նախ, ուզում եմ անդրադառնալ հարցին, թե, այնուամենայնիվ, ի՞նչ էր Հայաստանում տեղի ունեցածը՝ հեղափոխությու՞ն, թե՞ պարզապես իշխանափոխություն։ Ինձ համար միանշանակ է եւ աներկբա, որ Հայաստանում տեղի է ունեցել հեղափոխություն։ Հատկապես հեղափոխություն, որովհետեւ տեղի է ունեցել հասարակական ֆորմացիայի իրական փոփոխություն։ Իսկ այդ փոփոխության իմաստն այն է, որ մինչեւ 2018թ. ապրիլը Հայաստանում դոմինանտ քաղաքական գործոնը, որոշիչ ուժը հանդիսանում էր քրեական, տնտեսական, քաղաքական էլիտան, որին եւ պատկանում էր ողջ իշխանությունը, իսկ հեղափոխությունից հետո Հայաստանի դոմինանտ քաղաքական գործոնը, որոշիչ քաղաքական ուժը հանդիսանում է ժողովուրդը, որը եւ կարողացավ այդ նույն քաղաքական եւ տնտեսական էլիտային պարտադրել, որ իր նախընտրած թեկնածուին ընտրեն ՀՀ վարչապետ եւ ճանաչեն ժողովրդի իշխանությունը։ Այս թեման հրատապ է այնքանով, որ կան քաղաքական գործիչներ, վերլուծաբաններ, ովքեր հայտարարում են եւ պնդում, թե Հայաստանում ընդամենը իշխանափոխություն է տեղի ունեցել եւ ոչ թե հեղափոխություն։ Ճշմարտությունն իրականում հակառակն է։ Հայաստանում հեղափոխություն տեղի է ունեցել, սակայն իշխանափոխություն դեռեւս տեղի չի ունեցել։ Համենայն դեպս, ամբողջական իշխանափոխություն։ Այո, Հայաստանում հաստատված է ժողովրդի իշխանություն, այո, Հայաստանում հաստատված է ժողովրդի կառավարություն, բայց ժողովուրդը եւ ժողովրդական կառավարությունը դեռեւս չունեն իրենց գաղափարներն ու իդեալները լիարժեքորեն կյանքի կոչելու գործիքը, որովհետեւ պետական կառավարման համակարգը, եթե ոչ ամբողջությամբ, առնվազն մի հսկայական մասով ոչ միայն գործում է հին տրամաբանությամբ եւ սովորույթներով, այլեւ հին համակարգի վերադարձի թաքուն հույսը սրտի մեջ պահած։

2018թ. մայիսի 8-ից, այսինքն՝ իմ՝ վարչապետ ընտրվելուց հետո Հայաստանում տասնյակ պաշտոնյաների նկատմամբ քրեական գործեր են հարուցվել չարաշահումների, կաշառքների, յուրացումների մեղադրանքով։ Ես տվյալ պահին նկատի չունեմ այն գործերը, որոնք հարուցվել են մայիսի 8-ից կամ ապրիլ-մայիսից առաջ տեղի ունեցած դեպքերի կապակցությամբ։ Ես խոսում եմ այն արարքների մասին, որոնք տեղի են ունեցել հեղափոխությունից հետո, իմ՝ վարչապետ ընտրվելուց հետո։ Ինձ համար երկար ժամանակ հասկանալի չէր, թե ինչպե՞ս կարող է 2018թ. ապրիլ-մայիսից հետո որեւէ պաշտոնյայի մտքով ՀՀ-ում անցնել կաշառք վերցնել, յուրացումներ անել եւ այդպես շարունակ։ Ընդ որում՝ հեղափոխությունից ամիսներ, շաբաթներ, նույնիսկ օրեր անց։ Այսինքն՝ պատկերացնո՞ւմ եք Հայաստանում այդպիսի իրադարձություններ են տեղի ունեցել, հրապարակային, բոլորի աչքի առաջ, եւ Հայաստանում կա պաշտոնյա, որը կաշառք է պահանջում եւ վերցնում։ Հայաստանում կա պաշտոնյա, որը յուրացում է թույլ տալիս իրեն։ Սա անտրամաբանական է։ Պատկերացնո՞ւմ եք, հեղափոխությունից մեկ շաբաթ անց, 15-20 օր անց կա պաշտոնյա, որը կաշառք է վերցնում եւ բռնվում է, ապացուցվում է դա։ Պատասխանը մեկն է՝ որեւէ այլ տրամաբանություն չի կարող լինել։ Կոնկրետ այս դահլիճից եւ նախկին խորհրդարանական մեծամասնություն հանդիսացող քաղաքական ուժից հեղափոխության հաղթանակի հաջորդ իսկ պահից հին համակարգին ազդակներ են փոխանցվել եւ փոխանցվում, թե այս ամենը մի քանի ամսվա հեռանկար ունի, թե այս ամենը շուտով հետ է պտտվելու, եւ հին համակարգը վերադառնալու է։ Այսինքն՝ այդ մարդիկ, ովքեր շարունակում են գործել հին տրամաբանությամբ, նրանք գերմարդիկ չեն, նրանք պետք է ներշնչանքի աղբյուր ունենան։ Չի լինում այդպես։ Եվ հետեւաբար, ներշնչանքի աղբյուրը խորհրդարանական նախկին մեծամասնությունն է եւ նախկին իշխող համակարգը։ Ընդ որում, այդ ներշնչանքը եղել է ոչ միայն ներքին խողովակներով, այլեւ՝ հրապարակային։ Հանրապետական կուսակցության ներկայացուցիչները պարբերաբար հրապարակային հայտարարել են, թե Հայաստանում արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների համար նախադրյալներ չկան, թե Հայաստանում հաջորդ խորհրդարանական ընտրությունները տեղի են ունենալու 2022թ։ Այս մասին Հանրապետական խմբակցության ներկայացուցիչները մի քանի անգամ հարցազրույցներ են տվել, հայտարարություններ արել։ Այս ամենն արվել է մի քանի նպատակով։ Նախ՝ հնարավորինս կոնսոլիդացված պահել երկար տարիներ Հայաստանում գործած պետական կոռումպացված համակարգը։

2-րդը. Հայաստանում հաստատված մթնոլորտը դարձնել հնարավորինս նյարդային։ Այսինքն՝ անընդհատ մարդկանց տոկի տալ, որ մարդիկ հանդարտ իրենց կյանքով ապրելու հնարավորություն չունենան։ Հնարավորինս խաթարել տնտեսական եւ ներդրումային միջավայրը եւ հնարավորինս մեծ խոչընդոտներ ստեղծել գործող կառավարության համար եւ սպասել հարմար պահի՝ ռեւանշի հասնելու համար։ Ընդ որում, մինչեւ օրս, երեկ այդպիսի իրական  փորձ է  եղել ռեւանշի հասնելու։ 1-ինը Ռոբերտ Քոչարյանի շուրջ կոնսոլիդացիա իրականացնելու փորձն էր, որը, սակայն ձախողվեց հիմնական քաղաքական գործոնի՝ ժողովրդի միանշանակ եւ հուժկու մերժման պատճառով։ 2-րդ փորձը հոկտեմբերի 2-ին ԱԺ-ում տեղի ունեցածն էր, երբ խորհրդարանական մեծամասնության ձեռամբ այնպիսի փոփոխություններ էին իրականացվում «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքում, որ ժողովրդի գործոնը զրոյացվի ընթացիկ քաղաքական գործընթացների համատեքստում։ Բայց ընդամենը երկու ժամվա ընթացքում շուրջ 80 հազար ՀՀ քաղաքացիներ շրջափակեցին ԱԺ շենքը եւ ցույց տվեցին, որ ժողովրդի քաղաքական գործոնը բացառելու բոլոր փորձերը, առանց բացառության բոլոր փորձերը, կարժանանան ընդարձակ ժողովրդական դիմադրության։

Ռեւանշի հասնելու 3-րդ քայլն այս երկուշաբթի օրն ԱԺ-ում տեղի ունեցածն էր, երբ Հանրապետական կուսակցությունը, ըստ էության, բոյկոտեց եւ տապալեց Ընտրական օրենսգրքում առաջադրվող փոփոխությունները։ Սա արվում էր նրա համար, որ առաջիկա արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները տեղի ունենան գործող Ընտրական օրենսգրքով, այսինքն՝ ռեյտինգային ընտրակարգով, որովհետեւ Հանրապետական կուսակցության ներկայացուցիչների եւ նրանց հետ ասոցացվող ուժերի եւ անձանց շրջանում հանկարծակի հույս ծագեց, թե ռեյտինգային ընտրակարգը նրանց կարող է շանս տալ առաջիկա արտահերթ ընտրություններին հասնել ռեւանշի։ Իսկ ի՞նչն էր պատճառը, որ այդ մարդիկ սկսեցին մտածել այսպես։ Պատճառը պետք է ուղիղ կապել Կապանում՝ Սյունիքի մարզկենտրոնում տեղի ունեցած քաղաքապետի ընտրությունների հետ։ Իսկ ի՞նչ է տեղի ունեցել Կապանում։ Տեղի է ունեցել հետեւյալը։ Պարզվել է, որ հին ընտրական համակարգը, հին ընտրական մշակույթը Սյունիքի մարզում դեռեւս կենսունակության ինչ-որ նշաններ է ցույց տալիս։ Ի՞նչ է սա նշանակում գործնականում։ Սա նշանակում է, որ Սյունիքի գործող քրեական, քաղաքական եւ տնտեսական էլիտան, իր ձեռքում շարունակելով պահել բավականին շոշափելի լծակներ, կարողացել է կոնսոլիդացիա ապահովել եւ ի վերջո մարդկանց մի որոշակի հատվածի հին մշակույթի եւ արժեքների տրամաբանությամբ կամ ավելի ճիշտ հին մոդելների մոդիֆիկացված ձեւերով նրանց ուղղորդել որոշակի քվեարկության՝ ի վերջո հասնելով իրենց համար ցանկալի արդյունքի։ Հանրապետականները հույս ունեն, որ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում նրանց կհաջողվի գործարկել կապանյան մոդելը։ Լրագրողներն ու վերլուծաբանները միանշանակ ճիշտ են, որ այդքան մեծ ուշադրություն են դարձնում Կապանի ընտրություններին։ Բայց նրանք սխալվում են մեծապես, երբ տեղի ունեցածը կապում են Հունան Պողոսյանին Սյունիքի մարզպետ նշանակելու հետ։ Ընդհակառակը, Հունան Պողոսյանին Սյունիքի մարզպետ նշանակելու որոշումն էր կապված Սյունիքում հին համակարգի գոյության վերաբերյալ կառավարության համոզմունքի եւ ստացված տեղեկատվության հետ։ Իմ համոզմունքը հետեւյալն է. Սյունիքում հեղափոխություն տեղի չի ունենալու այնքան ժամանակ, քանի դեռ մարզում կան տնտեսական եւ քրեական ուժեր, ովքեր մտածում են, թե իրենք ավելի հզոր են ու կարող, քան պետական, ժողովրդական իշխանությունը։ Սյունիքում պետական իշխանությունը պետք է այլընտրանք չունենա։ Սյունիքում պետք է հաստատվի անառարկելի եւ աներկբա պետական, ժողովրդական իշխանություն։ Ու սա ոչ թե քաղաքական խնդիր է, այլ ազգային անվտանգության կարեւորագույն հիմնահարց, որի մի շարք պարամետրերի անդրադարձել եմ հոկտեմբերի 19-ին Կապանում ունեցած ելույթում։ Եվ հինգ ամիսների ընթացքում ձեւավորված իմ աներկբա համոզմունքն է, որ այդ խնդիրը կկարողանա լուծել միայն ու միայն կառավարման մեծ փորձ, քաղաքական հին համակարգի գործունեության բոլոր մանրամասներին եւ նրբություններին ծանոթ այնպիսի մի մարզպետ, ով կկարողանա կասեցնել նաեւ իրավապահ համակարգի նկատմամբ հին տնտեսական եւ քրեական էլիտայի ազդեցությունը։ Ինչպես ասում են՝ սա այն դեպքն է, երբ սեպը սեպով պիտի հանել։ Ահա, հենց սա էր Հայաստանի ոստիկանության պետի երկարամյա տեղակալ Հունան Պողոսյանին Սյունիքի մարզպետ նշանակելու որոշման պատճառը։ Եվ այս որոշման հիմնական շարժառիթը ոչ թե Սյունիքում նոր դիկտատուրա հաստատելն է, այլ Սյունիքի հպարտ քաղաքացիների ազատությունների եւ իրավունքների երաշխավորումը, որը պարզապես անհնար կլինի առանց քրեական էլիտայի, առանց տնտեսական էլիտայի անառողջ ազդեցությունները չեզոքացնելու։ Եվ դա մի խնդիր է, որ մենք լուծելու ենք հստակ, վճռական եւ անառակելիորեն։ Այս ամենի ֆոնին բնական հարց կծագի՝ թե ինչո՞ւ այս պարագայում մենք ընդունեցինք Կապանի քաղաքապետի ընտրությունների արդյունքները եւ դա համարեցինք ժողովրդավարության հաղթանակ։ Առաջին հերթին՝ ցույց տալու համար մեր անկեղծությունը, որ մեր միակ նպատակը ժողովրդի իշխանությունն է, ժողովրդի ազատությունը։ Ես ինքս ժամանակին տեսել եմ, թե ինչպես ընտրությունների արդյունքների կեղծումները հիմնավորում են բազմաթիվ պետական եւ ազգային եւ այլ նպատակներով։ Այսինքն՝ երբեք որեւէ ընտրություն չի կեղծվել այն պատճառաբանությամբ, որ մենք պետք է ատամներով պահենք իշխանությունը։ Միշտ էլ բերվում են։ Ես, որպես լրագրող, այդ բոլոր իրադարձությունները լուսաբանել եմ։ Միշտ էլ բերվում են պատճառներ, ընդհուպ ասվում է՝ վատ կլինե՞ր, որ դարասկզբին ընտրություններով, որ Հիտլերն ընտրվեց, եթե լիներ մի քաղաքական ուժ, որ այդ ընտրությունների արդյունքները մի քիչ բան աներ, բան կլիներ։ Մենք չենք ուզում, որ բան անենք՝ բան լինի, մենք ուզում ենք անկեղծ երկխոսություն ունենալ մեր ժողովրդի հետ, մենք ուզում ենք գործել բաց, թափանցիկ, հրապարակային։ Մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ չընդունել, որ ընտրությունների պաշտոնական արդյունքները  ձեւավորվել են ժողովրդի քվեարկության արդյունքում։ Եվ հետո, հանրային կարծիքի մեր ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ քվեարկողների մեծ մասը քվեարկել է իր անկեղծ համոզմունքի համաձայն. եւ հին ընտրական համակարգի տրամաբանությամբ քվեարկել է բացարձակ փոքրամասնությունը, որի պահվածքը, ցավոք, վճռական է եղել ընտրությունների վերջնական արդյունքների համար։

Տեղի ունեցած քվեարկության արդյունքները ընդունելով է, որ մենք կարող ենք շարունակել մեր անկեղծ երկխոսությունը հանրության հետ՝ նրան ավելի մանրամասն եւ տեսանելի բացատրելով մեր գործողություների մոտիվացիան, նրան գործնականում ի ցույց դնելով յուրաքանչյուր քաղաքացու քվեի վճռական եւ շրջադարձային նշանակությունը, որպեսզի յուրաքանչյուր քաղաքացի ավելի շոշափելի տեսնի, թե իր քվեարկությունն ինչպիսի արձագանքների եւ ազդեցությունների տեղիք է տալիս ողջ քաղաքական դաշտում եւ ողջ ներքաղաքական իրավիճակի վրա։ Իմ ամբողջ քաղաքական գործունեությունը նվիրված է եղել սրան, որ ես փորձել եմ ամեն քաղաքացու ներկայացնել, համոզել, որ իր մի քվեն ամենավճռական գործոնն է, որ կարող է գոյություն ունենալ։ Իմ երկարամյա քաղաքական գործունեության բանավեճը, երկխոսությունը մարդկանց հետ դա է եղել, որ մարդիկ ասեն՝ մենք մի ձայնով ի՞նչ ենք որոշում, մեր մի ձայնի՞ց է կախված, եւ ես փորձել եմ համոզել մարդկանց, որ այո, ամեն ինչ կախված է ձեր մի ձայնից։ Եվ հեղափոխությունը տեղի ունեցավ այն ժամանակ, երբ Հայաստանի քաղաքացիների մեծամասնությունը մի պահանջ ուներ եւ գիտակցեց, որ, այո, վճռական քաղաքական գործոն է իր, բացառապես իր, մի քաղաքացու որոշումն է, թե ինչ պետք է տեղի ունենա։ Եվ շատ կարեւոր է, որ մենք կարողանանք այս տրամաբանությունը հստակ նկարագրել ՀՀ քաղաքացիներին։

Հատուկ ուզում եմ ընդգծել, որ Կապանում տեղի ունեցած քվեարկությունը ու նրա արդյունքներն օրինական են։ Քվեարկության պաշտոնական արդյունքներն արտահայտում են մարդկանց ընտրությունը, բայց իմ քաղաքական դիրքորոշումն այն է, որ քրեական եւ տնտեսական էլիտան անառողջ ազդեցություն են ունեցել ընտրությունների արդյունքների վրա միան այն բանի շնորհիվ, որ հեղափոխությունը, իրոք, դեռեւս ոչ բոլորին է հասել, եւ ոչ բոլորն են զգացել եւ գնահատել իրենց ազատությունը։ Եվ մեր խնդիրը կոնկրետ է եւ գործնական։ Ազատությունը ողջ Հայաստանում, այդ թվում եւ՝ Սյունիքում պետք է լինի ոչ թե դեկլարացիա եւ հայտարարություն, կիրառական գործիք, որից կարող է օգտվել ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի, եւ մեր քաղաքական խնդիրն է այդ ազատությունը բոլորի համար իրապես դարձնել հասանելի։

Ի դեպ, ձեր ուշադրությունն եմ ուզում հրավիրել եւս մի հանգամանքի վրա։ Երբ ոստիկանության բարձրաստիճան պաշտոնյա հանդիսացող Վալերի Օսիպյանը եւ ԱԱԾ նախկինում, հեղափոխությունից առաջ բարձրաստիճան պաշտոնյա հանդիսացած Արթուր Վանեցյանը նշանակվեցին համապատասխանաբար ոստիկանության եւ ԱԱԾ տնօրեն, շատ մեծ աղմուկ բարձրացավ, անհասկանալիության շատ մեծ դիսկուրս եղավ, բայց մեկ-երկու քննարկումից հետո այդ թեման, ըստ էության, փակվեց։ Հունան Պողոսյանի դեպքում ֆեյսբուքյան եւ ոչ միայն ֆեյսբուքյան ալիքը բավական երկար տեւեց, որովհետեւ ազնիվ հարցադրումների, ընդունելի հարցադրումների եւ մտահոգությունների ֆոնը Սյունիքում հաստատված որոշ տնտեսական եւ քրեական շրջանակներ հմտությամբ օգտագործեցին՝ այդ թվում՝ օգտագործելով իրենց ձեռքի տակ գտնվող եւ իրենց վերահսկողության տակ գտնվող  լրատվամիջոցները, եւ հնարավոր է՝ կրկին փորձեն օգտագործել՝ իրենց անվտանգության խնդիրն ապահովելու, Սյունիքում միահեծան եւ հակապետական իշխանություն պահպանելու եւ հաստատելու համար։ Այդ թեմային այսքան մանրամասն անդրադառնում եմ, որովհետեւ, ինչպես ասացի, սա չափազանց կարեւոր նշանակություն ունեցող ներքաղաքական դրվագ է։ Մյուս կողմից՝ որպես ժողովրդի պահանջով վարչապետ ընտրված մարդ՝ ես չեմ կարող թույլ տալ, որ մեր որոշումների հետ կապված՝ որեւէ տարընթերցում եւ այլաբանություն, որեւէ սխալ մեկնաբանություն, սխալ այն առումով, սխալ՝ մեր մոտիվացիաների առումով, ես չեմ ասում, որ մենք անսխալական ենք, հանկարծ սխալ չհասկանաք, բայց մեր մոտիվացիաները պետք է մինչեւ վերջ բաց, անկեղծ, թափանցիկ, տեսանելի լինեն մեր հանրությանը եւ ժողովրդին։ Այս համատեքստում, իհարկե, բազմաթիվ եւ մի շարք լեգիտիմ հարցեր են առաջանում։ Մասնավորապես, խոսքն այն մասին է, թե երբ մենք այնուամենայնիվ, չենք բացառում, որ, այդ թվում՝ Հանրապետական կուսակցությունը ներկայացրած կամ իշխանությունը ներկայացրած, նույնիսկ խմբակցությունը ներկայացրած անձինք կարող են համագործակցել մեզ հետ, շատ լեգիտիմ հարց է առաջանում. բա ո՞րն է սահմանը։ Չէ՞ որ պետք է լինի սահման։ Ես ուզում եմ ընդգծել երկու կարեւորագույն գործոն։

1-ինը. կոռուպցիայի մեջ ներգրավված լինել-չլինելը, ընդ որում՝ ոչ թե որպես քաղաքական դեկլարացիա, այլ որպես կոնկրետ գործ, կոնկրետ փաստ, կոնկրետ մեղադրանք։ Ինչո՞ւ եմ այսպես ասում. որովհետեւ այսօր ստեղծված են բոլոր պայմանները, որպեսզի յուրաքանչյուր գործ՝ սկսած գործող պաշտոնյաներից, շարունակած նախկին պաշտոնյաներով, այսպես ասած՝ նոր սերնդի պաշտոնյաներով, ովքեր հեղափոխությունից հետո են պաշտոնյա դարձել, հեղափոխությունից առաջ պաշտոնյա դարձածներ, կամ եղած, որեւէ խոչընդոտ չկա, որ որեւէ գործ մանրամասն եւ մինչեւ վերջ քննվի։ Որոշ տեխնիկական խոչընդոտներ կան, որոնց ես մի քիչ հետո իմ ելույթում կանդրադառնամ։ Այսինքն՝ ես այս ամբիոնից հայտարարել եմ որպես վարչապետի թեկնածու կամ հետագայում որպես վարչապետ, եթե մի գործ առնչվի նույնիսկ ինձ եւ իմ ընտանիքի անդամներին, ես իմ քաղաքական գործունությունը, անցած ճանապարհն անիմաստ կհամարեմ, անիմաստ, եթե որեւէ քաղաքական խոչընդոտ լինի քննության եւ ճշմարտության ամբողջական բացահայտման ճանապարհին։

Ուրեմն, 1-ինը. կոռուպցիայի հետ կոնկրետ առնչություններ ունեցած եւ կոռուպցիայի մեջ թաթախված որեւէ պաշտոնյա չի կարող Հայաստանում մեր իշխանության տարիներին զբաղեցնել պաշտոն։

2-րդը. արյան հետ առնչություն ունեցած որեւէ պաշտոնյա չի կարող տեղ զբաղեցնել իշխանության մեջ։

3-րդը. կառավարման անարդյունավետ օրինակ ցույց տված պաշտոնյաները, ընդ որում՝ այս սկզբունքները վերաբերում են ոչ միայն նախկին, ինչո՞ւ ենք մենք անընդհատ կենտրոնանում նախկինի վրա, որովհետեւ ո՞վ է ասում, որ նրանք, ովքեր նոր են միայն պաշտոն  ստանում, նրանք հրեշտակներ են։ Ո՞վ է ասում։ Ես այս ընթացքում անտանելի հիասթափություններ եւ սթրեսներ եմ ապրել, երբ եղել են մարդիկ, ովքեր հանդես գալով որպես հեղափոխության ամենաջերմեռանդ պաշտպան, ամենասկզբունքային, ամենամաքուր, մի քանի ամսվա մեջ, մի քանի շաբաթվա մեջ քանդուքար են եղել եւ ես չեմ կարող այս մասին չասել, որովհետեւ դա անազնիվ կլինի մեր ժողովրդի առաջ, անազնիվ կլինի առաջին հերթին ինքներս մեր առաջ։ Եվ այս կտրվածքով ինձ համար բացարձակապես տարբերություն չկա՝ նախկին, թե ներկա։ Մեզ համար տարբերություն չկա նույնիսկ, եթե խոսքը լինի անձամբ իմ մասին, որովհետեւ սկզբունքը եւ ճշմարտությունն ամենակարեւորն են։ Եթե մենք մեկ միլիմետր շեղվեցինք ճշմարտությունից, եթե մի միլիմետր մենք շեղվեցինք մարդկանց աչքերի մեջ ուղիղ նայելուց, ուրեմն մեր ամբողջ կյանքը, գործունեությունը եւ այս ամեն ինչն անիմաստ է։ Մենք իրավունք չունենք որեւէ ընկերական կապ, որեւէ ազգակցական կապ, որեւէ ընտանեկան կապ ավելի բարձր գնահատել, քան այն արժեքները, որ մենք միասին ստեղծել ենք։ Դա կլինի ուղիղ դավաճանություն պետության նկատմամբ, հայրենիքի նկատմամբ, ժողովրդի նկատմամբ։ Եվ ես ուզում եմ ասել բոլոր այն քաղաքացիներին, ովքեր տարբեր առիթներով մեզ քննադատում են։ Ես ուզում եմ ասել, որ ձեր յուրաքանչյուր քննադատություն շատ ուղիղ ընկալվում է, շատ ուղիղ վերլուծվում է, շատ ուղիղ հետեւություններ են արվում, բայց նույնիսկ այդ պարագայում մենք, քավ լիցի, չենք մտածում, որ մենք պետք է լինենք այնպիսի կառավարություն, որին ընդհանրապես չքննադատեն, որովհետեւ դա բնական պրոցես է, որովհետեւ շատ է խոսվում այն մասին, թե ով փորձ ունի, ով փորձ չունի։ Մեզ քննադատում են եւ անփորձերին  նշանակելու մեջ, մեզ քննադատում են եւ փորձվածներին նշանակելու մեջ, որովհետեւ ամեն քայլ իհակրկե արժանի է քննադատության, եւ լավ է, որ քննադատում են։ Բայց ես ուզում եմ ձեզ մի բան ասել։ Այն, ինչ մենք հիմա անում ենք եւ ինչ արել ենք, դրա փորձը ոչ ոք չունի, որովհետեւ այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում Հայաստանում, աշխարհի ոչ մի երկրում նախկինում երբեք տեղի չի ունեցել։ Այն, ինչ տեղի է ունեցել Հայաստանում, այդպիսի փորձ չկա, որ մենք իմանանք, բանաձեւեր չկան։ Այսօր աշխարհում գոյություն ունեցող բոլոր համակարգերի ձեւավորման համար կան գիտահետազոտական մանրամասն նկարագրված գրքեր, տեսություններ եւ այլն։ Այն, ինչ մենք արել ենք, դուրս է եղել բոլոր տեսություններից։ Այդ թվում՝ խոստովանենք՝ մեր ընկալումներից։ Եվ այն, ինչ մենք հիմա անում ենք, դուրս է բոլոր ընկալումներից, այն, ինչ մենք անում ենք, դա դուրս է բոլոր ստանդարտներից։ Եվ սա է մեր հիմնական առաքելությունը, եւ սա է, որ ՀՀ-ն եւ հայ ժողովրդին առանձնահատուկ է դարձնում Երկիր մոլորակի վրա։ Այնպես որ, որեւէ մեկը չմտածի, թե ինքն ունի բավարար փորձ, այն երկիրը, նոր Հայաստանը, որ մենք պետք է ստեղծենք, ստեղծելու, որովհետեւ այդ նոր Հայաստանը երբեք չի եղել։ Չի եղել նաեւ նոր Շոտլանդիայի տեսքով կամ նոր Նորվեգիայի կամ Դանիայի, Բրիտանիայի տեսքով։ Սա այն է, ինչ որ մենք ուզում ենք անել,  ինչ, որ արդեն արել ենք, եզակի է, ունիկալ, եւ  աշխարհում սրա փորձը չկա։ Որեւէ մեկը չի կարող մեզ ասել, որ հաջորդ քայլը սա է, ճանապարհային քարտեզը սա է։ Սա մի պրոցես է, որի միջով մենք պետք է անցնենք։ Մենք առաջամարտիկ ենք այս իմաստով եւ մենք չպետք է վախենանք առաջամարտիկ լինել, որովհետեւ դա, կարծում եմ, որ մեծացնում է, բարձրացնում է մեր ժողովրդի եւ մեր պետության հեղինակությունն ամբողջ աշխարհում։ Այնպես որ, սիրելի հայրենակիցներ, ձեր բոլոր մեսիջներն ընկալված են, ձեր բոլոր քննադատություններն ընդունված են, եւ այո, ես ողջունում եմ քաղաքացիական հասարակության այն ներկայացուցիչներին, այն լրատվամիջոցներին, ովքեր խոշորացույցի տակ են առնում բոլոր պաշտոնյաների կյանքը, կենսագրությունը, ունեցվածքը, եկամուտները։ Մենք երբեք ճշմարտությունից չենք վախենալու։ Մենք միշտ համագործակցելու ենք  բոլոր նրանց հետ, ովքեր պայքարում են հանուն ճշմարտության։ Անկախ նրանից այդ ճշմարտությունը մեզ համար դրական կլինի, թե բացասական։ Բայց, մյուս կողմից, ես հույս ունեմ, որ որեւէ մեկը չի ուզում Հայաստանում տեսնել անողնաշար, անդեմ, անկարծիք, որոշումներ կայացնելու, անընդունակ, ամեն քննադատությունից ճկվող, ամեն հարվածից քանդվող եւ նոկաուտի ենթարկվող կառավարություն։ Ես հույս ունեմ, որ ոչ ոք չի ուզում այդպիսի կառավարություն ունենալ, որովհետեւ աշխարհում կան լավ կառավարություններ, վատ կառավարություններ, արդյունավետ կառավարություններ, անարդյունավետ կառավարություններ, բայց յուրաքանչյուր պետության համար ամենամեծ աղետը թույլ կառավարությունն է։ Ցանկացած երկրի համար ամենամեծ աղետը թույլ ղեկավարն է, թույլ իշխանությունն է։ Եվ մեր իշխանությունը երբեք չի լինելու թույլ։ Մեր իշխանությունը լինելու է սկզբունքային։ Այնտեղ, որտեղ պետք է հարվածի՝ հարվածելու է, այնտեղ, որտեղ պետք է հարվածներ ստանա՝ ստանալու է այդ հարվածները եւ ամուր կանգնելու է իր ոտքերի վրա եւ մի միլիմետր չի շեղվելու ճշմարտությունից, մի միլիմետր չի շեղվելու ծառայությունից, մի միլիմետր չի շեղվելու առաքելությունից։ Եվ ես ուզում եմ եւս մեկ անգամ ասել, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարը համարում ենք մեր ամենակարեւոր առաքելություններից մեկը։ Որեւէ մեկը չկասկածի, որ մարտի 1-ի գործը մինչեւ վերջ, մինչեւ վերջին անկյունները բացահայտվելու է։ Եվ ես բոլորիս ուղղակի կոչ եմ անում պատրաստ լինել հոգեբանորեն բացահայտումների ողջ ծավալին, որովհետեւ հեշտ չի լինելու իմանալ այն ամենը, ինչ, ես համոզված եմ, որ առաջիկայում կիմանանք։ Եվ ոչ միայն այս գործով։ Այսօր շատ լեգիտիմ հարց են տալիս, ասում են՝ ինչո՞ւ նոր բացահայտումներ չկան։ Այսինքն՝ տպավորություն է, որ այդ պրոցեսն ինչ-որ ձեւով կանգնել է կամ տեղապտույտի մեջ է հայտնվել։ Այո, ճիշտ է դա եւ դա ունի կոնկրետ պատճառներ։ Պատճառ 1-ին. այսօր Հայաստանում բոլոր քննչական մարմինների եւ բոլոր քննիչների ծանրաբեռնվածությունը կրկնակի անգամ ավելացել է։ Այսինքն՝ քննիչներ կան, որ իրենց վարույթում միանգամից 20 գործ են քննում, 30 գործ են քննում, նույնիսկ ավելին։ Քննչական մարմինների՝ քրեական գործերով ծանրաբեռնվածությունը կրկնակի ավելացել է։

Հաջորդը.  դատարանները համատարած, եթե ոչ համատարած, առնվազն շատ հաճախ կիրառում են գրավ եւ մարդկանց կալանքից ազատ են արձակում։ Ի միջի այլոց ասեմ, ուզում եմ՝ շատ պարզ լինել, որովհետեւ այդպիսի մեկնաբանություններ էլ կան, որ ուրեմն, այ, դուք մի կողմից բռնում եք, իբր բռնողը մենք ենք, չնայած որոշ դեպքերում մենք ենք, հետո այնտեղ պայմանավորվում եք եւ բաց եք թողնում։ Սա շատ կարեւոր հարց է եւ շատ ծանր մեղադրանք։ Ես ուզում եմ ասել ազնվորեն, չնայած գիտեմ, որ շատերը սա թուլություն կհամարեն, բայց խոսքը դրա մասին չի։ Ես որեւէ կերպ չեմ միջամտում դատական իշխանության գործերին։ Ոչ թե նրա համար, որ չեմ կարող, այլ, որովհետեւ ես պարտավորվել եմ հանրության առաջ։ Եվ, այո, դատարանները գործում են, այստեղ կա լավ լուր եւ կա վատ լուր։ Լավ լուրը հետեւյալն է, որ մենք այսօր մեր քրեակատարողական հիմնարկների ծանրաբեռնվածության, կալանքի կիրառման պրակտիկայի առումով գտնվում ենք աննախադեպ ցածր մակարդակի վրա։ Այսինքն՝ այն պրոբլեմը, որ մենք 20 տարի ուզում էինք լուծել, ասում էինք՝ քրեակատարողական հիմնարկներում հերթով են քնում, վեց հոգով են քնում մի մահճակալի վրա եւ այլն: Ի միջի այլոց, չմտածեք, որ դա պատահական է արվել, դա պատահական չի արվել։ Այսինքն՝ որ ինչ-որ բան կար, ուղղակի իրավական պրոցեդուրաներն էին այդպես պարտադրում։ Ոչ, դա շատ հատուկ է արվել, որովհետեւ ես, որպես քրեակատարողական հիմնարկներում երկար ժամանակ, բավարար ժամանակ անցկացրած մարդ, ասեմ, որ դա հատուկ էր արվել։ Որ ասում ենք՝ քրեական էլիտան Հայաստանում իշխանություն է ունեցել, դրա հետ է կապված։ Բա, էդ քնելու տեղ չունենալը փող է, չէ՞։ Ով ավելի շատ կմուծվի, որ քնելու տեղ  ունենա։ Այդ քնելու տեղ ունենալը, այսպես ասած, լավ տղու բազար է, ով իրեն ճիշտ է պահում ընտրությունների ժամանակ, ընտրություններից առաջ եւ ընտրություններից հետո եւ ընդհանրապես, ճշտի իշխանությանը ով է բավարար չափով ծառայում։ Քրեակատարողական հիմնարկները ՀՀ-ում եղել են ամենախոշոր բիզնեսը կամ ամենախոշոր բիզնեսներից մեկը։ Եվ դրա իմաստը եղել է շատ պարզ. մարդը քրեակատարողական հիմնարկից, դատապարտյալը ներս մտավ, ինքը կոնվեերի վրա է դրվում, եւ այդ երեւույթը հիմա էլ կա, բայց հանդարտ, դա էլ արմատախիլ կանենք։ Քրեակատարողական հիմնարկի դռնից ներս մտավ, ինքը դրվում է կոնվեերի վրա, եւ ամբողջ համակարգն աշխատում է մինչեւ նրա դուրս գալը հնարավորինս նրանից շատ փող քամել։ Կլինի դա ղումարի տեսքով, կլինի դա չգիտեմ ինչի տեսքով։ Մարդիկ տներ են ծախում, որ քրեակատարողական հիմնարկում իրենց պարտքերը փակեն։ Ինչքան շատ կալանավոր կա, այնքան ավելի շատ մարդուց են փող հավաքում։ Ուզում եմ ասել, որ այս մաֆիոզ կառույցի մի մասն այսօր քրեակատարողական հիմնարկներում պաշտոններ է զբաղեցնում։ Ինչո՞ւ մենք բոլորին չենք հանել. շատ պարզ պատճառով։ Նախ՝ ճիշտ չի թացը չորին խառնել, ամեն ինչ համահարթեցնել։ 2-րդն էլ, որ նրանց հանենք, իսկ ո՞ւմ ենք բերելու նրանց տեղն աշխատելու 70000 դրամով։ Հարցեր են այս ամեն ինչը, չէ՞։ Այդ կալանքի... Այսպես որ գնանք, ժամանակս չի հերիքելու։ Կալանքի պրակտիկան ահավոր ցածր է։ 2-րդը. կա պրոբլեմ՝ մարդկանց գրավով կլանքից ազատելը։ Եվ այդ կապակցությամբ, այո, քննչական մարմինները շատ անհանգստացած են, որովհետեւ լավ է, թե վատ, ի վերջո Հայաստանում քննչական մարմինները նախկինում աշխատել են այդ տրամաբանությամբ, եւ շատ դեպքերում, իրոք, օբյեկտիվ է։ Եթե, օրինակ, մարդը մեղադրվում է ընտրակաշառք բաժանելու մեջ եւ նրան կալանքից ազատ են արձակում, նա արդեն իր ամբողջ ցանցի հետ, որպես վկաների հետ, աշխատելու հնարավորություն է ունենում։ Այս մարդիկ տեսնում են, որ բռնեցին, բաց թողեցին, ոնց որ այդ թեման այնքան էլ լուրջ չի։ Իրենց էլ, եթե բռնեն նույնիսկ, էլի բաց են թողնելու։ Այսինքն՝ սա կոնկրետ խնդիր է, որ մեր քննչական մարմիններն ունեն։ Բայց մյուս կողմից՝ ես չեմ բացառում, որ կան դեպքեր, որտեղ դատարանը, իրոք, իր համոզմունքով, ոչ թե այլ կոռուպցիոն եղանակներով կամ այլ ազդեցություններով, իրոք, որոշում է կայացնում։ Այստեղ էլ թացը չորից տարանջատելու խնդիր կա, եւ մենք կարծես թե եկել ենք այն համոզման, որ առաջիկայում պետք է նստենք, վերլուծենք բոլոր գործերը եւ հասկանանք, թե քանի՞ տոկոսն է գործերի, որ իրոք մենք համաձայն ենք, որ այդ մարդը պետք է գրավով կամ որեւէ ձեւով ազատ արձակվի, իսկ քանի՞ տոկոսն է, որ  անթույլատրելի է, եւ դա արվել է քրեական գործին խոչընդոտելու համար։ Մենք պետք է գանք այստեղ համապատասխան հետեւությունների։ Բայց ուզում եմ ասել միանշանակ, որ ես որեւէ մեկի հետ որեւէ պայմանավորվածություն, առավել եւս դատարանների վրա ազդեցություն չունեմ։ Եվ ասեմ, որ չեմ էլ բացառում, որ պետական կառավարման մարմիններում կարող են լինել օղակներ, որ եթե դատական համակարգին ես հրահանգ չեմ տալիս, դա չի նշանակում, որ դատական համակարգը հրահանգներ չի փնտրում։ Ես չեմ բացառում, որ այդ հրահանգները կարող են ստանալ եւ այսօրվա իշխանության որեւէ օղակից, չեմ բացառում, որ կարող են ստանալ նախորդ իշխանության որոշ օղակներից։ Բայց շատ կարեւոր է, որ այս թեմային պարզ դիագնոզ դնենք եւ բուժում նշանակենեք։ Այնպես չլինի, որ բուժումը նշանակենք, հետո պարզվի, որ սխալ դիագնոզ ենք դրել, սխալ բուժում ենք արել՝ ամեն ինչ ավելի վատթարացնելով։ Մի բան պարզ է, ինչպես նախկինում ասել եմ, հիմա էլ կրկնում եմ՝ ժողովրդից թալանվածը կոպեկ-կոպեկ վերադարձվելու է։ Այո, այսօր կան գործեր... Ի միջի այլոց, ուրիշ խոչընդոտներ էլ կան։ Օրինակ, ԱԺ պատգամավորի նկատմամբ կա գործ, որն արդեն 100 տոկոսով ապացուցված գործ է, եւ արդեն երկու ամիս մենք մեր ձեռքի տակ ունեցած մի թղթի ոչ պաշտոնական պատասխանին ենք սպասում։ Որ օրը մտավ, նախաձեռնություն է լինելու այդ պատգամավորին կալանավորելու վերաբերյալ։ Դա կաշառքի գործ է։ Բայց, օրինակ, երեք ամիս է, որը մի քիչ էլ կապված է օտարերկրյա դիվանագիտական ներկայացուցչության հետ, երեք ամիս է՝ այդ թուղթը չի գալիս։ Եվ մի քիչ մեր դեսպանատունը լավ չի աշխատում, մի քիչ, չգիտեմ, գուցե այդ երկրի հետ որոշ կապեր կան, որ ձգում են։ Ամեն օր՝ էսօր-էգուց, էսօր-էգուց։ Լավ, կարելի է մի շաբաթ էլ ձգել, կարելի է մի ամիս էլ ձգել, տարբերակ չկա։ Այդ պատգամավորը կալանավորվելու է եւ դա լինելու է 3-րդ հանրապետության պատմության ամենախոշոր կաշառքի դեպքը, որն իր թելերով տանելու է էլի ուրիշ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետեւից։ Ինչի՞ համար եմ ասում։ Ուզում եմ ասել, որ, ժողովուրդ ջան, պետք չի, որ ամեն անգամ, ամեն օր ես հայտարարեմ այս ամեն ինչը։ Սրանք հայտարարված են մի քանի անգամ, եւ բացառված է, որ մենք մեր սկզբունքներից մի միլիմետր անգամ շեղում տանք։ Ասենք, երկու օր առաջ ձերբակալվում է հարկային տեսչության պետի տեղակալը՝ 1 մլն դրամ կաշառք վերցնելիս։ Դուք բացատրեք՝ ո՞վ է այն մարդը, որ այսօրվա Հայաստանում կաշառք է պահանջում ու վերցնում։ Ո՞վ է այդ մարդը, ի՞նչ է ներկայացնում, ի՞նչ է տեղադրված նրա  գանգատուփի մեջ։ Մեկը կարո՞ղ է ինձ բացատրել։ Եվ այս առումով ուզում եմ ասել հետեւյալը, որ այո, հեղափոխություն տեղի է ունեցել, իշխանափոխություն տեղի չի ունեցել, քանի Հայաստանում պաշտոնյա կա, որը մտածում է, որ ինքը կարող է կաշառք վերցնել, նշանակում է, որ իշխանափոխություն տեղի չի ունեցել։ Հեղափոխությունը հաջողվեց անել 1,5 ամսվա ընթացքում։ Իշխանափոխությունը շատ ավելի բաց պրոցես է եւ այդ պրոցեսը առանց նոր խորհրդարանի տեղի չի ունենալու, որովհետեւ այդ պաշտոնյաների մեծ մասը՝ թե հարկային, թե մաքսային, թե ոստիկանական, բոլոր համակարգերում նշանակված են այստեղից գնացած ազդակներով։

Վերադառնալով Ընտրական օրենսգրքի թեմային. ես այսօր, փաստորեն, չեմ հասցնելու բոլոր հարցերին անդրադառնամ։ Փորձեմ եզրափակիչ խոսքում էլ անդրադառնալ։ Վերադառնալով Ընտրական օրենսգրքի թեմային՝ ի վերջո, պատասխանեմ նաեւ հարցին, թե արդյո՞ք, եթե առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունները տեղի ունենան հին Ընտրական օրենսգրքով, դրանով կոռումպացված համակարգը ռեւանշի հասնելու հնարավորություն կունենա։ Պատասխանը միանշանակ է. ոչ, որովհետեւ համակարգն ու դավադրությունն ամբողջությամբ բացահայտված են եւ, ուրեմն, ժողովրդի հետ երկխոսությամբ մենք կփակենք ապօրինի ռեւանշի բոլոր հնարավոր սողանցքները։ Ժողովրդի հաղթանակը առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում անխուսափելի է նույնիսկ հին Ընտրական օրենսգրքով։ Ուզում եմ հատուկ ընդգծել, որ աշխարհի բոլոր կոռումպացված համակարգերը պարտվել են իրենց իսկ գրած օրենքներով։ Աշխարհում չկա այնպիսի իշխանություն, որ ուրիշի գրած օրենքով է պարտվել։ Բոլոր կառավարությունները, խորհրդարանական մեծամասնություններն իրենց գրած օրենքով են պարտվել, ինչպես մեզ հաջողվեց՝ հենց Սերժ Սարգսյանի համար գրված Սահմանադրությամբ։ Այդ Սահմանադրությունը Սերժ Սարգսյանի համար էր չէ ՞ գրված։ Ինչպես մեզ հաջողվեց հենց Սերժ Սարգսյանի համար գրված Սահմանադրությամբ հասնել Սերժ Սարգսյանի հրաժարականին, այնպես էլ ՀՀԿ-ի համար գրված օրենքներով մենք ընտրություններում կհաղթենք Հանրապետականին՝ ապահովելով հեղափոխության վերջնական հաղթանակը եւ իրական իշխանափոխության հիմքերը կդնենք։ Եվ չնայած կա արտահերթ նիստով Ընտրական օրենսգրքում փոփոխություններն անցկացնելու հնարավորություն, բայց, ժողովուրդ ջան, ուզում եմ էլի մի բան  ասել։ Հարգելի հանրապետականներ, ձեզ անընդհատ սխալ ուղղությամբ են տանում, որովհետեւ հին Ընտրական օրենսգիրքը պահելով՝ դուք մեզ մեծ ծառայություն եք մատուցում, որովհետեւ մենք ինչո՞ւ ենք ուզում Ընտրական օրենսգիրքը փոխել. որպեսզի ընտրական պրոցեսը հնարավորինս քաղաքական բանավեճի տրամաբանության մեջ դնենք։ Հենց այդ ռեւանշիստական մղումները պահեցիք, ընտրությունները մենք ուզենք-չուզենք՝ լինելու են սեւի-սպիտակի տրամաբանության մեջ, դուք զրո ձայն եք ստանալու։ Ձեր միակ շանսը՝ հնարավորինս քաղաքականացնել, որպեսզի մենք արդեն փակված համարենք թեման, խոսենք ծրագրերից, բյուջեից, հարկերից, պրոբլեմներից, տնտեսական հեռանկարներից, որովհետեւ դուք բավականին մեծ ինֆորմացիա ունեք կուտակած եւ կարող եք հանդես գալ որպես այդպիսին։ Ի վերջո, այդ ռեւանշիստական բաները թողեք, որովհետեւ դա ձեզ միայն վնասում է։ Ի վերջո, համակերպվեք, որ դուք՝ վերջ, գոնե ընդդիմություն մնալու ձեր շանսը պահպանեք։ Դուք նույնիսկ դա չեք ուզում պահպանել։ Հին Ընտրական օրենսգրքով դուք ընդհանրապես չեք անցնելու, ապագա խորհրդարանում ձեր միակ շանսը փոփոխված Ընտրական օրենսգիրքն է, պարզ համամասնական ցուցակը։ Ինչքան լարվածությունը մեծ եղավ, այնքան ձեր դեմ է աշխատում։ Դուք եք, չէ՞ անընդհատ ասում, որ այս մթնոլորտը պետք է փոխել։ Շարմազանովը հարցնում է՝ այդ բարիկադները մե՞նք ենք կառուցել։ Բա ո՞վ է կառուցել։ Դուք եք կառուցել ձեր կոռուպցիայով, ձեր անընդհատ դավադրություններով, ձեր անընդհատ անադեկվատ մեկնաբանություններով, դուք եք  կառուցել այդ բարիկադները։ Եվ բարիկադները մի բան են, որի վրա մենք մեզ այնքան վստահ ենք զգում, որ ուզում եք կառուցեք՝ կառուցեք, մենք խնդիր չունենք։ Բայց մեկը չկա՞՝ ձեր շահը ձեզ բացատրի, ես չեմ հասկանում։

Ի դեպ, այս դավադրությունների մասին։ Խոսքի սկզբում ասացի, որ այսօր իմ՝ վարչապետի թեկնածու առաջադրվելն ունի ֆորմալ նշանակություն։ Եվ առաջադրման իմաստն առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների լեգիտիմության շուրջ շահարկումների որեւէ հնարավորություն չթողնելն է, առաջիկա ընտրությունները կասեցնելու որեւէ իրավական սողանցք բացառելը։ Ուզում եմ պարզաբանել, թե ինչպես եւ ինչու է կայացվել այսօրվա որոշումը՝ իմ առաջադրվելու։

Ինչպես գիտեք Հանրապետության Նախագահը չի ստորագրել «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքում կատարված տխրահռչակ փոփոխությունները, որ հոկտեմբերի 2-ի ճգնաժամի պատճառ դարձան, եւ օրենքի սահմանադրականության հարցով նախագահը դիմել է Սահմանադրական դատարան։ Հիմա ի՞նչ կապ ունի այս իրավիճակի հետ։ Ուրեմն, մենք ստանում ենք հավաստի ինֆորմացիա, որ այդ գործի քննարկման կոնտեքստում ինչ-որ մարդիկ կան, որոնք ակտիվ բանակցում են, որ Սահմանադրական դատարանը որոշում կայացնի, որ եթե վարչապետի թեկնածու չի առաջադրվել եւ այդ հարցով քվեարկություն չի եղել, ուրեմն, դա չի կարող հիմք դառնալ՝ ԱԺ լուծարելու։ Պատկերացրի՞ք։ Եվ այդ որոշումը կարող է շատ արագ ընդունվել եւ նույնիսկ կարող է շատ ուշ ընդունվել եւ ամբողջ արտահերթ ընտրությունների լեգիտիմությունը դնել կասկածի տակ եւ պրոցեսը մտցնել փակուղի։ Եվ որպեսզի պարզ լինի, թե ինչի մասին է խոսքը, Սահմանադրության 149-րդ հոդվածում ասվում է, որ վարչապետ չընտրվելու դեպքում քվեարկությունից 7 օր հետո անցկացվում է վարչապետի նոր ընտրություն եւ այլն։ Այս քվեարկություն բառի համար է։  Իմ առաջադրվելու ամողջ իմաստն այն է, որ այսօր, ի վերջո, տեղի ունենա քվեարկություն, որին դուք չմասնակցեք կամ մասնակցելիս կողմ չքվեարկեք կամ դեմ քվեարկեք, որպեսզի այս հարցը փակվի։ Ես չասացի՝ դուք։ Տեսեք, միանգամից ռեակցիա է։ Ասացի՝ որոշ ուժեր։ Մեզ հուշելու կարիք չկա։ Մենք ամեն ինչին շատ լավ տիրապետում ենք։ Այսինքն՝ այս ամենն այսքան մանրամասնորեն նկարագրում եմ ոչ միայն մեր ժողովրդի, մեր գործողությունների բոլոր մոտիվացիաներն ի ցույց դնելու, այլ, ի վերջո, նախորդ իշխանության ներկայացուցիչներին կոչով դիմելու համար։ Պարոնայք, վերջ տվեք ձեր դավադիր կեցվածքին եւ պահվածքին։ Համակերպվեք, ի վերջո, որ Հայաստանում տեղի են ունեցել անշրջելի քաղաքական փոփոխություններ, որ ժողովրդի հաղթանակն այլընտրանք չունի, որ վերադարձ անցյալին չի լինելու երբեք եւ ոչ մի պարագայում։ Մի քանի անգամ՝ օգոստոսի 17-ին, հոկտեմբերի 2-ին մենք ի ցույց ենք դրել ձեզ, թե ինչքան վտանգավոր եզրագծով եք քայլում։ Բայց ամեն անգամ, երբ հանուն մեր պետության եւ հայրենիքի, հանուն սիրո եւ համերաշխության հեղափոխության արժեքների վերադարձել ենք սովորական կյանքի եւ առօրյայի, նույն պահից դուք սկսել եք դավադիր թելեր թելել, ու ինչի համար մեզ քննադատում են, ճիշտ են ասում։ Ամեն անգամ այդ սրացումից հետո, նույնիսկ հոկտեմբերի 2-ին, ներկա են եղել մարդիկ։ Ինձնից ինչքան մեծ ջանքեր են պահանջվել, որ ամեն ինչը մենք նորմալ, հանգիստ այդ օրը հանգուցալուծենք։ Բայց ամեն անգամ ես չեմ հասկանում՝ կարելի՞ է այդքան շարունակաբար քաղաքավարությունը, կոռեկտությունը մեկնաբանել որպես թուլություն։ Այսինքն՝ որեւէ մեկը դեռ կարիք ունի՞ համոզվելու ժողովրդի ուժի մեջ: Մի գնացեք այդ ճանապարհով, որովհետեւ չի կարելի երկիրն անընդհատ պահել նյարդային մթնոլորտում։ Ժողովրդի նյարդերը շատ պինդ են, բայց, ի վերջո, կարող են մարդկանց նյարդերը տեղի տալ։ Ի՞նչ եք ուզում դուք  ընդհանրապես։ Դադարեցրեք այդ դավադիր կեցվածքն ու պահվածքը։ Այսինքն՝ մեզ ուզո՞ւմ եք հավասարակշռությունից հանել։ Մեզ չեք կարող, անկեղծ ասեմ, բայց ժողովրդին կարող եք։ Դա էլ անկեղծ ասեմ։ Ու դա հեչ լավ ճանապարհ չի։

Ես ասացի նաեւ, որ, այո, հեղափոխություն տեղի է ունեցել, իշխանափոխություն պետք է տեղի ունենա։ Եվ նաեւ այս ամեն ինչի արդյունքում է, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն անխուսափելի են, որպեսզի մարդիկ տեսնեն, արձանագրվի քաղաքական իրավիճակը։ Ես նկարագրում եմ՝ ցույց տալու համար, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները ոչ թե մեր կուսակցության, մեր քաղաքական թիմի շահերից են բխում, այլ՝ Հայաստանի շահերից են բխում, որովհետեւ մի անգամ մենք շատ ձայն կստանանք, մյուսները քիչ կստանան, հաջորդ անգամ մյուսները շատ կստանան։ Դուք գոնե համոզվել եք չէ՞, որ մենք եւ Կապանի ընտրությունների օրինակը, որ մեր առաջադրած ոչ բոլոր թեկնածուներն են հաղթել։ Մի քանի տեղերում մենք պարտվել ենք։ Դուք գոնե համոզվել եք, մենք մեր ձեռքերը կկտրենք, ընտրությունների արդյունքները չենք կեղծի։ Ես ասում եմ, որ եթե Հայաստանում որեւէ ընտրության արդյունք կեղծվի, ես անձամբ իմ ապրած կյանքը կհամարեմ անիմաստ։ Ինչ տեղի է ունենում՝ սա ինձ համար չի, մեզ համար չի, սա բոլորիս համար է, ցանկացած քաղաքական մարդու համար է, ով ուզում է քաղաքականությամբ զբաղվել, բոլորի համար է, որ սա շանս է ստեղծում, որ ոչ թե պատգամավորները գնան վարչապետից «դոբրո» ստանան, այլ գնան ժողովրդից «դոբրո» ստանան։ Սա վա՞տ է, ես չեմ հասկանում։ Ենթադրենք հաղթեցինք մի ընտրություններում, մյուսում էլ պարտվելու ենք, որեւէ ուրիշն է հաղթելու, չէ՞։ Այս փուլում բոլորիս շահերից է բխում, որպեսզի մենք նորմալ քաղաքական կուլտուրա հաստատենք Հայաստանում, որ, ի վերջո, ինչո՞ւ է հեղափոխություն տեղի ունեցել։ Անընդհատ ընտրությունների արդյունքները կեղծվել են։ Եթե մարդիկ իմանան, որ իրենք ընտրություններով կարողանալու են իշխանություն եւ կառավարություն փոխեն, հեղափոխության կարիք չի լինի, որովհետեւ հեղափոխության օրը, տեղը, ժամը բոլորն իմանալու են։ Ով որտեղ, երբ ուզեց հեղափոխություն անի, գնալու է անի։ Իր քվեով գնալու է հեղափոխություն անի։ Ինչո՞ւ, ձեզ թվում է, թե մարդկանց հաճելի՞ է, ինձ հաճելի՞ է գնալ Ֆրանսիայի հրապարակում վրանի մեջ գիշերը քնել։ Առանձնահատուկ հաճելի՞ է, հա՞, կամ ԱԺ պատգամավոր լինելով՝ սարեր-չոլերում դողալ, մրսել։ Հաճելի չի, բոլորն ուզում են այդ շանսը պահել, ընտրական տեղամասում անել  հեղափոխություն, իշխանափոխություն, եւ մենք հանուն այդ շանսի ենք պայքարում։ Ես էլի եմ ասում. եւ դրա մեջ չափազանցություն չկա. որ պահին որոշի ժողովուրդը, որ պետք չի, որ ես լինեմ վարչապետ, ես 15 րոպե չեմ մնա։ Վաղը որոշի, վաղվանից ես չեմ լինի։ Այս առումով իշխանափոխություն-հեղափոխություն տրամաբանությունը հիմա տեսնում եք. անընդհատ տարբեր գյուղերում դրսեւորումներ են լինում, գյուղապետի հրաժարականն են պահանջում եւ այլն։ Սա էլ է կոնկրետ պրոբլեմ։ Ճանապարհ են փակում։ Ես կարծում եմ, որ էլի այս տրամաբանության մեջ երկու մեթոդ լինի։ Նախ՝ այն համայնքի ղեկավարները, ովքեր գտնում են, որ իրենք ունեն ժողովրդի վստահությունը, եւ կասկած կա դրա հետ կապված, իրենք պետք է հրաժարական տան, ասեն՝ արտահերթ ընտրություններ ենք նշանակում, ես համոզված եմ, որ ժողովուրդը, եթե ձայն է տալու, եւ գնան ընտրվեն այն պայմանում, որ երաշխավորում ենք, որ մի քվե չի կորելու։

2րդը. նրանք ովքեր պահանջում են, թեկուզ չի տալիս, դրա համար պետք է աշխատել մեթոդաբանորեն։ Թող գնան իրենց համայնքի ընտրողների կեսից ավելիի ստորագրությունը հավաքեն, ուղարկեն կառավարություն։ Թե չէ՝ այդպես չի լինի, որ 5 հոգով կանգնեն եւ ասեն՝ մենք պահանջում ենք հրաժարական։ Մենք, եթե 5 հոգով մնայինք հրապարակում, Սերժ Սարգսյանը հրաժարական կտա՞ր։ Կամ 10 հազար հոգով լինեինք։ Այսինքն՝ չի կարելի ամեն ինչը բերել բան անել՝ 5 հոգով փակել դուռը, 5 հոգով փակել ճանապարհը, թեկուզ 10 հոգով, թեկուզ 100 հոգով։ Այնտեղ, որտեղ կա, ենթադրենք 3 հազար ընտրող, 100 հոգու ձայնը, 500 հոգու ձայնը նույնիսկ  վճռական չի լինելու։ Ստորագրություն հավաքեք 1500 հոգուց եւ ուղարկեք կառավարություն։ Կառավարությունը կգնա՝ լիազորված նաեւ ձեր անունից, կբացատրի իրավիճակը, կասի՝ եղբայր, հրաժարական տուր, արտահերթ ընտրություններ արա, մենք երաշխավորում ենք, որ ոչ մեկի դեմ ձայն չի կեղծվելու, ոչ էլ օգտին։ Գնացեք ստացեք ձեր քվեն եւ ասեք՝ տեսա՞ք, որ մենք ճիշտ էինք։ Ի՞նչ կարիք կա այդպես կառչած մնալ աթոռներից։ Այնպես որ, ես կոչ եմ անում գործող գյուղապետերին եւ քաղաքապետերին եւ նրանց, ովքեր պայքարում են դրա դեմ։ Այդ նյարդային մթնոլորտից պետք է դուրս գալ, չի կարելի անընդհատ նույն ցիկլի մեջ մնալ։ Նրանք, ովքեր վստահ են, որ ժողովրդի քվեն ունեն կամ ոչ թե վստահ չեն, բայց ինքնազգացողության հարց կա։ Ես, օրինակ, այս 5 ամիսների ընթացքում մի բանում համոզվել եմ եւ կարող եմ դա հստակ խոստովանել. անիմաստ գործ է առանց ժողովրդի վստահությունն ունենալու լինել իշխանություն։ Ուղղակի անիմաստ գործ է, ժամավաճառություն, չի ստացվի ոչ մի բան, որովհետեւ այդ ինստիտուտի իմաստն է դա։ Նույնն է գյուղապետի եւ քաղաքապետի դեպքում։ Այսինքն՝ նրանք ովքեր գործող պաշտոնյա են, եւ խնդիր կա համայնքում, նրանք պետք է նախաձեռնեն արտահերթ ընտրություններ։ Եթե չեն նախաձեռնում, իրենց դեմ գործողները պետք է գնան ինստիտուցիոնալ ճանապարհով, ոչ թե 4 հոգով համայնքապետարանի դուռը փակեն եւ ասեն՝ ներս մի մտեք։ Գնացեք, ձեր համայնքում կա 10 հազար ընտրող, 5 հազար ստորագրություն հավաքեք՝ անուն, ազգանուն, հասցե, հեռախոսի համար, անձնագրի համար եւ ստորագրություն, եւ ուղարկեք մեզ։ Պետք չի ամենուր փակել ամեն ինչ։ Իսկ եթե չեք կարողանում այդքան ստորագրություն հավաքել, նշանակում է՝ չի հասունացել այդ խնդիրը ձեր համայնքում, հեղափոխությունը չի հասունացել։ Այո, քաղաքական ակցիաներ արեք, ձեր դիրքորոշումներն արտահայտեք, բայց՝ առանց ուրիշների իրավունքները խախտելու։ Ես Կապանում էլ ասացի։ Հիմա կարող են ասել՝ մարդը, ով ամբողջ Հայաստանի ճանապարհները փակում էր, հիմա մի գյուղի ճանապարհ փակելու հետ կապված՝ արտահայտվում է։ Ես ասում եմ, որ երբ մի ճանապարհ փակել եմ, հազար անգամ ներողություն եմ խնդրել այդ ճանապարհով անցնել չկարողացող մարդուց։ Այնքան ներողություն եմ խնդրել, ասել են՝ լավ, փակում ես՝ փակի։ Այս ընթացքում չեմ տեսել ճանապարհ փակող մեր հայրենակիցներ, որ որեւէ մեկից ներողություն խնդրեն։ Միջպետական ճանապարհը փակվում է, մարդիկ տեղից տեղ են գնում, պարզվում է, որ չորս ժամ չեն կարող գնալ։ Չի կարելի այդպես։ Ես ձեզ կոչ եմ անում եւ հույս ունեմ, որ այս կոչին կհետեւեն, որովհետեւ  իշխանությունն ունի նաեւ պարտականություն՝ այդ կոմունիկացիաների աշխատանքն ապահովել։

Ինձ երեք րոպե է մնացել։ Ես, անկեղծ ասած, ի՞նչ հարցերի էի ուզում անդրադառնալ։ Ուզում էի ընթացիկ տնտեսական վիճակին անդրադառնալ եւ այն պրոցեսներին, որոնք կատարվում են տնտեսության մեջ, եւ տնտեսական ցուցանիշներին անդրադառնալ, ուզում էի հարկային համակարգին, Հարկային օրենսգրքին անդրադառնալ, ուզում էի արտաքին քաղաքականության հարցերին անդրադառնալ եւ ուզում էի Ղարաբաղի հարցին անդրադառնալ։ Չնայած Ղարաբաղի հարցի հետ կապված՝ ես այն, ինչ ուզում էի ասել, ընդհանուր առմամբ չորս օր առաջ Լիբանանի մեր հայրենակիցների հետ հանդիպման ժամանակ ասել եմ, եւ դրա տեսագրությունները կան։ Բայց, հարց ու պատասխան է լինելու, կարծում եմ՝ հարց ու պատասխանի ընթացքում հնարավորություն կլինի, որ այս թեմաներին եւ այն ամեն ինչին, ինչ չհասցրի անդրադառնալ, կանդրադառնամ։ Քանի որ երկու րոպե դեռ կա, ես ուզում եմ էլի կոչ անել, որ այստեղ երեկվանից լարվածություն է եւ խառնաշփոթ է։ Մի մասն անհանգստանում է, որ այսօր ինձ վարչապետ չեն ընտրի, մյուս մասն անհանգստանում է, որ այսօր ինձ վարչապետ կընտրեն։ Ես ուղղակի իսկապես կոչ եմ անում, որ մենք մեր գործողություններով գնանք ուրիշ ճանապարհով։ Այս մթնոլորտում պետք է իսկապես փակել հին էջը եւ նոր էջ բացել եւ այդ նոր էջը... Երեւանի ավագանու ընտրություններից հետո այլ պնդումներ կային, բայց հույս ունեմ՝ ՏԻՄ ընտրություններից հետո, որ Կապանը, տեսաք ինչ սկզբունքային նշանակություն ունեցող հարց էր, բայց մի քվեաթերթիկի որեւէ մեկը չի կպել եւ չի կարող կպնել, քանի դեռ ես ՀՀ վարչապետ եմ, երկրում մի քվեաթերթիկով նույնիսկ որեւէ ընտրությունների արդյունք չի կեղծվելու՝ անկախ նրանից, թե այդ ընտրությունների այդ արդյունքն ի՞նչ է նշանակում մեղ համար, կառավարության համար, իշխանության համար։ Այնպես որ, ձեզ կոչ եմ անում քվեարկությանը կամ չմասնակցել, կամ դեմ քվեարկել, կամ ձեռնպահ եւ որեւէ կերպ կողմ չքվեարկել այսօր ինձ վարչապետ ընտրելուն։ Շնորհակալ եմ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Փաշինյան։ Հարգելի գործընկերներ, պրն Փաշինյանին հարցերով դիմելու համար խնդրում եմ հերթագրվել։ Հերթագրվել է 12 պատգամավոր։ Շիրակ Թորոսյան, համեցեք։

Շ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն վարչապետ, քանի որ ձեր ելույթում չհասցրեցիք ղարաբաղյան հակամարտության հետ կապված ձեր կարծիքը ներկայացնել, խնդրում եմ ներկայացնել։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պրն Թորոսյան, հարցի համար։ Ես էլի մթնոլորտի առումով ուզում եմ անդրադառնալ հետեւյալին, որ, տեսեք, մեր իրականության մեջ կան երեւույթներ, որոնք սովորական են դարձել, բայց իրենք իրենց արմատում, իրենց հիմքում աբսուրդ են, որովհետեւ, տեսեք, անընդհատ բոլոր իշխանությունների պարագայում ինչ-որ մի տեղից անվստահություն է առաջանում, որ այս իշխանությունը հաստատ եկել է ինչ-որ բան էնպես չանի, ինչ-որ բան տա, ինչ-որ բան հանձնի եւ այլն։ Ես ընդամենը ուզում եմ ասել հետեւյալը, որ մենք բոլորս հասկանում ենք, որ Հայաստանում չի կարող լինել այդպիսի իշխանություն, նույնիսկ ամենաբռնապետական իշխանությունը չի կարող Ղարաբաղի հարցը լուծել՝ առանց ժողովրդի կարծիքը հաշվի առնելու։ Եվ ժողովրդի կարծիքն է այն վճռական գործոնը, որը պետք է որոշի՝ Ղարաբաղի հարցի լուծման այս կամ այն տարբերակը մեզ ձեռնտո՞ւ է, թե՞ ոչ։ Նույնիսկ՝ ինչ կքննարկվի բանակցային սեղանի շուրջ, այդ բացարձակապես էական չի, որովհետեւ ես մի անգամ ասացի, որ 20 տարի, որ քննարկվել է, դրա արդյունքում ի՞նչ է եղել։ Ղարաբաղի հարցի թաքուն լուծում, թաքուն տարբերակ, որ մի օր արթնանանք՝ տեսնենք՝ Ղարաբաղի հարցը լուծվել է, եւ մենք մնացել ենք,  այդպիսի բան չի կարող լինել։ Ես ինքս բազմիցս հայտարարել եմ, որ եթե բանակցային գործընթացում կձեւավորվի մի այնպիսի տարբերակ, որը ես ինքս անձամբ կհամարեմ, որ դա մի տարբերակ է, որն արժի ներկայացնել ժողովրդի քննարկմանը եւ ժողովրդի կարծիքը հարցնել այդ տարբերակի մասին, բնականաբար, առաջին գործողությունը դա է լինելու, եւ բացառվում է Ղարաբաղի հարցի որեւէ թաքուն լուծում։ Կընդունեն ՀՀ-ը, ժողովուրդը, ԱԺ-ն այդ տարբերակը, ընդունելի կլինի առնվազն ճնշող մեծամասնության համար՝ դա տարբերակ է, որի մասին պետք է մտածել։ Ոչ՝ ոչ։ Էլ չեմ ասում ամենավճռական գործոնը՝ Ղարաբաղի ժողովուրդը եւ իշխանությունները։ Ես էլի եմ ասում՝ քանի դեռ Ղարաբաղի իշխանությունը ներգրավված չի բուն պրոցեսի մեջ, նշանակում է մենք մոտիկ չենք հարցի կարգավորմանը։ Այո, ի միջի այլոց, ասեմ՝ այդ կապակցությամբ իմ խոսքերը նույնպես նենգափոխում են, ասում են, որ ես ասել եմ, որ մինչեւ Ղարաբաղի իշխանությունը չլինի բանակցային սեղանի շուրջ, ես ոչ մի բանակցության չեմ մասնակցի։ Ես այդպիսի բան չեմ ասել։ Ես ասել եմ, որ ես լիազորված եմ բանակցել ՀՀ անունից, ես լիազորված չեմ բանակցել Լեռնային Ղարաբաղի եւ նրա ժողովրդի անունից շատ պարզ պատճառով, որովհետեւ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը չի մասնակցում Հայաստանում իշխանության ձեւավորմանը, ունի իր սեփական կառավարությունը, իր սեփական իշխանությունը։ Բայց դա չի նշանակում, որ մենք ընդհանրապես պետք է չբանակցենք։ Այնպես որ ես կոչ եմ անում, որ այդ հռետորիկան ընդհանրապես մենք մոռանանք։ Այսինքն՝ մեր մեջ մարդիկ կան, որ կարող են մյուսներից թաքուն Ղարաբաղի հարցը լուծել ու մարդիկ չիմանա՞ն դրա մասին։ Դա ուղղակի աբսուրդ է։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Թորոսյան, ցանկանո՞ւմ եք արձագանքել։

Շ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն վարչապետ, ձեր տեսակետը եւս մեկ անգամ ներկայացնելու համար։ Ղարաբաղյան հակամարտության հարցում ձեր տեսակետը հանրային ամենաընդգրկված մակարդակներով մի քանի անգամ ներկայացրել եք, եւ ամբողջովին ընդունելի է այն, քանի որ իր մեջ ներառում է մի քանի կարեւորագույն կետեր։ Այն է, որ որեւէ իշխանություն չի կարող գաղտագողի ճանապարհով լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը։ 2-րդ. լուծումը պետք է վայելի համաժողովրդական աջակցություն։ 3-րդ. լուծման գործում էական նշանակություն ունի Արցախի Հանրապետության եւ նրա ժողովրդի դիրքորոշումը։ Ահա այս մոտեցումները ակնհայտ ժողովրդավարական մոտեցումներ են. եւ կարծում եմ, որ այս մոտեցումների արդյունքում խնդրի հնարավոր է լուծում տալ։ Շնորհակալություն։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Դուք ասացիք՝ էական նշանակություն Ղարաբաղի ժողովրդի համար, ես ասում եմ՝ վճռական նշանակություն, որովհետեւ սա քմահաճույքի հարց չի, որովհետեւ, եթե մենք իսկապես խոսում ենք լուծման մասին, ես անընդհատ տարբեր խոսակցություններում դա եմ ասում։ Ասում եմ՝ եկեք նախ արձանագրենք՝ մենք խոսում ենք լուծման մասին, թե՞ խոսում ենք, որ ուղղակի բանակցենք, հայտարարենք, որ լուծման մասին ենք խոսում, բայց բոլորս էլ ներքուստ իմանանք, որ չի լուծվելու։ Մենք բոլորս պետք է ներքուստ իմանանք, որ առանց այս պարամետրերի պահպանման՝ Ղարաբաղի հարցի լուծում հնարավոր չի։ Չի կարող այդպիսի բան լինել։ Ո՞նց կարող է Ղարաբաղի հարցը լուծվել, եթե լուծման որեւէ տարբերակ չի ընդունվում Արցախի ժողովրդի կամ Հայաստանի ժողովրդի կողմից,  այդ թվում եւ՝ Ադրբեջանի ժողովրդի կողմից։ Դա էլ է պետք ասել, որովհետեւ պետք են այդ լուծումները, ես ուզում եմ ասել, որովհետեւ սա շատ կարեւոր նրբություն է, որովհետեւ մենք ուզում ենք լուծման հասնել, որ նոր պայթյուն առաջացնի՞, թե՞ ուզում ենք լուծման հասնել, որ լուծում լինի։ Մեր տեսակետն այն է եւ հայկական կողմի տեսակետը՝ պաշտոնական արձանագրված, միշտ եղել է, որ առանց Ղարաբաղի կարգավիճակի ճշգրտման ես չեմ պատկերացնում հարցի կարգավորում։ Ոչ թե չեմ պատկերացնում, չեմ ուզում պատկերացնել, ենթադրենք՝ ասել, որ այո, ես առանց Ղարաբաղի կարգավիճակի ճշգրտման պատկերացնում եմ հարցի լուծում։ Հա, հայտարարեցի, դրանից իրականությունը փոխվո՞ւմ է։ Չի փոխվում իրականությունը։ Մենք պետք է մեր հայտարարություններն անենք՝ իրականության վրա հիմնվելով, որպեսզի այդ հայտարարությունները որեւէ արժեք ունենան։ Եվ էլի ասում եմ նախկին պրոցեսների վերաբերյալ. երբ ես ասում եմ՝ ես չեմ կարող բանակցել Արցախի ժողովրդի եւ պետության անունից, դա քմահաճույք չի։ Եվ Ռոբերտ Քոչարյանը, եւ Սերժ Սարգսյանն իրենք, հենց իրենց քաղաքական ծագումնաբանությունը կապված է ղարաբաղյան շարժման եւ Ղարաբաղի հետ։ Էլի եմ ասում, որ ուրիշ բան է՝ մեզ համար ընդունելի՞ է, թե՞ ընդունելի չի, նրանք ունեցել են կոնկրետ պատճառաբանություն եւ կոնկրետ  փաստարկ, թե ինչու իրենք կարող են խոսել Ղարաբաղի անունից, որովհետեւ Ռոբերտ Քոչարյանը Ղարաբաղի ընտրված նախագահ է եղել, Սերժ Սարգսյանը՝ Արցախի ինքնապաշտպանութան կազմակերպման լիդերներից է եղել։ Այսինքն՝ իրենք կարող են համարել, որ իրենք այդ մանդատն ունեն, էլի եմ ասում, անկախ նրանից՝ ես դրա հետ համաձայն եմ, թե՞ ոչ։ Բայց իմ պարագայում չկա այդպիսի գործոն։ Ուզում եմ ասել, որ ոչ թե քաղաքական գործիչների հայտարարություններն իրականությունը կփոխեն այն ժամանակ, եթե այդ հայտարարությունները հիմնված լինեն իրականության վրա։ Եկեք օդից բաներ ասենք։ Դրանից իրականությունը չի փոխվում։ Ասենք, ենթադրենք, մեր որեւէ միջազգային գործընկերոջ ականջը շոյելու համար, ի՞նչ է փոխվում դրանից. ոչ մի բան։ Եվ իմ կոչն է եղել միշտ բոլոր բանակցություններում, բոլոր զրույցներում Ղարաբաղի հետ կապված՝ մեր միջազգային գործընկերների հետ, ֆիքսել, եթե մենք ուզում ենք լուծել հարցը։ Իսկ մենք ուզում ենք լուծել հարցը։ Եկեք ֆիքսենք՝ ի՞նչ սկզբունքներ պետք է պահպանենք, որպեսզի հարցը լուծվի։ Եթե չենք ուզում լուծել, ուզում եք՝ եւս 20 տարի բանակցենք, խնդիր չկա, բանակցենք։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տիգրան Ուրիխանյան։

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Հարգարժան, պրն վարչապետ, ուզում եմ ասել մեկ բան, որը հեղափոխական ու հետհեղափոխական ընթացքում կամ չեմ ասել կամ գրեթե չեմ ասել։ Ինչո՞ւ. կոռեկտությունից ելնելով։ Հիմա շատերը ձեզ հարցեր են այստեղ տալու, հարթեն՝ համաձայնվելով, հետո գովելով՝ ինչ լավ դիրքորոշումներ ունեք, ձեւացնելով, թե ամբողջ կյանքում միշտ համոզված կողմնակից են եղել ձեր դիրքորոշումներին։ Իմ տարբերությունը բոլոր հարցեր տվողների հետ լինելու է մեկը։ Հիշո՞ւմ եք      երկար տարիներ առաջ, երբ սրճարաններից մեկում նստած էինք, ես հայտարարեցի, որ ամբողջությամբ կիսում եմ ձեր բոլոր դիրքորոշումները եւ միշտ պատրաստ եմ անել ամեն ինչ, որպեսզի, այո, ընտրությունները երկրում չկեղծվն, որպեսզի կոռուպցիայի հայրն անիծվի, որպեսզի համակարգը փոխվի եւ այլն։ Այսինքն՝ թույլ տվեք ինձ, նիստին հետեւող սիրելի հայրենակիցներ, տալ հարցեր, որոնք կարող են թվալ չար հնարք կամ պոդվոխ, բայց դրանք իրականում նպատակ ունեն պարզապես ամրապնդել այն, ինչ հիմա դուք անում եք։ Սա հատուկ եմ ասում, որ մեր եւ ձեր կողմնակիցները ուրիշ բան չորոնեն։

Դուք ասացիք ձեր խոսքի մեջ, ես իմ ելույթում շատ բաների կանդրադառնամ, իհարկե։ Ինձ համար շատ կարեւոր էր, ուզում եմ հստակեցնել՝ ընդունում եք արդյո՞ք, որ այս 5-6 ամիսների ժամանակահատվածում կադրային քաղաքականության մեջ նոր կառավարության մոտ եղել են որոշակի ձախողումներ։ Տեսնո՞ւմ եք հնարավորություն՝ դրանք փոփոխել եւ տեսնո՞ւմ եք հնարավորություն՝ իրականում որոնել պիտանի կադրեր, որակյալ մարդիկ, օգգ ունեցող անհատներ՝ անկախ նրանց քաղաքական պատկանելիությունից, պետականաշինությանը մասնակցության նպատակով։ Շնորհակալ եմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Պրն Ուրիխանյան, չեմ կարող ուրանալ ճշմարտությունը։ Այո, հիշում եմ։ 2-րդը. իհարկե, ընդունում եմ, որ կառավարությունն անթերի չէ եւ սխալներ գործում է եւ գործելու է, ինչպես Հայաստանում սրանից հետո գոյություն ունեցող բոլոր կառավարությունները։ Դա հետաքրքիր ֆենոմեն է, որովհետեւ կա այդպիսի ասացվածք, որ խելոքները սովորում են ուրիշների սխալների վրա, հիմարները սովորում են իրենց սխալների վրա։ Ես դրա մասին էլի ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար ասեմ, որ 5-6 տարի առաջ դրա մասին հոդված եմ գրել եւ ասել, որ այդ ասացվածքը բացարձակապես որեւէ կապ չունի իրականության հետ, որովհետեւ ուրիշների սխալների վրա սովորելն անհնար է, որովհետեւ դու չգիտես ուրիշի պարամետրերը, ուրիշի մտածածը, ուրիշի հանգամանքները, այն գործոնները, որ ստիպել են, որ ուրիշը կայացնի այդ որոշումը, որովհետեւ երբեք նույն իրավիճակը չի լինում, որպեսզի դու հնարավորություն ունենաս ուրիշի սխալի վրա սովորել, պետք է լինես բացարձակապես նույն իրավիճակում։ Իսկ բացարձակապես նույն իրավիճակ երբեք չի լինում։ Այսինքն՝ իրավիճակի մի տոկոսի տարբերությունը կարող է հսկայածավալ տարբերություն տալ, նույնիսկ 0,5 տոկոսի տարբերությունը։ Ես ԱԺ ամբիոնից մի անգամ դրա օրինակը բերեցի, մի քիչ սխալ ընկալվեց, որ ասում էի, որ բնության, կյանքի տարբեր տեսակների կամ կենդանիների տարբեր տեսակների ԴՆԹ-ի տարբերությունը երբեմն այնքան չնչին է, որ զարմանում ես, որ այդքան մեծ տարբերություն է տալիս իրականում։ Ես ընդունում եմ, պատկերացրեք՝ ես ասեմ չէ, չեմ ընդունում, մենք ոչ մի սխալ չենք արել ոչ կադրային քաղաքականության հարցում, ոչ տնտեսական, մենք անթերի ենք։ Է, հետո՞։ Այդտեղ պետք է նիստը հայտարարել փակված, եւ գնացինք տուն։ Բայց ես իմ խոսքում ասացի, որ տեսեք, այն, ինչ մենք ուզում ենք անել եւ այն, ինչ արել ենք, դա աննախադեպ է։ Եվ նույնիսկ ձեր նշած իդեալական կադրերը, ենթադրենք, մենք իդեալական կադրեր ունենք, դեռ իրենց էլ մինչեւ վերջ պարզ չեն լինելու այն պարամետրերը, էն ինչ ենք ուզում  մենք անել, որովհետեւ մեր արածի նույնիսկ տեսությունը՝ այն, ինչ ուզում ենք ստանալ, նույնիսկ տեսությունն ամբողջական չէ։ Ես սա եմ ուզում ասել, որովհետեւ մենք նոր Հայաստան ասելով՝ ուզում ենք նոր Հայաստանը ո՞ր երկրի նման լինի։ Հեղափոխությունից առաջ էլ, երբ ես խոսում էի, ինձ արտասահմանցի լրագրողները ասում էին՝ հա, պարզ է, դուք ուզում եք, որ Հայաստանը լինի, ինչպես Իսրայելը։ Ասում էի՝ չէ։ Ասում էին՝ ուրեմն, ուզում եք լինի այնպես, ինչպես Սինգապուրը, ասում էի՝ չէ։ Ասում էին՝ բա ի՞նչ եք ուզում։ Ասում էի, որ ուզում եմ Հայաստանը լինի այնպես, ինչպես Հայաստանը եւ մեր խնդիրն է անել այնպես, որ Հայաստանը լինի այնպես, ինչպես Հայաստանը։ Կներեք, կարող է՝ մի քիչ կոռեկտ չի, իսկ ինչո՞ւ պետք է Հայաստանում ուրիշ որեւէ երկրի օրինակ քննարկենք։ Թող ուրիշ երկրներում Հայաստանի օրինակը քննարկեն, ինչպես այսօր ուրիշ երկրներում քննարկում են Հայաստանի հեղափոխության օրինակը։ Ես ներողություն եմ խնդրում մեր միջազգային գործընկերներից, եթե սա մի փոքր արոգանտ է հնչում, բայց ինչ որ իրական է՝ իրական է, եւ սա է մեր ցանկությունը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Ուրիխանյան, չնայած ընդմիջում է, բայց գուցե արձագանքեք՝ մենք վերջացնենք պրն Ուրիխանյանի հարցը։ Արձագանքեք։

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Դա իրապես հասարակության մեջ լայնորեն քննարկվող հարց է։ Ես գտնում եմ, որ եթե այդտեղ առաջընթաց լինի, այսինքն՝ կադրային քաղաքականության մեջ, բնականաբար, անհամեմատ ավելի մեծ կլինի ամբողջ հաջողությունը ողջ գործի եւ շատ երկարաժամկետ հեռանկարով։ Ունեմ լավագույն ցանկություններ, մաղթանքներ, ձեզ մաղթում եմ ազնիվ մրցակիցներ եւ ազնիվ գործընկերներ ձեր գործում։ Շնորհակալ եմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Պրն Բաբլոյան, եթե թույլ կտաք՝ մեկ րոպե։ Ուզում եմ ասել, որ ամեն փուլ ունի իր առանձնահատկությունը։ Ասենք՝ հեղափոխությունից անմիջապես հետո որո՞նք են առաջնահերթությունները, ի՞նչ խնդիր պետք է լուծել։ Դրանից է կախված նաեւ՝ արտահերթ ընտրություններից հետո ի՞նչ խնդիր է պետք լուծել։ Մենք դրա համար ենք ուզում՝ արտահերթ ընտրությունները շուտ լինեն, որպեսզի, հիմա կա հեղափոխական տրամաբանություն եւ ոչ թե հակահեղափոխական։ Հակահեղափոխականը երեւի մի քիչ շատ նեգատիվ է հնչում։ Այսօր կա հեղափոխական տրամաբանություն եւ մինչհեղափոխական տրամաբանություն։ Այս առումով նրանք հակակշիռ են միմյանց։

Արտահերթ ընտրությունների արդյունքում, անկախ արդյունքներից, այսպես ասած, հեղափոխության արժեքային տրամաբանությունը կդառնա համապետական տրամաբանություն, եւ բոլորովին նոր խնդիրներ կգան, եւ բոլորովին նոր օրակարգ կլինի, եւ, իհարկե, ես ուզում եմ ասել, որ միանշանակ մերժում եմ այն տրամաբանությունը, որ մի ժամանակ Հայաստանում հայտնի էր, որ ասում էին, չգիտեմ՝ իրականում ասվել է այդպիսի բան, թե չի ասվել, բայց շատ գրվում, ասվում էր, որ էդպիսի տրամաբանություն կար, որ ասում էին՝ պոլի փայտ լինի, բայց մերը լինի։ Իրականո՞ւմ է ասվել։ Եթե ասվել է, ես մերժում եմ այդ տրամաբանությունը։ Բացառվում է։ Այո, ամեն փուլ ունի իր խնդիրները։ Ես անկեղծ ասում եմ, որ կան մարդիկ, ովքեր թվում է, թե չափանիշներին՝ ազնվության, սկզբունքայնության, համապատասխանում են, բայց երկու ամսվա ընթացքում այդ մարդիկ քանդվել են։ Սա շատ մեծ ցավ է, բայց  չի նշանակում, որ այդ մարդիկ այդ բանի մեջ չեն, նրանք չեն քանդվել։ Եթե այսօր Հայաստանում պաշտոնյա կա, որ մտածում է, որ պետք է կաշառք պահանջի եւ վերցնի...

Ավարտելով ուզում եմ Հայաստանի բոլոր քաղաքացիներին կոչ անել՝ ուղիղ կաշառք պահանջելու ձեզ հայտնի դարձած յուրացման, վատնման բոլոր դեպքերի մասին առանց բացառության հայտնել իրավապահ մարմիններին։ Եթե իրավապահ մարմինները սահմանված ժամկետներում չեն արձագանքում, դիմել մամուլին, հրապարակայնացնել այդ փաստը։ Ես ձեզ խոստանում եմ՝ այն իրավապահ մարմինը, այն պաշտոնյան, որ համապատասխան ընթացք չի տվել՝ արդարացված, հիմնավորված, որովհետեւ պետք է խոստովանել, որ այդ ընթացքում ում հետ ինչ պրոբլեմ ունի, մտածում է, որ գնա դիմի, ասի՝ վայ, իր պնդումը, որ այսինչը կաշառակեր է, նշանակում է, որ կաշատալեր է: Եկեք բանի մեջ չընկնենք։ Այն իրավապահ մարմինը, այն իրավապահ պաշտոնյան, որ ընթացք չի տվել հիմնավորման դիմուներին, նա կպատժվի։ Շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ընդմիջում 30 րոպե, մինչեւ ժամը 12։00։

  ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԺ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՄԻՔԱՅԵԼ ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆԸ
 
 

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հրավիրում եմ դահլիճ՝ մեր աշխատանքները շարունակելու համար։ Հարգելի պատգամավորներ, նորից հրավիրում եմ բոլորիդ դահլիճ՝ մեր աշխատանքները շարունակելու համար։

Պրն վարչապետ, ձեզ հրավիրում եմ կենտրոնական ամբիոնի մոտ, եւ հերթական հարցի համար ձայնը տրվում է «Ելք» խմբակցության պատգամավոր Ալեն Սիմոնյանին։ Խնդրեմ, պրն Սիմոնյան։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Մեծարգո պրն վարչապետ, դուք ասացիք, որ տնտեսության հետ կապված ասելիք ունեք։ Շատ կարեւոր է այս օրերին այդ հարցին ձեր անդրադարձը, կուզենայի լսել։ Շնորհակալություն։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Ընդհանուր առմամբ, տնտեսության վերաբերյալ հետեւյալն էի ուզում ասել. մայիսին, երբ ըստ էության, ես ստանձնեցի վարչապետի պաշտոնը, մեր առաջին ռեակցիան եւ վերաբերմունքը տնտեսության վերաբերյալ հետեւյալն էր, որ պահպանողական մոտեցում ցուցաբերել, որպեսզի հեղափոխությունից անմիջապես հետո ցնցումներ չլինեն։

Բայց մենք շատ հստակ արձանագրել էինք եւ արձանագրում ենք, որ այն կառուցվածքը, որ ունի մեր տնտեսությունը, դա որեւէ կերպ մեզ համար ընդունելի չէ, որովհետեւ մեր տնտեսությունը, ըստ էության, պայմանականորեն հենված է 3 սյուների վրա։ Առաջին սյունն ավանդական գյուղատնտեսությունն է, երկրորդ սյունը հանքարդյունաբերությունն է եւ երրորդ սյունը, որքան էլ տարօրինակ թվա, դա այսպես ասած, խաղային եւ խաղադրույքային էդ ոլորտն է։ Եվ մենք խնդիր ենք դրել, որ տնտեսության այդ կառուցվածքն անպայմանորեն պետք է փոխվի եւ ավանդական գյուղատնտեսությանը պետք է փոխարինի տեխնոլոգիական գյուղատնտեսությունը, ինչը խնդրում եմ հանկարծ չմեկնաբանվի, թե սննդի էկոլոգիապես մաքրության հետ է կապված։ Ոչ ամենեւին, խոսում ենք ոռոգման համակարգի մասին, խոսում ենք հակակարկտային պաշտպանության համակարգի մասին եւ խոսում ենք գյուղմթերքի մթերման, բաշխման, արտահանման մեխանիզմները ժամանակակից պահանջներին առավել համապատասխանեցնելու մասին եւ մշակման կուլտուրայի մասին։

Երկրորդ սյունը պետք է լինի, առաջին-երկրորդը կարեւորությամբ չեմ ասում, բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերությունը եւ տեքստիլ արդյունաբերությունը։ Եվ հիմա մենք անխուսափելիորեն, քանի որ հին համակարգից  նոր համակարգի անցնելու ժամանակ լինելու է մի ժամանակահատված, որ հինն անկման մեջ է լինելու, նորը դեռ կայացած չի լինելու, մենք տնտեսական ցուցանիշների որոշակի անկում ենք ունենալու անխուսափելիորեն։ Եվ այսօր, ըստ էության, այդ փուլն է, եւ նաեւ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների կարեւորությունը դրանում է, որ քաղաքական որոշակի ստաբիլ հեռանկար բացվի, որպեսզի ներդրողները վստահ լինեն, որովհետեւ, կարծում եմ, բոլորս էլ  հասկանում ենք, որ էն իրավիճակում, երբ խորհրդարանի եւ կառավարության միջեւ կա պայմանական հակամարտություն, ոչ մի ներդնող էդ վերջնական որոշումը կամ ոչ բոլոր ներդրողներն էդպիսի ռիսկի կդիմեն, առավել եւս օտարերկրյա ներդրողները, որպեսզի գան, այդ ներդրումներն անեն։ Էնպես որ, մենք շատ ընթացիկ պրոցեսներին պետք է վերաբերվենք հանդարտ եւ պետք է նայենք երկարաժամկետ հեռանկարում։ Եվ ես, խնդրեմ արձագանքեք։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքեք, պրն Սիմոնյան։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Խնդրում եմ շարունակեք, պրն վարչապետ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Եվ ես այս առումով ուզում եմ այսօր, ներկայանալով ԱԺ այս նիստին եւ նաեւ, ի միջի այլոց, Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության գագաթաժողովի ժամանակ, շատ սկզբունքային էր ինձ համար եւ այսօր էլ սկզբունքային է, հիշում եք՝ ես խոստացել էի, խնդիր եմ դրել, որ իմ ամբողջ հագուստը պետք է լինի հայկական արտադրության։

Եվ ես հիմա ուզում եմ ասել, որ էն, ինչ որ դուք տեսնում եք, բացի փողկապից, մնացած ամեն ինչը հայկական է... ճիշտն ասած չենք գտել հայկական արտադրության, ես անձամբ չեմ փնտրում, ճիշտն ասած, դրա համար չգիտեմ։ Այսինքն, ժամացույց, կոշիկ, ինչ որ դուք տեսնում եք, ամբողջը հայկական արտադրության է, եւ ես սրանով նաեւ ուզում եմ իմ հոգեբանական, բարոյական աջակցությունը հայտնել հայաստանցի արտադրողներին, այդ թվում՝ տեքստիլ արդյունաբերությանը։ Եվ հույս ունեմ, որ առաջիկայում նաեւ բարձր տեխնոլոգիական ժամացույցներ հնարավոր կլինի ունենալ եւ հեռախոս եւ էդպես շարունակ։ Շնորհակալություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ «Ծառուկյան» խմբակցությունից Սերգեյ Բագրատյան։ Խնդրեմ, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պրն Փաշինյան, դուք ձեր ելույթում կարեւոր տեղ հատկացրեցիք քաղաքական գործընթացներին, առավելապես ինձ հետաքրքիր էր, որ դուք համարում եք, որ սա հայկական ֆենոմեն է՝ հեղափոխության այս ընթացքը մաքուր հայկական է եւ այլ արմատներ պետք չէ փնտրել։ Սա ինձ ուրախացնում է այն պարզ իմաստով, որ հայկական բարձրավանդակի գենետիկ հնարավորությունները թույլ տալիս են, իսկապես, աշխարհին նորովի ներկայանալ։ Բայց ինձ առավել շատ մտահոգում է այդ քաղաքականությանն ուղեկցող տնտեսության վիճակը։

Դուք նոր կանխեցիք այն հարցը, որ ես պետք է տայի՝ նշելով հենասյուները տնտեսական զարգացման, որի հետ ես համամիտ եմ։ Եվ դուք նշեցիք, որ կադրային քաղաքականությունը, որն իրականացվում է, հենվելու է հենց այդ ոլորտների զարգացման մասնագետների գաղափարական ուղղվածության վրա։ Այսինքն, եթե դուք համարում եք, որ հեղափոխության մարտիկները, որպես այդպիսին, դժվարություններ կունենան ընթացքում համարվել փորձառու, քանի որ նախադեպ չունեցող հեղափոխություն է իրականացվել, եւ ես կիսում եմ ձեր կարծիքը, տնտեսության ոլորտում մտածելու տեղ ունենք։

Արդյո՞ք գյուղատնտեսությունը կամ հանքարդյունաբերությունն այն ճյուղերն են, որտեղ մենք չունենք փորձառու մասնագետներ, որ անհրաժեշտ եք համարում անփորձ մասնագետներ փորձարկել՝ հետագայում ընթացքի մեջ դարձնելով համապատասխան մասնագետներ։ Այսինքն, այն կառուցակարգերը, որ դրված են, դուք ժխտում եք, մերժում եք, գտնում եք, որ նոր կառուցակարգեր պետք է լինեն՝ 1 տարբերակ, կամ ընդունում եք կառուցակարգեր, որ եղել են նախկինում, նորովի մոտեցումների անհրաժեշտություն եք տեսնում. երկուսից մեկը։

Ինձ հետաքրքիր է ձեր մոտեցումը տնտեսության զարգացման կառուցակարգերի իմաստով, ինստիտուցիոնալ իմաստով. մենք ի՞նչ պետք է անենք, որպեսզի հենց այսօր, հենց վաղը սկսենք տնտեսության զարգացման հիմքերը տեսանելի դարձնել հանրությանը եւ դրական մեսիջ հղել, որ սպասվելիք զարգացումները, դուք մեկ անգամ նշել եք եւ ես կողմ եմ, որ այդպես լինի, թռիչքային զարգացում ապահովեն։ Այսինքն, մենք ի սկզբանե ունենանք այնպիսի իրավիճակ, որը կապահովի թռիչքաձեւ զարգացում։ Շնորհակալություն։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար։ Պրն Բագրատյան, իրականում տեսեք՝ հենց էներգետիկայի, բնական պաշարների ոլորտի եւ գյուղատնտեսության ոլորտում էսօր, ըստ էության, քաղաքական նշանակում չկա։ Էսօր երկու ոլորտներում էլ ամբողջությամբ էդ ոլորտի պրոֆեսիոնալներն են՝ եւ՛ նախարարները, եւ՛ փոխնախարարները։

Հիմա ուրիշ բան, որ պրոֆեսիոնալներ կան, որոնք ուրիշ պրոֆեսիոնալների կողմից էնքան էլ ընդունված պրոֆեսիոնալներ չեն, ու դա պրոֆեսիոնալ հանրության ամենամեծ պրոբլեմն է, կարծում եմ, եւ՛ իրավաբանների, եւ՛ բոլոր ոլորտներին կասեք։ Եկեք վերցնենք ամենաուժեղ պրոֆեսիոնալներին, ուրիշ տեղից ավելի ուժեղ պրոֆեսիոնալի հետ կգա, որ կասի՝ էդ ընդհանրապես պրոֆեսիոնալ չի։ Եվ գիտեք, որ բոլոր ոլորտներում էդպես է։ Տնտեսության զարգացման հետ կապված մոդելը ո՞րն է. մոդելը հնարավորություններն են։

Ես անընդհատ, երբ որ ասում եմ՝ Հայաստանում պետք է, ոչ թե աղքատությունը խրախուսվի, այլ աշխատանքը, հենց դա նկատի ունեմ։ Թռիչք ե՞րբ է հնարավոր, երբ որ հնարավորինս շատ թվով մարդ, ինքը տեսնի, որ երկրում ստեղծված է հնարավորություն, հավասար հնարավորություն եւ ինքը կարող է իր ստեղծարար, գործարար տաղանդն իրացնել։ Մենք մարդկանց պետք է քաջալերենք աշխատանքի, որովհետեւ հնարավոր չի, կառավարությունը չի կարող, ասում եմ՝ սա ոմանց համար՝ բարեբախտաբար, ոմանց համար՝ դժբախտաբար, սա չի էականը։ Խորհրդային ժամանակները չեն, որ պետությունը գործարան կառուցի, աշխատավարձ նշանակի, ինքն արտադրի, ինքը վաճառի, ինքը գնի, սա ուրիշ ժամանակներ են, երբ որ անհատական ջանքն է տնտեսության զարգացման ամենակարեւոր բանը, ամենակարեւոր գործոնը։ Եվ մեր խնդիրները տնտեսական այնպիսի հնարավորություն, նախ՝ լինել հնարավորություն եւ գործարար լինելն էլ, ասենք, ենթադրենք՝ գրող լինելու նման բան է կամ գիտնական։ Մեկը տաղանդավոր է, մեկն անտաղանդ է, չես կարող ոչ մի բան անես, նույն գումարը, նույն պայմանները երկու հոգու տանք, մեկը կգնա հաջողությունների կհասնի, մյուսը կսնանկանա։

Մեր խնդիրն էն է, որ ստեղծել հավասար դաշտ, որ որեւէ մեկը ոչ թե հարստանա էն հանգամանքի բերումով, որ ինքը վարչապետի հետ  մոտիկ ա կամ վարչապետի հետ փայ ա, կամ վարչապետի ընկերոջ կամ վարչապետի ախպոր կամ հորեղբոր տղու, այլ բոլորն իմանան, որ հավասար հնարավորություն ունեն անկեղծ, ոչ թե ձեւի համար էս ամբիոններից ասենք, գնանք հետո սենյակներից զանգենք, ասենք՝ էս մեկի դեմը փակեք, էս մեկի դեմը մի փակեք։ Էդ է տնտեսության զարգացման ամենակարեւոր խթանը, երբ որ մենք ասում ենք՝ ներառող տնտեսական աճ, նաեւ սա նկատի ունենք, որ ամեն մարդ, ով ինքն ունի ուժ, ներուժ՝ ստեղծելու ինչ-որ բան, ունենա հնարավորություն։

Ցավոք սրտի, մի նոր քաղաքական համակարգ է առանձնահատկությունը, օրինակ՝ գործարարի ինչի՞ն է պետք լինել ԱԺ պատգամավոր, մենք կարայինք բացատրել։ Իրեն ընդհանրապես պետք չի, մենք երաշխավորում ենք, որ էդ բոլոր գործարարները կունենան նույն հնարավորությունները, ոչ մեկի պատգամավորի կարգավիճակը ոչ մի բան կավելացնի, ոչ մի բան կպակասեցնի։ Մենք բոլորի համար ուզում ենք ստեղծել հնարավորություն, այդ թվում՝ Հարկային օրենսգիրքը... արձագանքեք, հիմա կասեմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքեք, պրն Բագրատյան։

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պրն Փաշինյան, կարծեք, դուք հետեւում եք իմ մտքերի ընթացքին եւ տարաք էն ուղղությամբ, որտեղ երկրորդ հարցը պետք է տայի։ Սա հենց այն հարցն է, որ մեծ ցանկությամբ ուզում եմ փոխանցել ձեզ։ Դուք քաղաքական կամք դրսեւորել եք, որպեսզի վերացվեն մենաշնորհները, դա ակնհայտ է, բայց մյուս հարցերը, որոնք պետք է, այ, Մաքսային եւ Հարկային օրենսգրքերը փոխելով կարողանանք անել, դեռ արված չի։

Ես չգիտեմ՝ դուք ինչքանո՞վ եք տեղյակ այն ծուղակներին, որ դրվել են նախորդ ռեժիմի ժամանակ Մաքսային եւ Հարկային օրենսգրքերում։ Ես ձեզ վստահեցնում եմ՝ բոլոր, բոլոր մոնոպոլիա ունեցող ընկերություններն ապահովագրված են օրենքի ուժով։ Այսինքն, էն գրիչը, որ պետք է ներկրվի, այդ գրչի պայմանագիրը կնքել է մի տնտեսավարող, էքսկլյուզիվ պայմանագիր, որ միայն ինքն իրավունք ունի այդ գրիչը բերել Հայաստան, եւ Հայաստանում համապատասխան հովանավորչության պայմաններում այդ գրիչի ամբողջ որակները նշել են, որ Հայաստան պետք է ներկրվի գրիչ, որի ծայրը լինի այսպիսին, թանաքը՝ այս գույնի, բոյը՝ այս չափով։

Այսինքն, ձեր քաղաքական կամքը պետք է շարունակություն ունենա, եւ պետք է ջարդել այս Մաքսային օրենսգիրքը, զրոյացնել նախկինում տեղի ունեցող կոռուպցիոն երեւույթները, նոր մենք կարող ենք ազատ մրցակցության մասին խոսել, ինչը եւ մեր երազանքն է։ Շնորհակալություն։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ճիշտ եք միանգամայն, էդպիսի օրինակներ կարելի է ուրիշ բազմաթիվ ապրանքների վրա բերել։ Եվ կան գործարարներ, որոնք ապացուցում են, որ հնարավոր չի Հարկային օրենսգրքով աշխատել եւ աշխատել օրինական դաշտում, աբսուրդ է թվում։ Եվ որոշ դեպքերում, այո, իսկապես ճիշտ են ասում։

Բայց ես հիմա, երբ որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների մթնոլորտի մասին խոսում եմ եւ ընդհանրապես մթնոլորտի մասին, օրինակ տեսեք՝ էս Հարկային օրենսգիրքը մեր օրակարգում է, եւ մենք անընդհատ ուզում ենք, որ դրա շուրջ հանրային քննարկումներ սկսենք եւ այլն, եւ այլն։ Բայց, ասենք, մի օր լինում է հոկտեմբերի 2, մի օր լինում է քաղաքական ուրիշ դավադրության մասին ուրիշ ինֆորմացիա, ուրիշ իրադարձություն, մենք չունենք էդ հնարավորությունը, որովհետեւ գալիս է, քաղաքական կուլմինացիան անընդհատ էնտեղ է, որ մարդկանց գործնական ուրիշ հարցեր չեն հետաքրքրում։

Մարդկանց հետաքրքրում է՝ հեղափոխությո՞ւն է, թե՞ հակահեղափոխություն է։ Եվ էս առումով ես շատ կարեւորում եմ արտահերթ ընտրությունները եւ նախընտրական քարոզարշավի փուլը, որ մենք կարողանանք նորմալ քաղաքական մթնոլորտում անել։ Ինչո՞ւ. որովհետեւ կան ռեֆորմների պատրաստի փաթեթներ, որը մեր կառավարությունը պետք է իրականացնի։ Մենք ուզում ենք էս ընտրություններում էդ ռեֆորմների փաթեթների համար, այդ թվում՝ Հարկային օրենսգրքի համար մանդատ ստանալ մարդկանցից, որ հետո խորհրդարանում քննարկումների ժամանակ հարց չծագի՝ բա, ժողովուրդը հիմա սրա հետ համաձա՞յն է, թե՞ համաձայն չի։

Դրա համար ես կոչ եմ անում, որ մենք ամեն ինչ անենք եւ՛ Ընտրական օրենսգիրքը բոլոր առումներով, որ մեր նախընտրական քարոզչությունը կարողանանք կառուցել ապագայի շուրջ մեր բանավեճերով, որտեղ բոլոր քաղաքական ուժերը շանս կստանան։ Եթե ընտրական պրոցեսը գնաց, հեղափոխություն-հակահեղափոխություն տրամաբանությամբ, ընտրական բազմաթիվ ուժեր շանս չեն ստանալու եւ դա մեր ուզածը չի։ Ես դրա համար եմ ասում՝ Հանրապետականին իրականում թվում է, թե իրենք իրենց շահերից բխող գործողություններ են արել, իրականում՝ ուղիղ հակառակն է։ Շնորհակալություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ «Ելք» խմբակցության ղեկավար Լենա Նազարյան։ Համեցեք, տիկին Նազարյան։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Փաշինյան, ասացիք, որ Հարկային օրենսգիրքը ձեր օրակարգում է, կմանրամասնե՞ք, թե ինչ հարկային քաղաքականություն է վարելու կառավարությունն առաջիկայում։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ընդհանուր առմամբ, մեր նպատակն աշխատանքը խրախուսող հարկային քաղաքականություն վարելն է։

Եվ էսպիսի մի բան ասեմ. Հարկային օրենսդրության փոփոխությունների քննարկումների ժամանակ մեր շատ գործընկերների դիրքորոշումներ մեկնաբանելիս ես հետեւյալ դիրքորոշումն եմ արտահայտել, ասել եմ. եթե մենք ուզում ենք էնպես անել, որ 80 հազար դրամ աշխատավարձը դադարի փոքր աշխատավարձ լինելուց եւ 80 հազար դրամը համարվի մեծ աշխատավարձ, մենք էդ խնդիրը որեւէ կերպ չենք կարող լուծել։ Եթե նույնիսկ, օրինակ՝ 100 հազար դրամը չհարկենք ոչ մի ձեւով, ասենք բոլոր հարկերից ազատված է, 100 հազար դրամը չի կարող համարվել շատ աշխատավարձ։ Հետեւաբար՝ մեր հարկային քաղաքականությունը պետք է լինի էնպիսին, որ խրախուսի բարձր աշխատավարձը։ Հարկային քաղաքականությունը պետք է լինի էնպիսին,  որ գործատուին շահագրգռի, որ ինքը ոչ թե փոքր աշխատավարձ նշանակի, այլ բարձր աշխատավարձ նշանակի, որովհետեւ էսօր Հարկային օրենսդրությունն էդպիսին չի, որովհետեւ էսօր ստացվել է էնպես, որ շահութահարկ պլյուս դիվիդենտի հարկն ավելի ցածր է, քան եկամտահարկը՝ շատ դեպքերում, ինչը ստիպում է գործատուներին ձեւակերպել եկամուտը որպես շահութահարկ, շատ դեպքերում հանել դա շահույթի տեսքով եւ այսպես ասած, սեւ ծրարով տալ որպես աշխատավարձ՝ հարկային դաշտից խուսափելու համար։

Եվ այս առումով մենք եկել ենք այն համոզման, նաեւ մի շարք երկրների փորձը հաշվի առնելով, որ ճիշտ է ունենալ համահարթ եկամտահարկ, բայց այս թեմայով, ինչու՞. որովհետեւ մենք ուզում ենք բարձր աշխատավարձը խրախուսող քաղաքականություն վարել։ Էլի եմ ասում՝ մենք չենք կարող էնպես անել, որ մեկ էլ պարզվի, որ 80 հազար դրամ աշխատավարձն էնքան շատ է, որ մարդը կարող է դրանով ապրել։ Մենք ուզում ենք խրախուսել, որ աշխատավարձերը բարձրանան, ոչ թե մենք պոպուլիստական նկատառումներով ասենք՝ վայ, ժողովուրդ ջան, ձեր հարկը  1000 դրամով ավելացրինք, հիմա դուք պետք է լինեք գոհ ու երջանիկ, էդ 1000 դրամը ոչ մեկին ոչ մի բան չի տալիս։ Մեր խնդիրն է, որ իրական աշխատավարձերն ավելանան, մեր հարկային քաղաքականության խնդիրն է, որ մարդիկ իրենց գործարար հմտությունները իրացնելու իրական հնարավորություն ստանան, որ ոչ թե մարդիկ, օրինակ՝ նախարարություններում կառչած մնան էդ 80 հազար դրամ աշխատավարձից, համ իրենք գործ չանեն, համ էլ ամբողջ կառավարման համակարգը պահեն կաթվածահար վիճակում, այլ իրենք տեսնեն դաշտում ուրիշ հնարավորություններ էլ, ասեն՝ մեզ պետք չի 80 հազար դրամով աշխատավարձով 20 տարի ապրենք, դեռ մի հատ էլ կառչենք, ծանոթ գցենք մեջը, որ էդ 80 հազար դրամանոց աշխատանքին մեզ պահեն։

Մեզ պետք է մարդկանց խրախուսել, որ իրենք ճեղքեն իրենց էդ դատապարտվածության զգացումը եւ իրենք նախաձեռնեն ինչ-որ բան, գնան եւ իրենց ընտանիքի բարեկեցությունն իրենց գործարար հմտությամբ կարողանան ապահովել։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն վարչապետ, արձագանքի տիկին Նազարյանը։ Համեցեք։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մի դեպք պատմեմ. փոքր բիզնեսի մի ներկայացուցիչ պատմում էր, որ հարկային տեսուչն այլեւս չի կարողանում ասել, որ վերեւներից իրենից ինչ-որ բան են պահանջում։ Դա շատ լավ փոփոխություն է, որ առանց օրենսդրության է տեղի ունեցել։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ինչ չի կարողանում անե՞լ։

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Փոքր բիզնեսի մի տնտեսվարող պատմում էր, որ հարկային տեսուչն այլեւս չի կարողանում ասել, որ իրենից վերեւներից ինչ-որ բան են պահանջում։ Սա մի փոփոխություն է, որը տեղի է ունեցել առանց օրենսդրության, սակայն օրենսդրությունը պետք է նույնպես փոխվի, եւ ես կարծում եմ, այն պետք է միտված լինի փոքր եւ միջին բիզնեսի զարգացմանը։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, բայց ես ձեզ ուրիշ բան էլ ասեմ. տեսեք՝ հիմա հարկային տեսչության բարձրաստիճան պաշտոնյան կաշառք ստանալու պահին ձերբակալվում է, եւ ես ասում եմ՝ սա խայտառակություն է։

Եվ կա նաեւ ուրիշ բան, օրինակ՝ ՀԴՄ չի խփում ձեռնարկությունը, հարկայինը մտնում եւ ասում է՝ խնդրում ենք մի արեք էդպիսի բան, որովհետեւ էս նոր իրավիճակում դա անելն անընդունելի է։ Երկրորդ անգամ են գնում ասում, զգուշացնում, էլի մարդը շարունակում է։ Երրորդ անգամ գնում են, բռնում են, նույն օրը չէ, ընդ որում, էնպես չի, որ էսպես ասած, ժամանակ չեն տալիս, այլ մի շաբաթվա, 15 օրվա կամ 1 ամսվա ընթացքում երրորդ անգամ գնում են, բռնում, տուգանում, եւ էդ մարդը դուրս է գալիս, ցույց է անում, ինչ է թե ինքը, իր ընկերոջ, ընկերոջ ընկերը կառավարությունում ինչ-որ պաշտոն է զբաղեցնում, սա անընդունելի է։ Եթե մենք պիտի շարունակենք հարկեր թաքցնել, հետո ասել՝ բա թոշակները, բա աշխատավարձերը, բա բանակը, բա արտաքին քաղաքականությունը. էդպես չի՛ լինում։

Հեղափոխությունը պետք է իջնի էդ մակարդակին, ես միշտ էդ եմ անում, որ բյուջեն մեր ընդհանուր գումարն է, մեր ընտանիքի էն տեղն է, դարակն է, որտեղ մենք մեր փողերը պահում ենք։ Բա էդ ո՞նց եք ուզում, ուզում եք հարկեր չվճարենք, է, յուրաքանչյուրն էլ հարկ չվճարելու պատճառ ունի, փողը երբեք շատ չի լինում, բոլորն էլ կուզենան մի քիչ ավելի գումար աշխատել, բայց էդպես չի լինի։ Էդպես չի լինի, որ ում տուգանի հարկայինը, վեր կենա ցույց անի, եւ դա՝ այդ ցույց անելը, մթնոլորտ է ստեղծում կաշառակերության վերականգնման համար, որովհետեւ, որ տեսնում են՝ ցույց է անում, ասում են՝ էս մարդը ոնց որ հարկ չի ուզում վճարել։ Չես ուզում, ընկեր ջան, արի կիսենք ու էն տակի մնացածն էլ կիսվենք, ու ըտենց նորից գնաց մեխանիզմը վերականգնվեց։

Ես բոլորին կոչ եմ անում՝ պարտաճանաչ վճարել հարկերը, հակառակ դեպքում մենք տեղապտույտից դուրս չենք գա։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Ավարտեցի՞ք, պրն վարչապետ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, շնորհակալություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի իրավունքն իմն է։ Ուրեմն, եթե հիշում եք, մայիսի 1-ին, երբ ձեր՝ վարչապետ ընտրության առաջին օրն էր, դուք ընտրվեցիք մայիսի 8-ին, ես էսպիսի մի հարց ուղղեցի ձեզ, որ մենաշնորհները պետք է կազմաքանդվեն։ Եվ իրոք, հիմա կարող ենք ասել, որ ներկրումների մասով մենաշնորհներ չկան, բայց այն ժամանակ ես ասեցի նաեւ՝ պետք է հաջորդ քայլն արվի, որ այն ցանցերը, որտեղ ներկրողները պետք է գնան եւ իրացնեն ապրանքները, էդ ցանցերը պետք է ազատականացվեն կամ գործիքներ կիրառվեն հատուկ։

Հիմա օրինակի վրա ասեմ, տեսեք՝ հիմա բենզինի կամ դիզվառելիքի ներկրման խնդիր չկա, եթե չեմ սխալվում, նոր ներկրողներ, գրեթե չկան, էն նույն ներկրողներն են, անունները չեմ տալիս, բնական է, այդ ձեռնարկությունների, եւ խնդիրն այն է, որ եթե ներկրեն մյուսները, ապա ցանցերը նույն այդ երեքինն են հիմնականում 2/3-ով։

Եվ ես մի օրենքի նախագիծ էի ներկայացրել, որտեղ ազատականացման որոշակի սխեմա կա, բայց նաեւ «Մրցակցության պաշտպանության մասին» օրենքում կա խտրականություն կոչվող մի հոդված, կարծեմ, 40-րդ հոդվածը, որը պարտադրում է, որպեսզի այդ ցանցերը ձեռք բերեն որոշակի տոկոս մյուսներից, այսինքն, խտրականություն չլինի իրենց կամ մյուսի նկատմամբ։ Ես կարծում եմ, որ սա արագ պետք է գործարկել, ձեր վերաբերմունքը նախ՝ դրա հետ կապված։

Եվ երկրորդ հանգամանքը, որ ես ուզում եմ ասել, իհարկե, վերջին ցուցանիշները ցույց են տալիս, որ տնտեսական ակտիվության որոշակի անկում կա։ Իհարկե, արտահերթ ընտրությունների մասով մենք կբյուրեղացնենք իշխանությունը, բայց կան գործիքներ, որոնք պետք է արագ մենք շարժենք առաջ։ Դրա համար ձեր վերաբերմունքը հետաքրքիր է, մայիսի 1-ից մինչեւ հիմա ցանցերի ազատականացման ռեժիմն ինչպե՞ս եք պատկերացնում։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Տեսեք՝ էն հարցը, որ պրն Բագրատյանը բարձրացնում էր, ես չուզեցի ասել, իրականում էդ նույն խնդիրը կա նաեւ բենզինի ոլորտում, որովհետեւ նաեւ էնտեղ ոչ միայն ստանդարտներ են սահմանված, այլեւ այդ ստանդարտների ենթաստանդարտներ են սահմանված, որ քիչ է մնում ստանդարտի մեջ անուն, ազգանուն գրեն, որ էսինչ մարդը... Կարճ ասած՝ էսինչ մարդը պետք է բերի։ Բայց հարցն էդքան միանշանակ չի, որովհետեւ, իրոք, էդ ծծմբի պարունակության եւ այլնի, բնապահպանական եւ այլ խնդիրներ իսկապես գոյություն ունեն։

Եվ էստեղ, իսկապես, մեր մոտեցումն այն է, որ պետք է 7 չափել, 1 կտրել, որովհետեւ հոնքը սարքելու համար չտանք աչքն էլ հանենք, հետո պարզվի, որ մեր երկրում աղտոտվածության էնպիսի մակարդակ ունենք, հետո պիտի ասեն՝ բա լավ, էն ժամանակ չէի՞ք մտածում, 1 ամիս չէի՞ք կարող համբերել, աշխարհը քանդվե՞ց էդ 2 ամսվա մեջ, որ ճիշտ որոշումներ կայացնեք։ Բայց ես ուզում եմ ասել, որ հենց առաջին օրից հետաքրքրություն է եղել, եւ բանակցային գործընթաց կար նաեւ ինչ-որ առումով մի շարք օտարերկրյա ընկերությունների հետ։ Դուք գիտեք, որ Հայաստանում էս պահին կան բազմաթիվ չգործող բենզալցակայաններ, այո, Միկա ընկերության լցակայանների ամբողջ ցանցն էսօր կանգնած է, եւ նրա նկատմամբ կան կոնկրետ հետաքրքրություններ։ եվ ես հույս ունեմ, որ նոր խաղացողներ ի հայտ կգան շուկայում։

Ես ձեզ ավելին ասեմ՝ էս ոլորտում մենք ուրիշ պրոբլեմներ ունենք, որոնք պետք է լուծենք շատ արագ։ Ես պատգամավոր եղած ժամանակ էս ամբիոնից մի քանի անգամ անդրադարձել եմ էդ թեմային։ Հիմա, եթե մարդն օրինակ՝ որ գնում է բենզալցակայան, լցնում է բենզին եւ էնտեղ,  որ ցույց է տալիս, որ 10 լիտր է լցվել իր բենզինի բաք, 10 լի՞տր է լցվել, թե՞ չէ։ Իհարկե՝ ոչ, եւ մենք էս խնդիրը պետք է լուծենք, դա պետության պարտավորությունն է, ի վերջո, որ ինքը պետք է ապահովի, որ էնտեղ, որտեղ գրվում է 10 լիտր, լինի 10 լիտր 10 լիտր, 1 կգ-ը լինի 1 կգ, գազի քանակը լինի նույնը, էդ էլ է չէ՞ պրոբլեմ։ Գնագոյացում է, մենք միայն նայում ենք էն գինը, որը կպցված է, բայց էն իրական ծավալը շատ ավելի կարեւոր է, որովհետեւ էդտեղ կարող է գների էնպիսի տատանումներ լինեն, որ մենք չֆիքսենք առաջին հայացքից, բայց իրականում մարդկանց գրպանի վրա եւ իրավունքների վրա շատ լուրջ ազդեցություն ունենան։

Եվ էլի եմ ասում, եթե դուք նկատել եք, եւ՛ մենաշնորհների դեմ պայքարում, եւ՛ ամեն ինչում մենք արել ենք շատ սկզբունքային հարց. երբեք սեփականության վերաբաշխում պետք է տեղի չունենա։ Էսօր որեւէ մեկը չի կարող ասել, որ իր ձեռքից որեւէ բիզնես խլվել է, տրվել է որեւէ ուրիշ մեկին։ Այո, մարդիկ են եղել, որ որոշել են իրենց բիզնեսը վաճառել եւ այլն, ընդ որում, Հայաստանում զարմանալի ավանդույթ կա, ինչի կապակցությամբ ես իմ զարմանքը... Մեկն ուզում է իր մեքենան, պայմանական, ծախի, գալիս, վարչապետին հարցնում է՝ կլինի՞ մեքենաս վաճառեմ, թե՞ չէ։ Հետո, որ ասում ես՝ քո մեքենան է, ուզում ես վաճառես, պայմանականորեն՝ մեքենա, բաժնեմասերի մասին է ավելի հաճախ, ուզում եք՝ վաճառեք, ուզում եք՝ մի վաճառեք։ Հաջորդ պահին ասում է՝ էս էլ է ուզում, էս էլ, էս էլ, ո՞ւմ վաճառեմ, այսինքն, հասկանո՞ւմ եք, ըսենց ավանդույթներ կան, որ իրենք պետք է ժամանակ անցնի, որ լուծվեն։

Եվ դրա համար ինչո՞ւ է դա կարեւոր, ներողություն եմ խնդրում, որովհետեւ դրա համար եմ ասում, որ պետք է բիզնես էլիտան անառողջ ազդեցություններ քաղաքականության վրա չունենա։ Հիմա ասում ենք՝ հարստացեք եւ հարստացրեք, բայց ձեր ունեցած փողը մի կիրառեք մարդկանց կամքը կաշկանդելու համար, որովհետեւ օրինականությունը նրանով է օրինականություն, որ բոլորին հավասար դաշտ է բերում։

Էսօր, ըստ էության, պատասխանատու ասում եմ՝ բոլոր գործարարներն իրենց պետք է ազատագրված զգան, իսկ էսօր կառավարությունն ո՞ւմ համար է ինչ պրոբլեմ ստեղծում, ոչ մեկի համար ոչ մի պրոբլեմ, բացառապես օրինականության պահանջ է, ուրիշ որեւէ պահանջ չկա։ Շնորհակալություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն վարչապետ, ես արձագանքեմ, օգտագործեմ հիմա այլ կարեւոր նաեւ ոլորտի մասին՝ գազի եւ էլեկտրաէներգիայի։ Փաստորեն կառավարությունում ես խոսել եմ նաեւ ձեր խորհրդական պրն Թադեւոսյանի հետ, ստեղծվել է աշխատանքային խումբ այդ հարցով, մենք էլ ենք ստեղծել քննիչ հանձնաժողով ԱԺ-ում։

Ուղղակի կարճ ձեւակերպում եմ հետեւյալ հարցը՝ բոլորին հետաքրքրում է սահմանում՝ 1000 խմ գազը 150 դոլար, վերջնական սպառողին՝ մոտ 300 դոլար։ Հիմա, եթե վերցնենք հաշվարկներով նայենք, բոլոր ձեւերով կհիմնավորեն, որ էդ բոլոր ծախսերը հիմնավորված են, իհարկե, էդտեղ շատ խութեր կան կորուստների մասով եւ այլն։ Ուղղակի, ես ձեր ուշադրությունն եմ հրավիրում եւ կուզենայի՝ դուք արձագանքեիք, որ բաշխումը գազի ոլորտում եւ տեղափոխումը պետք է տարանջատել իրարից։ Այսինքն, գազը տեղափոխվում է «Տրանսգազ»-ով, հետո սկսվում է ավելի ցածր ճնշման գազը՝ դեպի բնակչություն։ Այստեղ մենք կարող ենք ցանցն ազատականացնել ըստ ռեգիոնների, էդ առաջարկները մենք հանձնաժողովի կողմից կտանք։

Ուղղակի, ես ձեր ուշադրությունն եմ հրավիրում, որ գնի իջեցման նախապայմանը, մենք չենք կարող սակագինը վարչարարությամբ իջեցնել, դա ազատականացման հետագա գործընթացն է։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ես ուզում եմ ձեզ անկեղծ ասել, որ աշխատանքային խմբի ստեղծումը կապված է ՌԴ Նախագահ Վլադիմիր Պուտինի եւ իմ ձեռքբերած պայմանավորվածությունների հետ, որովհետեւ, երբ որ ես էդ փաստն ասացի, որ մեր երկրում, տեսեք՝ էս գնով է մտնում գազը երկիր եւ սպառողին հասնում է էսինչ գնով, ՌԴ Նախագահը, անկեղծ ասած, զարմացավ եւ ինքը հիշեց իր անձնական նախաձեռնությունը, որ երբ որ Գյումրի էր այցելել, բառացի հետեւյալն ասաց՝ հանդիպում էր եղել եւ էնտեղ, ասում է՝ ես մարդկանց հագուկապից զգացի, որ սոցիալական վիճակն էնքան էլ լավ չի, եւ ես անձամբ հրահանգել եմ, որ էնպես անեն, որ բնակչության համար գազի գինը լինի տրամաբանական։

Եվ երբ ես ներկայացրել եմ, թե ինչ է իրականում, մենք պայմանավորվել ենք, որ իսկապես հասկանանք՝ ի՞նչ է էդ ոլորտում կատարվում, եւ փաստարկների դաշտում գանք կոնկրետ լուծումների։ Եվ ես շատ ուրախ կլինեմ, եթե դուք եւ ընդհանրապես մեր գործընկերները, որեւէ մեկն աշխատանքային խմբին աջակցի իրական քաղաքական հայտարարություններից դուրս, ուղղակի փաստեր արձանագրենք, որոնք անառարկելի են, եւ էդ փաստերը քննարկենք Ռուսաստանի մեր գործընկերների հետ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հաջորդ հարցի համար՝ Հայկ Կոնջորյան։ Խնդրեմ, պրն Կոնջորյան։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն վարչապետ, դուք ձեր հիմնական խոսքում չհասցրեցիք խոսել նաեւ արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ, խնդրեմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ շատ։ Արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ ես, ըստ էության, նույնպես նախկինում անդրադարձել եմ եւ գիտե՞ք, ես ուզում էի ձեր ուշադրությունը հրավիրել էն փաստի վրա, որ անընդհատ էս ընթացքում ահազանգեր են հնչել տարբեր կողմերից մեր կառավարության կողմից արտաքին քաղաքական ինչ-որ օրակարգ ձախողելու, տապալելու, ջախջախելու վերաբերյալ։

Սկզբից, տեսեք՝ շատ մեծ ահազանգ կար, որ հայ-ռուսական հարաբերությունները վերջնականապես եւ անշրջելիորեն փչացել են։ Բայց ես հիմա կարող եմ արձանագրել, որ հայ-ռուսական հարաբերություններում երբեք վստահության այսպիսի բարձր մակարդակ չի եղել, ինչքան էսօր մենք ունենք։

Հաջորդը. հետո մեզ սկսեցին մեղադրել Ռուսաստանին ծախվելու մեջ եւ ասել, որ այ, Ռուսաստանին ծախվեցինք, ուրեմն Արեւմուտքի հետ, Եվրոպայի հետ մեր հարաբերությունները լրիվ ձախողվեցին։ Եվ ես, թույլ տվեք էլի ասեմ, որ եվրոպական մեր գործընկերների հետ հարաբերություններում նույնպես երբեք փոխվստահության այսպիսի բարձր մակարդակ չի եղել։

Եվ առաջիկայում սպասվում է Միացյալ Նահանգների բարձրաստիճան պատվիրակության այցը՝ վաղը, առաջիկայում չէ, էսօր պետք է գան, եւ բանակցություններ պետք է լինեն։ Եվ ես համոզված եմ, որ մենք նույն էֆեկտի կհասնենք նաեւ էդտեղ, որովհետեւ գաղտնիքը, ես իմ խոսքում ասացի, գաղտնիքը հետեւյալն է. կառավարությունը ներկայացնո՞ւմ է իր ժողովրդին, թե՞ չի ներկայացնում, որովհետեւ էդ «լեգիտիմություն» բառը, որը 25 տարի անընդհատ մեր քաղաքական օրակարգում շոշափվում է եւ տարբեր կերպ են գնահատում, դա իսկապես սկզբունքային եւ առանցքային նշանակություն ունեցող բառ է եւ հատկապես՝ արտաքին քաղաքականության ոլորտում։

Եվ ես իմ խոսքում պատահական չասեցի, որ եթե որեւէ մեկը չունի էդ մանդատը, չունի էդ լիազորությունը, ընդհանրապես անիմաստ է մտածել լինել վարչապետի կարգավիճակում կամ իշխանության կարգավիճակում, որովհետեւ դա պարզապես ժամավաճառություն է։ Նույնիսկ ամենալավ ցանկությունների դեպքում հնարավոր չի լինելու լուծել խնդիրներ, առավել եւս՝ արտաքին քաղաքականության ոլորտում, որովհետեւ լեգիտիմ լինել՝ նշանակում է ունենալ զրուցակից ունենալու իրավունք։ Դա ոչ անհատական հատկություն է, ոչ անձերից է կախված, ոչ ինտելեկտից է կախված, ոչ մի բանից, դա քաղաքական իրողություններ են։ Երբ որ կա կառավարություն, որ ներկայացնում է ժողովրդին, ուրեմն այդ կառավարությունը կարող է խոսել ուրիշ ժողովրդին ներկայացնող կառավարությունների հետ, եթե չկա՝ չկա։ Սա պետք է լինի մեր սկզբունքը, մենք ընդհանրապես պետք է բացառենք Հայաստանում լեգիտիմության հետ կապված պրոբլեմ ունեցող իշխանության գոյությունը, որովհետեւ, եթե նույնիսկ աշխարհի ամենալավ ցանկություններն ունեցող մարդիկ լինեն, նրանք չեն կարողանալու այդ ցանկություններն իրագործել։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք, պրն Կոնջորյան։

Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Եթե ավելացնելու բան ունեք՝ զուտ դրա համար, խնդրեմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ընդհանուր առմամբ, ես կարող եմ ասել հետեւյալը, բայց դա չի նշանակում, որ մեր արտաքին քաղաքականության օրակարգում բոլոր հարցերը լուծված են։ Ոչ, լուծված է 1 հարց՝ մեզ ընկալում են որպես գործընկեր, եւ մենք մեր գործընկերների հետ հարաբերություններում անկեղծ ենք, բաց ենք։ Եվ կան, իհարկե, թնջուկներ, որոնք մենք պետք է կարողանանք լուծել, քննարկել։

Արցախի հարցի վերաբերյալ ես արդեն ասացի եւ կարծում եմ, որ այն մթնոլորտը, որն այսօր կա, այդ մթնոլորտը ոչ թե դրական է, այլ դրական դառնալու միտում ունի, որովհետեւ ճիշտ է, էսօր Դուշանբեի պայմանավորվածություններից հետո հայ-ադրբեջանական սահմանին եւ Ղարաբաղ-Ադրբեջան շփման գծում իրավիճակը հարաբերականորեն հանգիստ է, բայց ընդհանուր առմամբ, մենք չենք կարող ասել, որ հասել ենք տեւական կայունության։ Ես, քանի որ ասել եմ, բայց հարկ եմ համարում նաեւ ԱԺ-ին տեղյակ պահել, որ Դուշանբեից հետո կար պայմանավորվածություն՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների միջեւ օպերատիվ կապ հաստատել, ես կարող եմ ասել, որ այդ օպերատիվ կապը հաստատված է եւ մենք, ըստ էության, ամենօրյա ռեժիմով քննարկում ենք այն հարցերը։ Խոսքը վերաբերում է ոչ թե բովանդակային քննարկմանը, էդ օպերատիվ կապը բանակցելու համար չի Ղարաբաղի հարցի կարգավորման բովանդակության շուրջ, այդ օպերատիվ կապը եղած միջադեպերը քննարկելու, վերլուծելու, պատճառները հասկանալու համար է, եւ այդ կապը հաստատված է։

Եվ ես հարկ եմ համարում, որ մեր հանրությունը եւ ԱԺ-ն այդ մասին տեղյակ լինեն։ Շնորհակալ եմ, որովհետեւ կարծում եմ, ինչպես ասացի, էդտեղ թաքուն բաներ չպետք է տեղի ունենան եւ չեն կարող տեղի ունենալ, ինչը չի նշանակում, թե ամբողջ բանակցությունները բաց են լինելու։ Սա նշանակում է, որ հանրությունը տեղեկացված պետք է լինի ընդհանուր պրոցեսի տրամաբանության եւ գործիքների մասին։ Շնորհակալ եմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի իրավունքը Հովիկ Աղազարյանինն է, համեցեք, պրն Աղազարյան։

Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն Փաշինյան, դուք ձեր խոսքում, երբ անդրադարձաք տնտեսությանը, նշեցիք, որ խաղադրույքային ոլորտը հանդիսանում է 3 հենասյուներից մեկը։ Միգուցե, ես լավ չեմ պատկերացնում, բայց սա կոնկրետ իմ համար անհանգստացնող փաստ է, եւ հարցս էդ ուղղությամբ հետեւյալն է, քանի որ խաղադրույքների էդ ոլորտը, անկասկած, ոչ թե պատկերացնում ենք, որ դրսից ներդրումներ են գալիս կամ դրսից գալիս են մեր մոտ, ներդրումներ են անում, այլ, երեւի թե, ճիշտ հակառակը։ Արդյո՞ք էս ուղղությամբ կառավարությունն ինչ-որ նկատառումներ, ծրագրեր, մշակումներ ունի՞, թե՞ ոչ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, իհարկե, խորհրդարանում էլ, ըստ էության, էդ գործընթացը սկսված է։ Ես ձեզ հետեւյալն ասեմ. խաղադրույքների ոլորտը, ըստ էության վերջին տարիներին ամենամեծ շահույթ ապահովող ոլորտներից է, բայց, ինչպես մասնագետներն են ասում, այդ ոլորտը հարկունակ չէ։

Ի՞նչ է նշանակում՝ հարկունակ չէ, որովհետեւ գեներացվող եկամուտները, ըստ էության, պատշաճ ձեւով չեն հարկվում, եւ հարկային բավականին մեղմ ռեժիմում են գտնվում։ Բայց մյուս կողմից մենք ունենք պրոբլեմ. էսօր մեր երկրում, հետաքրքիր է, չէ՞, աղքատության բավականին մեծ տոկոս կա, բայց մյուս կողմից՝ էդ գազալցակայաններում եւ այլ տարբեր տեղերում, էդ բուքմեյքերական գրասենյակներում պարտքի տակ ընկնող շատ մեծ թվով մարդիկ կան։ Օրինակ՝ Կապանում, երբ ես փողոցում քայլում էի, կանայք պատուհաններից ցույց էին տալիս բուքմեյքերական գրասենյակները եւ գոռում էին, ասում էին՝ ինչքան հնարավոր է, շուտ փակեք դա։ Ինչու՞. որովհետեւ գիտեք, էնտեղ գործարաններ կան աշխատող, ասում են՝ աշխատավարձի օրն ամուսինները մտնում են էդտեղ, նոր են գալիս տուն։ Սա, դժվար է ասել՝ ինչ ֆենոմեն է, իմ կարծիքով, ես դա էլի հուսահատության հետ եմ կապում։ Մարդիկ էնքան հուսահատված են, որ իրենց գործերը լավ կլինեն, որ ուզում են՝ ինչ-որ մի հատ հրաշք տեղի ունենա, եւ իրենք դրամագլուխ վաստակեն։

Մեր քայլարշավի ընթացքում, դուք էլ եք տեսել, պրն Աղազարյան, բոլոր էդ գյուղերում առաջին հարցը, որ մարդիկ բարձրացրել են՝ էդ գազալցակայաններից հանեք էդ ավտոմատները, որովհետեւ երիտասարդները 200 դրամով, 300 դրամով, 100 դրամով ահռելի մեծ պարտքերի տակ են ընկնում։ Եվ սա մի երեւույթ է, որն անթույլատրելի է։

Մենք երեք ուղղությամբ ենք գնում, առաջինը՝ խիստ սահմանափակել գովազդները, երկրորդը՝ էականորեն փոխել հարկային ռեժիմը, որպեսզի էդ խաղադրույքները եւ այլն, ստացված շահույթները պատշաճ ձեւով հարկվեն, եւ երրորդը՝ քայլ-քայլ գնալ էդ բուքմեյքերական գրասենյակների սահմանափակմանը եւ փակմանը։ Ինչո՞ւ քայլ-քայլ, որովհետեւ կա նաեւ, ընդհանրապես ամեն ինչ փոխկապակցվածության մեջ է, ես կողմ կլինեի, որ մենք օր դնենք, եւ էդ օրվանից ասենք՝ պիտի չլինի։ Բայց մասնագետներն ասում են, որ դա կարող է, եթե մենք միանգամից դնենք բոլորը փակենք, անշարժ գույքի շուկայում կարող են ցնցումներ լինել։ Այսինքն, փառք Աստծո, հիմա մենք անշարժ գույքի շուկայում գների աճ ունենք, կարող է՝ էդ որոշման արդյունքում գներն ամբողջությամբ փլուզվեն, որովհետեւ բազմաթիվ տեղեր, տարածքներ, պետք կլինի իրենց ֆունկցիան փոխել, դուրս կգան շուկա եւ շուկայում ցնցումներ կլինեն, դրա համար էդ պրոցեսը պետք է հնարավորինս անցնցում կազմակերպել։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Աղազարյան, արձագանքում եք, չէ՞։

Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Եթե ավելացնելու բան կա, իհարկե։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ես կարծում եմ, որ էլի, ընդհանուր առմամբ, պետք է մենք խրախուսենք աշխատանքը, եւ, իսկապես, հույս ներշնչենք մարդկանց, որ Հայաստանում աշխատանքով կարելի է հասնել արդյունքների։ Հայաստանում աշխատանքով կարելի է հարստանալ, վաստակել եւ այդ առումով, իհարկե, քաջալերելը՝ քաջալերել, բայց մենք պետք է նաեւ ուրիշ խնդիր լուծենք, փորձենք վարկերի տոկոսները հնարավորինս իջեցնել։

Ի միջի այլոց, ասեմ, որ այդ պրոցեսը, ըստ էության, սկսված է, եւ էսօր հիփոթեքային վարկերի առումով մենք աննախադեպ իրավիճակ ունենք ՀՀ-ում։ Իհարկե, կոնկրետ նպատակային ծրագրերի շրջանակներում հիփոթեքային վարկերի աննախադեպ ցածր տոկոսներ ունենք եւ՛ առաջնայինի շուկայի համար, եւ՛ երկրորդային շուկայի համար։ Եվ հիմա բանկային համակարգը քայլ-քայլ գնում է վարկերի տոկոսները քայլ-քայլ իջեցնելուն։ Էնպես որ, մենք պետք է աշխատանքի համար պայմաններ ստեղծենք, յուրաքանչյուր աշխատող մարդ պետք է համոզված լինի, որ իր առաջ չեն փակելու։ Շնորհակալություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարցի համար ձայնը տրվում է Արարատ Զուրաբյանին։

Ա.ԶՈՒՐԱԲՅԱՆ

-Հարգելի պրն վարչապետ, այս հարցը ստիպված եմ լինելու այստեղից՝ ամբիոն 1-ից, ձեզ տալ մեկ անգամ եւս։

Ուրեմն, տեղի է ունեցել լրջագույն արժեք մեր երկրի համար՝ հեղափոխություն, որը մեզ ազատագրել է մի համակարգից, որի դեմ պայքարել ենք շատ երկար տարիներ, բայց միեւնույնն է, մոտավորապես 5 ամիս է՝ ձեր կողքի հարեւանությամբ ապրում է Սերժ Սարգսյանը, իսկ իմ ընկեր վանո Սիրադեղյանը Հայաստանից դուրս է, իմ ընկեր Շանթ Հարությունյանը բանտում է։ Սրանք շատ ցավոտ խնդիրներ են, իրավական լուծում, հավանաբար, բարդ է գտնել, բայց անհնարին բան չկա, եթե էս հարցերին վերաբերող լուծում մենք փորձում ենք գտնել, գտնում ենք։

Ուրեմն, եկեք նաեւ գտնենք այստեղ, գտնենք ճանապարհը, արդարացնելու մարդկանց, որոնք հանիրավի հետապնդվել են իշխանությունների կողմից՝ քաղաքական դրդապատճառներով եւ քրեական շղարշ է ստեղծվել, բայց իրականում դա եղել է հստակ քաղաքական հետապնդում: Ի՞նչ կասեք այս մասին։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շանթ Հարությունյանի մասին. ես 5 ամիս է՝ Շանթ Հարությունյանին խնդրում եմ, որ ինքը բանտից դուրս գա։ Վերջին անգամ ինձ բերել են գրություն, որ ինքն ասում է՝ ես դուրս չեմ գալիս ո՛չ պայմանական վաղաժամկետ, ո՛չ համաներումով, ո՛չ ռեժիմը փոխելով, ո՛չ բաց կալանքով, դուրս չեմ գալիս։ Այսինքն, հիմա Շանթ Հարությունյանին բանտից հանելու համար պետք է ուժային գործողություն մի հատ, դիմակավորված սպեցնազը մտնի, իրեն բանտից հանի, դռները փակի, որ ինքը նորից ներս չմտնի։

Եվ ինքն արդարացի պահանջ է ներկայացնում, ասում է՝ թող ինձ արդարացնեն։ Ո՞վ պետք է արդարացնի, դատարանը՝ ճի՞շտ է, ի՞նչն է խանգարում, որ նրա պաշտպանները, փաստաբանները մինչեւ այժմ համապատասխան հայցով դատարան չեն դիմել։ Բայց ես հիմա ասեմ՝ գնացեք, դատարան դիմեք, բա ինձ կհարցնեն՝ հիմա, որ դու ինձ ասում ես՝ դատարան դիմեք, դատարանը կարդարացնի՞, թե՞ չէ։ Էստեղ հարց է, ես հետո զանգե՞մ դատարանին, ասեմ՝ արդարացրու։

Դե, տեսեք, ասում եք՝ հա, եթե ես հիմա սկսեմ զանգել, ասել՝ արդարացրու, անխուսափելիորեն վաղը զանգելու եմ՝ ասեմ՝ կալանավորիր կամ մի կալանավորիր։ Մենք ուզո՞ւմ ենք էս ճանապարհով գնալ, թե՞ չենք ուզում. ես չեմ կարող։ Գիտե՞ք ինչ, ես գիտեմ, որ լիքը մարդ կա էսօր ՀՀ-ում, ասում է՝ չհասկացա, էդ ո՞նց է՝ անարդարություն գործելու համար զանգում, ասում էին, հիմա արդարություն գործելու համար չե՞ք զանգում՝ ասեք։ Է, ամեն ինչը, էն, որ ասում է՝ էդ ո՞նց դարձար էդպիսին, ասում է՝ դե, հարցուփորձ անելով։ Ամեն ինչը... (ծիծաղում է), սկսում ես լավ նպատակներով զանգել, հետո հարցուփորձը շարունակվում է։ Մեկ էլ մի օր տեսնում ես, որ ոչ մի դատավոր առանց քեզ վճիռ չի կայացնում՝ էս գույքն ո՞ւմ տամ, ո՞ւմ չտամ, էս ի՞նչ անեմ, էս մեկին արդարացնե՞մ, էս մեկին նստեցնե՞մ, ո՞վ է ճիշտ, ո՞վ է սխալ. մենք դա՞ ենք ուզում, ես չեմ պատկերացնում։

Այսինքն, եթե մի բան, հլը տեսեք, ասում եմ՝ առաջին օրից էդ երեւույթի հետ ես բախվել եմ, մտել եմ վարչապետի սենյակ եւ ինձ անընդհատ հաղորդագրություններ են եկել՝ բա դատավորները սպասում են։ Ինչի՞ն են սպասում. սպասում են, որ ասողն ասի, թե իրենք ինչ պետք է անեն։ Ես ասել եմ՝ ես չեմ ասելու, ես չե՛մ ասելու, եթե դա շատ վատ է, կապ չունի՝ վատ է, էլի եմ ասում, ես չեմ կարծում, թե որեւէ մեկն ուզում է, որ Հայաստանում կառավարություն լինի, որը սկզբունք չունի։ Բոլոր հարցերը էդ ճանապարհով պետք է լուծվեն, այո, կան հարցեր եւ հիմա նաեւ համաներման տեքստ ենք առաջարկել, որը հույս ունեմ, ԱԺ-ն կընդունի։

Այո, եւ կան հարցեր, որոնց պետք է քաղաքական լուծում տրվի, քաղաքական լուծում տալու համար պետք է լինի քաղաքական քննարկում, հասկանանք։ Բայց նույնիսկ քաղաքական լուծումները պետք է իրավաբանորեն ճիշտ լինեն, որովհետեւ հիմա, իհարկե, կարելի է, կարելի է գնալ այլ ճանապարհներով, բայց ես չեմ կարծում, որ այլ ճանապարհներով գնալը ճիշտ է, համենայն դեպս, ոչ մեզ համար։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Պրն Զուրաբյան՝ արձագանքի անհրաժեշտություն...

Ա.ԶՈՒՐԱԲՅԱՆ

-Միանշանակ համաձայն եմ, պրն վարչապետ, բայց ունեմ նաեւ հետեւյալ տեսակետը. ես կարծում եմ, որ դուք պետք է հանձնարարեք պատկան մարմիններին, արդարադատության նախարարությանը՝ քննարկել հնարավորությունը եւ գտնել տարբերակ, օրենսդրորեն հետո էլ ամրագրել դա, որպեսզի մենք ազատագրվենք էն նախադեպից, որը կար: Նայեք՝ սա ինչին է վերաբերում, թե՛ դուք, թե՛ ես, թե՛ մնացած մեր ընկերները, երբ որ բանտում ենք եղել, ցանկացածս, եթե ներման դիմում գրեր, ազատ կարձակվեր միանգամից, եւ մենք դա չէինք անում, բնականաբար, որովհետեւ գիտեինք, որ մենք քաղաքական հայացքների համար ենք հետապնդվում կամ գործողությունների։

Ես կարծում եմ, որ պետությունը նույնիսկ, եթե չկա փաստաբան, որ մարդու համար կոնկրետ դիմում է, երբ որ չկա որեւէ մեկը, բայց, ենթադրենք, կա հանրային կամ հասարակական, չգիտեմ ինչ պահանջ՝ այսինչ գործը վերանայել եւ այլն, ես կարծում եմ՝ ցանկացածը, որ նայի, ես չեմ կարծում, որ ասենք, չի կարելի գտնել օրինական ճանապարհը՝ ասենք, այս տիպի թնջուկներից դուրս գալու։ Ես կարծում եմ, որ այստեղ անելիք կա ու կոչ եմ անում այդ անելիքի հանձնարարականները տալ միայն, որովհետեւ, իրոք, այդտեղ կա եւ օրենսդրության մեջ էդ մասը, իրոք, որոշակիորեն վերափոխման կարիք ունի։

Իրականում քաղաքական մարդու համար շատ բարդ է ներման կամ համաձայնվել էդ բանի հետ եւ շարունակել կամ դուրս գալ։ Դուրս գալը չի խնդիրը, խնդիրն այն է, որ մարդն ասում է՝ ես արդար եմ, ես հեղափոխություն եմ անելիս եղել, ինձ չի հաջողվել կոնկրետ եւ ես միայն արդարացված կարող եմ դուրս գալ։ Ես կիսում եմ իր տեսակետը ու կարծում եմ՝ մենք պետք է ելքեր գտնենք։ Շնորհակալ եմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտե՞ք, Շանթ Հարությունյանի պարագան, կարծում եմ, շատ ավելի հեշտ խնդիր է, քան մյուս խնդիրները։ Եվ ես կարծում եմ, ձեր ասած խնդիրները լուծելու ճանապարհը հենց անցումային արդարադատությունն է, որն էդքան շատ քննարկումներ է առաջացնում ՀՀ-ում։

Ի՞նչն է անցումային արդարադատության հիմնական տրամաբանությունը. մենք, ի վերջո, պետք է իմանանք, թե Երրորդ Հանրապետությունում ստեղծման առաջին օրից ինչ է տեղի ունեցել։ Ես կարծում եմ, որ դա բոլորի համար կարեւոր է, մենք մեր երկրի մասին ճշմարտությունը պետք է իմանանք։ Երբ որ այդ ամբողջ ճշմարտությունն իմացանք եւ բոլորս համոզվեցինք, որ դա ճշմարտություն է, պետք է հանրային քննարկում տեղի ունենա՝ հիմա էս ճշմարտության հետ ի՞նչ անել, ո՞նց վարվել էս ճշմարտության հետ։ Եվ, ընդհանուր առմամբ, գիտե՞ք ինչ, ես կարծում եմ, որ ցանկացած կառավարություն, եթե ինքը ներքին սահմանափակումներ եւ ներքին տորմուզներ՝ էսպես ասած, չունի ինքը շատ արագ աղետ է դառնում ցանկացած երկրում։ Կապ չունի, որ ես ինքս՝ որպես անհատ, որ դեպքի մասին ինչ եմ մտածում, բայց, եթե մենք հանուն արդարության սկսենք մեզ չսահմանափակել, ասելով՝ մենք հանուն արդարության մեզ չենք սահմանափակում, մենք սխալ տեղեր կհասնենք։ Իսկ ո՞վ է ասել, դե, տեսեք հիմա, ասենք, ասում են կառավարություն, դու արդարություն գործիր։ Ես  թեկուզ խցում, բայց պիտի անկողնում պառկեմ, դու գնա, արդարությունը ոնց ուզում ես գործիր։ Այսինքն, դու չես ուզում մի քայլ անել հանուն արդարության, դու ասում ես՝ կառավարություն գնա, գործիր։ Շատ լավ, կգործենք մենք մեր իրավասությունների շրջանակում, էդ ավանդույթներից, ես կարծում եմ, պետք է դուրս գալ, որ իսկապես ամեն ինչը կառավարվի, որ դատարանի փոխարեն, ամեն ինչի փոխարեն որոշում է կառավարությունը։

Հետո էլ ասում են իշխանությունների բաժանման սկզբունք, ուզո՞ւմ ենք, որ իշխանությունը բաժանված լինի, թե՞ չենք ուզում։ Եթե չենք ուզում, եկեք Սահմանադրությունը փոխենք, գրենք, որ վարչապետը գերագույն գլխավոր դատավորն է երկրի, իրավասություն տանք, ասենք՝ ինքն է վճիռները կայացնում, է, միջնադար ե՞նք գնալու նորից։ Շնորհակալություն։

Մ.ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ «Ծառուկյան» խմբակցությունից՝ Իվետա Տոնոյան։ Խնդրեմ, տիկին Տոնոյան։

Ի.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի խորհրդարան, պրն Փաշինյան, դուք ձեր խոսքում արդեն իսկ նշեցիք, խոսեցիք տնտեսության թեմայի մասին, սակայն հաշվի առնելով վերջին շրջանում տարբեր տնտեսագետների բարձրաձայնած մտահոգությունները, կուզենայի՝ եւս մեկ անգամ այս հարցին անդրադառնայիք, քանի որ պարզից էլ պարզ է, որ առանց տնտեսության դինամիկ զարգացման, հնարավոր չէ խոսել ոչ երկրի զարգացման մասին, ոչ էլ արտաքին եւ ներքին մարտահրավերների հետ արդյունավետ պայքարի մասին։

Օրեր առաջ, ընդամենը մի քանի օր առաջ ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակեց մակրոտնտեսական ցուցանիշները հունվար-սեպտեմբեր ամիսների, համաձայն որոնց մեր վիճակն այդքան էլ լավ չէ։ Տնտեսագետներն ահազանգում են, որ տնտեսական աճի տեմպերը շարունակում են գահավիժել, եւ մտահոգություն են հայտնում, որ նաեւ մինչեւ տարեվերջ համախառն ներքին արդյունքի աճի տեմպերն են նվազելու։ Եվ հաշվի առնելով նաեւ էն հանգամանքը, որ արտահանման ծավալներն են նվազել, սա կարող է հանգեցնել նաեւ առաջիկա 3-6 ամիսներին դրամի արժեզրկման։ Եթե կան այսպիսի մտահոգություններ, կուզենայի խոսենք էս մասին եւ եթե ոչ, կուզենայի, որպեսզի փարատեք դրանք։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Տեսեք, օրինակ՝ հունիսին մենք վերջին տարիների համար աննախադեպ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշ ունեինք՝ 11% եւ բնականաբար, հետաքրքիր էր, էս ի՞նչ է եղել, որ ըսենց թռել է մեր տնտեսությունը, չենք կարում հետեւից հասնենք։

Ի՞նչ պարզվեց. պարզվեց, որ եղել է ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն, եւ մենք գնացել ենք բուքմեյքերական գրասենյակներում ստավկաներ ենք դրել եւ արձանագրել ենք 11% տնտեսական աճ։ Մենք է՞ս ենք ուզում։

Հաջորդն ի՞նչ է տեղի ունենում. տեղի ա ունենում հետեւյալը՝ բնապահպանական տեսչությունը ստուգում է Ալավերդիում պղնձաձուլարանը եւ պարզում է, որ արտանետումները երկար 20 անգամ տարիներ գերազանցում են։ Եվ մենք ասում ենք՝ ժողովուրդ ջան, չի՛ լինի էսպես, եկեք աշխատենք, որովհետեւ աշխատատեղը կարեւոր է, մենք ուզում ենք, որ աշխատի էդ գործարանը։ Բայց մարդկանց վիճակագրություն կա՝ քաղցկեղ եւ այլն, հո չե՞նք թունավորելու մեր մարդկանց։ Ի՞նչն է ռեակցիան, ոչ թե այո, եկեք մենք աշխատենք, դուրս գանք փողոցը փակենք՝ մենք աշխատատեղ ենք ուզում, կանգնեցնում են գործարանը, փակում են։

Հաջորդն Ամուլսարի խնդիրը. մենք ի՞նչ ենք ասում. ասում ենք մեզ պետք է փաստ եւ փաստարկ, որ  Սեւանի համար վտանգներ էդտեղ չկաէ։ Ասում են՝ չկա, հավատացեք մեր խոսքին, հավատացեք մեր փաստաթղթերին։ Իմիջիայլոց, քննչական կոմիտեում քրեական գործ է հարուցված բնապահպանական, շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատականի համատեքստում փաստեր թաքցնելու վերաբերյալ։ Հիմա այո, լավ, հավատանք, հիշո՞ւմ եք Թեղուտում ինչ էր տեղի ունենում, որ մարդիկ ասում էին՝ մի արեք էդ, մի արեք։ Հիմա Թեղուտում ի՞նչ է կատարվում, Թեղուտը կանգնած է եւ պարզ չի, թե ինչ կլինի, էդքան անտառները ոչնչացրինք, հանքը բացեցինք, սկսեցինք աշխատել, հայ բուդուր, հիմա պրոբլեմ կա եւ չգիտենք էդ պրոբլեմը ոնց ենք լուծելու։

Նկատի ունեմ՝ էդ տնտեսական անկումը, որ մենք ասում ենք, էս տնտեսական համակարգը մեզ ոչ մի տեղ չի տանում, որտեղ մենք ասում ենք՝ դու ես կներդրես, դու ես կներկրես, դու էս կառնես, դու էս կվաճառես, դու կտաս էսքան հարկ, դու կտաս էսքան հարկ։ Այսինքն, բա մենք, որ ասում ենք  մենաշնորհներից հրաժարվում ենք, բա դա իր հետ ճեղք է բերելու, չէ՞, եւ մենք պետք ա վերցնենք էդ ռիսկը եւ գնանք, որովհետեւ հակառակ դեպքում մենք կմնանք բուքմեյքերական գրասենյակին պատանդ, որ ստավկա դնենք, որ ազգային վիճակագրությունն ասի՝ 11% տնտեսական աճի ցուցանիշ ունեք, մենք էլ ասենք՝ վա՜յ, ինչ լավ է, տնտեսական աճի…

Մեր տնտեսական աճի ցուցանիշների մասին նախկինում եղած բոլոր պնդումները եղել են ֆեյք պնդումներ, որովհետեւ մեր տնտեսությունը եղել է հետեւյալը. մենք մեր ընդերքը քանդել ենք, վաճառել, ասել՝ արտահանում ունենք։ Է, ով ասես էդպե կարտահանի, մենք է՞դ ենք ուզում, մենք չենք ուզում գնալ էդ ճանապարհով։ Մենք ուզում ենք, որ կայուն տնտեսական աճի հիմքի վրա դնենք մեր երկիրը, եւ մեր երկիրն ագրարային երկրից վերածենք բարձր տեխնոլոգիական երկրի, որտեղ աշխատանքը խրախուսվում է։ Եվ մենք, այո, էդ ռիսկերը պիտի ունենանք եւ էդ ռիսկերը կան, իհարկե, դրամի՝ մեկը մյուսի հետ կապված, Կենտրոնական բանկը հավաստիացնում է, որ ամեն ինչ նորմալ ա եւ ամեն ինչ նորմալ կլինի, եւ համոզված եղեք, ամեն ինչ նորմալ կլինի։ Որովհետեւ ուրիշ ցուցանիշներ. ասենք՝ անշարժ գույքի գներն աճում են, որը շատ կարեւոր ցուցանիշ է միջավայրի։

Ընդ որում, մարդիկ շատ դեպքերում ասում են՝ հա, մեզ ի՞նչ, որ անշարժ գույքի գներն աճում են։ Շատ բան, ժողովուրդ ջան, որովհետեւ էն տունը, որտեղ դուք ապրում եք, դրա գինը բարձրանում է, այսինքն, եթե դուք վարկ ունենաք, եթե նույնիսկ որոշեք վաճառել՝ ավելի բարձր գնով կվաճառեք, եթե ուզենաք վարկ վերցնել եւ էդ ձեր տունը գրավ դնելու լինեք որեւէ բանկում, ավելի լավ պայմաններով կստանաք էդ նույն վարկը։ Անշարժ գույքի գների բարձրացումը ձեռնտու է բոլորին, ովքեր տուն ուեն, իհարկե, ձեռնտու չի նրանց, ովքեր տուն չունեն, դրա համար նաեւ հիփոթեքային վարկավորման առանձնահատուկ համակարգեր ենք հիմա մենք ներդրել, որպեսզի մարդիկ հնարավորություն ունենան այդ շուկայից օգտվել։ Էն մարդիկ, ովքեր աշխատում են եւ առաջնային շուկայից բնակարան են ձեռք բերում, հիմա նրանց վարկի տոկոսը, ըստ էության, համարյա զրո է, այսինքն, անտոկոս վարկ են ստանում, որովհետեւ եկամտահարկը, պետությունը եկամտահարկի բաժինը վերադարձնում է էդ մարդկանց։ Այո, պետք չի վախենալ, ոչ մի բանից պետք չի վախենալ։

Էսօր ընդհակառակը՝ կան ներդրումներ եւ լինելու են ներդրումներ, էլ չեմ ասում, որ մենք, իհարկե, պատրաստ ենք բանավեճի, քննարկումների, որպեսզի տնտեսական քաղաքականության շուրջ որոշակի համաձայնություն լինի, թե մենք ինչ ուղղությամբ ենք գնում։ Շնորհակալ եմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Տիկին Տոնոյան, արձագանքի անհրաժեշտություն ունե՞ք, համեցեք։

Ի.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շատ կարճ ընդամենը, ձեր խոսքում նաեւ նշեցիք, որ Ռուսաստանի, եվրոպական երկրների հետ Հայաստանը երբեւէ չի ունեցել փոխվստահության այնպիսի բարձր մակարդակ, ինչպիսին որ ներկայումս է։

Հուսանք, որ էդ փոխվստահության դրսեւորումը նաեւ ներդրումների տեսքով իր արտացոլումը կգտնի, որը համապատասխանաբար տնտեսության զարգացման կբերի, ենթադրում եմ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, իհարկե, ձեր ասածը շատ կարեւոր գործոն է, բայց էդ էլ ասեմ, որ էս իրավիճակները նաեւ ներդրումային միջավայրի վրա նեգատիվ ազդեցություն են ունենում։ Որովհետեւ հիմա, օրինակ՝ նույն Թեղուտի հանքի շուրջ մենք իրավիճակ ունենք, երբ որ 380 մլն դոլարի մասին է գնում խոսքը եւ հիմա, ասենք, ռուսական բանկը, որն էդ վարկը տվել է, հիմա ինքը պրոբլեմի առաջ է կանգնած, որովհետեւ իր վարկը ոչ ոք չի սպասարկում։

Հիմա ի՞նչ անել էդ վարկի հետ, բա դա ներդրումային միջավայրի պրոբլեմ չի՞, որտեղ մի երկրում ինչ-որ առումով նաեւ քաղաքական աջակցությամբ մի բանկ վարկ է տալիս, հետո պարզվում է, որ էդ վարկը ոչ ոք չի պատրաստվում փակել եւ ճգնաժամի առաջ է, եւ այո, Ամուլսարի շուրջ ստեղծված վիճակը որոշակի նեգատիվ ֆոն է ստեղծում։ Բայց ես ասում եմ, որ Սեւանի հարցը Ղարաբաղի հարցի նման հարց է, չի կարելի, ուղղակի, փակ աչքերով գնալ էդտեղ։ Եվ ես ասում եմ, երբ որ կլինի հիմնավորում, որ դա անվտանգ է Սեւանի համար եւ Ջերմուկի ջրային համակարգի վրա, այո, էդ նախագիծը կաշխատի, եթե պարզվի, որ վտանգ կա Սեւանի համար եւ ջրային համակարգի վրա, ի հեճուկս որեւէ բանի, ես՝ որպես վարչապետ, թույլ չեմ կարող տալ, որ դա աշխատի, որովհետեւ ասում եմ՝ Սեւանը, Սեւանի հարցն ինձ համար Ղարաբաղի հարցի նման հարց է։ Շնորհակալություն։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հաջորդ հարցի համար՝ Նաիրա Զոհրաբյան։

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պրն վարչապետ, ես վստահ եմ, որ Ամուլսարը ոչ միայն Սեւանի, Ջերմուկի ջրային ռեսուրսների համար է վտանգավոր, այլ նաեւ կա հստակ վիճակագրություն՝ էդ ցիանիտային բաց տարբերակը՝ դա քաղցկեղի աճի ուղղակի վտանգ է, բայց հարցս այլ բանի է վերաբերում։

Հունիսի 1-ից ուժի մեջ մտավ Հայաստանի եւ Եվրոպական Միության միջեւ համապարփակ ընդլայնված համագործակցության հուշագրի 80%-ը, հա՞, պայմանականորեն ուժի մեջ մտավ։ Քանի որ ինձ համար շատ զարմանալի կերպով ես չկամ այդ աշխատանքային խմբում, որպեսզի տեղեկատվություն ունենամ՝ կա՞ հստակ ճանապարհային քարտեզ այն դրույթների, որ մտել է ուժի մեջ, թե՞ ոչ, զուտ տեղեկատվության համար կուզենայի իմանալ՝ ի՞նչ ընթացքի մեջ է ճանապարհային քարտեզն այդ ուժի մեջ մտած դրույթների մասով։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Տիկին Զոհրաբյան, ես կարծում եմ, էդ խմբերի եւ այլնի ձեւավորման ընթացքում բազմաթիվ թյուրիմացություններ են լինում, ես խնդրում եմ դրա մեջ ենթատեքստեր չփնտրել, եւ մենք կնայենք, եւ էդ հարցը լուծվող հարց է։

Ամուլսարի հետ կապված՝ ես ինչ եմ խնդրում, մենք ունենք համոզմունքներ, տարբեր մարդիկ։ Մեր մտածածն ի՞նչ ա, որ մենք էդ խնդիրն իրավական էնպիսի ընթացակարգերով տանենք, որ ձեւավորվեն պատասխաններ, որոնք անառարկելի լինեն՝ այդ պատասխանները, մասնագիտական հարթության վրա։ Այսինքն, հիմա մենք մտածում ենք, որ քրեական գործի ընթացակարգով մենք հրավիրենք մի էնպիսի հեղինակավոր միջազգային կազմակերպություն, որը գա, նայի եւ տա եզրակացություն, եւ էդ եզրակացությունը պատասխանի մեր առաջադրած բոլոր հարցերին եւ նոր հարցեր չառաջացնի։ Որովհետեւ գիտեք, հա, մենք, այնուամենայնիվ, եւ համոզմունքներ ունենք, կասկածներ ունենք, վախեր ունենք, բայց մենք մասնագետ չենք, եւ ես ուրիշ բան եմ ասում. ես հրավիրում եմ մասնագետների, ասում եմ՝ դուք էս հարցերի պատասխաններն ունե՞ք էս թղթի հիման վրա, իրանք ասում են՝ ոչ, չունենք էդ հարցի պատասխանները։ Հետեւաբար, չի կարելի կույր գնալ որոշման։

Ես հարգում եմ բոլոր մեր միջազգային գործընկերներին, մեր միջազգային պորտնյորներին, բայց չի կարող որեւէ միջազգային գործընկերոջ եւ ներդրողի շահն ավելի կարեւոր լինել, քան մեր երկրի, պետության եւ ժողովրդի շահը։ Նկատի ունեմ, տեսեք՝ դուք ասում եք շատ հնարավոր է, որ էդպես է իրականում, բայց շատ հնարավոր է, որ էդպես չի։ Ես առաջարկում եմ՝ մենք գնանք մի ճանապարհով, որ մի փաստաթուղթ ունենանք, որը կարդանք եւ էդ փաստի հիման վրա կայացնենք հետագա որոշումները։

Եվրամիության հետ աշխատանքները. էլի աշխատանքային խումբ է ձեւավորված, որը, այո, մենք շփման մեջ ենք անընդհատ Եվրամիության մեր գործընկերների հետ, եւ ոչ միայն էդ ճանապարհային քարտեզի ձեւավորման գործընթացն է գնում, եւ, ըստ էության, արդեն պատրաստ ենք, այլեւ մենք փորձում ենք ընդլայնել համագործակցության շրջանակն էն առումով, որ ավելի մեծ աջակցություն ստանանք Եվրամիությունից՝ մեր երկրի բարեփոխումների օրենսդրական եւ իրականության, այդ թվում՝ անկախ դատական համակարգի վերաբերյալ եւ այլն։ Եվ, երբ որ մեզ մեր գործընկերները հարց են տալիս, ասում են՝ գիտե՞ք ինչ, ամեն ինչ կախված է, թե դուք մինչեւ ո՞ւր եք պատրաստ գնալ, օրինակ՝ դատական համակարգը քաղաքական իշխանությունից անկախ դարձնելու գործում, մենք հստակ եւ միանշանակ ասում ենք՝ մենք պատրաստ ենք գնալ մինչեւ վերջ, եւ դա ձեւ չի։ Եվ մենք իսկապես ուզում ենք, որ Հայաստանում լինի 100 տոկոսանոց, միջազգային լավագույն չափանիշներին համապատասխանող անկախ դատական համակարգ։

Եվ, ի միջի այլոց, ներդրումներն էլ են դրա հետ կապված, որովհետեւ անկախ դատական համակարգը ներդրումային միջավայրի առանցքային գործոնն է։ Շնորհակալ եմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքի անհրաժեշտություն... Չունեք։ Եվ վերջին հարցի համար՝ Գեւորգ Գորգիսյան։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տառացիորեն 1 րոպե առաջ մոտավորապես պատասխանեցիք իմ հարցին, բայց կուզեմ կրկին անդրադառնալ. դատական համակարգի անկախության մասին է խոսքը, որը, իրոք, շատ կարեւոր է առաջին հերթին հենց ներդրումների տեսանկյունից, որովհետեւ ցանկացած ներդրող պետք է վստահ լինի, որ կա ինչ-որ ատյան, որը կարող է իրեն պաշտպանել հարկ եղած դեպքում, իրեն եւ իր ֆինանսական միջոցները։

Այստեղից ելնելով՝ ի՞նչ ինստիտուցիոնալ մոտեցումներ կան եւ մենք ինչպե՞ս ենք պատրաստվում դա ապահովել, որովհետեւ դա կարեւոր, բայց, կարծես թե, դրա մեխանիզմները՝ բացարձակ անկախության եւ էդ բարեփոխումները, չեն երեւում։ Եվ մյուս կողմից էլ՝ էն բոլոր գործընթացները, որ հիմա գնում են ստուգումների կամ քննիչների աշխատանքի, որ ասում եք՝ ծանրաբեռնված են, էստեղ մի մտահոգիչ հանգամանք կա։ Նայեք, օրինակ՝ էն քննիչները, որոնք տարիներ շարունակ ինչ-որ տնտեսավարողից կամ ինչ-որ մի մարդուց վերցրել են մի քանի հազարավոր դոլարներ կաշառքներ, հիմա գալիս, էդ նույն մարդուն, ենթադրենք, ձերբակալում են 30 հազար դրամ, ասենք, կաշառքի կամ չգիտեմ, ինչ-որ չարաշահումների համար։

Մենք էս խնդիրը ո՞նց ենք լուծում, կամ նույն հենց հարկային տեսուչները, հա՞, որովհետեւ էս կառույցները սկսել են մեծ թափով գործել, բայց իրենք գործում են նույն մեթոդաբանությամբ, որին սովոր էին՝ գլխին սարքելու կամ ինչ-որ էս տիպի բաներով։ Նույն հարկայինը, նույն քննչականը, որովհետեւ հաճախ ես ստանում եմ նման բողոքներ քաղաքացիներից։ Էս ոլորտում ի՞նչ ենք պատկերացնում մենք եւ էդ խնդիրներն ինչպե՞ս ենք պատկերացնում լուծել։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտե՞ք, եթե որեւէ մեկը որեւէ մեկի գլխին սարքում է, ուրեմն, էդ մարդուն պետք է արմատախիլ անել ընդհանրապես պետական կառավարման համակարգից։

Ես ձեզ ուզում եմ մի բան ասել, որ եւ՛ կոռուպցիայի, եւ՛ էդ երեւույթների դեմ պայքարելը շատ ավելի բարդ է, եթե չկա իրական համագործակցություն քաղաքացիների եւ իրավապահ համակարգի միջեւ, որովհետեւ գիտե՞ք ինչ, էդ կոռուպցիոն համակարգերը շատ հաճախ նաեւ ինչի՞ հիման վրա են գործում. էդ կարգախոսի, որ մենք գործ տվող չենք։ Այդ թվում էդ քրեակատարողական հիմնարկների մասին, որ պատմում էի, չէ՞, բա էդ համակարգն էդքան գործում է, ո՞նց է, որ գործում է. որովհետեւ կա, էսպես ասած՝ արժեք, որ մենք գործ տվող չենք, որ մենք ասող չենք, որ մենք գրող չենք։

Եվ շուտով իմ բանտային օրագիրը, հուսով եմ, լույս կտեսնի եւ մեր հանրությունը հնարավորություն կունենա տեսնել, թե էդ գործ չտվողներն անհրաժեշտության դեպքում ոնց են գրում, լավ էլ ոստիկանների եւ իշխանությունների հրահանգով ինչ պետք է՝ գրում են։ Ես նկատի ունեմ՝ էդ մթնոլորտը դրա համար է ստեղծվում, որովհետեւ տեսեք, ասում ենք՝ քրեական կոռուպցիոն իշխանություն, չէ՞, դրանք մեկը մյուսի հետ կապված են, որ կաշառք տվողին ասեն՝ հա,՞ դու գործ տվող չե՞ս, հա՞, էս լավ տղերքի դեմ գործ ես տալի՞ս։ Այսինքն, մի քանի շերտ ունեցող խնդիր է։

Եվ ես, իրոք, կոչ եմ անում, որ մեր քաղաքացիներն էս տրամաբանությունից դուրս գան, մեր մոտ իրավիճակներ են լինում, որ մեկը տեսնում է, որ դիմացի տունը թալանում են, ալարում է վերցնել, ոստիկանություն զանգել, որովհետեւ ինքը գործ տվող չի։ Էս արժեքների հեղափոխությունը, ի վերջո, պետք է տեղի ունենա, որովհետեւ ի՞նչ ենք մենք ուզում. մենք ուզո՞ւմ ենք օրինականություն, թե՞ մենք չենք ուզում օրինականություն։ Եթե մենք ուզում ենք օրինականություն, մենք պետք է պատրաստ լինենք, որ էդ օրինականությունը մեզ էլ է հասնելու։ Որովհետեւ, եթե մենք ուզում ենք օրենքը, էդ Ֆրանկոյի հայտնի արտահայտությունը կա, ասում է՝ ընկերներիս՝ ամեն ինչ, թշնամիներիս՝ միայն օրենք։ Այսինքն, եթե մենք օրենքը պիտի կիրառենք միայն, էսպես ասած, մեր թշնամիների նկատմամբ, իսկ օրենքը մեզ պիտի չվերաբերվի, ուրեմն, դա օրինականություն չի, դա նույն ամենաթողությունն է։ Իսկ սրա համար ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է ինքը պատրաստ լինի, որ օրենքը նաեւ իրեն է վերաբերում, որովհետեւ էդ եմ ասում, նոր օրինակը բերում էի, չէ՞, որ ՀԴՄ չխփելու համար տուգանում են մարդուն, տուգանելուց առաջ երեք անգամ զգուշացնում են, ասում են՝ խնդրում ենք, մի արեք դա, որովհետեւ չի անցնելու։ Մարդն, ինչ է թե կառավարության հետ որեւէ, ինչ-որ առնչություն ունի, իրան թվում է, թե ինքը, ոնց որ նախկինում ուրիշները, հիմա էլ ինքը պիտի ՀԴՄ չխփի, չի լինի։ Հետո ՀԴՄ-ն խփում են, գալիս, կառավարության դիմաց ցույց է անում, ասում է՝ ինչո՞ւ ինձ տուգանեցին. բա ի՞նչ պիտի անեն։

Բա էդ ո՞նց է, առաջ կային մերոնքականներ եւ ձերոնքականներ, հիմա էլ պետք է լինե՞ն, չի կարող լինել էդպիսի բան։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Ավարտեցի՞ք, պրն վարչապետ։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, շնորհակալ եմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Արձագանքի անհրաժեշտությո՞ւն, պրն Գորգիսյան... խնդրեմ։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Ձեր ասածը, իհարկե, ամբողջովին համաձայն եմ եւ իրավացի եք, բայց կա նաեւ հենց հակառակ դեպքը, որ ասում եմ գործ սարքել։ Օրինակ՝ հենց քաղաքացիներ, ովքեր նորմալ տնտեսավարողներ են, եւ 1 շաբաթ անընդմեջ հարկայինի վերահսկողության, հսկողության, մշտադիտարկման տակ ինչ-որ մի փոքրիկ խախտումների հայտնաբերման, այսինքն, նպատակը դրված է ոչ թե օրենքի կիրառում, այլ տուգանքի սահմանում՝ էս սկզբունքով։

Եվ նաեւ կան տնտեսավարողներ, որ բողոքում են, որ մենք օրենքով աշխատում ենք, պրն վարչապետն ասել է՝ օրենքով, մենք ամեն ինչ թղթով ենք անում, գնում ենք խանութ՝ առաքելու, ասում են՝ չենք ընդունում, որովհետեւ կա չթղթով տվող։ Այսինքն, դեռ հարկային համակարգում կան մարդիկ, ովքեր հովանավորչություն են իրականացնում, եւ սա ստեղծում է անհավասար պայմաններ նրանց համար, ովքեր սկսել են աշխատել օրենքով։

Եվ հենց այս համակարգի թերությունների եւ համակարգում եղած ա?տը վերացնելու մասին է խոսքը, մենք ո՞նց ենք դա պատրաստվում անել։ Պարզ է՝ բոլորին միանգամից աշխատանքից հեռացնել չենք կարող, բայց ինչպե՞ս։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Դե, տեսեք՝ էդ մյուս գործարարը, որ գնում է, տեսնում, որ ինքը թղթով է աշխատում, իսկ մյուսը թղթով չի աշխատում, իսկ ինքը դրանից հետո պատրա՞ստ է հաջորդ գործողությունն անել, այ, օրինակ՝ մամուլին հայտնել, օրինակ՝ Ֆեյսբուքում գրառում անել, օրինակ՝ կառավարությանը դիմել, որ՝ դուք, այ, կոչ եք անում բոլորին թղթով աշխատել, բայց էսինչ մարդը թղթով չի աշխատում: Պատրա՞ստ է գնալ այդ քայլին, թե՞ պիտի ասի՝ ես գործ տվող չեմ։ Վարչապետն ասել է, թող գնա, ոնց ուզում է՝ լուծի, հեն է, էնտեղ է, չգիտի՞, ո՞նց կարող է չիմանալ, ուրեմն փայ էլ ունի, եթե էսպես է, ուրեմն, ո՞նց կարող էր էսպիսի բան լինել, չէ՞։

Ես էդ եմ ասում, եթե բոլոր հարցերը պետք է լուծեն վարչապետը եւ կառավարությունը, չեն կարող լուծվել բոլոր հարցերը, որովհետեւ էդ օրինակը ես միշտ բերում եմ, էն ժամանակ էլ մեզ ասում էին՝ բա ինչի՞ հեղափոխություն չեք անում, այ, ուրեմն ծախված եք, որ հեղափոխություն... Մենք ասում էինք՝ եթե կկանգնեք մեր կողքին, երաշխավորում ենք, որ կլինի։ Ա՜, ասում էին, գիտենք ձեզ, էն օրը էն մեկին բարեւ էիր տալիս, էն մեկի հետ էլ նկարված ունես, սաղդ ծախված եք։

Բայց, երբ մարդիկ կանգնեցին, եղավ, չէ՞, մենք մեր ասածն արեցինք, հիմա էլ ենք նույնն ասում՝ կանգնեք մեր կողքին, եւ մենք հարցերը կլուծենք, չկանգնեք՝ չենք լուծի։ Ուղղակի չենք կարող, ոչ թե չենք ուզում, այլ չենք կարող։ Շնորհակալ եմ։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն վարչապետ, հարցերն ավարտվեցին, խնդրեմ, դուք կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարգելի գործընկերներ, հիմա սկսում ենք մտքերի փոխանակությունը։ Հերթագրում՝ ելույթների համար, հերթագրում։

Հերթագրվել է 7 պատգամավոր։

Կա՞ն պատգամավորներ, որ չհասցրեցին կամ չաշխատեց կոճակը... պրն Զուրաբյանը։ Քարտուղարությանը խնդրեմ՝ պրն Զուրաբյանին նույնպես ներառեք ցուցակի մեջ։ Առաջին ելույթի համար՝ Տիգրան Ուրիխանյան, խնդրեմ։

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ շատ։ Հարգարժան պրն վարչապետ, հարգարժան գործընկերներ, նիստին հետեւող հարգարժան հայրենակիցներ, դե, ի՞նչ պիտի ասի նախկին ընդդիմադիրը, որն այս ամբիոնին մոտենալիս հիմնականում բոլոր առիթներն օգտագործել է՝ ասելու համար, որ երկրում կա կոռուպցիա, որ երկրում կա թալան, որ երկրում կա անարդարություն, որ չկա իրավահավասարություն, որ կա իշխանության չարաշահում, որ պետք չէ վերաձեւել իշխանությունը՝ 3-րդ ժամկետ ապահովելով այն ժամանակ իշխող Հանրապետականի եւ Հանրապետականի ղեկավարի համար։

Բնական է, պիտի ասեմ, որ լավ է, որ երկրի ղեկավարի թեկնածուն հռչակում է այստեղից այն ամենը, ինչի վերաբերյալ փափագել ենք, մտածել ենք եւ փորձել ենք բարձրացնել ու իրականացնել շատ երկար տարիներ։ Հիմա պիտի արտահայտեմ, ինչպես հարցիս նախաբանում ասեցի, մի շարք մտքեր, որոնք, ըստ իս, առաջացած հույսի ու հավատի հիմքի վրա կկառուցեն այն...

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Ներողություն, պրն Ուրիխանյան։ Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ թույլ տալ, որպեսզի պատշաճ կազմակերպենք մեր աշխատանքները։ Խնդրեմ, շարունակեք, պրն Ուրիխանյան։

Տ.ՈՒՐԻԽԱՆՅԱՆ

-Որ այդ հիմքի վրա կարողանանք զարգացնել երկիրը եւ բավարարել մարդկանց այն ակնկալիքները, որոնց բացակայությունը բերեց տոտալ դժգոհության դրսեւորման։

Չափազանց գովելի եմ համարում, պրն վարչապետ, որ դուք այս բոլոր ամիսների ընթացքում, եթե կարելի է էդպես ձեւակերպել, չեք կտրվել ներքեւից։ Տիրապետում եք տեղեկատվությանը, որը կարող է արտահայտել, ասենք, քաղաքացիների ինչ-որ մի խումբ կամ հասարակության ինչ-որ փոքր սեգմենտ կամ նույնիսկ գեթ 1 քաղաքացի, չգիտեմ, կլինի դա լրատվական միջոցներով, կլինի դա սոցիալական ցանցերի միջոցով, թե առօրեական կենցաղային կամ աշխատանքային շփումների միջոցով՝ մարդկանց հետ, բայց դա շատ կարեւոր է։

Հատուկ ընդգծում եմ, շեշտում եմ եւ ուզում եմ հուսալ, որ դա կլինի միշտ, եւ դա հիմնական խնդիրներից մեկն էր նախորդ նախագահների, նախորդ իշխանությունների, վարչապետների, որոնք կտրվում էին իրականությունից, կտրվում էին ներքեւներից, շրջապատվում էին մի խումբ անձանցով, որոնք իրենց մատուցում կամ զեկուցում էին այն, ինչ գտնում էին նպատակահարմար, եւ կյանքի նկատմամբ երկրում նրանց վերաբերմունքը ձեւավորվում էր ըստ այդմ։

Կադրային քաղաքականության մասին արդեն առիթ ունեցանք խոսել։ Հիրավի, շատ մեծ թվով մարդիկ քննարկում են այդ հարցը, եւ շատ կուզեի, որպեսզի կառավարության պատկերը, ամենեւին չբացառելով եւ ընդունելով, որ այսօր էլ կան հիանալի կադրեր՝ իրենց փայլուն արդարացրած նախկինում անձինք եւ չափազանց մեծ պոտենցիալ ունեցողներ եւս, բայց կուզեի, որպեսզի կառավարության պատկերը, ընդհանուր առմամբ, դրսեւորվեր հանրային գիտակցության մեջ ոչ միայն անհատ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ վստահությամբ, այլ ողջ այդ ինստիտուտի, որն իսկապես, ինչպես ճիշտ ասում եք՝ պիտի ուսերի վրա տանի տարանջատված, բաժանված պատասխանատվություն յուրաքանչյուրի մասով։

Ի՞նչ է անհրաժեշտ հաջորդիվ. անհրաժեշտ է, որպեսզի Ազգային ժողովի լուծարումից եւ անպայման չափազանց արդար, թափանցիկ, յուրաքանչյուրի արտահայտած քվեի, այսինքն, նետած քվեաթերթիկի համապատասխան արդյունք արձանագրող ընտրություններից հետո, երբ, ըստ էության, կսպառվեն քաղաքական խնդիրները եւ խոչընդոտները, երկիրը թեւակոխի զարգացման փուլ, ուստի ի՞նչ՝ ներդրումներ։

Հազար ու մի հարցով այսօր հնչած երկխոսություններ եղան, մոտեցումները հասկանալի են։ Կարծում եմ՝ արժե ուշադրություն դարձնել այն յուրահատուկ առաջարկներին, որոնք եւ՛ այս ընթացքում փոփոխությունների հետեւանքով պարբերաբար հնչեցնում են առանձին մարդիկ, կազմակերպություններ, գիտնականներ՝ նաեւ, ասեմ ձեզ, միգուցե, կլինեն այլ ոլորտների ներկայացուցիչներ, որոնք իրենց նախաձեռնությամբ, ըստ էության, օգտագործելով առկա միջոցները, չներգրավելով անհնարին նյութական կամ գործիքակազմին վերաբերող միջոցներ, այսինքն,  ռեալության մեջ, պրագմատիկ մոտեցմամբ, առաջարկում են, թերեւս զրոյից ստեղծել արդյունք։ Հետեւաբար, ավելացնել, նպաստել ՀՆԱ-ի ավելացմանը, աշխատատեղեր լրացնել, արտահանման գծով ներդրումներ, այսինքն, եկամուտներ ապահովել պետության համար։ Օրինակ՝ էդպիսի մի ծրագրով մեզ մոտեցել են, եթե կլինի ցանկություն, սիրով կմիջնորդենք կամ կներկայացնենք ինքներս, Սեւանա լճի, իսկ դուք նշեցիք, որ դա ձեզ համար կարեւորագույն հարց է եւ նաեւ Ղարաբաղի հակամարտությունից հետո, Սեւանա լճի ոչ միայն ջրային ավազանի պահպանման որակապես զարգացման, այլ այլեւ արտադրողական, այսինքն, ձկնային պոպուլյացիայի ապահովման մասով, 8-10 ամսվա կտրվածքով հնարավորություն՝ հասցնել այն, գրեթե, 90-ականների ձկնամթերային արտադրությանը եւ հետեւաբար նաեւ՝ արտահանմանը։ Մի խոսքով, կարեւորում եմ նոր ծրագրեր լսելու, նոր ծրագրեր ընդունելու, նոր ծրագրերին նախ՝ բարոյական, հետո հնարավոր այլ աջակցություն ցուցաբերելու տարբերակը, խնդիրը։

Կրթություն, դաստիարակություն, քաղաքավարություն, մենք լուրջ պրոբլեմ ունենք, մենք տասնյակ տարիներ, թույլ տվեք այդ բառը՝ կործանել ենք կրթությունը։ Մենք չենք ստեղծել լուրջ եւ երկարաժամկետ հեռանկարով արդյունավետ քաղաքացու պատրաստման պրոցես։ Ընտանիքից հետո մարդիկ հայտնվում են դպրոցում, դպրոցից հետո հայտնվում են բուհերում, բուհերից հետո հայտնվում են չես հասկանում՝ ինչ ոլորտներում, որպեսզի իրենց առօրեական խնդիրները կարողանան լուծել՝ ինչ-որ եկամուտ հայթայթելով։ Կրթություն-դաստիարակություն ամուր, կայուն առանցք ունեցող, համոզմունք ունեցող, դիմացինին հարգող, ընդհանուրը հաշվի առնող ու հարգող քաղաքացիների ձեւավորում։ Խնդրում եմ սրա վրա մեծ ուշադրություն դարձնել, վստահ եմ, որ դուք ինքներդ դրա կողմնակիցն եք։

Արտաքին քաղաքականություն. կա մոտեցում, որ այսօր պրոբլեմներն արտաքին հարաբերություններում լուծման միտումներ արձանագրելով հանդերձ՝ թերեւս տանում են զարգացման ճանապարհով, բայց լրջագույն հետեւանքներ սպասել դրանից չարժե։ Ես ունեմ հակառակ կարծիք եւ տեսնում եմ, թե ինչ մեթոդներով, օրինակ՝ ՌԴ-ից, այսօրվա հայաստանյան իրականության պայմաններում, կարելի է բերել ներդրումներ, որոնք հնարավորություն կստեղծեն եւ՛ արտադրողականության ծավալներ ապահովել, եւ՛ էքսպորտ-իմպորտ համադրության մեջ Հայաստանի համար լրջագույն հասույթներ ունենալ եւ այլն։

Եվ վերջապես, իհարկե, ընտրություններ. ես ձեզ խնդրում եմ ու երեկ էլ այս դահլիճում խոսել եմ, աղաղակել եմ այդ խնդրի շուրջ. արեք ամեն հնարավորը, որպեսզի ընդունվի նոր Ընտրական օրենսգիրքը, որովհետեւ անհամեմատելի է հինն ու նորը՝ օբյեկտիվ հնարավորությունների առումով այս ընտրություններին որակ ապահովելու համար։

Եվ ողջունում եմ այն բոլոր խոսքերը, որոնք որեւէ ընտրական տեղամասում կամ տեղամասի մերձակայքում կամ այլուր ընտրողին գումար կամ որեւէ նյութական շահ առաջարկելու դեպքում, կամ տրցակի միջից որեւէ մի քվեաթերթիկ տեղից տեղ տեղափոխելու դեպքում անմիջապես առաջացնում են դա իրականացնողի համար այլեւս ճաղավանդակների հետեւից երկինք ու արեւ տեսնելու պատկերավոր նկարագիրը։ Ես դա ողջունում եմ, շատ կարեւոր է, որպեսզի դրա մասին իմանան, որովհետեւ եւ՛ ընտրատարածքային, եւ՛ տեղական, տեղամասային ընտրական հանձնաժողովներն ձեւավորվելու  են մեծ մասամբ այն նույն մարդկանց կողմից, ովքեր սովոր են, որ ընտրությունների արդյունքը, ստալինյան արտահայտությամբ՝ կախված է ավելի շատ նրանից, թե ինչպես են հաշվելու, այլ ոչ թե նրանից, թե ինչպես են քվեարկելու։

Եվ վերջապես. զգոն եղեք, իմ հորդորը ձեզ եւ նոր կառավարությանը, բոլոր այն մարդկանցից, ովքեր, ես այս օրերին հատուկ եմ դա անընդհատ ընդգծում, հրեշտակի թեւեր առած, իշխանության հայացքը փնտրելով՝ փորձում են երդվյալ հեղափոխականների կերպարով այլեւս ողջունել նոր իրողությունները։ Սիրում եմ մի արտահայտություն ձեզ հայտնի Մարկ Տվենից, ասում է. The two most important days in your life are the day you are born and the day you find out why. Վստահ եմ՝ բոլորը հասկացան. երկու օր կարեւոր կա մարդու կյանքում՝ օրը, երբ ծնվեց եւ օրը, երբ հասկացավ՝ ինչի համար։

Դե, լավ, ո՞նց կարելի է կյանքի ընթացքում մի 100 հատ օր ունենալ, երբ պարզվում է, որ չէ, ա՛յ, էս օրն էր եւ դու այլեւս այ, սրա համար ես ստեղծվել։ Շնորհակալ եմ ուշադրության համար։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Ուրիխանյան, որ վայրկյան-վայրկյան տեղավորվեցիք ժամանակի մեջ։ Հաջորդ ելույթի համար՝ Գեւորգ Պետրոսյան։ Համեցեք, պրն Պետրոսյան, կենտրոնական ամբիոնի մոտ։

Գ.ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգարժան գործընկերներ, հարգելի պրն Փաշինյան, ձեր ելույթը, իսկապես, տարողունակ էր։ Իրավամբ շեշտադրում արվեց տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական, քաղաքացիական հասարակության եւ այլ կարեւոր թիրախների ուղղությամբ։

Իսկապես, զարգացման համար պետք է ազատական տնտեսություն, պետք չեն քաղաքական մենաշնորհներ եւ այդպես շարունակ։ Բայց ես ուզում եմ ձեր եւ մեր բոլորի ուշադրությունը հրավիրել մի կարեւոր խնդրի վրա. մենք էսօր ունենք մի մեծ ազգային անվտանգության սպառնալիք, որի մասին էսօր ցանկալի կլինի հիշատակել։ Լուրեր են շրջանառվում, որ նոյեմբերի 15-18-ը Երեւան քաղաքում անցկացվելու է համասեռամոլության սիրահարների, համասեռամոլների, նրանց ջատագովների միջոցառում, համաժողով, որը նաեւ պետք է ուղեկցվի, կամ որին պետք է հաջորդի ինչ-որ քայլարշավ եւ այլն։

Այո, դուք շատ ճիշտ եք, մեր պետականության եւ մեր ազգային անվտանգության համար սպառնալիք է հանդիսանում տնտեսական մենաշնորհը, սպառնալիք է քաղաքական մենաշնորհը։ Այո, շատ ճիշտ եք, մենք ունենք ոչ անվտանգ սահմաններ, բայց իմ խորին համոզմամբ, մեզ համար ամենամեծ սպառնալիքը՝ դա մեր ավանդական ընտանիքի հավանական խոյահարումն է։

Եվ ես ցանկանում եմ, խնդրում եմ, հորդորում եմ, որ մեր բոլորի, ես չեմ ուզում հիմա ասել ձեր, չստացվի, որ էդ պատասխանատու գործի մեջ մենակ դուք եք պատասխանատու, բոլորս ենք մենք այստեղ պատասխանատու, եւ ես լիահույս եմ, որ այս կարծիքը կիսում է դահլիճի ներկաների, գոնե ջախջախիչ մեծամասնությունը, ցանկալի կլիներ, որ լինեն բոլորը։

Եվ ես էլ եմ ողջունում հեղափոխությունը, որը դեռ, իհարկե, ավարտված չէ, եւ ցանկացած հեղափոխություն մարդկանց մեջ նորույթի սպասում է հարուցում։ Ցանկացած հեղափոխության մեջ մարդիկ փնտրում են ավելի լավը, քան կա։ Բայց կա մի հեղափոխություն, հարգելի պրն Փաշինյան, որում ես անձամբ վտանգ եմ տեսնում, կա մի հեղափոխություն, որը ես երբեք չեմ ուզենա, որ Հայաստանում արձանագրվի, դա հեղափոխությունն է մեր ավանդական ընտանիքների ավանդական բարքերում։

Նորից եմ խնդրում, հորդորում, որ մենք բոլորս համատեղենք մեր ուժերը եւ իրականացնենք մեզանից կախված ամեն օրինական եւ թույլատրելի հնարավորը՝ մեր ընտանիքներն այդ ազգակործան, այդ պետականակործան գործընթացից ապահովագրելու ուղղությամբ։ Շնորհակալություն ուշադրության համար։

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քանի որ ելույթները 10 րոպե են եւ կեսն է, ես հայտարարում եմ ընդմիջում՝ մինչեւ 14։30, ընդմիջում։

  ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք մտքերի փոխանակությունը: Ես հրավիրում եմ Միքայել Մելքումյանին: Պրն Մելքումյան, խնդրեմ:

Մ.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, մեծարգո պրն վարչապետ, նախ եւ առաջ պետք է ասեմ, որ 2 քաղաքական ուղղվածությամբ դիտարկում. առաջին. միանշանակ հենց սկզբից պետք է ասեմ, որ մենք պետք է գնանք բարեփոխված Ընտրական օրենսգրքով, եւ ես կարծում եմ, որ նոր Ընտրական օրենսգիրքը դա միայն ընտրություն անցկացնելու խաղի կանոն չէ, դա նոր իշխանություն, նոր որակի իշխանություն ձեւավորելու խաղի կանոններ են, նոր որակ ասելով՝ ես ի նկատի ունեմ, թող չնեղանան նաեւ իմ գործընկերները, որ, միայն նախորդ գումարման փորձն եմ ասելու, մեծամասնականով կամ ռեյտինգայինով ընտրված, հետո եղավ ռեյտինգայինը, պատգամավորների 94 տոկոսը հինգ տարվա ընթացքում որեւէ ելույթ չեն ունեցել. սա՝ մեկ: Եվ 2-րդ. նրանց մեծ մասը նույնիսկ չեն ապրում տեղերում: Ինչի համար եմ սա ասում, այսինքն՝ եթե մենք ուզում ենք քաղաքական համակարգը զարգացնել եւ կուսակցությունների դերը կարեւորել՝ իշխանության ձեւավորման կոնտեքստում, ուրեմն, մենք պետք է գնանք էս ճանապարհով անկախ էն բանից, թե որ կուսակցությունն ինչ շահադրդիչ պայմաններ ունի, որ իբր պետք է շատ ձայն ստանա, բայց միանգամից դա հերքում է այն պայմանով, որ էն բոլոր պայմանները, որոնք հնարավոր է եղել մեծամասնականով կամ ռեյտինգայինով ձայներ բերել, դրանք արդեն չկան, այսինքն՝ էն պայմանները մեծ մասամբ, որոնք պետք է բերվեին վարչական ռեսուրսի օգտագործմամբ, փողի օգտագործմամբ եւ այլն, դրանք, ըստ էության, պետք է բացակայեին. սա՝ մեկ: 2-րդը. շատ կարեւորում եմ քաղաքական մոդելի ձեւավորման ազդեցությունը տնտեսական, սոցիալական համակարգի վրա: Իհարկե, կա ճշմարտություն էն բանի մեջ, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում կբյուրեղանա իշխանությունը, խաղի կանոնները կհաստատվեն, եւ ներդրողները, երբ որ արդեն կհասկանան ում հետ գործ ունեն, ինչ խաղի կանոններ կան, անպայման ավելի անվտանգ եւ երաշխավորված կգան, չնայած հավատացած եմ նաեւ, որ դեկտեմբերից հետո էդպես չի, որ հունվարին, փետրվարին, մարտին մեծածավալ ներդրումները հոսելու են, որովհետեւ ներդրողի համար ինքը պետք է մոնիթորինգ անի, պետք է հասկանա: Հայաստանն իր չափերով էնպիսի փոքր երկիր է, որ դասագրքերով, ԶԼՄ-ներով, տարբեր տիպի տեղեկատվությամբ չի լինում, այս տիպի երկիրը փոխադարձ շփումների համակարգով է լինում, մեկը մյուսի հետ խոսելով, տեսնելով փաստացի նրա ստացած բիզնեսը, եկամուտը: Էս ձեւով են շարժվում առաջ:

Էստեղ իմ գործընկերների կողմից մի քանի հարցադրումներ արվեցին՝ կապված Հարկային օրենսգրքի եւ տնտեսական վիճակի հետ: Ես մի պարզ օրինակ բերեմ. մի քանի ընկեր, որոնք գյուղական համայնքներում են ապրում, զանգ տվեցին, ասեցին՝ փոքր գյուղական խանութներ ունեմ, որ դրանք փակվելու են շուտով: Ասում եմ՝ ինչի՞ է փակվելու, ասում է, տեսեք ինչ է կատարվել: Ժամանակին, երբ փոքր, ավելի քիչ ծավալի փաստաթղթով էին ապրանք ստանում, ընդունեիք գալիս էր, իրենց շրջանառությունը նույնն էր, հարկերը մուծում էին էդ ավելի փոքր թվով փաստաթուղթ տալու արդյունքում: Հիմա, երբ ամբողջապես այդ փաստաթուղթը տալիս են, ուրեմն, շրջանառությունը մնացել է նույնը, հարկերը մեծացել են: Այսինքն՝ ինքը միշտ՝ թուղթ կա, թուղթ չկա. շրջանառությունը նույն է, բայց հենց որ ամբողջ թուղթն է ստանում, որովհետեւ ինքը չի կարա ՀԴՄ չխփի, որովհետեւ էդ ապրանքն առանց փաստաթղթի... թուղթը կմնա պահեստում, բայց ապրանքն ինքը կիրացնի: Էս պարագայում ես կարծում եմ, պրն վարչապետ, մենք պետք է շուտափույթ, քանի որ փոքր, միջին բիզնեսի մեծ մասը, այնուամենայնիվ, սոցիալական բնույթ է կրում, էնպիսի բիզնեսի տեսակներ կան, որ 300 դոլար, 500 դոլար, 700 դոլար, դա ես չեմ համարում, որ բիզնես է, դա ուղղակի գոյություն պահպանելու բիզնեսի տեսակ է, որը, գիտեք ինչ, կարող ենք ասել, որ էս բիզնեսմենի իրա ռիսկերը… Հայաստանում էն պայմանները չեն եղել, որ 30-ից, 35 տարեկանից հետո մարդիկ գնացել են տոտալ վերապատրաստման ճանապարհով, այսինքն՝ փոքրից անցնի միջին, միջինից՝ խոշոր, շատ բարդ ա եղել: Հիմա, մենք նոր քաղաքական մոդել ստեղծելով՝ պետք է ազատականացնենք դաշտը, որ մարդը հավատա, որ ինքը կարող է էդ բիզնեսում հաջողություն ունենամ, եթե գիտելիք եւ ռիսկի գնալու կարողություն ունենա, բայց որպեսզի ռիսկի գնալու կարողություն ունենա, ինքը պիտի իմանա՝ ի՞նչ միջավայր է: Եթե էս միջավայրը, չգիտեմ, ոնց որ մարդու հիվանդությունները, թե ի՞նչ ռիսկեր կան, ինքը ո՞նց է գնալու էդ բիզնեսը կազմակերպելու: Մենք պետք է բոլորի համար ստերիլ, համահարթ՝ ոնց որ ասվում է, պայմաններ ունենանք, որ ինքը հստակ իմանա՝ իր ռիսկերը սրանք են, ուրեմն՝ մեկ եւ հավասար պայմաններ են: Այսինքն՝ ըտենց բան չկա, որ էն մյուսը, որ մրցակից է, օգտվում է էդ ինչ-որ լազեյկայից, ինչ-որ բանից եւ ինքը կարող է օգտվի եւ իրանից առաջ անցնի: Եթե մենք ներշնչենք, եթե մենք ուղղորդենք բոլոր բիզնեսմեններին, որ իսկապես բոլորի համար հավասար պայմաններ են եւ ներում-բեկում չկա, ոչ մեկը չի կարողանալու...

Հիմա ամենաբարդ հարցը, որ նաեւ մենք խոսեցինք, նաեւ մտահոգվում ենք. չէ՞ որ էս պայմանները զրոյից չեն առաջացել: Արդեն կան էս միջավայրում խաղացողներ, որոնք տարիներով օգտվել են, եթե հիշում եք, ես մի անգամ նախորդ իշխանության մոդելը տվել եմ, այսինքն՝ մարդիկ ստացել են արտոնություններ, եւ էն ժամանակվա պետական կառավարման համակարգը եւ իրավապահ մարմինները սպասարկել են էդ հարաբերությունները, այսինքն՝ դա ընդունված է եղել, ըտենց չի եղել, որ օրենքով է գրած եղել, բայց եթե արտոնյալներ են եւ դրանից բխող մյուս մարդկանց թույլտվություն է տրված եղել, թե ինչ պետք է անել: Ուրեմն, էս մարդիկ արդեն դառել են տնտեսական իշխողներ, անունը դնեմ պայմանական տնտեսության մեջ իշխողներ: Հիմա իշխողները չեն վերացել, էդ մարդիկ ասենք իրենց եւ՛ սեփականությամբ, եւ՛ իրենց հարաբերություններով, եւ՛ իրենց կապիտալներով գոյություն ունեն, ավելին, էս մարդիկ նույնիսկ ինչ-որ տեղ, եթե Հայաստանում կորուստներ էլ ունենան, իրանք խնդիր չունեն, որովհետեւ կապիտալների մի մեծ մասը դուրս է եկել դուրս, որեւէ մեկն էն մտայնությունը չունի, որեւէ ինչ-որ մի չափանիշից բարձր ինվեստոր պահպանվել է Հայաստանում: Հենց սա եղել է պրոբլեմը, որ ներդրումները դուրս են գնացել, մենք չունենք…: Տեսեք, էդ թիվը մենք չենք ասում՝ ինչքան գումարներ են գնացել դուրս, որովհետեւ տեղ չի եղել Հայաստանում դնելու, որովհետեւ ինքը փակել է: Հիմա, էդ փակած մարդիկ՝ դրանք մեր համաքաղաքացիներն են, էստեղ աշխատողներն են, իրանք էլ ըտենց չի, որ իրանք ինչ-որ հատուկ մի հատ մեղք ունեն ու էդ մեղքը վզներին գնում են առաջ, աշխատատեղեր են ստեղծել, պայմաններ է եղել: Իսկ քանիսը-քանիսը չեն դառել տնտեսական իշխողներ, որոնք գնացել են նաեւ քաղաքական ճնշումների, քաղաքական ռիսկերի արդյունքում, եւ մենք ունենք այն, ինչ-որ մենք ունենք: Հիմա մենք, իհարկե, ես կտրուկ դեմ եմ, դուք էլ, կարծում եմ, դեմ եք, որ գնանք սեփականության կուլակաթափման՝ այսպես վերաբաշխման ճանապարհով: Մենք պետք է կարողանանք հարաբերություններն ազատականացնել, էդ պարագայում կարծում եմ՝ պետությունը պիտի ակտիվ մասնակցություն ունենա: Միգուցե մենք շատ լիբերալ տնտեսական կացութաձեւի հետ մի փոքր հակասության մեջ մտնենք, բայց պետությունն ինքը պիտի սկսի մասնակցել. սա՝ մեկ: 2-րդը. ժամանակս չի հերիքում, ուղղակի ասեմ: Ինչ վերաբերում է... դուք խոսեցիք Ամուլսարի լեռնահանքային արդյունաբերության մասին: Ես բազմիցս ասել եմ, նորից կրկնեմ. ի՞նչ ունեինք մենք Խորհրդային միության պիկի ժամանակ. ընդամենը 8 մլն տոննա մետաղական հանքանյութի արդյունահանում: Ինչ ունենք հիմա՝ 40 մլն տոննայից ավելի, սա ֆանտաստիկ բան է, այսինքն՝ ի՞նչ է նշանակում...հիմա բնապահպաններն ասում են՝ էս ի՞նչ բան է, դուք էսքան հանում եք,  պետությանը վնաս եք տալիս: Հավատացնում եմ՝ մետաղների տեսակներ կան, որ 15-20 տարի հետո այլեւս որեւէ պահանջարկ չեն ունենալու, ոնց որ կոբալտը. հիմա չկա: Իսկ ո՞վ է ասելու, որ պղինձը 20 տարի հետո կամ մոլիբդենը, ինչ-որ բանն, անպայման, պահանջարկ ունենալու է: Աշխարհում զարգանում են կոմպոզիցիոն նյութերը, բարձր տեխնոլոգիական... Սրանք ինչ-որ պահից հետո դուրս են գալու, էլ պահանջարկ չեն ունենալու, հիմա ի՞նչ անենք մենք, թվերը կոնկրետ ասում եմ:

Ինչ-որ դուք ասացիք Ալավերդու կոմբինատի արտանետումների մասին. այո, ցանկացած պղնձաձուլական գործարանի վրա, բազմիցս ասել եմ, պետք է լինի ծծմբաթթվի կորզման գործարան, այսինքն՝ ինքը գազերը բաց է թողում՝ պիտի կորզես, դարձնես հեղուկ նյութ կամ ամորֆ մարմին, բայց դա ո՞ւր տանես, դա շատ վտանգավոր բան է: Մենք տեղ չունենք, սա տուպիկ է, այսինքն՝ երկաթուղի չունես, ո՞ւր տանես, միակ ճանապարհն էն է, որ դու դրանից, ընդունենք, պետք է ստանաս գիպս կամ այլ կոմպոնենտ, դրանից էլ՝ գիպսակարտոն,  այսինքն՝ ծավալային բաներ: Պղնձաձուլարանն ընդամենը 500 մլն է պահանջում, եւ թվերը հետեւյալն են. մենք էդ 40 մլն տոննայից արտադրում ենք 420.000 տոննա պղնձի խտանյութ եւ դրանից կարանք արտադրենք 100.000 տոննա մաքուր պղինձ: Հիմա դրեք միջազգային շուկայում մաքուր պղնձի գները եւ դրեք պղնձի խտանյութի գները: Մեր 400, 350 մլն դոլարը տարեկան գալիս է 750, 800 մլն դոլար, այսինքն՝ տեսեք՝ հավելյալ արժեքի արտադրությունն ինչ է: Սա օդ ու ջրի նման, պետք է, մենք քիչ աշխատատեղով կրկնակի 400, 500 մլն դոլար հավելյալ արժեք շատ-շատ է: Հիմա կարծում եմ, որ էն պրոյեկտը, որ չինացիները պետք է անեն մեզ օդ ու ջրի նման պետք է, եւ սա դիվերսիֆիկացիա հաշվին չէ, սա էն շինարարության նման չի: Դուք ճիշտ նշեցիք՝ դա եղել է նաեւ 2000-ականների թվի սկզբին, երբ որ մարդկանց 15-20.000 հազար դոլարանոց բնակարանները՝ Խորհրդային միությունից ծնողներից ժառանգած, դառավ, ասեցինք, շինարարական փուչիկ՝ 80.000, 100.000, 120.000, այո, բայց մարդն էդքան շատ վարկ ստացավ, էդքան կարողունակություն եղավ: Ցավոք սրտի, հետո էդ փողերը գնացին Հայաստանից, եւ որեւէ մեկը չէր ասել, որ շինարարությունը պիտի 30, 40 տարի Հայաստանում զարգանա: Դա ժամանակ շահելու խնդիր է: Մենք հիմա ժամանակ չունենք շահելու, դրա համար, այո, մենք պաշտպանում ենք այս թեզը, որ ո՞րն էր կարեւոր ձեր ելույթի մեսիջը՝ լրիվ անկեղծությունը: Երբ որ դու լրիվ անկեղծությունն ես ասում, լրիվ անկեղծ միջավայրը նկարագրում, հետո պիտի դրա բուժելու մեխանիզմներն անպայմանն անես: Երբ որ մենք նկարագրենք անկեղծությունը, չբուժենք, մարդիկ թեւաթափ կլինեն, այսինքն՝ մարդն ասում է՝ էս իրողության հետ մնացի մեն-մենակ: Պետք է արագ բուժել, եւ դրա համար պետք է քաղաքական կամք: Նորից եմ կրկնում՝ մենք բոլորս մեր եւ՛ անձնական, եւ՛ կուսակցական շահերը ստորադասում ենք այս փուլում նոր որակի խորհրդարան, իսկ դա նշանակու է՝ իշխանություն լինելու գործոնին: Կարո՞ղ եմ ես ասել, որ հիմա մենք լիարժեք խորհրդարանական երկրի խորհրդարան եք. իհարկե, ո՛չ: Առայժմ մնացել է խորհրդարանի կողմից, գործադիր իշխանության վերեւում, ձեր կողմից վերջնական որոշում ընդունելուն, նայելուն, թե վերջնական որոշումը ոնց է: Կստացվի՞, որ կդառնա իրական հակակշիռ եւ բոլորս շահագրգիռ կլինենք քաղաքակիրթ բանավեճի, քաղաքակիրթ հարաբերությունների, մենք կունենանք հաջողություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Մելքումյան: Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ ժամանակը խնայել: Նաիրա Զոհրաբյան:

Ն.ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ես մի քանի դիտարկում եմ ցանկանում, որը բնավ կապ չունի այսօրվա օրակարգի հետ՝ վարչապետի ընտրության, որովհետեւ բոլորիս համար էլ հասկանալի է, որ սա ֆորմալ ընթացակարգ է, որը վստահաբար ավարտվելու է այնպիսի հանգուցալուծմամբ, ինչը հնարավորություն է տալու որոշ ժամանակ հետո խորհրդարանին գնալու ինքնալուծարման:

Դիտարկումներս հետեւյալն են. այո, այսօր հանրային դիսկուրս կա՝ տեղի ունեցածը հեղափոխությո՞ւն է, թե՞ իշխանափոխություն է: Ինձ համար հեղափոխություն է. ինչո՞ւ, որովհետեւ ամենամեծ հեղափոխությունը տեղի ունեցել է՝ մտածելակերպի հեղափոխությունը:

Օրերս Գյումրու դպրոցներից մեկում էի: Շարադրություն էին տվել 5-րդ դասարանի երեխաներին՝ ինչպիսի կերպարն է ձեզ համար ընդօրինակելի: Եթե հիշում եմ տարիներ առաջ՝ նաեւ իմ լրագրող ժամանակ, հիմա չասեմ, թե ինչ կերպար էր բերվում, ինձ ապշեցրեց դպրոցականներից մեկի մոտեցումը. չկոռումպացված պաշտոնյա, որովհետեւ, այո, մեր երկիրը տարիներ շարունակ քանդել է կոռուպցիան: Կոռուպցիան եղել է մեր երկրի սռնին՝ ողնաշարը, քաղաքական կոռուպցիան:

Ես ուղղակի ապշում էի՝ կարդալով էդ հայտարարագրերը, ոչ միայն պաշտոնյաների, այլ իրանց զոքանչների, բաջանաղների, բաջանաղների հետ փոխկապակցված անձանց, թե ինչպես է հնարավոր լինել, օրինակ՝ նախարար, կամ փոխնախարար, կամ վարչության պետ եւ ունենալ աստղաբաշխական ունեցվածք:

Ինձ համար այս հեղափոխության ամենամեծ ձեռքբերումը կոռուպցիայի դեմ պայքարն է, եւ ես ինքս չեմ թաքցնում՝ երկար տարիներ լինելով Եվրոպական ինտեգրման հանձնաժողովի նախագահ, մշտապես հորդորել եմ եվրոպական կառույցներին գումար չտալ այս նախորդ իշխանությանը՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար, որովհետեւ դու դա նշանակում էր, որ դուք տալիս եք գումար գողին, որ ինքը պայքարի իր դեմ: Դա հնարավոր չէ, եւ ընդհանրապես ես էն կարծիքին եմ, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար պետք չեն մեզ դրսից դոնորներ եւ գումարներ, էստեղ ընդամենը մեկ որոշման խնդիր կա: Սա ինձ համար ամենակարեւոր ձեռքբերումներից մեկն է այս հեղափոխության:

Մնացածը ես կարծում եմ, ես համաձայն եմ, որ մենք ունենք այսօր ոչ ստանդարտ քաղաքական իրավիճակ: Հանգուցալուծումը մեկն է՝ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները, որից հետո արդեն մենք պիտի անցնենք հետհեղափոխական փուլից, մենք պիտի անցնեք արդեն կայունացման եւ իսկապես տնտեսական, քաղաքական նոր օրակարգ ձեւավորելու փուլին: Եվ ես վստահ եմ, որ դա անպայմանորեն լինելու է:

Ընտրական օրենսգրքի մասով, որովհետեւ կարծում եմ՝ առիթ չի լինելու մինչեւ երկուշաբթի կրկին անգամ դիմել խորհրդարանին եւ հատկապես՝ այս հատվածին: Գիտեք, ես հասկանում եմ, որ կան եւ կարող են լինել կուսակցական շահեր, ես կարող եմ հասկանալ ցանկացած քաղաքական մոտիվացիա, բայց երբ որ քաղաքական ուժն առաջնորդվում է իռացիոնալ տրամաբանությամբ՝ ընդամենը փորձելով իռացիոնալ քայլեր անել, որի տակ չկա որեւէ տրամաբանություն, այլ կա մանր ներկուսակցական ես չգիտեմ՝ վրիժառություն, թե ընդամենը վերջին անգամ մի վատ բան անելու, ընդամենն ալոգիկ տրամաբանություն, էստեղ ուղղակի որեւէ քաղաքական ցանկացած դիսկուրս ավարտվում է: Հորդորում եմ որպես նախաձեռնողներից մեկը Ընտական օրենսգրքի փաթեթի, որը քննարկվելու է երկուշաբթի արտահերթում, տալ, սատարել այդ փոփոխություններին: Ինչո՞ւ. որովհետեւ մենք ուզում ենք, որ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններն ունենան բացարձակ լեգիտիմություն, որ չի լինելու ընտրակաշառք՝ ես դրանում վստահ եմ, որ չի լինելու վարչական ռեսուրս՝ ես դրանում վստահ եմ, բայց մեզ պետք է ընտրական այնպիսի գործիք, այնպիսի ինստրումենտ՝ ի դեմս նոր Ընտրական օրենսգրքի, որը սահմանելու է հնարավորին ավելի հավասարակշռված ընտրական խաղի կանոններ: Ես ամեն դեպքում կոչ եմ անում սթափ տրամաբանությանը բոլոր էն պատգամավորների, ովքեր չեն առաջնորդվելու, կրկնում եմ, պահի նեղկուսակցական մանր քինախնդրությամբ, գալ երկուշաբթի օրը եւ տալ հնարավորություն, որպեսզի երկուշաբթի եւ երեքշաբթի մենք ավարտենք Ընտրական օրենսգրքի այս քննարկումը:

Եվ մի բան էլ՝ մեկ ձայնի որոշիչ լինելու մասով: Այսօր իմ հարգարժան գործընկերներից մեկը մի դիտարկում էր արել, որ Նաիրա Զոհրաբյանը նախորդ օրն ինձ խաբեց, ասաց՝ արի խորհրդարան քո ձայնը որոշիչ է, արի քվեարկիր, եւ պարզվեց՝ ձայնը որոշիչ չէր: Ես որեւէ մեկին չեմ խաբել, ես մնում եմ այն կարծիքին, որ, այո, յուրաքանչյուր պատգամավորի, յուրաքանչյուր քաղաքացու ձայնը որոշիչ է: Սա է այս հեղափոխության՝ ինձ համար ամենակարեւոր ձեռքբերումը:

«Ծառուկյան» դաշինքը հավատարիմ է, կարծում եմ՝ իմ գործընկերները դեռ էդ մասին կխոսեն, ձեռք բերված բոլոր համաձայնություններին, եւ մենք պաշտպանելու ենք այն համաձայնությունը, որ ձեռք է բերվել: Նիկոլ Փաշինյանի՝ վարչապետի թեկնածուի, առաջադրմանը մենք չենք քվեարկելու, որպեսզի հնարավորություն տանք ճիշտ աշխատի խորհրդարանի ինքնալուծարման մեխանիզմը, եւ մենք գնանք արտահերթ խորհրդարանական ընտրության: Շնորհակալ եմ:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Սերգեյ Բագրատյան: Խնդրեմ, պրն Բագրատյան:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը հրապարակել է հոկտեմբերյան զեկույցը: Այդ զեկույցում բոլոր տնտեսական զարգացումները մեր շրջապատում եւ համաշխարհային տնտեսական զարգացման միտումները վերլուծվել են: Որպեսզի մենք հասկանանք, որ քաղաքական զարգացումների մեր այս ընթացքը ինչպիսի տնտեսական զարգացումների բովով պիտի անցնի, փոքր վերլուծություն պետք է անենք՝ առնվազն տարածաշրջանային երկրների տնտեսությունների զարգացման հետ կապված: Կոնկրետ Հայաստանի դեպքում, եթե մինչեւ ապրիլ նախատեսում էր Արժույթի միջազգային հիմնադրամը 3,4% տնտեսական աճ, հոկտեմբերին վերանայել է եւ նախատեսում է 6% ՀՆԱ-ի աճ, որն իսկապես լուրջ թիվ է, եւ մենք պետք է ողջունենք այս միտումներն այն պարզ պատճառով, որ համաշխարհային տնտեսությունը 2018-19 թվականին նախատեսում է 3,7% աճ: Եթե մեր երկրում 6% տնտեսական աճ է նախատեսվում, դա նշանակում է՝ մենք առաջանցիկ տեմպերով այս պահին կարող ենք հստակ ամրագրել, որ ինչքան էլ, որ հեղափոխությունները տնտեսական անկում են բերում բոլոր երկրներում, մեր դեպքում այս «Թավշյա հեղափոխությունը» այս անկումը դեռեւս չի գրանցել:

Երկրորդ կարեւոր գործոնը, որ կուզենայի նշել՝ նույն 6% ՀՆԱ-ի աճի պայմաններում Հայաստանում կանխատեսվում է 3% գնաճ, այն պայմաններում, այն դեպքում, երբ որ հաջորդ՝ 2019 թվականին, Հայաստանում նախատեսվում է, որ պետք է լինի 4,4% գնաճ, այն պայմաններում, երբ որ տնտեսական աճը հաշվարկվում է 4,8%: Այս թվերն ի՞նչ են ասելու մեզ, մեր հանրությանը եւ մեր երկրի զարգացման տեսլականում ինչպիսի՞ վտանգներ եւ ռիսկեր կան: Ցավոք սրտի, պետք է նշել, որ մինչեւ 2022 թվականին Արժույթի միջազգային հիմնադրամը համաշխարհային տնտեսության անկում է արձանագրում, անկում է ցույց տալիս, եւ սա կարող է նաեւ մեզ համար կարեւոր լինել՝ մեր ուշադրությունը հրավիրելու այն հիմնական ուղղություններում, որտեղ տեղապտույտ կա, եւ որտեղ հնարավոր է՝ իսկապես անկումներ արձանագրվեն: Մասնավորապես՝ հանքարդյունաբերությունը, որ վարչապետը նշեց որպես կարեւոր ճյուղերից մեկը, չի բացառվում, որ մինչեւ 2022 թվականը՝ կապված միջազգային գների հետ, անկումներ գրանցի: Մեր հարեւան Վրաստանի դեպքում՝ 2018 թվականին, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը նախատեսել է 5,5% տնտեսական աճ, իսկ հաջորդ տարի՝ 4,8%: Ամենավատ վիճակում գտնվում է Իրանը: Իրանում կանխատեսվել է՝ 2018 թվականին 1,5% տնտեսական աճ, 2019 թվականին՝ 3,6% տնտեսական անկում: Սա վտանգավոր միտում է այն պարզ պատճառով, որ մեր հարեւանների տնտեսական զարգացումներով խիստ պայմանավորված է Հայաստանի տնտեսության աճը: Ռուսաստանի դեպքում ունենք 2018 թվականին, նախատեսող 1,7% տնտեսական աճ եւ 2019 թվականին՝ 1,9% աճ: Հիմա, այս բոլոր վերլուծությունները մեզ բերում են այն պարզ համոզման. եթե մենք չդիվերսիֆիկացնենք մեր տնտեսությունը, նոր ուղղություններ չմատնանշենք զարգացման՝ որպես գերակա ճյուղեր, մենք կարող ենք նաեւ՝ միջազգային տնտեսական անկման հետ կապված՝ նույնպես ունենալ խնդիրներ առաջիկա տարիներ ընթացքում: Հետեւաբար՝ կարծում եմ, որ պետք է լուրջ տնտեսական ֆորումներ կազմակերպել, հրավիրել միջազգային համարում ունեցող եւ նաեւ տեղում մեր հայտնի տնտեսագետների, փորձել գույքագրել ՀՀ տնտեսական ռեսուսները, այդ թվում նաեւ՝ հանքարդյունաբերության հետ կապված, առավելապես ուշադրություն դարձնել այն հանգամանքի վրա, որ հանքարդյունաբերությունը չպետք է որպես հումք արտահանող ճյուղ, դիտարկել, այլ, անպայման հասնել նրան, որ այդ հումքից պատրաստի արտադրանք ստանալ, դրա հետ միասին ունենալ բազմապիսի եւ բազմապրոֆիլ արտադրությունների շղթա:

Էական նշանակություն ունեն՝, իհարկե, մրցակցային հնարավորությունները, եւ ինչպես վարչապետը նշեց, այո, կա քաղաքական կամք մրցակցային հնարավորություններ եւ հավասար պայմաններ ստեղծել բոլոր գործարարների միջեւ: Սա շատ կարեւոր փաստ է: Պրն վարչապետը նշել էր նաեւ հետեւյալ հանգամանքը, որ կարեւորագույն գործընթացը, որ Կառավարությունը ձեռնարկել է, դա կոռուպցիայի ոչնչացումն է, վերացումն է եւ երկրորդ կարեւոր հանգամանքը՝ դա արդարադատության կայացումն է: Բայց՝ ճիշտն ասած, այստեղ ես մի փոքր մտահոգություն ունեմ՝ այն պարզ պատճառով, որ արդարադատության համակարգը՝ իր ողջ կազմով, գործում է ամբողջովին նախկին տրամաբանության շրջանակներում: Եվ այս պահին իշխանությունն ունենալով իրական իշխանություն միայն գործադիր մարմնում՝ չունի իշխանություն խորհրդարանում եւ դատական համակարգում: Եթե մենք պայմանականորեն, եւ աշխարհն ընդունել է, որ գոյություն ունեն իշխանության երեք տարանջատված ճյուղեր, այն է ՝ գործադիր իշխանությունը, օրենսդիր իշխանությունը եւ դատական իշխանությունը, ներկայումս գործող իշխանությունն առնվազն երկու կարեւորագույն ճյուղերում չունի իշխանություն: Հասկանալի է, որ խորհրդարանի արտահերթ ընտրությունները խնդիրը կմեղմեն եւ որոշակի կկայունացնեն, բայց դատական համակարգի բարեփոխումները պետք է առաջանցիկ տեմպերով գնան՝ իմ կարծիքով, որովհետեւ տնտեսության զարգացման կարեւորագույն բաղադրիչն արդար դատական համակարգ ունենալն է: Բայց հետեւելով այս ընթացքում գործող դատական տարբեր որոշումների, վճիռների վերլուծությանը՝ պարզ է դառնում, որ դատական իշխանությունը գործում է կաշկանդված, եւ այն ցուցումը եւ այն հրահանգը, որ ստացվել է գործադիր մարմնից, այն է՝ բացարձակ ազատ գնալ արդարադատության իրականացմանը, իրականության մեջ դեռեւս տեղ չի հասել: Եվ արդարադատությունն իրականացվում է առայժմ որոշակի մեսիջների ուղղությամբ, ոչ թե հենվելով օրենքների գերակայության վրա, այլ հենվելով որոշակի շահերի բաղդատման վրա: Այստեղ մենք լուրջ խնդիրներ ունենք եւ օր առաջ պետք է անդրադառնալ դրան, եթե մենք այս պահին տնտեսական զարգացման տեսլական ենք ուղեգծում, պետք է զուգահեռ բոլոր գործոններն աշխատեն այդ ուղղությամբ, մասնավորապես՝ կոռուպցիայի բացառումը եւ արդարադատության կայացումը: Շատ դժվար է, երբ որ տարիներ շարունակ արդարադատությունն իրականացվել է մեզ հայտնի մեթոդներով, եւ այդ նույն մարդիկ այսօր միանգամից, մեկ գիշերվա մեջ որոշեն, որ այլեւս կոռուպցիոն սխեմաներն ավարտվում են, որ այլեւս շահերի դաշտում չպետք է աշխատել: Վստահ եմ, որ մենք խնդիրներ ունենք արդարադատության ոլորտում, եւ կարծում եմ, որ առնվազն նոր խորհրդարան ընտրելուց հետո պետք է արագ առաջին հերթին անդրադառնալ արդարադատության համակարգին: Այստեղ գործերը կարգի բերելուց հետո մենք կարող ենք ազատ շունչ քաշել եւ վստահ լինել, որ առաջիկա հինգ տարվա համար հստակ կձեւակերպեն տնտեսական զարգացման տեսլականները, ուղղությունները, եւ այն բոլոր քաղաքական ուժերը եւ գործիչները, որոնք ցանկություն ունեն իսկապես Կառավարության զարգացմանը նպաստել եւ անկեղծ են իրենց ձգտումների մեջ, բոլոր ուժերը կներդնեն, որպեսզի մեր պետականությունը դառնա կայունացնող գործոն տարածաշրջանում: Եվ առավել, քան վստահ եմ, որ մենք՝ ՀՀ-ում, ունենք բավարար տնտեսական միտք, ունենք բավարար երազանք՝ հզոր պետականություն ունենալ: Ուղղակի, անհրաժեշտ է, որ այլեւս ջրբաժաններ չլինեն եւ բարիկադներ չլինեն հասարակության տարբեր հատվածների միջեւ, իսկ դրա համար անհրաժեշտ է այս տեսլականը ձեւակերպել առավել հստակ, եւ բոլոր այն քաղաքական ուժերը, որոնք պատրաստ են այդ տեսլականով առաջ շարժվել, պետք է մեկտեղեն եւ համադրեն իրենց ջանքերը:

Հասարակության մեջ՝ առավելապես ՀՀ-ում, թշնամիներ փնտրելը կարծում եմ՝ այլեւս պետք է ավարտված փուլ համարել եւ պետք է գնալ կառուցողական ճանապարհով, պետք է տեսնել այն հիմքերը եւ տեսնել այն բոլոր ներուժը, որ Հանրապետությունում կա, մեկտեղել, համադրել ջանքերը, եւ ստանալ այն հզորագույն երազանքը, որ իսկապես 30 տարի է՝ մեր բոլորի հոգում կա, եւ մեր սրտերում փայփայում ենք: Վստահ եմ, որ մենք այն ներուժը, որ պահանջվում է այդ տեսլականն իրականացնելու համար ունենք ՀՀ-ում, եւ մեր միջազգային գործընկերները նույնպես կօգնեն, որպեսզի ի վերջո իրագործվի հայկական երազանքը: Շնորհակալություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Խոսրով Հարությունյան: Պրն Հարությունյան, խնդրեմ:

Խ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ճիշտն ասած, մինչ ձեր ելույթը, պրն վարչապետ, անընդհատ մտածում էի, որ արդյո՞ք մենք շատ տառացիորեն չփորձեցինք մեկնաբանել Սահմանադրությունը, եւ կարծում եմ, որ նույնիսկ այս ամենի կարիքը չկա. մինչ ձեր ելույթը: Թեպետ հիմա ես մտածում եմ՝ մեկ շաբաթ հետո նորի՞ց պետք է ելույթ ունենաք, չգիտեմ, էստեղ, համաձայնվեք, ինչ-որ բան կա, բայց կարող եմ հիմա մի բան փաստել, որ ձեր ելույթը շատ օգտակար էր՝ ըստ իս, առաջիկա քաղաքական զարգացումների առումով: Ընդունելով շատուշատ դրույթներ, այդուհանդերձ, թույլ տվեք ներկայացնել որոշ մեկնաբանություններ եւ միգուցե նույնիսկ ընկալումներ:

Առաջինը. ես այն քաղաքական գործիչներից եմ, որն այս պահին էլ գտնում է, որ մեզ մոտ դեռեւս հեղափոխություն չի եղել: Եղել է անցնցում, խաղաղ իշխանափոխություն, բայց իշխանափոխություն՝ հեղափոխական փոփոխություններ իրականացնելու նպատակով: Ես համաձայն եմ, որ հեղափոխություն, դա նախ եւ առաջ, նշանակում է մեզ մոտ այստեղ մտածողության արմատական ինչ-որ փոփոխություններ: Այսօր դեռեւս ասել, որ դա համատարած է, համաձայնվեք՝ դեռ վաղ է, եւ դա պարտավորեցնող է, պարտավորեցնող է բոլոր քաղաքական մասնակիցների, քաղաքական պրոցեսի բոլոր մասնակիցների եւ առաջի հերթին՝ անկասկած, իշխանության կամ ազդեցիկ քաղաքական ուժի համար:

Երկրորդը. բայց, այդուհանդերձ, ես նաեւ այն քաղաքական գործիչներից եմ, որը գտել է եւ հիմա էլ է գտնում, ժամանակին էլ բարձրաձայնել եմ, որ ապրիլ-մայիս ամիսների քաղաքացիական այդ պոռթկումը, ըստ էության, մի նոր, լուրջ մարտահրավեր է ձեւավորում երկրի տնտեսության՝ եւ ոչ միայն տնտեսության, երկրի ընդհանուր զարգացման համար: Այն է՝ փորձել այդ քաղաքացիական, այդ լուրջ էներգետիկան վերածել քաղաքական լուրջ կապիտալի: Եթե մեզ հաջողի այդ էներգետիկան կապիտալիզացնել, ապա կարող ենք առանց վարանելու պնդել, որ կստեղծվեն ինստիտուցիոնալ նախադրյալներ՝ ըստ իս, մեր Հանրապետությունը զարգացման իր սպիրալի հաջորդ գալարին, ավելի բարձր գալարին բարձրացնելու համար, եւ իմ պատկերացմամբ այն ընտրությունները, որի մասին մենք խոսում ենք, արտահերթ ընտրություններ, վերանանք, թե ե՞րբ ենք դա անցկացնում՝ արտահերթ ընտրություններ, այս ամենից հետո ունենք մեկ պատմական առաքելություն՝ փորձել նպաստել այդ կապիտալիզացիային, այդ ամեն քաղաքացիական այս բոլոր նախաձեռնությունները քաղաքական կապիտալի վերածելուն, եւ դրա համար, կրկնում եմ՝ ըստ իս, առաջիկա արտահերթ ընտրություններն ունեն բացառիկ, միգուցե նույնիսկ պատմական, նշանակություն: Սրանով էր պայմանավորված, եւ ես կարծում եմ՝ այդպես է ընկալվել կամ գոնե էդպես պետք է ընկալվեր նաեւ հանրապետական կուսակցության, մասնավորապես, նրա ֆրակցիայի մոտեցումն առաջիկա ընտրություններին: Ես՝ անկասկած, պրն վարչապետ, պետք է համաձայնվեմ ձեր այն մտքի հետ, որովհետեւ դա շատ կարեւոր եմ համարում, որ առաջիկա այս խնդիրը լուծելու համար 2 հարց ունենք: Առաջին. որ առաջիկա ընտրությունները լինեն խիստ մրցակցային, քաղաքական՝ բառացիորեն, որոնք իրենց հերթին կդառնան երաշխիք՝ որակյալ իշխանություն ձեւավորելու համար, ընդ որում՝ որակյալ իշխանություն ասելով ես ի նկատի չունեմ միայն քաղաքական մեծամասնությունը կամ Կառավարությունը, ես ի նկատի ունեմ բոլոր այն մասնակիցներին, որոնք մասնակցություն ունեն քաղաքական որոշումների կայացման գործում, նախապատրաստման, կայացման գործում, այդ թվում նաեւ՝ ընդդիմության: Եվ այդ առումով՝ ըստ իս, այ էդ իրական մրցակցային քաղաքական միջավայր ձեւավորելու համար շատ կարեւոր է, որ մենք զերծ մնանք, դուք ասում եք՝ բարիկադները քանդել, ընդունում եմ՝ եկեք քանդենք, բայց զերծ մնանք քաղաքական մասնակիցներին պիտակավորելու գայթակղությունից: Շատ էական եմ սա համարում: Մենք տեսնում ենք վերջին շրջանում հատկապես, այ, տեսեք, օրերս՝ Ընտրական օրենսգրքի հետ կապված, զարգացումները: Այսօր մի կեղծ թեզ է հնչեցվում, որ հանրապետական կուսակցությունն ունի ԱԺ-ում մեծամասնություն՝ քաղաքական մեծամասնություն եւ, ըստ էության, նրա մասնակցությամբ կամ չմասնակցությամբ է պայմանավորված այս կամ այն որոշումների քաղաքական որոշումների կամ օրենքների ընդունումը: Քաղաքական մեծամասնություն ԱԺ-ում Հանրապետականը չունի վաղուց, այո, մեծ կուսակցությունն է, մեծ ֆրակցիան է, բայց ոչ քաղաքական մեծամասնություն: Ավելին՝ այն բոլոր քաղաքական ուժերը, որոնք, ըստ էության, հայտարարել են սատարելու Կառավարությանը, մասնավորապես՝ ձեզ, այսօր ԱԺ-ում այնքան մասնակցություն եւ ներկայություն ունեն, որ կարող են մտցնել ցանկացած օրենք, այդ թվում նաեւ՝ սահմանադրական օրենք: Մինչդեռ «Հանրապետական» ֆրակցիայի դերակատարումը կամ վերաբերմունքն առաջիկա ընտրություններին, ես արդեն մեկնաբանեցի, պայմանավորված էր նախ եւ առաջ նրանով, որ առավելագույնս նպաստավոր պայմաններ ստեղծենք այս էմոցիոնալ ֆոնը հանդարտեցնելու նախապատրաստվելուն եւ փորձելու նախադրյալներ ստեղծել որակյալ ապագա, որակյալ թե՛ խորհրդարան, եւ թե՛, ուրեմն, ինչո՞ւ չ՝է նաեւ ընդդիմություն ձեւավորելու համար: Ավելին, կարծում եմ՝ դուք ինձ հետ կհամաձայնվեք եւ ներկա գտնվողները՝ բոլորը, որ այսօրվա դրությամբ, երբ որ ասում ենք՝ իշխանությունների տարանջատում եւ հակակշռում, որով պայմանավորված է, մեծ իմաստով նաեւ իշխանության որակը, ոչ այնքան նշանակում է գործադիրի եւ օրենսդիրի փոխհարաբերությունները, որքան՝ խորհրդարանում քաղաքական մեծամասնության եւ փոքրամասնության փոխհարաբերությունները: Եվ ես խորապես համոզված եմ, որ որքան այդ փոքրամասնությունը լինի փորձառու, հմուտ, այնքան, ըստ էության, Կառավարության համար օգտակար է, որպեսզի նա անընդհատ զգա, եւ դուք ձեր խոսքում այդ մասին ասացիք, որպեսզի նա չշեղվի իր ճանապարհից: Իմ պատկերացմամբ, ի դեպ ես հանրապետական կուսակցության անդամ չեմ, եւ կարծում եմ՝ հանրապետական կուսակցության փաստաբանի դերն էլ չեմ կատարում: Ես՝ որպես քաղաքական գործիչ եւ փորձառություն ունեցող մարդ, փորձում եմ ներկայացնել իմ ընկալումները:

Իմ պատկերացմամբ այսօր գործող քաղաքական բոլոր ուժերի մեջ, այո, ընդդիմադիր լինելու եւ ընդ որում՝ որակյալ, ընդ որում՝ կոնստրուկտիվ ընդդիմադիր լինելու մեծագույն հնարավորություն, փաստացի պոտենցիալ ունի հենց հանրապետական կուսակցությունը: Սա չի նշանակում՝ եկեք նպաստենք, որ հանրապետական ... ոչ խոսքը գնում է՝ եկեք զերծ մնանք հավելյալ պիտակավորումներից: Որեւէ քննադատություն իշխանության հանդեպ կամ Կառավարության հանդեպ իսկույն որակվում է կոնտր-, հակահեղափոխականություն: Սա լավ տեղ չի տանում մեզ բոլորիս: Եվ ես կարծում եմ, որ եկեք բարիկադները քանդենք, եկեք իրոք լինենք լոյալ, մեկս մեկին լսենք՝ չհամաձայնելով, բայց ընդունելով, որ որեւէ մեկն իր կարծիքը հայտնելու բացառիկ իրավունք ունի: Եթե մենք ամեն ինչ ձեւավորենք այս հենքի վրա, ես կարծում եմ՝ դա կարող է բերել բոլորիս հաջողություն՝ անկախ նրանից, թե վաղն ով կհայտնվի խորհրդարանում, անկախ նրանից, թե ովքեր կհայտնվեն խորհրդարանում:

Ուստի, ես համոզված եմ, որ այդ միջավայրը՝ նախընտրական մրցապայքարի՝ քաղաքական մրցապայքարի, առողջ միջավայր ստեղծելն ունի բացառիկ կարեւոր նշանակություն: Այս պատմական իրադարձությունը կարողանանք ավելի արդյունավետ հաղթահարել, ես այդ կարծիքին եմ: Եվ պարագաների բերումով այդ միջավայրի ձեւավորման հիմնական, էսպես ասենք, հնարավորությունները գտնվում են Կառավարության, ձեր, ձեռքում եւ, իհարկե, մեր մնացած գործընկերների ձեռքում:

Հիմա՝ մեկ, երկու խոսք տնտեսության կամ տնտեսական քաղաքականության մասին: Անշուշտ, տնտեսական քաղաքականության հիմքում պետք է դրված լինի շատ պարզ մի թեզ: Դուք անվանում եք դա ներառական տնտեսական համակարգ, ես ավելի պարզ ասեմ. յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի հետապնդել նույն տնտեսական նպատակը, ինչ-որ մեկ ուրիշը: Սա պետք է լինի աներկբա տնտեսական համակարգի ձեւավորման հենքը, բայց կհամաձայնվեք, հավանաբար, որ մեր պարագայում, այն էլ կարճաժամկետ կամ միջին ժամկետ հատվածում, միայն այս կոնցեպտով, առաջնորդվելը բավարար չէ: Մեզ պետք է ձեւավորել մրցունակ ազգային տնտեսություն: Այսինքն՝ մենք պետք է ունենաք արտաքին շուկաներում մրցունակ ապրանք հանելու, մրցունակ ծառայություններ արտահանելու լրջագույն հնարավորություն: Այդպիսի հնարավորություններ, ցավոք սրտի, մեր հանրային, մեր ազգային կապիտալը ձեւավորելու դեռեւս փորձառություն չունի, եւ այդ հնարավորությունների ձեւավորման միակ ճանապարհը օտարերկրյա բարձր տեխնոլոգիական որակյալ արտադրական տարողություններ, հետեւաբար՝ ներդրումներ ներգրավելն է: Այս ուղղությամբ բազմաթիվ քայլեր են կատարվում, բայց ինձ համար շատ մտահոգիչ է, եւ կարծում եմ՝ կհասկանաք ինձ, շատ մտահոգիչ է հետեւյալը. տնտեսական դիվանագիտությունը, ըստ էության, դուրս է մղված քաղաքական օրակարգից: Մեր բոլոր դիվանագիտական ողջ կորպուսն այսօր ուղղակի դուրս է մղված ներդրումներ ներգրավելու կամ ներդրողներ բերելու գործընթացից: Ցավոք սրտի, նախկին իշխանության մեջ կար էդ փորձը, առաջին փորձերը կատարվում էին, նույնիսկ հայեցակարգային մոտեցումներ եղան… ես ավարտում եմ, բայց ես կարծում եմ՝ մեզ համար մեծ շռայլություն կլինի, պրն վարչապետ, այդ դիվանագիտական հզոր պոտենցիալը չօգտագործել եւ չդնել շրջանառության մեջ: Սա կարծում եմ՝ ներդրումներ ներգրավելու միգուցե ոչ բավարար, բայց շատ անհրաժեշտ նախապայմանն է: Շնորհակալ եմ:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Հարությունյան: Վահե Էնֆիաջյան: Խնդրեմ, պրն Էնֆիաջյան:

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, պրն Փաշինյան, անշուշտ տարբեր կարծիքներ դուք լսեցիք եւ, վստահաբար, ամենատարբեր գովասանքի խոսքեր կարող եք դուք լսել, ինչ-որ տեղ կարելի է նաեւ համարել` քծնանքի խոսքեր կարող եք լսել, բայց կարծում եմ, որ յուրաքանչյուրի համար իշխանության ներսից, կողքից, դրսից, ընդդիմադիր կողմնորոշում, դիրքորոշում ունեցող անձանց կողմից նաեւ բացերի եւ խնդիրների մասին խոսելու ունակությունն է շատ կարեւոր, եւ կարծում եմ՝ այս ամեն ինչից խոսելով `մենք մեկ անգամ եւս ամրապնդում ենք այն կամային մեր սկզբունքները, որ մենք խնդիրները տեսնում ենք եւ այդ խնդիրները, ունենք հստակ տեսլական, ինչպես է հնարավոր լուծել: Մասնավորապես՝ դուք անդրադարձաք շատ կարեւորագույն մի քանի հարցերի, որոնք մեզանից յուրաքանչյուրին են հուզում, ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու են հուզում, հայ մարդուն են հուզում՝ դատական համակարգի անկախության հետ կապված, արտաքին վեկտորում ինչպիսի քաղաքականություն պետք է վարենք եւ պետք է առանձնացնենք նաեւ Արցախի Հանրապետության հետագա  գործողության եւ խնդրի լուծման ձեր տեսլականը եւ Կառավարության մոտեցումները:

Կադրային ներուժի հետ կապված խնդիրները, որոնք շատ կարեւոր են, եւ մեր ժողովուրդը հստակ մեսիջներ է ուղարկում այս խնդիրների հետ կապված: Տնտեսության մասով. բազմաթիվ անգամներ առիթ ենք ունեցել նաեւ խորհրդարանական դիվանագիտության առումով Հայաստանի Հանրապետություն-Իրանի Իսլամական Հանրապետություն հնարավոր տնտեսական միջանցք ձեւավորելու հիմնախնդիրը, Հայաստան-Վրաստան նոր հնարավոր տնտեսական միջանցքի եւ դրա նախադրյալները ընդլայնելու քաղաքականություն վարելը: Եվ ի վերջո, պրն Փաշինյան, տեղին եմ համարում նաեւ բարձրաձայնել այն դժվար կացության մեջ հայտնված մեր երկրի շուրջ 1 մլն աղքատների մասին, որոնք որ, այո, նախկին տարիների ընթացքում այդ սոցիալական շերտը հստակ իր տեղը՝ վատ առումով, գտել է մեր իրականության մեջ, բայց խնդրի լուծումը քայլ առ քայլ ինչ ձեւով ենք տեսնում:

Հայաստանը հասցրել է այս տարիների ընթացքում շուրջ 7 մլրդ արտաքին պարտք կուտակել: Ովքե՞ր են պատասխան տալու՝ այս վատ փաստի  հետ կապված, ո՞նց ենք այս խնդիրը լուծելու, հետագա աշխատատեղեր ձեւավորելու, ներդրումներ հնարավոր իրականացնելու: Այս խնդիրների հետ կապված մեր տեսլականը շատ հստակ է: Այո, յուրաքանչյուր գործով պետք է զբաղվեն այն անձինք, այն քաղաքական ուժերը, ովքեր հստակ ծրագրեր ունեն, ովքեր մոտեցումներ ունեն, կապեր ունեն եւ հնարավորություն ունեն այս խնդիրները լուծելու: Ինչի՞ համար ես հարցի տեսքով, այս խնդիրներին չանդրադարձա, որովհետեւ սա մտքերի փոխանակման ֆորմատ է, եւ գիտեմ, որ դրանք հարցեր են, որոնք որ եւս ձեզ համար օրակարգային հարցեր են, եւ ձեր ամփոփիչ ելույթում կցանկանայի, որպեսզի դուք եւս ամփոփեիք այս խնդիրները, որոնք մեր երկրի համար չափազանց կարեւոր են, մեր երկրի քաղաքացիների համար չափազանց կարեւոր են: Շնորհակալություն, ուշադրության համար:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Էնֆիաջյան: Արարատ Զուրաբյան: Խնդրեմ, պրն Զուրաբյան:

Ա.ԶՈՒՐԱԲՅԱՆ

-Մեծարգո վարչապետ, հարգարժան ԱԺ նախագահ, սիրելի գործընկերներ, ես կուզենայի բարձրացնել մի թեմա, որովհետեւ հիմա մենք, ճիշտ է, վարչապետի չընտրության խնդիրն ենք լուծում այս պահին, որովհետեւ պետք է էդ ընթացակարգն անցնենք, բայց ընդհանրապես, քանի որ քաղաքական համակարգին է վերաբերում այսօրվա մեր օրակարգը, ես կուզենայի մի քանի խոսքով անդրադարձ կատարել այն իրողությանը, որը մենք ունենք ու որին սովորաբար ուշադրություն չենք դարձնում:

Տեսեք, անհիշելի ժամանակներում, երբ որ Հայոց համազգային շարժում կուսակցությունն էր դեռեւս ԱԺ-ում մեծամասնություն կազմում, այդ ժամանակահատվածից սկսած մեկ կարեւորագույն բան կար «Կուսակցությունների մասին» օրենքում, որ քաղաքական ուժերը ստանում են ֆինանսավորում պետության կողմից, եւ այդտեղ սահմանված գումար կար, եթե չեմ սխալվում՝ այն 100 մլն դրամի սահմաններում էր: Ամեն ինչ Հայաստանում փոխվել է, կարելի է ասել ամեն ինչ, բացի՝ սրանից: Ընդհանրապես մեր քաղաքական համակարգի անկատարության լիարժեք խնդիրներից մեկը ու պրոբլեմներից մեկն այն է, որ քաղաքական ուժերը, քաղաքական այրերը, քաղաքականությամբ զբաղվող քաղաքական թիմերը սովորաբար ունեն լրջագույն ֆինանսավորման խնդիր եւ չեն կարողանում իրականացնել իրենց գործունեությունը, որովհետեւ քաղաքական ուժերը հնարավորություն չեն ունենում տարրական խնդիրներ, որոնք անհրաժեշտ են գործիքակազմ ունենալու համար, քաղաքական գործունեություն ծավալելու համար, իրականացնել: Ես կոչ կանեմ իմ բոլոր գործընկերներին չտրվել այս հարցում պոպուլիզմի ու չասել, որ միջոցները սուղ են: Հավատացած եղեք, որ այդ 100 մլն դրամը շատ ճիշտ կլինի հենց մեր պետության համար դարձնել, ենթադրենք, 1 մլրդ դրամ, եւ դրա բաշխումն էլ ոչ թե իրականացնել այսպես, որ առավելագույն ձայն ստացած քաղաքական ուժն է ստանում այդ գումարից առավելագույն չափաբաժինը, այլ ենթադրենք 2% կամ 1% հաղթահարած քաղաքական ուժերը, համամասնորեն բոլորին հավասարապես բաշխվում է այն գումարը, որը սահմանում է, ասենք, պետությունը, եւ քաղաքական ուժերին հնարավորություն է դրանով ստեղծվում իրականում քաղաքական գործունեությամբ զբաղվել եւ ման չգալ ֆինանսավորում այլ վայրերում: Ես կարծում եմ, որ սա շատ կարեւոր է:

Երկրորդ հարցը, որի վրա կուզենայի ուշադրություն դարձնել, դա այն է, որ մենք, ուրեմն, բոլորս հակված ենք, որպեսզի ապրենք մի երկրում, որտեղ արդարությունը կաղ չէ, ծեծված չէ, եւ նախադրյալները դրա համար ամբողջությամբ առկա են, որովհետեւ իշխանության է եկել մի ստվար զանգված, քաղաքական թիմ՝ ոչ մեծ փորձություն ունեցող քաղաքական թիմ, բայց, ասենք, ղեկավարով, որն որ այդ ամբողջ ճանապարհը անցել է, եւ ուստի հակվածությունը կա, ասենք, արդար ու նորմալ ճանապարհով Հայաստանը զարգացնել: Սակայն ես, քանի որ ասում են՝ մի քիչ հին եմ, ասեմ՝ 2088-ից սկսած լավագույն տղերք են եղել իշխանության մեջ, եկել իշխանություն ու փչացել են, որովհետեւ իշխանության մեջ փչանալու հնարավորությունը շատ մեծ է: Մարդիկ, օրինակ՝ գիտեք, ես էն օրն ուշադրություն էի դարձնում, երբ խոսում էինք Ընտրական օրենսգիրքը փոխելու մասին: Ուրեմն, իմ շատ լավ ընկեր Արտակ Զեյնալյանը, երբ հարցը ներկայացնում էր այնպես էր ստացվել, որ հանրապետականներն ընկել էին «Ելք» դաշինքի դրության մեջ եւ ասում էին՝ բայց ճի՞շտ է մեկ օրում այս օրենքը բերել: Եվ ուզում էի հիշել էն բոլոր ժամանակները, երբ որ ինչ-որ հարց էր գալիս «Ելք»-ից, այն կողմից միանգամից արձագանքը հետեւյալն էր. բայց կարելի է սենց կարեւորագույն օրենքը դնել ու արագացված ռեժիմով անել: Ուզում եմ ասել՝ գիտեք ինչ, սրանք առանձին դեպքեր են, որոնք որ կլինեն ու շատ բնական է, որ այսպես մենք գնում ենք, բայց սա պետք է դառնա բացառություն, եւ ոչ թե սովորություն: Աստված մի արասցե, որ մենք էն հին սովորությունները՝ բացասական սովորությունները, որոնք առկա էին Հայաստանում, պահպանենք՝ դա արդարացնելով այս կամ այն խնդրի լուծմամբ: Էլի եմ ասում՝ դրա համար շատ կարեւոր է արագ ընտրություններ անցկացնել, դրա համար էր, որ դեռեւս մայիս ամսին ես ասում էի, որ անմիջապես պետք է ընտրություններ անցկացնել: Ես կարծում եմ, որ մենք որոշակի ժամանակահատված կորցրել ենք, որովհետեւ շատ եւ շատ բան իր տեղն ընկած կլիներ, եթե այս ընտրություններն արդեն կայացած լինեին: Բայց ինչեւէ. հիմա անցկացնելու ենք դեկտեմբերին, շատ լավ է, ու կարծում եմ՝ այդ փուլն էլ կանցնենք, դրանից հետո պետությունը կընկնի իր բնականոն ճանապարհի վրա, եւ ասենք քաղաքական ուժերն էլ իրենց գործունեությունը կծավալեն ու որեւէ մեկը չի ման գա հեղափոխական կամ հակահեղափոխական, որովհետեւ մի բան կա՝ ցանկացած իշխանություն՝ լավագույնը իշխանություններից, պետք է ունենա լուրջ հակակշիռներ: Եթե այս երկրում սովորաբար ամենալուրջ պրոբլեմը եղել է այն ժամանակ, երբ չի կայացել այդ, ուրեմն, համակարգն այնպես, ինչպես որ ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհում է: Պետք չէ, որ պետության ղեկավարը վերահսկի ազնվությունը կամ արդարությունը, պետք է լինեն հակակշիռներ ու զսպումներ, մեխանիզմներ, որոնք տալիս են այդ հնարավորությունը, եւ քաղաքացիական հասարակությունը՝ քաղաքական ուժերի հետ միասին, կարող են այս խնդիրը շատ հստակ եւ շատ հաստատուն ձեւով լուծել:

Ես կառաջարկեմ ընտրություններից հետո, երբ արդեն ամեն ինչ ավարտված կլինի՝ այս հեղափոխական փուլը, որը ողջունելի է, որովհետեւ ողջունելի է ազատագրումն այն կապանքներից, ու ես չեմ ուզում ասել, որ դա հանրապետական կուսակցության կապանքներն էր, ո՛չ, ես կարծում եմ մի բան, որ մենք՝ հասարակությամբ, մեր հասարակությունն ու հանրապետականներն էլ՝ մասնավորապես,     ինչ-որ իներցիայով մի համակարգ էինք կայացրել, որը գնալով ավելի էր խորասուզվել կոնկրետ ճահճի մեջ, ու այդ ճահիճը Հայաստանի զարգացման կոկորդին էր կանգնած, ու մեր երկիրը չի զարգացել այն պատճառով, որովհետեւ այդ պրոցեսն է այդպիսին եղել: Տեսեք, տարական մի բան եմ ասում՝ ասենք, Միացյալ Նահանգներում մեկ անհատ «SpaceX» կազմակերպությունն է հիմնադրում եւ արբանյակ է ուղարկում տիեզերք եւ տաս տարում կարողանում է հասնել մի այնպիսի հաջողության, որ, ասենք, այսօր ռուսական տիեզերական համակարգից առաջ է անցել իր բեռնափոխադրումներով: Այսինքն՝ զսպող ու խանգարող որեւէ հանգամանք աշխարհում չկա: Աշխարհում կա մի բան՝ բարի ցանկության, նպատակների, ծրագրերի ու արդար իրական պայմանների դեպքում զարգանալու, աշխատելու բան: Եկեք նայենք Իսրայել պետությունը 49 թվականին է ստեղծվել, այսօրվա նրա արդյունքները թե նայում ենք, տեսնում ենք, թե ինչ ճանապարհ է անցել այդ ասենք միավորը: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանը պետք է իր համար նոր օրակարգ սահմանի բոլոր ոլորտներում, մասնավորապես առաջինը՝ կրթության, առողջապահության, ընդհանրապես սոցիալական ամբողջական սպեկտորը վերցնի, բայց որեւէ հաջողություն մենք չենք կարող ունենալ, եթե չգտնենք բանալի՝ պետական համակարգը լուրջ ձեւով ֆինանսավորելու: Մեզ անհրաժեշտ են ոչ պոպուլյար քայլեր, անհրաժեշտ է պետական համակարգի բեռնաթափում, մարդկանց կրճատումներ, քայլեր, որոնք ոչ պոպուլյար են լինելու, բայց բերելու են նրան, որ երկու մարդու աշխատավարձ մեկն է ստանալու, չգիտեմ հնարավորինս ավելանալու է ֆինանսավորումը: Մեզ պետք են լինելու քայլեր, որոնց համար իշխանությանը չեն սիրելու, հայհոյելու են, բայց էլի եմ ասում՝ հզոր է այն իշխանությունը, որը պատրաստ է դիմանալ հայհոյանքների, բայց անել քայլեր, որոնք ապագային են միտված ու Հայաստանի համար հնարավորություն է ստեղծելու:

Մինչեւ մենք էդ քայլերին չգնանք, մենք դոփելու ենք տեղում: Ներկայիս քաղաքական թիմը, մի քիչ էլ քննադատեմ, պոպուլիզմի նկատմամբ որոշակի սեր ունի, բայց արդարացված է այդ սերը, որովհետեւ այսօր հեղափոխական ժամանակահատվածն էր, եւ պետությանը՝ միգուցե ինչ-որ պահ հասարակության հետ, էսպես միավորված գնալու համար դա պետք էր, բայց ես կարծում եմ՝ մի պահի դրանից պետք է դուրս գալ եւ առերեսվել այն իրականության հոտ, որում մենք կանք, որովհետեւ Հայաստանի հասարակությունը մի բան է ցանկանում՝ ցանկանում է երջանիկ լինել, երջանիկ ապրել, ցանկանում է ունենալ նորմալ կենցաղ, նորմալ ֆինանսավորում ու նորմալ ապագա: Շնորհակալություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Զուրաբյան: Իհարկե, ավելի լավ կլինի երկու մարդու աշխատավարձը մեկ մարդուն տալու փոխարեն մեկ մարդու աշխատավարձը երկու անգամ բարձրացնել: Սրանով մենք ավարտեցինք մեր ելույթները: Ես ունեմ խմբակցություններից մեկ հայտ, դա՝ «Ծառուկյան» խմբակցության անունից, ձայնը տրվում է Վահե Էնֆիաջյանին: Խնդրեմ, պրն Էնֆիաջյան:

Վ.ԷՆՖԻԱՋՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, հարգելի գործընկերներ, առավելագույնս լակոնիկ կլինեմ իմ խոսքում եւ ուզում եմ ի տեղեկություն բոլորի՝ ասել, որ հավատարիմ մնալով մեր բոլոր պայմանավորվածություններին, հավատարիմ մնալով Գագիկ Ծառուկյանի եւ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից ստորագրված հուշագրի բոլոր դրույթներին, արձանագրելով այն փաստը, որ այս քաղաքական գործընթացը զուտ ֆորմալ բնույթ է կրում՝ «Ծառուկյան» խմբակցությունը չի մասնակցելու քվեարկությանը: Շնորհակալություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես հուսով եմ՝ որոշ պատգամավորներ կմասնակցեն, որ քվեարկություն տեղի ունենա, որովհետեւ մենք հենց հավաքվել ենք, որ քվեարկություն անցկացնենք, եւ քանի որ մտքերի փոխանակությունն ավարտվեց, ես եզրափակիչ ելույթի համար հրավիրում եմ պրն Փաշինյանին: Խնդրեմ, պրն Փաշինյան:

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, հարգելի գործընկերներ: Նախ՝ թույլ տվեք համաձայնվել պրն Հարությունյանի՝ Խոսրով Հարությունյանի այն մտքի հետ, որ այս քննարկումն իրոք օգտակար էր բոլոր դեպքերում, եւ ես փորձեմ մի քանի խնդիրների անդրադառնալ:

Պրն Միքայել Մելքումյանը խոսեց մարզային խանութների մասին, եւ ուզում եմ ասել, որ մենք հիմա Հարկային օրենսգրքի բարեփոխումների փաթեթում, ասել եմ արդեն, էսպիսի գաղափար կա, եւ մենք, անշուշտ, կգնանք մինչեւ վերջ այդ գաղափարի հետեւից, որ միկրոբիզնեսն ընդհանրապես ազատենք հարկերից, այսինքն՝ որեւէ հարկ չվճարեն էդ մարդիկ, ընդ որում էստեղ միայն ըտենց բան չի՝ բարի ցանկությունը չի, անկեղծ պիտի ասեմ, որովհետեւ էդ միկրոբիզնեսի հարկերի հետեւից գնալու համար պետությունը վարչարարության վրա ավելի շատ գումար է ծախսում, այսինքն՝ աշխատող պահելով եւ այլն, եւ այլն, քան էդտեղից հարկ է ստանում, բայց էստեղ եւ ընդհանրապես մեծ գլոբալ խնդիր կա՝ շրջանառության հարկի փիլիսոփայության հետ կապված, որովհետեւ հիմա մասնագետների մի մասն ասում է, որ ընդհանրապես առեւտուրը պետք է բացառենք, առեւտուրը պետք է էդ արտոնություններից եւ նույնիսկ շրջանառության հարկից չօգտվի: Ես դրա հետ համաձայն չեմ, նախապես ասեմ, բայց ուզում եմ մեր հարգելի գործարարներին, նաեւ հազիվ առիթն է՝ օգտագործել էս ամբիոնը, եւ իսկապես էդ պետություն եւ գործարար արտոնության թեման ի վերջո առաջ քաշել: Տեսեք, մենք ի՞նչ ենք ասում, ասում ենք, որ շրջանառության հարկ ունենանք, շեմ սահմանենք, օրինակ՝ 58 մլն կամ 119 մլն, որեւէ շեմ սահմանենք, որ էդ շեմից վերեւ մի կերպ հարկվի, շեմից ներքեւ՝ այլ կերպ հարկվի, որովհետեւ առավել խոցելի գործարար խմբերի համար առավել լավ պայմաններ ստեղծվեն:, Թվում է, թե շատ լավ գաղափար է, մեկ էլ, ենթադրենք, ընկերություն կա, որն ունի 150 մլն դրամի շրջանառություն, ասում է՝ հա՞, որ էսպիսի բան կա, հնարավորություն կա, կիսեմ, շրջանառությունս կիսեմ, մի ԱՁ-ի տեղը 2 ԱՁ բացեմ՝ կեսը նրանով, կեսը նրանով անեմ, հարկ քիչ կվճարեմ: Այսինքն՝ ստացվում է, որ նպատակը, որը դրվում է, արդյունքում չի լուծվում, արդյունքում դաշտն ավելի է խեղաթյուրվում, եւ սա, գիտեք, հիմա ի՞նչ անի պետությունը, ընկնի՞ Կառավարությունը էս բոլորի հետեւից «Մասկի շոու»-նե՞ր, չգիտեմ ինչ, հետո ասեն՝ էստեղ՝ հետապնդում է, էնտեղ՝ հետապնդում չի, էստեղ՝ ճիշտ է, էստեղ՝ սխալ է: Դա չի լուծում հարցը: Մեր կուլտուրան, եթե չփոխվի, որ մարդը չիմանա, որ չի կարելի հարկը… Ումի՞ց ես հարկ թաքցնում: Եթե երկրում մենք պայքարում ենք կոռուպցիայի դեմ, իրականում, եթե երկրի վարչապետը բիզնես չունի, ընտանիքը բիզնես չունի: Էնպես չի, որ մենք մեր իշխանությունն օգտագործում ենք բիզնեսի համար, այսինքն՝ մեր ընդհանուր գումարն է, չէ՞: Ո՞վ ո՞ւմից է գողանում, մի հատ էս բանը մենք կարո՞ղ ենք հասկանալ: Եթե էս խնդիրը մենք չլուծենք, մենք էլի չենք լուծի էդ խնդիրը: Այ, հիմա մարզային, գյուղական խանութներին պետք է ազատել հարկերից, ընդհանրապես ազատել հարկերից: Չնայած էդպիսի գաղափար կա, որ ինչ-որ սիմվոլիկ, ասենք՝ 1000 դրամ, 500 դրամ պետք է թողենք, որ հարկ վճարելու կուլտուրան ուղղակի կենդանի մնա, որ մարդը չմտածի, որ ինքն ընդհանրապես հարկ չի վճարելու: Բայց եթե էս հարկատուի կամ քաղաքացու՝ գործարարի, ներքին կուլտուրայի հեղափոխությունը տեղի չունենա, հեղափոխությունը տեղի չի ունենա: Սա շատ կարեւոր արձանագրում է: Մենք, ի դեպ, նույն տրամաբանությամբ անհատ տաքսի վարորդներին մտածում ենք ընդհանրապես որեւէ վճարից ազատել: Էն բիզնեսը, որ տարեկան մոտավորապես 20 կամ 24 մլն դրամի շրջանառություն ունի, որովհետեւ, այո, մենք պատրաստ  ենք գնալ էդպիսի քայլերի, բայց էս 24 մլն շեմը պահելու համար ՀԴՄ-ներ խփելու վրա պիտի ծայրահեղ խիստ հսկողություն լինի, որ մարդը կարող է տարեկան 100 մլն դրամի շրջանառություն ունենա, տարեկան իրա ՀԴՄ-ներով էնքան խփի, որ վերջում պարզվի 11 մլն դրամ շրջանառություն լինի: Եթե մենք ուզում ենք իրոք գործարար էս փոքր խավին պաշտպանել, ուրեմն, պետք է կոնսեսուս լինի, որ ՀԴՄ չխփելը իրոք հանցագործություն է, հետո չգան ասեն՝ վա՜յ, հետեւեցին, ստուգեցին, տեսան՝ մենք ՀԴՄ չենք խփում, եկան մեզ տուգանեցին: Եթե մենք ուզում ենք անել, դա պիտի մինչեւ վերջ անենք:

Մենք նոր ընդմիջմանը խոսում էինք պրն Բաբլոյանի մոտ, նույն դատական համակարգը, նույն կոռուպցիայի դեմ պայքարը, եթե անում ենք, եկեք մինչեւ վերջ անենք, կիսատ-պռատ բաներ չանենք: Եվ երբ խոսք է գնում Անկախ դատական համակարգի մասին, եւ էսօր մեզ շատ ասում են, ինձ կոնկրետ մեղադրանք՝ ինչո՞ւ չես ձեռդ խփում սեղանին, էսպես անում, էնպես անում. որովհետեւ կա համաշխարհային իրավունքի մեջ մի էդպիսի դրույթ: Այո, 10 մարդու, ենթադրենք, կալանքից ազատ են արձակել, 10 մարդու, էդ տասից 5-ը կամ 6-ը կամ 8-ը կոնյունկտուրայով է, 2-ն արդար է լրիվ: Մեզ համար էս երկու արդար որոշումն ավելի կարեւոր պետք է լինի, քան էն 8 անարդար որոշումը, որովհետեւ կա էսպիսի դրույթ, ասում է՝ ավելի լավ է հանցագործը մնա ազատության մեջ, քան անմեղ մարդը հայտնվի բանտում: Սա է իրավունքի եւ արդարադատության հիմքը, եւ մենք, այո, խորհրդարանական ընտրություններից հետո, ճիշտ եք, պրն Բագրատյան, պետք է էս հարցին անդրադառնանք, բայց էլի եմ ասում՝ մենք պետք է զգույշ լինենք, որ հոնքը սարքելու փոխարեն՝ աչքը չտանք, հանենք: Սա շատ կարեւոր դրույթ է:

Ես ուզում եմ անդրադառնալ պրն Պետրոսյանի առաջ քաշած հարցին՝ «ԼԳՏԲ»-ի ֆորումին: Ես՝ անկեղծ ասած, հանձնարարել եմ, որ ճշտեն, թե դա ի՞նչ միջոցառում է, ո՞վ է կազմակերպում եւ ինչ նպատակով, եւ ասեմ ձեզ. ինձ համար ընտանիքի հայկական մոդելը բարձրագույն արժեք է, բարձրագույն արժեք, որ ես միշտ եմ ասել եւ միշտ կասեմ: Էստեղ որեւէ կասկած չկա, բայց ես ուզում եմ մի դեպք պատմել ձեզ:  Ես վերջերս, որ Փարիզում էի՝ պաշտոնական այցով, սենյակում սուրճ պատվիրեցի: Սուրճ բերեց մի երիտասարդ տղա, մտավ, ասեց՝ վա՜յ, բարեւ ձեզ, պրն վարչապետ: Ասեցի՝ յա՜, հա՞յ ես, Հայաստանի՞ց: Ասեց՝ հա, էսինչ քաղաքից եմ: Հայաստանի մարզկենտրոններից մեկի մասին էր, չեմ ասում անունը, որ տեղի ժողովուրդը չնեղանա, ասի՝ մեզ հատուկ բան է արել: Ասեցի՝ վա՜յ, բա հեղափոխություն է եւ այլն, բա ներգաղթ եւ այլն, բա տենց բաների մասին չես մտածո՞ւմ: Ասեց՝ չէ, հազիվ եմ ես փախել Հայաստանից: Ասեցի՝ ի՞նչ է եղել: Ասեց՝ հիմա ես ըստեղ ապրում եմ ընկերոջս հետ, որը նորից մեր քաղաքից է: Մենք պատկերացրինք չէ՞, սիտուացիան: Ես սա ինչի՞ համար եմ ասում: Ես կարծում եմ, որ մենք էս պրոբլեմատիկան քննարկելիս պետք է բացի մեր վերաբերմունքն արտահայտելը, պետք է հասկանանք՝ սա մեզ համար պրոբլե՞մ է, թե՞ պրոբլեմ չի, եւ սա, եթե մեզ համար պրոբլեմ է, ո՞նց ենք վերաբերվում էդ պրոբլեմին: Իսկ հարցը հետեւյալն է. մենք ընդունո՞ւմ ենք, որ Հայաստանում եւ աշխարհի ցանկացած երկրում կան մարդիկ, ովքեր ունեն ոչ ավանդական սեռական կողմնորոշում: Ընդունո՞ւմ ենք, որ կան էդ մարդիկ: Եթե ընդունում ենք, որ կան, իսկ ընդունել-չընդունելիս ելնելու ենք էն փաստից, որը կա, թե՞ ելնելու ենք մեր ցանկություններից: Եթե կան էդ մարդիկ, մենք ի՞նչ ենք անում էդ մարդկանց, ի՞նչ վերաբերմունք ենք ցույց տալիս: Սովետական միության մեջ պարզ էր ամեն ինչ. Քրեական օրենսգրքում գրված էր հոդված, եթե պարզվում էր, որ մարդն էդպիսին է, տանում էին, բանտ էին նստեցնում: Սա հարցի շատ կոնկրետ լուծում է եւ վերաբերմունք է եւ այլն: Դրանից առաջ կախաղան էին հանում, գնդակահարում էին եւ այլն: Հիմա, էսօր մենք ի՞նչ ենք անում, ես ձեզ անկեղծ ասեմ՝ ինձ համար՝ որպես վարչապետ, եւ մեր Կառավարության համար՝ ինչքան էդ թեման քիչ բարձրանա, էնքան լավ, որովհետեւ դա գլխացավանք է: Հեսա կեսը կասի՝ սրանք բաների պաշտպան են, մյուս կեսը կասի՝ իրավունքների խախտող են, էն մյուս կեսը կասի՝ խարխլում են մեր ավանդական ընտանիքի հիմքերը եւ այլն, եւ այլն, բայց մենք բոլորս՝ ոչ միայն Կառավարությունը, պետք է հասկանանք՝ ինչ ենք անում: Եկեք որոշենք՝ ինչ ենք անում, եկեք որոշենք՝ մենք Քրեական օրենսգրքում հոդվա՞ծ ենք ավելացնում, եկեք որոշենք՝ մենք էդ մարդկանց բոլորին հավաքո՞ւմ ենք՝ Հայաստանից դո՞ւրս ենք անում, եկեք որոշենք՝ մենք իրենց գոյությունը՝ որպես էդպիսին, ընդունո՞ւմ ենք, որ կան էդպիսիք, թե՞ մենք ասում ենք՝ գիտեք ինչ, քարոզչություն մի տարեք՝ էսպես ասած, ձեր համայնքն ընդլայնելու եւ ուրիշներին ներգրավելու եւ չգիտեմ: Սա շատ լուրջ հարց է, որովհետեւ ես մտածում եմ, որ մեր Կառավարությունը դեռ ինչ-որ ձեւով էս հարցից բան կանի, ձեւեր կան՝ կխուսափի: Բայց չգիտեմ 10, թե 20, թե 30 տարի հետո անխուսափելիորեն լինելու է մի կառավարություն, որն առերեսվելու է էս պրոբլեմի հետ, եւ այ էդ օրը էդ կառավարությունը պետք է որոշում կայացնի՝ ինքը տանկերը հանո՞ւմ է, բոլորին տրորո՞ւմ է, գնդակահարո՞ւմ է, թե՞ ինքը ճանաչում է էդ մարդկանց գոյությունը ՀՀ-ում, որը, ասում եմ, ցանկացած պետության մեջ՝ նույնիսկ ամենադիկտատորական, նույնիսկ ամենաավանդապաշտական, նույնիսկ ամենախիստ, որտեղ քարկոծում են, տոկոս կա, ու մենք պետք է սա հաշվի առնենք: Եվ ասում եմ՝ ես դժվար եմ պատկերացնում, որ ես գոնե իմ օրինակով, իմ ընտանիքի օրինակով, էդպես է. ինձ համար ավանդական հայկական ընտանիքից ավելի բարձր արժեք չկա, ես դա միշտ եմ ասել եւ միշտ կասեմ: Բայց ես ուզում եմ ասել՝ իրականում ամեն ինչ էդքան պարզ ու հեշտ չէ, որովհետեւ մենք պետք է իրար հետ որոշումներ կայացնենք, այդ թվում՝ օրենսդրական մակարդակով, եթե պիտի կայացնենք, կամ էլ մենք պիտի էսպես յոլա գնանք, մինչեւ տեսնենք՝ ինչ է լինում:

Հա, քաղաքական մասնակիցներին պիտակավորելու վերաբերյալ: Շատ ճիշտ հարց եք առաջ քաշում, բայց մենք իրոք պետք է պատճառները հասկանանք, թե ինչի մասին է: Եկեք, առաջին օրվանից՝ հեղափոխության առաջին օրվանից, մայիսի 8-ին՝ իմ վարչապետ ընտրվելու հաջորդ օրվանից, մարդիկ կիսասթրեսային վիճակում են, որ եկեք խոստովանենք, ես հիմա չեմ ուզում պիտակավորել, որ կարո՞ղ է ամեն ինչ հետ պտտվի, եւ էս ամեն ինչը նորից վերադառնա ամեն ինչ հնի: Եվ երբ որ լինում են հանրային դրսեւորումներ, որտեղ լինում են քաղաքական գործիչներ՝ ուժեղ, ովքեր բացահայտում են եւ բարձրաձայնում են իրենց էդպիսի մտքերի ընթացքը, լարվածությունը միանգամից հասնում է 100-ի, 1000-ի: Ես վերջին անգամ՝ հոկտեմբերի 2-ին, երբ որ պրն Բաբլոյանի աշխատասենյակում քննարկում էր տեղի ունենում, երբ զրուցում էինք, ասում էինք՝ տեսեք, դուք անընդհատ ասում եք՝ վա՜յ, էսպես պիտակավորման մթնոլորտ է, էս մթնոլորտն է, էդ մթնոլորտը մենակ Կառավարությունը չի կարող լուծել: Բա օգնեք էդ մթնոլորտը, եթե էդպիսի նիստ է տեղի ունենում, եթե էդպիսի քայլեր են տեղի ունենում, մարդիկ վրդովվում են, էմոցիոնալ ֆոնը բարձրանում է, որովհետեւ խնդիրը իմ վարչապետ լինել-չլինելու մեջ չէ, մարդիկ մտածում են՝ հիմի իրենք շարունակելու են երկրում իշխանություն լինե՞լ, թե՞ ոչ: Եկեք հստակ արձանագրենք, որ երկրում չկա քաղաքական ուժ, որն ուզում է վիճարկել, որ ՀՀ-ում իշխանությունն այլեւս պատկանում է ժողովրդին եւ վերջ, եւ դա չի քննարկվելու ընդհանրապես որեւէ մեկի կողմից: Եվ որ էս խնդիրը լուծենք ոչ մի հավելյալ ջանք պետք չի լինելու գործադրել, ամեն ինչ գալու ՝ հասնի բովանդակային... ես սրանում համոզված եմ:

Տնտեսության կառուցվածքի եւ տրամաբանության հետ կապված: Միանշանակ, տեսեք, օրինակ՝ ՀՀ-ում մենաշնորհներն ընդհանրապես ինչո՞ւ իմաստ չունեն, որովհետեւ մենք փոքր շուկա ենք եւ չպիտի մտածենք՝ մեր ներսի շուկան ոնց բաժանել, որ ամեն մեկին ինչ-որ բաժին հասնի: Մենք պիտի մտածենք՝ ինչ անել, որ մեր  տնտեսությունը միտված լինի արտահանմանը, որովհետեւ մեր շուկան սահմանափակ փոքր է, իսկ աշխարհի շուկան, ըստ էության, անսահմանափակ է: Մենք պիտի մտածենք՝ էնպիսի արտադրանք տալու մասին, ոչ թե ուրիշ տեղից բան ներկրելու մասին, որ մի ձեւով էստեղ վաճառենք, էդ էլ պետք է լինի, իհարկե, առանց դրա չի լինի: Մենք պետք է մտածենք՝ ի՞նչ արտադրենք, որ կարողանանք արտահանել, մենք պետք է մտածենք՝ ի՞նչ անել, որ տուրիստների մեծ հոսք գա դեպի Հայաստան, որովհետեւ դա էլ է արտահանում, որովհետեւ տուրիստը գալիս է, մտնում է, ծառայությունից է օգտվում, ապրանք է առնում եւ այլն, գնում: Եվ, հետեւաբար, մեր տնտեսությունը պետք է լինի արտահանմանը միտված. մենք չենք կարող փակվել եւ փակված մեր ներսում ինչ-որ ոլորտներ իրար մեջ բաժանելով ասել՝ վա՜յ, ինչ երջանիկ ենք: Դա ոչ մեկին երջանկություն չի բերի:

Աղքատությունը մեր մեծագույն պրոբլեմն է եւ մեծագույն խնդիրը, բայց էլի եմ ասում՝ աղքատության լուծման, պրոբլեմի լուծման ամենամեծ միջոցն աղքատությունը չխրախուսելն է եւ աշխատանքը խրախուսելն է: Տեսեք՝ ինչքան են խոսում Հայաստանում աշխատատեղերի մասին: Ուր գնում ես, ասում են՝ մի գործ լիներ՝ աշխատենք, որ գործարան էս ընթացքում, գնացել եմ, ասել են՝ թափուր աշխատատեղ ունենք, չենք կարող լրացնել: Դեռեւս էդպիսի ձեռնարկություն չի եղել, որ ես մտնեմ, եւ էդ ձեռնարկության ղեկավարությունը չասի՝ թափուր աշխատատեղ ունենք, չենք կարող… 100, 150, 200, 300: էդպիսի արտադրական ձեռնարկություն ես չեմ հանդիպել, որը չասի, որ ինքն ունի աշխատատեղի, աշխատուժի եւ պորտնյորի պահանջ, բայց մենք քաղաքականություն ենք տարել, մենք աղքատությունը, մենք չաշխատելը խրախուսել ենք, եւ դա ունեցել է, այո, քաղաքական ենթատեքստ, որին ես նախկինում անդրադարձել եմ: Եվ նախկինում գուցե մարդիկ մտածել են, որ հնարավորություն չկա աշխատել, մենք պետք է աշխատելու հնարավորություն ստեղծենք մարդկանց, մենք պետք է մարդկանց ապացուցենք, որ յուրաքանչյուրը կարող է զրոյից, այո, դառնալ, փող աշխատել, հարստանալ եւ պետությունը, մենք, բոլորս ուզում ենք, որ հարուստները շատ լինեն մեր երկրում, մենք չենք ուզում, որ աղքատները շատ լինեն մեր երկրում, եւ դրա համար մարդկանց պետք է քաջալերել: Կամ մենք ո՞նց ենք ուզում ասել՝ ուր գնում ենք, չէ՞, ամենակարեւոր խնդիրը՝ օգնենք՝ էս անենք, օգնենք՝ էն անենք: Մենք պիտի շատ հստակ ուղերձ հղենք, որ, ժողովուրդ ջան, ամեն մարդ ինքն իր վրա պետք է աշխատի: Էս երկրում՝ ժամանակակից աշխարհում, էն մարդը, որ ինքն իր վրա չի աշխատու՝ սկսած լեզուների իմացությունից, սկսած կրթական մակարդակի բարձրացումից, սկսած կրթությունից, սկսած մասնագիտությունից, ինքն ինչո՞վ պիտի օգնի՝ Կառավարությունը: Լավ, մի ամիս 3000 դրամ տվեց, կամ 20.000, կամ լավ 5 ամիս, լավ, 10 ամիս, բա մենք նորմա՞լ ենք համարում, որ մարդը՝ ՀՀ-ում, կարող է ապրել, 15 տարի ինքը մտածի, որ ինքը պետք է նպաստ ստանա ու ապրի: Եվ իր տնից 100 մետր էն կողմ չգնա աշխատի, որպեսզի նպաստից հանկարծ չզրկվի. մենք սա նորմա՞լ ենք համարում: Սա դեգրադացիայի ճանապարհ է: Մենք մարդկանց զրկում ենք հույսից եւ հեռանկարից, մենք մարդկանց դատավճռով ասում ենք՝ դու աղքատ եղիր, քո աղքատ լինելը մեզ ձեռ է տալիս: Եվ, այո, դա կապված է եղել ընտրակաշառքների հետ, որովհետեւ եթե մարդն էդպիսին չլինի, ո՞նց է ընտրակաշառք վերցնելու եւ քվեարկելու, իր ինչի՞ն է պետք լինելու, եթե մարդը 10.000 դրամն իր համար սովորական բան լինի, ինչո՞ւ պետք է ինքն ընտրակաշառք վերցնի, կարո՞ղ եք բացատրել: Եվ հետեւաբար, այո, աղքատության, մեր երկրի, ընդհանրապես, բոլոր խնդիրների լուծման ճանապարհն աշխատանքն է: Եթե որեւէ մեկը մտածում է, որ մենք պիտի դիվանին պառկենք, եւ խնդիրները լուծվեն, չկա էդպիսի բան: Ո՛չ, մենք 12 ժամ պետք է աշխատենք: Պետք է առավոտից իրիկուն՝ սկսած վարչապետից, պատգամավորից, նախարարով, բանվորով, բոլորս պետք է աշխատենք, որովհետեւ, այո, մենք կարող ենք մարդուն օգնել, որ ինքն իր ընտանիքի բարեկեցությունն ապահովի: Հարց. իսկ եթե էդ ընտանիքի անդամները ջանք չեն գործադրում՝ իրենց ընտանիքի բարեկեցությունն ապահովելու, Կառավարությունն ի՞նչ անի, Կառավարությունը գլուխը ո՞ր պատին տա: Բա էդ մարզային գործարանների հարյուրավոր թափուր աշխատատեղերը լրացնող չկա, ո՞նց ենք անելու մենք:

Մենք տնտեսության մասին ենք խոսում: Հաջորդ տարի, եթե էսպես շարունակվի, մեր վերամշակող արտադրությունը պրոբլեմ է ունենալու: Մենք բավարար չափով գյուղմթերք չենք ունենալու, որովհետեւ արտադրական ծավալները մեծացել են, արտահանման ծավալները մեծացել են, եւ էս տարի արդեն սննդամթերք արտադրող ընկերությունները ստիպված են եղել այլ երկրներից գյուղմթերք ներկրել: Ճիշտ է՝ պոմիդորի վատ բերքի հետք է կապված նաեւ, բայց ոչ միայն պոմիդորի, եւ սա պրոբլեմ է, եւ մենք պետք է խրախուսենք մարդկանց, որպեսզի նրանք աշխատեն:

Գաղափար հնչեց, որ մենք պետք է մեր տնտեսական լավագույն ներուժը համախմբենք, որպեսզի գաղափարները գեներացվեն: Այո, մենք մտադիր ենք տնտեսական ֆորում կազմակերպել՝ հայկական տնտեսական ֆորում: Դա, ընդ որում, մտածում ենք կա՛մ Ջերմուկում, կա՛մ Դիլիջանում, կա՛մ Ծաղկաձորում, որը, էսպես ասած, պայմանական անունը դնենք «Հայկական Դավոս», որտեղ հայկական ամբողջ բիզնես տնտեսական եւ քաղաքատնտեսական միտքը կհավաքվի եւ գաղափարներ կգեներացնի եւ կոնկրետ խնդիրներ կլուծի:

Կադրային ներուժի հետ կապված. գիտեք, էս էլ պարզ հարց չէ: Իսկ ո՞վ է ասում, որ բոլորին՝ ում աշխատանքի առաջարկ ես անում, բոլորն ընդունում են, բոլորն ուրախ են կամ նախարար աշխատել կամ որեւէ պետական պաշտոն զբաղեցնել, ո՞վ է ասում: Մարդիկ կան՝ մասնավոր ընկերություններում աշխատում են, տաս, քսան հազար դոլար աշխատավարձ են ստանում, ասում են՝ ինչո՞ւ պիտի կգամ քո 600.000 դրամով աշխատեմ: Հա, պարզ է՝ հեղափոխություն, գաղափար եւ այլն, եւ այլն, բայց հիմա ես իմ կյանքն առաջիկա հինգ տարվա համար պլանավորել եմ էդպես: Եթե հիմա էդպես է փոխվել, էնպես կդասավորեմ, որ հինգ տարի հետո պատրաստ կլինեմ գալ, աշխատել, այսինքն՝ էս կարգի խնդիրներ կան:

Երկու մարդու աշխատավարձի մասին ասացիք, շատ կարեւոր դիտարկում է: Իսկ դուք գիտե՞ք, որ մեր երկրի բյուջետային համակարգում համատարած դեպքեր կան, որ մի հոգու աշխատավարձը ստանում են երեք հոգով, որովհետեւ, այո, ընտրությունների նկատառումով էս մեկն ախպորս տղու ընկերոջ բարեկամն է, էն մեկը՝ էն մեկն է, գործի ընդունենք, որ լավ ըլնի, որ ձայն բերի եւ այլն, եւ այլն, եւ էս պրոբլեմը, օրինակ՝ մենք ունենք, մասնավորապես, դպրոցներում, որ մենք ասում ենք՝ ուսուցչի աշխատավարձն էսքան է, բայց շատ քիչ ուսուցիչ կա, որ էդքան աշխատավարձ է ստանում: Իրականում դրանից պակաս են ստանում, որովհետեւ շատ դեպքերում մի դրույքի վրա մենք գործի ենք ընդունել մի քանի ուսուցիչների, որոնք ոչ մեկն իրանց աշխատանքից գոհ չի, իրանց աշխատավարձից գոհ չի, եւ բնականաբար իրենց աշակերտներն էլ ու ծնողներն էլ իրանց աշխատանքից գոհ չեն: Այո, մենք ունենք էս պրոբլեմը եւ պատրաստվում ենք լուծել, այո, իհարկե, պատրաստվում ենք լուծել:

Բայց ես ձեզ հետ համաձայն չեմ, որ մենք պոպուլիզմի սիրահար ենք: Ո՛չ, ես ձեզ ուզում եմ անկեղծ ասել, մենք ոչ թե պոպուլիզմի սիրահար ենք, ես ուղղակի գիտակցում եմ, որ էս կարգավիճակում հայտնվել եմ բացառապես ժողովրդի վստահության շնորհիվ եւ ասում եմ՝ որ պահին ժողովրդի վստահությունը կորցնեմ, իմ էստեղ լինելը որեւէ իմաստից զուրկ է լինելու: Պարզապես մենք ուզում ենք, որ, այո, մենք կանենք նաեւ՝ այսպես կոչված, ոչ պոպուլյար քայլեր, բայց էդ ոչ պոպուլյար քայլերն անելուց առաջ, մենք կփորձենք հանրությանը բացատրել, համոզել, թե ինչո՞ւ ենք դա անում, եթե էնքան ճիշտ է այդ քայլը, որ մենք ունենք փաստարկ՝ ինքներս մեզ համոզելու, մենք պետք է նաեւ կարողանանք ժողովրդին համոզել: Էն պահին, երբ որ մենք չկարողացանք ժողովրդին համոզել, ուրեմն, մեր անելիքն էս կարգավիճակում ավարտվել է, ուրեմն, մենք պետք է այլ կարգավիճակ փնտրենք եւ մեր անելիքները փոխենք:

Ընդհանուր առմամբ… հա, մայիսին էլ պետք ա անել ընտրություն:  Այո, էդպիսի գաղափար կար, կա էդպիսի գաղափար, եւ ասում եմ՝ դա մեզ ամենաշատն էր ձեռնտու, բայց մենք, այո, ասում էինք, որ պետք է ժամանակ, որպեսզի քաղաքական ուժերը պատրաստվեն, բայց փոխանակ քաղաքական ուժերը, մեր հարգելի մի շարք քաղաքական ուժեր պատրաստվեին, սկսեցին մտածել՝ շատ լավ է էս մեկ տարվա ընթացքում բան անել՝ էսպես ասած, էս ողջ քաղաքական պրոցեսը, եւ էս քաղաքական ուժը փոսը գցել եւ անել հին համակարգի ռեստավրացիա: Եվ դա ս հաջորդ բանն է, հաջորդ՝ ինձ համար, ամենազարմանալի պահն է եւ անկեղծ ասած շատ տխուր պահ է: Ոնց որ ասում եմ՝ ես չեմ հասկանում, որ երկրում հիմա կա պաշտոնյա, որ մտածում է՝ պետք է կաշառք պահանջի եւ ստանա, էնպես էլ ես անընդհատ չեմ հասկանում մեր իրականության մենթալիտետային էդ նրբությունը, որ երբ մարդուն ժպտում ես, երբ որ քաղաքավարի ես, երբ որ փորձում ես մաքսիմալ հարգալից լինել մի իքս պահի դա պարտադիր պահի մեկնաբանվում է որպես թուլություն՝ հարյուր տոկոսով, որովհետեւ ուրիշ բան է եղել, ուրիշ կուլտուրա է եղել, որովհետեւ պիտի ձեռքով խփես սեղանին, ասես՝ տես ինչ եմ անելու, սպառնաս, էս անես եւ այլն, սպառնալիքներդ իրականացնես, որ ասի՝ հոպ, ոնց որ լուրջ ա ասում: Բայց երբ որ ինչ-որ բան ասում ես ժպտալով, մտածում են՝ էհ-էհ-էհ: Սա վատ բան է, սա վատ ավանդույթ է, եւ ցավում եմ, որ էս ընթացքում մենք մի քանի անգամ ստիպված եղանք ապացուցել, որ մեր ժպիտը եւ քաղաքավարությունը, սիրո եւ համերաշխության մեր կարգախոսը չի նշանակում թուլություն: Չի նշանակում, ժողովուրդ ջան, քանի անգամ ստիպված եղանք դա ապացուցել տարբեր դեպքերով, մեկ տասնյակ եւ ավելի անգամ, հետո ամեն անգամ, բայց էլի չհրաժարվեցինք դրանից մտածելով, որ, լավ, էս փաստից հետո գոնե էդպիսի մեկնաբանություն չի լինի, բայց ամեն անգամ էդպիսի մեկնաբանություն լինում է: Եվ մի բացառեք, ամեն հաջորդ պահի էդպիսի մեկնաբանություն կարող է լինել, բայց մենք չենք պատրաստվում մեր էդ սկզբունքից հրաժարվել:

Էսքանը, կարծեք թե: Ես իսկապես շնորհակալ եմ էսօրվա քննարկման համար: Իսկապես անկեղծ, քանի որ նաեւ ինչ-որ առումով էդպես լարվածությունից զերծ քննարկում էր, անկեղծ քննարկում ստացվեց, մի քիչ էլ բովանդակային, ինչը կարծում եմ՝ շատ օգտակար էր: Շնորհակալություն, քննարկման համար եւ շնորհակալ եմ նաեւ «Ծառուկյան» դաշինքին, որ պայմանավորվածության համաձայն չեն մասնակցելու քվեարկությանը, եւ հույս ունեմ: Շնորհակալ եմ բոլոր նրանց, ովքեր կքվեարկեն պահի քաղաքական տրամաբանությանը համահունչ, այսինքն՝ կողմ չեն քվեարկի կամ ընդհանրապես չեն մասնակցի քվեարկությանը: Այնպես որ, ուզում եմ հիշեցնել, որ այս քվեարկությանն իմ օգտին քվեարկել պետք չէ: Շնորհակալություն:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Փաշինյան:

Հարգելի գործընկերներ, մենք մտքերի փոխանակությունը եւ եզրափակիչ ելույթն ավարտեցինք: Այժմ ԱԺ «Կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 140-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ վարչապետն ընտվում է անվանական քվեարկությամբ պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ: Սա՝ ես հիշեցնեմ, որպեսզի մենք տեղյակ լինենք:

Այժմ հայտարարեմ: Քվեարկության է դրվում «Նիկոլ Փաշինյանին ՀՀ վարչապետի պաշտոնում ընտրելու մասին» հարցը: Վարման կարգով՝ Վահրամ Բաղդասարյան: Խնդրեմ, պրն Բաղդասարյան:

Վ.ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

-«ՀՀԿ» խմբակցությունը չի մասնակցի քվեարկությանը:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Վարման կարգով՝ խնդրեմ, Արմեն Ռուստամյան: Պրն Ռուստամյան:

Ա.ՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ

-Դաշնակցությունը չի մասնակցի քվեարկությանը, որովհետեւ տվյալ պայմաններում մենք համարում ենք՝ որեւէ կերպ քվեարկելը ճիշտ չի լինի, մանավանդ, որ տվյալ դեպքում մենք կապահովվենք 100% արդյունք եւ առիթ չենք տա տարբեր տեղերից նորից մասնակի սաբոտաժների թեման նորից առաջ քաշել: Շնորհակալ եմ:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Լենա Նազարյան:

Լ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-«Ելք» խմբակցությունը ձեռնպահ կքվեարկի:

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն:

Ուրեմն, հայտարարում եմ քվեարկություն: Փաստորեն մենք ունենք՝

Դեմ՝ 1 պատգամավոր
Կողմ՝ 0
Ձեռնպահ՝ 11

Որոշումը չի ընդունվել:

Շնորհավորում եմ չընդունված որոշման կապակցությամբ:

   ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀՀ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐԱ ԲԱԲԼՈՅԱՆԸ
 

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շատ լավ, սկսենք աշխատանքները։ Հարգելի պրն վարչապետ, կառավարության հարգելի անդամներ, հարգելի պատգամավորներ, նախ՝ մինչեւ մեր հիմնական օրակարգային անցնելը թույլ տվեք ես ներկայացնեմ, մի հայտարարություն անեմ. հարգելի պատգամավորներ, տեղեկացնեմ, որ հոկտեմբերի 29-ի արտահերթ նիստի օրակարգում տեղի է ունեցել փոփոխություն։ Կառավարությունը դիմել է արտահերթ նիստը նախաձեռնողներին, իսկ դուք հիշում եք, որ պատգամավորների խումբը նախաձեռնել է արտահերթ նիստ ամսի 29-ին, օրակարգում ներառելու նաեւ «Քրեական գործերով համաներում հայտարարելու մասին» օրենքի նախագիծը, ինչն ընդունվել է նախաձեռնողների կողմից։ Իհարկե, համաձայն որոշումով ես դա հաստատել եմ, ամսի 29-ի օրակարգում կլինի  քննարկվող 2 հարց, որպես արտահերթի օրակարգ են մտցրել դրա համար։ Դուք ճիշտ եք, ինքը եկել էր այստեղ պլանային կարգով, բայց հիմա կառավարությունը դիմել  եւ մտցրել է արտահերթի օրակարգի մեջ։

Հարգելի պատգամավորներ, «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ սահմանադրական օրենքի 120-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր հերթական նիստերի չորեքշաբթի օրվա վերջին նիստում կառավարության անդամները պատասխանում են պատգամավորների բանավոր հարցերին։ Հարցերից յուրաքանչյուրը պետք է վերաբերվի  կառավարության մեկ անդամի իրավասությանը վերապահված ոլորտին։ Հերթագրված, սակայն դահլիճից բացակայող պատգամավորը զրկվում է տվյալ հարցի քննարկման ընթացքում հարց տալու իրավունքից։ Նիստն ավարտվում է հերթագրված վերջին պատգամավորի հարցին պատասխանելուց հետո։ Հարցերը տրվում  են ըստ հերթագրման հաջորդականության։

Խնդրում եմ նախապատրաստվել հերթագրման։ Հերթագրվել են 9  պատգամավորներ։ Խնդրեմ, տիկին Մարինա Մարգարյան, 3-րդ խոսափող։

Մ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Հարգարժան պրն վարչապետ, ինչպես գիտեք, հոկտեմբերի  22-ին ԱԺ-ի Դեմիրճյան մուտքի մոտ քաղաքացիները բողոքի ակցիա էին կազմակերպել՝ աջակողմյան ղեկերով մեքենաների ներկրման վերաբերյալ։

Ինչպիսի՞ դիրքորոշում ունի կառավարությունը, եւ ինչպիսի՞ քայլեր եք ձեռնարկել այս խնդիրը լուծելու համար։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տրանսպորտի նախարար Հակոբ Արշակյանը։

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ինչպես  գիտեք, բողոքի ակցիայի մասնակիցների հետ տեղի է ունեցել հանդիպում։ Հանդիպմանը քննարկվել են օրենքի ընդունման ընթացակարգերը, ինչպես նաեւ այն թյուրըմբռնումը, ինչը որ տեղի է ունեցել, եւ նշանակվել է վաղը չէ մյուս օրը բոլոր շահագրգիռ կողմերի հետ անցկացնել քննարկում Հայաստանի տրանսպորտի, կապի եւ ՏՏ  նախարարությունում, փոխնախարար Արմեն Փամբուկչյանի ղեկավարությամբ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Խնդրեմ, տիկին Մարգարյան։

Մ.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ

-Այս հարցի տրամաբանական լուծումը խիստ կարեւոր է, քանի որ երկու տեսանկյուն կա, որ մեքենաների  ներկրումը  ոչ մի վտանգ չի բերում մեր երթեւեկությանը, եւ մյուս կարծիքն էլ հակառակն է, որ մեր երթեւեկությանը շատ է խանգարում։

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ճիշտ է, էդպիսի երկու կարծիք կա, այդ իսկ պատճառով երկու կողմերին հրավիրել ենք քննարկման, ինչպես պետական մարմիններին, այնպես էլ հասարակությունը ներկայացնող ՀԿ-ներին եւ ակտիվ խմբերին։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։ Ես ներողություն եմ խնդրում, մինչեւ որ պրն Թորոսյանին տամ հնարավորություն, ուղղակի, հայտարարեմ, որ առողջապահության նախարարի պաշտոնակատար Արսեն Թորոսյանը գտնվում է գործուղման մեջ, ուստի առողջապահությանը վերաբերող հարցերը դուք կարող եք հետագայում հնչեցնել։

Շիրակ Թորոսյան։

Շ.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Հարգարժան պրն վարչապետ, մենք ավելի քան վստահ ենք, որ դուք կշարունակեք ձեր ուշադրության կենտրոնում պահել հայ-վրացական հարաբերությունները, էապես նպաստել այդ բարիդրացիական հարաբերությունների էլ ավելի ջերմացմանը եւ կառուցողական  հարթության վրա խորացմանը։

Ավելի քան վստահ ենք, որ կշարունակեք ձեր ուշադրության կենտրոնում պահել վրացահայության, մասնավորապես՝ ջավախահայության հիմնախնդիրները, եւ վրացական պետության հետ համատեղ ձեռք ձեռքի տված կնպաստեք բարիդրացիության խորացմանը եւ այդ հիմնախնդիրների լուծմանը, բայց ես այլ ոլորտի հարց եմ ձեզ տալու։

 Մամուլում շրջանառվում են տեղեկություններ, որ խորհրդարանական ընտրություններից հետո նախատեսվում է կառավարության էական օպտիմալացում, նախարարությունների կրճատում կամ, նաեւ կադրային բազայի կրճատում, օպտիմալացում կամ վերանայում։ Կա՞ն այդպիսի նկատառումներ, թե՞ ոչ, հարգարժան պրն վարչապետ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր հարցին կպատասխանի վարչապետի պաշտոնակատար Փաշինյանը։ Խնդրեմ, պրն Փաշինյան։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պրն Թորոսյան։ Վարչապետի պաշտոնը ստանձնելուց հետո իմ 1-ին արձանագրումներից մեկը ներպետական կառավարման համակարգի անարդյունավետությունը եւ դանդաղաշարժությունն է, որովհետեւ ամենապրիմիտիվ խնդիր լուծելու համար ստիպված ենք շատ երկար սպասել, մինչեւ բոլոր ընթացակարգերով, բոլոր տեղերով անցնի։ Այդ բոլոր տեղերում երբեմն հնարավորինս դանդաղ կերպով է ամեն ինչ տեղի ունենում։

Չեմ ուզում թաքցնել, մենք խնդիր ունենք ոչ թե կրճատել, մենք խնդիր ունենք մեր կառավարման համակարգի արդյունավետությունը բարձրացնել։ Անկեղծ ասած, ես կարծում եմ, որ այսօր մեր նախարարությունների թիվն իսկապես շատ ավելին է, քան մենք օբյեկտիվորեն ունենք դրա անհրաժեշտությունը։ Մեր քաղաքական ընկալումն այն է, որ մեր նախարարությունների թիվը պետք է շոշափելիորեն կրճատվի։ Մենք հույս ունենք, որ մենք դա իրականացնելու մանդատ կստանանք մեր ժողովրդից առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում։ Սա չի նշանակում, որ մենք փակ աչքերով, ֆանատիկորեն պետք է ամեն ինչ եւ բոլորին կրճատենք։ Մենք հասկանում ենք, որ պետք է որոշակի հավասարակշռված պրոցեսներ  լինեն։ Մեր ցանկացած գործողություն ուղղված կլինի, որպեսզի մենք խնդիրներ լուծենք, եւ ոչ թե նոր խնդիրներ առաջացնենք։

Այս համատեքստում պետական կառավարման համակարգի արդյունավետությունը, այդ թվում՝ թվայնացման միջոցով, մեզ համար կարեւոր առաջնահերթություններից մեկն է, որը մենք պետք է լուծենք։ Ի վերջո, պետական կառավարման համակարգը խնդիրների լուծման համար առանցքային դեր ունի։ Պետք է ճշգրիտ եւ ժամանակին խնդիրները տեղորոշվեն, ախտորոշվեն, լուծումներ առաջարկվեն։

Ասեմ ձեզ, որ կառավարությունը եւ նրա կառուցվածքը  երեւացող մասն է, շատ ավելի մեծ չերեւացող մաս կա,  որովհետեւ հաջորդ արձանագրումն ի՞նչն էր. որ մենք կառավարման ֆորմալ համակարգին զուգահեռ ունենք նաեւ ոչ ֆորմալ  համակարգեր, որովհետեւ մենք ունենք  նախարարություններում վարչություններ, բաժիններ եւ այլն, իսկ կառավարությանը զուգահեռ ունենք հիմնադրամներ, ԾԻԳ-եր, ՊՈԱԿ-ներ, որոնք թվում է, թե չեն երեւում, չեն արձանագրվում, բայց դրանք ավելի մեծ համակարգեր են երբեմն, եւ, ըստ էության,  մենք կառավարման ֆորմալ համակարգին ունենք նաեւ զուգահեռ համակարգ։ Ես կարծում եմ, որ սա իրականում պրոբլեմատիկ խնդիր է, որը, չեմ ասում, որ մենք բանաձեւով դնելու ենք եւ փակ աչքերով ամեն ինչ կտրենք, բայց, իհարկե, լրջորեն այս համակարգին անդրադառնալու ենք։ Արդեն իսկ սկսել ենք այդ անդրադարձը, մասնավորապես, 2019 թվականի բյուջեի նախագծի քննարկման համատեքստում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Տաճատ Վարդապետյան, 2-րդ խոսափող։

Տ.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգարժան կառավարություն, մեծահարգ պրն վարչապետ, ես այս հարցը պետք է հնչեցնեի այն պահին, երբ դուք՝ որպես վարչապետի թեկնածու, պատգամավորների հարցերին էիք պատասխանում, բայց ես զրկվեցի դրանից, որովհետեւ վրիպել էի կոճակը եւ ճիշտ չէի սեղմել։ Ես կփորձեմ հիմա ձեւակերպել։

Տարիներ առաջ, երբ պատգամավոր էիք, ձեզ հետ միասին ես առիթ եմ ունեցել Թբիլիսիում պատգամավորական այց ունենալ։ Դեռ այն ժամանակվանից քաջատեղյակ եմ  ձեր վերաբերմունքին՝ բարեկամ, հարեւան երկրների հետ հարաբերությունների հետ կապված, Վրաստանի եւ Պարսկաստանի։ Ձեր վարչապետ ընտրվելուց հետո նույնպես բազմիցս տեսակետներ են հնչել, նաեւ ձեր հարաբերությունները, Վրաստան այցելությունը։ Դեռ ձեր ընտրվելու մեկ ամիսը  չէր լրացել, երբ նախընտրեցիք վերադարձը Ջավախքով դեպի Երեւան։

Ես ականատեսն եմ եղել ու ներկան, այնտեղ, թե ինչպես ջավախեցիների օրհնությունը դուք ստացաք։ Ձեր վերադարձից քիչ անց այլեւս հիմնանորոգման քայլեր սկսվեցին այն ավտոճանապարհի, որը Ջավախքը կապում է մայր հայրենիքի հետ։ Դա արձանագրում եմ, ուղղակի։

Ինձ հետաքրքիր է, Վրաստանի նորընտիր, նորանշանակ վարչապետի հետ ձեր հարաբերությունների ջերմությունը պահպանվո՞ւմ է, եւ առաջիկայում, քանի որ դուք նշեցիք, որ պետք է արտաքին քաղաքականության հարցեր ուղղեինք ձեզ, ես ուզում էի դրա համար այն ժամանակ էլ... Վրաստանն այդ արտաքին քաղաքականության համատեքստում, ինչպիսի՞ հեռանկար են ունենալու հայ-վրացական հարաբերությունները, մասնավորապես՝ վիրահայությանը եւ Ջավախքին վերաբերող հարցերում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր հարցին կպատասխանի վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այսպիսի մի բան ասեմ, երբ մայիսին ես՝ որպես վարչապետի թեկնածու այս ամբիոնից եւ տարբեր առիթներով խոսում էի  արտաքին քաղաքականության մեջ անկեղծ եւ ուղիղ հարաբերություններ ունենալու մասին, ճիշտն ասած, չէի կարող չնկատել մի շարք մարդկանց քմծիծաղը, բայց ես ուզում եմ ասել, որ այն, ինչ հայտարարել եմ, նաեւ իրականացրել եմ, եւ մեր միջազգային բոլոր գործընկերների հետ նախընտրում եմ խոսել ուղիղ, անկեղծ, առանց մութ անկյունների։ Ես կարծում եմ, որ առնվազն այս փուլում դա բերում է իր կոնկրետ արդյունքները, առայժմ՝ դեռեւս հարաբերությունների լավ մթնոլորտի ձեւով։

Այո, Վրաստանի թե՛ նախորդ վարչապետի հետ՝ Գեորգի Կվիրիկաշվիլիի հետ, թե՛ ներկա վարչապետ Մամուկա Բախտաձեի հետ կարող եմ պատիվ ունենալ, հայտարարել, որ ըստ էության՝ հաստատվել են ընկերական հարաբերություններ, եւ ես դրա համար շատ ուրախ եմ։

Տեսեք, դուք ասում եք, հիշատակում եք, իսկապես, Ջավախք կատարած ինձ համար չափազանց հիշարժան այցը, բայց եկեք ընդունենք, եւ դա տրամաբանորեն է, որ այդ այցը միայն իմ ցանկությամբ տեղի չէր կարող ունենալ։ Վրաստանի իշխանությունները նույնպես դեմ չէին եւ կողմ էին։ Ի վերջո, պաշտոնական այցի բոլոր նրբությունները ճշտվում են նաեւ մեր գործընկերների հետ։

Ես կարծում եմ, ես այն ժամանակ Վրաստանում էլ ասացի, նաեւ Մամուկա Բախտաձեի հետ հանդիպումների եւ շփումների ժամանակ եմ ասում, գլոբալ առումով ամենակարեւոր խնդիրը դավադրությունների կանխավարկածը մեր հարաբերություններից հանելն ու բացառելն է։

Եթե մեզ հաջողվի այդպիսի հարաբերություններ հաստատել, ես կարծում եմ, որ մեզ արդեն իսկ հաջողվում է այդպիսի հարաբերություններ հաստատել, մյուս հարցերի լուծումը շատ ավելի հեշտ կլինի։

Ես չեմ համարձակվի պնդել՝ ասելով, որ  մեր հարաբերություններում խնդիրներ չեն լինի, բայց բոլոր հարաբերություններում խնդիրներ պետք է լինեն, որովհետեւ խնդիրների բացակայությունը նշանակում է ընդհանրապես հարաբերությունների բացակայություն։ Շատ կարեւոր է մթնոլորտը։

Ես ուրախ եմ, որ այս 5 ամիսների ընթացքում կարողացել ենք հայ-վրացական հարաբերություններում բաց, անկեղծ մթնոլորտ հաստատել։ Մենք Վրաստանի վարչապետի հետ ոչ ֆորմալ, ուղիղ  կապի մեջ ենք։ Ցանկացած պահի կարող ենք զանգել իրար, խնդիրներ առաջ քաշել, խոսել, որպիսությունը հարցնել, եւ դա շատ դրական է։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Միացրեք 2-րդ խոսափող։

Տ.ՎԱՐԴԱՊԵՏՅԱՆ

-Իսկապես, այն ոգեւորությունը, որ ես տեսել եմ ձեր այցի ժամանակ, հետագայում ավելի մեծացավ, որովհետեւ, կարծես  թե հենց ձեր այդ այցն արդյունքով պսակվեց, եւ անմիջապես  ձեր այցից հետո այդ ճանապարհի վերանորոգվման աշխատանքները սկսվեցին, ուստի եւ հուսադրող է այդ հարաբերությունների ջերմությունը հարեւան, բարեկամ Վրաստանի հետ։

Համոզված եմ, որ ապագայում վիրահայության եւ ջավախահայության խնդիրների լուծմանը նպաստող շատ պայմանավորվածություններ են լինելու։

Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, Նինոծմինդա-Բավրա ավտոճանապարհի վերանորոգման մասին պայմանավորվածությունը ձեռք է բերվել այդ այցի շրջանակներում։ Այդ այցի ժամանակ նաեւ ես տեղեկացել եմ վրաց գործարար միջավայրից, որ շատ վիճակում է  Բագրատաշեն-Նոյեմբերյան ճանապարհը։ Մենք այս ընթացքում, ինչքան սեզոնը եւ նախագծային աշխատանքները թույլ տվեցին, մենք էլ մեր հաշվին վերանորոգումներ իրականացրեցինք։ Ուրախ եմ, որ Վրաստանի գործող վարչապետ Մամուկա Բախտաձեի հետ հանդիպման ժամանակ մենք արձանագրեցինք երկուստեք, որ մեր ձեռք բերած բոլոր պայմանավորվածություններն ուժի մեջ են, եւ մենք կշարունակենք մեր երկկողմ օրակարգով քայլ-քայլ գնալ առաջ։

Ես հույս ունեմ, որ մենք առաջիկայում միջկառավարական համագործակցության հանձնաժողովի նիստ կանենք եւ ավելի նոր թափ կտանք մեր հարաբերություններին, եւ՛ քաղաքական, եւ՛ տնտեսական, եւ մարդկային կապերին, իհարկե։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Լուիզա Սարգսյան, 3-րդ խոսափող։

Լ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ կրթության  նախարար Արայիկ Հարությունյանին։

Հարգելի պրն Հարությունյան, վերջերս  դուք խոսեցիք գիտական եւ բուհական համակարգում արդյունավետության մասին, ասացիք, որ պետք է երկրում գնահատվի գիտական ներուժը, նաեւ նշեցիք, որ միջին տարիքի գիտնականների անկում ունենք՝ տարիքային գագաթների մասին խոսելիս, ինչի  հետ ես միանշանակ ձեզ հետ համաձայն եմ։

Ճիշտ է, դուք նշել եք, որ այդ գործընթացը դեռ ընթացքի մեջ է, բայց կարծում եմ, որ նախնական ռազմավարություն ունեք, եւ այստեղ ծագել են որոշակի հարցեր։ Ես կուզեի, որ այդ հարցերին անդրադառնաք։

Դուք ասացիք, որ երկրում կան գիտական ուղղություններ, որոնք այլեւս լուծում են միայն սոցիալական հարցեր։ Կրթության ու գիտության նախարարությունը պետք է սրանից հետո սոցիալական հարցեր չլուծի մեր երկրում։

Բուհերի օպտիմալացման մասին խոսեցիք, ասացիք, որ կարող է՝ որոշակի բուհեր վերամիավորվեն։

Դուք կարո՞ղ եք ասել՝ ո՞ր ուղղություններն եք մատնանշում, որոնք մոտավոր, սոցիալական հարցեր են լուծում։ Բուհերի միավորման դեպքում էլ ինչպե՞ս եք պատկերացնում այն մոտավոր, որովհետեւ եթե բուհերը միավորվեն, այս «տարիքային  գագաթ» հասկացողությունը նորից ի հայտ է գալու, որովհետեւ եթե բազմաթիվ դասախոսներ մնան առանց աշխատանքի, թոշակառուները գոնե կանցնեն թոշակի, երիտասարդները միգուցե ուրիշ տեղ փնտրեն աշխատանք, միջին տարիքի դասախոսները նորից ունենալու են խնդիրներ։

Եթե հնարավոր է՝ ձեր նախնական ռազմավարությունը ներկայացրեք։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր հարցին  կպատասխանի կրթության եւ գիտության նախարարի պաշտոնակատար պրն Արայիկ Հարությունյանը։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, 3 րոպեում փորձեմ տեղավորվել։ Շատ կարեւոր հարց եք բարձրացնում, եւ վերջերս սրա մասին շատ ենք խոսում։ Այո, օպտիմալացումներն անհրաժեշտ են, որովհետեւ, երբ քննարկում էինք կրթության եւ գիտության բյուջեի ավելացումը, հասկացանք, որ այդ ավելացումը շատ հնարավոր է, որ անարդյունավետ լինի, միայն այդ օպտիմալացումներից հետո մտածենք այդ բյուջեների ավելացման մասին։  Օպտիմալացումները պետք է լինեն բոլոր ուղղություններով՝ կլինի դա հանրակրթությունը, կլինի  բուհական համակարգը, կլինի գիտական համակարգը։

Ես օպտիմալացվող եւ բացառապես սոցիալական խնդիրներ լուծող ուղղությունների մասին չեմ խոսել։ Ես առհասարակ ասել եմ, որ կրթության եւ գիտության նախարարությունն այլեւս պետք է դադարի սոցիալական հարցեր լուծել՝ լինի դա դպրոցում, մանկապարտեզում, թե՞ գիտահետազոտական կենտրոններում։

Ո՞նց ենք պատկերացնում հարցի լուծումը։ 1-ին քայլը. ներկայում մենք քննարկում ենք «Բարձրագույն կրթության մասին» օրենքը եւ  «Գիտության եւ գիտահետազոտության մասին» օրենքի միավորման հնարավորությունը։ Շատ հնարավոր է, որ արդեն առաջիկա 10 օրերին նախնական նախագիծ ներկայացվի։ Գիտեք, որ մենք կառավարության ծրագրով հանձն ենք առել «Բարձրագույն կրթության մասին» օրենքն ամբողջությամբ փոփոխել, բայց հետագա հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ իրականում գիտությունը դուրս է մնացել  բարձրագույն կրթությունից, բուհերից։ Եթե այս միավորումը չլինի, գիտությունը չգա բուհեր, ապա մենք խնդիրներ կունենանք, եւ բուհական համակարգը չենք կարող բարեփոխել եւ զարգացնել, եւ հակառակը՝ գիտությունն էլ չենք կարող զարգացնել, որովհետեւ մեկը մյուսին պետք է սնի։

Ինչ վերաբերում է բուհերի վերամիավորմանը, այս պահին մենք խոսել ենք մասնավոր բուհերի վերամիավորման մասին։ Ես վերջերս Գերմանիայի Դաշնությունում էի, հանդիպել եմ այնտեղ կրթության եւ գիտահետազոտության պետքարտուղարի հետ, խորհրդարանում եմ ունեցել հանդիպումներ, տարբեր գերատեսչությունների ներկայացուցիչների հետ եմ ունեցել հանդիպումներ։ Նրանք բոլորը զարմանում էին, որ Հայաստանի պես փոքր պետությունում կարող է լինել 68 բուհ։ Ընդ որում, եթե Սաքսոնիա-Անհալթ երկրամասը վերցնենք, որն, ըստ էության, իր բնակչության թվով շատ մոտ է, նման է Հայաստանին, այստեղ մինչեւ 10 բուհ կա։ Իրենք էլ 90-ականներին գնացել են այս վերամիավորումների ճանապարհով։ Սա անխուսափելի է։ Եթե մենք այս ճանապարհով չգնանք, ապա պետությունը ավել ֆինանսական միջոցներ տարբեր ուղղություններով ծախսելու է, եւ դա բավականին անարդյունավետ կլինի, եւ մենք զարգացում չենք ունենա։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Տիկին Սարգսյան, խնդրեմ։

Լ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Պրն Հարությունյան, այո, այդ ամենն այդպես է, ուղղակի, այստեղ մի բան էլ կա. ասում եք, որ գիտությունը բերենք բուհ, ես սա ուզում եմ հասկանալ։

Ինձ թվում է, որ դուք կհամաձայնվեք, դուք ինքներդ էլ բուհական համակարգում աշխատել եք, ոչ բոլոր դասախոսներն են գիտնական,   կան դասախոսներ, որոնք պրոֆեսիոնալ են։ Տարիների ընթացքում իրենք զբաղվում են իրենց աշխատանքով, տիրապետում են  իրենց առարկային, լավ դասավանդում են, բայց այդպես էլ գիտնական չեն կարող դառնալ։ Հիմնարար գիտությամբ զբաղվող մարդն էլ այլ կատեգորիա է, գիտնականն էլ՝ առանձին։

Ես շատ ողջունում եմ, որ այդ ձեր նախաձեռնությունը լինելու է այնպես, որովհետեւ մենք միշտ խոսում ենք բուհական համակարգ, հիմնարար գիտությունը մենք մոռանում ենք, բայց բուհական համակարգն էլ մեկ-մեկ մնում է այն մակարդակի վրա, որ մտնեմ, դասը տամ եւ դուրս գամ եւ գնամ, դա էլ է խնդիր։ Հիմա գիտությունը բերել բուհ՝ ինչպե՞ս եք պատկերացնում, դա էի հարցնում։

Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Ես կարող եմ բերել ռուս-հայկական համալսարանի օրինակը, որը չասեմ լավագույններից է, բայց լավ օրինակ է, երբ Գիտությունների ակադեմիայի տարբեր ինստիտուտներ դառնում են լաբորատորիաներ եւ ամբիոններ, այնտեղի լաբորատորիաներն են օգտագործում եւ ինստիտուտները դառնում են ամբիոններ Ռուս-հայկական սլավոնական համալսարանի համար, որտեղ թե՛ բարձրագույն կրթության կոմպոնենտն է իրականացվում, եւ թե՛ ուսանողները եւ դասախոսները հնարավորություն են ունենում հետազոտություններ իրականացնել։

Ճիշտն ասած՝ ես գիտությամբ չզբաղվող եւ դասախոս դժվար եմ պատկերացնում, որովհետեւ ես իմ օրինակից կարող եմ բերել։ Ես դասավանդելիս, եթե ամեն հաջորդ դասախոսությանը մի  փոքր ավելի գիտելիքով չեմ մտնում լսարան, ապա ինձ ներքուստ վատ եմ զգում, եւ դա անմիջապես արտացոլվում է լսարանի վրա։ Լսարանը դա անմիջապես զգում է։ Այնպես որ, մենք պետք է ունենանք նաեւ անընդհատ վերապատրաստվող, վերափոխվող, իրենց գիտելիքն ավելացնող դասախոսներ։ Այդ խնդրի լուծումն այս կերպ ենք պատկերացնում։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արմենուհի Կյուրեղյան, 3-րդ խոսափող։

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Ես շատ արագ ուզում եմ անդրադառնալ երեկվա հայտարարությունների ժամին ելույթիս ընթացքում հուզմունքիս վերաբերյալ սոցցանցերում արձագանքին։  Գիտեք, պատմությունն իրական էր, հուզմունքս էլ մարդկային էր։  Պետք չէ ամեն ինչում եւ ամեն տեղ դերասան փնտրել, թեեւ, սիրելի հայրենակիցներ, միգուցե դուք մեղավոր էլ չեք դրանում, իսկ մտահոգություններս, որ հայտնեցի, անհիմն չէին։

Իսկ հիմա հարցի շուրջ։ Հարգելի կառավարություն, դեռեւս նախորդ կառավարությանը ես դիմել էի առաջարկով՝ երիտասարդ ընտանիքներին մատչելի բնակարան ծրագրի պայմանների մեջ փոփոխություն կատարել եւ ամուսինների գումարային տարիքը 65-ից դարձնել 80։ Առաջարկս կայանում էր հետեւյալում, որ եթե, ասենք, ավելի մեծ տարիքում գումարը 65 եւ անց էր, բայց նրանք երկրին երեխա էին ծնել, այդ ընտանիքն անչափահաս երեխա ունի, համատեղ երեխա, ինչքանո՞վ է արդար նրանց մերժելը՝ հիմնավորելով, որ գումարային տարիքը 65 չէ, այլ 65 եւ մեկ ամիս է։

Առաջարկիս մեջ տվել էի այդ փոփոխության հնարավորության քննարկումը։ Հիմա ուզում եմ հասկանալ. ինչպե՞ս եք հասել 70-ին, ի՞նչ թվաբանությամբ, ֆիքսվել է գումա՞ր, ընտանիքների քանա՞կ, թե՞ որոշվել է բոլոր դիմումատու ընտանիքներին ապահովել հիփոթեքային վարկի հնարավորությամբ։

Եթե բոլոր հնարավոր ընտանիքներին մենք կարող ենք բավարարել, նշանակում է, որ մենք ենթադրում ենք, որ այդտեղ քանակային սահմանափակում չենք ունենալու։ Խնդրում եմ այդ 70-ի մեկնաբանությունը տալ՝ ինչպե՞ս է հաշվարկվել։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր հարցին կպատասխանի ֆինանսների նախարարի պաշտոնակատար Ատոմ Ջանջուղազյանը։ Խնդրեմ, պրն Ջանջուղազյան։

Ա.ՋԱՆՋՈՒՂԱԶՅԱՆ

-Վերջին փոփոխություններին, ենթադրում եմ, որ ծանոթ եք, դրանից է բխում ձեր հարցը։ Եթե հիմնավորման մասին խոսենք, ապա հավասարապես պակաս հիմնավորում ունի թե՛ 65-ը, թե՛ 70-ը, թե՛ 80-ը։ Սուբյեկտիվ դատողություն է դրված դրա տակ։ Եթե ձեր ասած տրամաբանությամբ առաջնորդվենք, եթե հիմա այդ հարցը հակադարձեմ, մենք չունենք այդպիսի վիճակագրություն, որ այնքան մեծ թվով, 2 ամուսինների 80 տարեկան հանրագումարով, կարիք ունենք բնակարանի պահանջ ունեցող ընտանիքների համար, որ դրա համար իմաստ ունի լրացուցիչ միջոցներ նախատեսել եւ իրականացնել։

Հավասարապես սուբյեկտիվ է այդ ընկալումը։ Եթե դուք դրա տակ խորը հաշվարկ եք փնտրում, հիմա ես կդժվարանամ այդպիսի հաշվարկ ձեզ ներկայացնել, բայց կարող ենք քննարկել նաեւ այդ տարբերակը, մանավանդ՝ այստեղ քիչ առաջ բերածս փաստարկը հաշվի առնելով, որովհետեւ դժվար է  գնահատել, թե ինչքանի՞ մասին է խոսքը, բայց այստեղ պետք է մի հանգամանքի ուշադրություն դարձնել, որովհետեւ մենք դրանով անընդհատ ընթացիկ ծախսեր ենք ավելացնում։ Այդ սուբսիդիաների տրամադրումն իրենից ընթացիկ ծախս է ներկայացնում, հետեւաբար, մենք պերմանենտ ավելացնում ենք բյուջեի բեռը եւ ավելացնում ենք արագացող տեմպով, այսինքն՝ Ինքն ամեն տարի կարող է աճել։ Դա ոչ թե ֆիքսվում է ինչ-որ մի տարվա համար, պայմանական 700 մլն դրամ, եւ այդպես շարունակվելու է, այլ մշտապես ինքն աճելու է, որովհետեւ այդ վարկերը շարունակվելու են մինչեւ այդ վարկի  կյանքի վերջը սպասարկվել, հետեւաբար, ամեն նորը գալու է, դրա վրա ավելանալու է։ Սա էլ մյուս սահմանափակումն է, որը պետք է հաշվի առնենք, երբ որ լրացուցիչ ընթացիկ ծախսի պարտավորություն ենք նախատեսում պետական բյուջեի համար։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ցանկանու՞մ եք արձագանքել, խնդրեմ։

Ա.ԿՅՈՒՐԵՂՅԱՆ

-Հենց իմ ասածը բխում էր հենց ձեր պատասխանից, որ, այո, մինչեւ 80 տարեկան, համատեղ անչափահաս երեխա ունեցող  ընտանիքների թիվը միգուցե շատ քիչ է, բայց նրանցով կարելի է համալրել այդ ծրագրից օգտվողների շարքը միայն այն  հիմնավորումով, որ նրանք 40 տարեկան են, երկու 40 տարեկաններ ամուսնացել են եւ համատեղ երեխա ունեն։ Նրանց թիվը քիչ է, եւ եթե մենք սահմանափակում չունենք՝  մինչեւ 70 տարեկան նման ընտանիքների համար ապահովել հիփոթեքային վարկից օգտվելու հնարավորությունը, միգուցե արժե նայել այդ փիլիսոփայությունը՝ նորաստեղծ ընտանիքների գաղափարը, թեկուզ 40 տարեկանում, եթե անչափահաս երեխա են պարգեւում մեր երկրին։

Ա.ՋԱՆՋՈՒՂԱԶՅԱՆ

-Տեսեք, ինչու՞ 65-ը  70 դարձնելն այդպիսի հարցեր չառաջացրեց, որովհետեւ եթե հիշում եք, նախկին կարգավորման մեջ ամուսիններից մեկի  տարիքային  սահմանափակումը 35 տարին էր, հետեւաբար, ստացվում էր, որ 35, 30 կամ որեւէ այլ կոմբինացիա արհեստական էր, որովհետեւ, եթե կարելի է ունենալ 35-ը որպես առավելագույն տարիք՝ ամուսիններից որեւէ մեկի համար, ապա ինչո՞ւ չի կարելի ունենալ երկուսի համար, եւ 70-ի բացատրությունը դա է։

Ձեր առաջարկն էլի վերցրեցինք, պատրաստ ենք նորից քննարկել, գնահատել եւ ըստ դրա, եթե, իսկապես, կարծում եք, որ դա ամենաակտուալ խնդիրն է եւ օգտակար կլինի դրա  լուծումը, կարող ենք քննարկել, տեսնել հնարավորությո՝ւնները եւ համադրելով փորձել լուծումներ տալ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պատգամավորների գործունեության մի մասն էլ կազմում է խնդիրներ գտնելը, որոնք որ մեր մտքով չէին անցել կամ դրանց դեռ չէինք անդրադարձել։

Գեւորգ Գորգիսյան, խնդրեմ։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Հարգելի կառավարություն, հարգարժան պրն վարչապետ, ուզում եմ հարց բարձրացնել ապահովագրական գործակալների մասին։ Մենք երկրում ունենք մոտ 3000-ից ավելի գործակալ, որոնք հիմա կանգնած են խնդրի առաջ։ Ինչո՞ւմն է կայանում նրանց գործունեությունը։ Կենտրոնական բանկը տալիս է նրանց լիցենզիա, նրանք հանդիսանում են միջնորդ, գտնում են հաճախորդներ ապահովագրական ընկերությունների համար, որի դիմաց ստանում են 15% միջնորդավճար։ 17 թվականի նոյեմբերից այս միջնորդավճարը իջել է 5%-ով՝ պատճառաբանելով ապահովագրական ընկերությունների կողմից վնասաբերության տոկոսի բարձրացումը,  բայց հիմա փաստացի ապահովագրական ընկերություններն ունենալով ամբողջ տվյալների բազան հաճախորդների՝ կարծես թե, փորձում են ազատվել ապահովագրական գործակալներից։

19 թվականից սպասվում է, որ  զրո տոկոս պետք է դառնա այդ միջնորդավճարը, որով աշխատում են այդ գործակալները։ Բացի սրանից, հենց հիմա խնդիրներ կան՝ Կենտրոնական բանկի հետ, Կենտրոնական բանկը նոր մարդկանց լիցենզիաներ այլեւս չի տալիս, բայց այդ ծախսերը նվազեցնելու ավելի ճիշտ եւ հետաքրքիր տարբերակ կա։ Խոսքը գնում է ֆրանսիական «ԱՍՎԱ» ծրագրի մասին՝ Բյուրո վերիտաս ընկերության կողմից, ով  պահում է այդ տվյալների ամբողջ բազան։ Սա մեկ այլ խնդիր է, դրան քիչ ուշ կանդրադառնամ, բայց այս ընկերությունը ծառայություններ մատուցելը ստացել է բացարձակ առանց մրցույթի, մենաշնորհ է, բոլոր ապահովագրական ընկերություններին պարտադրվել է օգտվել այս ծառայություններից, եւ այս ծառայությունների դիմաց ընկերությունները շրջանառությունից վճարում են 6%, եւ այս 6%-ը պետք է դառնա 9% առաջիկայում։ Նախկինում նույն ծառայությունը մատուցող այլ ընկերություն կար, այլ ծրագիր, որի դիմաց նրանք գանձում էին 0,2% միջնորդավճար։

Եթե մենք կարողանանք հասկանալ, թե ինչո՞ւ է մենաշնորհ տրվել այս ընկերությանը, ի՞նչ պայմաններով եւ որտեղի՞ց է գալիս գնագոյացումը, միգուցե կկարողանան ապահովագրական ընկերություններն այստեղից անել իրենց խնայողությունները, եւ այլեւս խնդիր չառաջանա մոտ 3-4 հազար մարդու գործազուրկ դարձնել, որովհետեւ սա լուրջ սոցիալական բեռ է դառնալու վաղը պետության վրա։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր հարցին կպատասխանի ֆինանսների նախարարի պաշտոնակատար Ատոմ Ջանջուղազյանը։

Ա.ՋԱՆՋՈՒՂԱԶՅԱՆ

-Նախ՝ ենթադրում եմ, որ դուք վստահ եք, որ Կենտրոնական բանկի կարգավորման տիրույթում է հարցը, բայց, որպեսզի մենք այդպիսի երեւույթներից վստահ լինենք, որ զերծ չենք լինելու, կուզենայի այդպիսի օրինակ բերել, որովհետեւ դա անխուսափելի է, ժամանակի ընթացքում փոխվում է մասնագիտությունների նկատմամբ պահանջարկը։ Երբես սկսեցի աշխատել, մեր հիմնարկում ամենակարեւոր, ամենապատասխանատու մարդը դա մեքենագրողն էր։ Հիմա մեքենագրող չկա, եւ դա շատ տրամաբանական է, որովհետեւ իրավիճակ է փոխվել, եւ կարիք չկա  որեւէ բան մեքենագրել։

Այդ նույն տրամաբանությամբ այս ոլորտում նույնպես զարգացումներ են տեղի են ունենում, եւ եթե թվայնացումը բերում է այնպիսի իրավիճակի, որ այլեւս կարիք չկա, որ որեւէ մեկն անձնապես վերցնի այս կամ այն ֆունկցիան իր վրա, տրամաբանական է, որ որեւէ մեկի աշխատանքը կամ աշխատատեղը պիտի փոխվի, դրա նկատմամբ պահանջարկն է դադարում։

Ինչ վերաբերում է՝ դա մենաշնորհ է, թե՞ մենաշնորհ չի, դրա ճիշտ հասցեատերը Կենտրոնական բանկն է, որովհետեւ  ամբողջությամբ իր կարգավորման ոլորտում է, իսկ որ կարող է որոշ զարգացումների արդյունքում որոշ աշխատատեղերի նկատմամբ պահանջարկը վերանալ ընդհանրապես կամ նվազել, դրա հետ կարծում եմ, որ պետք է համակերպվենք եւ համաձայնվենք, հետեւաբար, այդ նույն մարդիկ, ովքեր որ մինչեւ ապահովագրության ինստիտուտի ներդրումը զբաղված էին ինչ-որ բանով կամ էլ զբաղված չէին, պետք է սկսեն այլ զբաղմունք ունենալ։ Ենթադրվում է, որ իրենց այդ կրճատումը կբերի մտքի  սրվելուն եւ այդ անհրաժեշտությունն իրենց մոտ կառաջացնի միգուցե նաեւ ավելի լավ ստեղծագործական միտք, թե այլ ինչով կարելի է զբաղվել։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արձագանքի համար՝ 3-րդ խոսափող։

Գ.ԳՈՐԳԻՍՅԱՆ

-Հասկանու՞մ եք, որ խոսքը գնում է 1, 2 ամսից մոտավորապես 4000 գործազուրկի մասին, իսկ մենք սոցիալական պետություն ենք եւ չենք կարող ուղղակի այդպես ասել՝ էլ պահանջարկ չունեն այս քաղաքացիները, ընդ որում, Կենտրոնական բանկն ինչո՞ւ չի լուծում այս խնդիրը, որովհետեւ Կենտրոնական բանկն այդ խնդիրը ստեղծողն է։ 12 թվականին բերվել է այս կազմակերպությունը՝ ինչ-ինչ շահագրգռվածություններից ելնելով, եւ պարտադրվել է բոլորին օգտվել ծառայություններից, կտրուկ բարձրացնելով՝ միջնորդավճար է տրվել։

Ես դրա համար եմ ուզում կառավարությանը հնչեցնել այս հարցը, որպեսզի կառավարությունը տեղյակ լինի, թե Կենտրոնական բանկն ինչեր է արել, եւ դրա հետեւանքներն այսօր մենք ունենք։ Հիմա պետք է այս հետեւանքներն ինչ-որ ձեւով վերացվեն կամ լուծումներ գտնվեն, միգուցե պետք է աշխատել նաեւ Կենտրոնական բանկի հետ։

Շահառուները դիմել են նամակով եւ՛ պրն վարչապետին, եւ՛ պրն նախագահին, ստորագրահավաք են հիմա իրականացնում։ Երկուշաբթի բողոքի ակցիա են նախատեսում կառավարության եւ Կենտրոնական բանկի շենքերի դիմաց։ Ես ուզում եմ՝ այս ամենից տեղյակ լինեք։ Խոսքը գնում է 3000-4000 առաջիկայում սպասվող  գործազուրկ քաղաքացիների մասին։ Սա չեմ կարծում, որ կարելի է ասել՝ մասնագիտությունն այլեւս պահանջված չէ, որովհետեւ դա պետք է, գոնե, եթե դրան գնում ենք, գնանք աստիճանաբար, բայց այստեղ կա ճանապարհ՝ մի հատ հասկանալ, թե ինչո՞ւ է կնքվել մենաշնորհային այս պայմանագիրն առանց որեւէ մրցույթի։

Մի խնդիր էլ կա։ Մասնավոր ընկերության ձեռքում գտնվում է տվյալների բազա, մեր բոլորի անձնագրի տվյալները, ավտոմեքենայի համարները, հեռախոսահամարները, ԱՊՊԱ բոլոր պատահարների եւ այս ամբողջ տվյալների բազան գտնվում է ինչ-որ մասնավոր ընկերության ձեռքում։ Սա նույնիսկ ազգային անվտանգության խնդիր եմ համարում, պրն վարչապետ, խնդրում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել այս հարցի վրա, հասկանանք, թե ի՞նչ լուծումներ կարելի է գտնել։

Ա.ՋԱՆՋՈՒՂԱԶՅԱՆ

-Դուք իրավացիորեն նկատեցիք, որ մենք սոցիալական պետություն ենք, բայց դա չի նշանակում, որ սոցիալական բեռը պետք է կրի բիզնեսը կամ մասնավորը՝ ուղղակիորեն։ Եթե կլինի մարդկանց խումբ, ովքեր սոցիալական այնպիսի աջակցության կարիք կունենան, որ պետությունը նախատեսում է որեւէ տեսակի աջակցություն իրականացնել, ապա պետությունը պետք է գործ ունենա հենց այդ գործառույթի հետ տվյալ դեպքում, բայց, եթե առաջարկն այն է, որ մենք պարտավորեցնենք մասնավորին կամ բիզնեսին, որ ինքը լրացուցիչ ծախսեր անի, որպեսզի հանկարծ չառաջանա այդպիսի խնդիր, ապա դա իր մեջ մեծ վտանգ է պարունակում այն տեսակետից, որ մենք դրանով կառաջարկենք, որպեսզի լինի անարդյունավետ այս կամ այն բիզնեսը, իսկ հարցի...

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Գորգիսյան, թույլ տվեք նախարարին ավարտել խոսքը։

Ա.ՋԱՆՋՈՒՂԱԶՅԱՆ

-Իսկ կապված նրա հետ, որ մասնավոր ընկերությունն ունի հնարավորություն՝ անձնական տվյալներ ունենալ կամ դրանք հասանելի են մասնավոր ընկերության համար, այդ տեսակետից ոնց-որ թե Հայաստանը բացառություն չի։ Եթե միջազգային փորձն ուսումնասիրեք, ապա շատ քիչ երկրներ կան, որոնք հենց իրենք իրենց սեփական միջոցներով ոչ թե ձեռք բերելով են  պահում այն տվյալները, որոնք իրենց մեջ պարունակում են նաեւ գաղտնիք, դա կարգավորվում է  տվյալ մասնավոր ընկերության հետ պայմանագրային հարաբերություններով։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Գորգիսյան, քանի որ դուք ոնց-որ այդքան բավարարված չէիք, դուք կարող եք շարունակել հարցի քննարկումը, հետագայում ավելի, այսպես, ուղղակի, պրն նախարարի եւ Կենտրոնական բանկի ներկայացուցիչների հետ։

Շաքե Իսայան, խնդրեմ։

Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Հարցս ուղղում եմ պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար Դավիթ Տոնոյանին։ Պրն Տոնոյան, վերջերս ինձ դիմել են պետական քոլեջներից մեկի ուսանողները՝ բավական ուշագրավ մի խնդրով։ Խնդիրը կայանում է հետեւյալում։ Նրանք այս տարվա  սեպտեմբերին փոխադրվել են 3-րդ կուրս, ուսումնական վերջին տարի եւ ավարտելու են 2019 թվականի մայիսին, սակայն նրանք զորակոչվելու են 2019 թվականի հունվարին, մինչդեռ օրենքով արհեստագործական ուսումնարաններում եւ ավագ դպրոցներում սովորողներն ըստ տարեկետման՝ զորակոչվելու են ավարտելուց հետո։

Եթե նման իրավական ճեղք իրականում առկա է, ապա կխնդրեի ձեր պարզաբանումը տվյալ հարցի վերաբերյալ։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Տոնոյան, խնդրեմ։

Դ.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Ես կարծում եմ՝ եթե դա մասնավոր է, որովհետեւ պետք է ուսումնասիրվեր իրենց տարիքը, եւ իրականում ի՞նչ իրավունքով են իրենք շարունակում մինչեւ հիմա կրթումը,   եթե զորակոչը լինելու է հունվարին, որովհետեւ, եթե իրենք դեռեւս չեն ստացել հանրային կրթության իրենց կրթական ամբողջական ցենզը, իրենք անգամ այս զորակոչի ժամանակ, օգոստոսի ընթացքում ազատված են եղել։

Մենք կստուգենք, սա անհատական պետք է դիտարկել։ Եթե կա ցանկը կամ այդ քոլեջը, ես խնդրում եմ փոխանցել, հարցին համապարփակ լուծում կտանք։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Տիկին Իսայան, խնդրեմ։

Շ.ԻՍԱՅԱՆ

-Պրն Տոնոյան, նշված է, որ խոսքը ոչ թե մասնավոր, այլ պետական հաստատության մասին է, մասնավորապես, Երեւանի պետական հումանիտար տեխնիկական քոլեջի մասին է։  Բոլոր տեղեկատվությունը կա, ես կտրամադրեմ ձեզ, որպեսզի պետական քոլեջների ուսանողները չտուժեն եւ դուրս չմնան։

Դ.ՏՈՆՈՅԱՆ

-Շատ լավ, շնորհակալություն։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն նախարար։

Ալեն Սիմոնյան, պրն Սիմոնյան, խնդրեմ, 3-րդ խոսափող։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Բարեւ ձեզ։ Հարցս ուղղում եմ  արդարադատության նախարարի պաշտոնակատար Արտակ Զեյնալյանին։

Ես երեկ այստեղ հայտարարությունով հանդես եկա՝ կապված քրեակատարողական հիմնարկներում տիրող իրավիճակի հետ։ Հետագայում նաեւ տեղեկացա, որ այս վերջին ամիսների ընթացքում բավականին գործ է արվել, որը շատ գովելի է, որի համար շատ շնորհակալ եմ, մասնավորապես, կապված ծանրաբեռնվածության հետ,  քրեակատարողական հիմնարկների։

Պրն Զեյնալյան, նաեւ ուզում եմ ճշտել, թե արդյո՞ք  դուք նախատեսում եք նաեւ եւս երկու  խնդրի հետ կարված որեւէ գործողություն։ 1-ինը՝ դա կարելի է ասել հեպատիտ C-ի համաճարակի, որը որ տիրում է քրեակատարողական հիմնարկներում:

Խնդրում եմ առաջինին պատասխանեք, 2-րդը կասեմ,  պրն  Զեյնալյան։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատար պրն Արտակ Զեյնալյան, խնդրեմ։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Հարգելի պրն Սիմոնյան, շնորհակալություն հարցի համար։ Այո, բավականին մեծ գործ է արվել այս ամիսների ընթացքում,  այսօրվա դրությամբ  քրեակատարողական հիմնարկներում 1920 մարդ է մնացել։ Այսպիսի ցածր ցուցանիշ, առանց համաներում իրականացնելու, Հայաստանի  քրեակատարողական հիմնարկներում չի եղել։ Սա մեր իրականացրած քաղաքականության արդյունքն է, սա դատական համակարգում իրավակիրառական պրակտիկայի փոխվելու արդյունք է, նաեւ այն չափով եւ այն ծավալով չի կիրառվում կալանքը՝ որպես խափանման միջոց, ինչպես առաջ, օգտագործվում են նաեւ այլընտրանքային խափանման միջոցներ։ Սա՝ ընդհանուր, երկրում  իրականացված բարեփոխումների դրսեւորումն է։

Համաճարակի վերաբերյալ թույլ տվեք չհամաձայնվել, «Հեպատիտ C»-ն` դա արյան միջոցով եւ հյուսվածքային հեղուկների միջոցով փոխանցվող հիվանդություն է, եւ դա չի տարածվում օդակաթիլային ճանապարհով կամ այնպես, ինչպես փոխանցվում է «Հեպատիտ A»-ն կամ «B»-ն։

Ես կուսումնասիրեմ խնդիրը, ինչպիսի՞ տարածվածություն ունի այս հիվանդությունը կոնկրետ քրեակատարողական հիմնարկներում, բայց «Հեպատիտ C»-ն խնդիր է այսօր Հայաստանում։ Կարծում եմ, դա պետք է առողջապահության նախարարի հետ համատեղ փորձել լուծել այս խնդիրը։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ցանկանու՞մ եք արձագանքել, խնդրեմ։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պրն Զեյնալյան, այո, «Հեպատիտ C»-ն  օդակաթիլային ձեւով չի տարածվում, բայց բավականին մեծ քանակով հիվանդներ կան այսօր քրեակատարողական հիմնարկներում։

2-րդ խնդիրը, որի հետ կապված ձեզ ուզում եմ տեղեկացնել, բավականին մեծ խնդիր կա՝ խաղամոլության հետ կապված։ Այսօր իմ տեղեկություններով ներսում շատ մեծ քանակով խաղալու պատճառով մարդիկ խնդիրներ են ունենում, զանգահարում են իրենց ծնողներին, բարեկամներին, գումար են ուզում, որովհետեւ խաղում են եւ պարտվում են այնտեղ։

Ես կխնդրեմ, ուղղակի, դուք ուշադիր լինեք այդ հարցի հետ կապված եւ միջոցներ ձեռնարկեք։

Ա.ԶԵՅՆԱԼՅԱՆ

-Այն ավանդույթը, որ կար քրեակատարողական հիմնարկներում՝ հարկադրել խաղալու, կամ, չակերտավոր ասած՝ «տուրք վճարել չխաղալու համար», դա ամենաբարձր մակարդակով վերացված է, սակայն, եթե խցերում մոլեխաղեր են խաղում, դա ամբողջությամբ վերացնել հնարավոր չի։ Արգելված իրերը, խաղաթղթերը եւ այլն, այն ամենը, ինչ հնարավոր է առգրավել, քրեակատարողական հիմնարկներում առգրավում են, սակայն նկատվել է այսպիսի երեւույթ. ամեն ինչ վերացնելու պարագայում կարող են խաղալ, խաղադրույք կատարել սպորտային խաղերի վրա, անգամ, շատ ներողություն եմ խնդրում այս համեմատության համար, բացահայտվել է դեպք՝ թե նստած տեղից ճանճը ո՞ր ուղղությամբ կթռնի, եւ սրա վրա խաղադրույքներ են կատարել։ Վերացնել սա, եթե մարդը  ցանկանում է խաղադրույք կատարել, ապա ամեն ինչի վրա կարող է խաղադրույք կատարել։ Իհարկե, ամեն ինչ արվում է՝ վերացնելու համար սա, զբաղվածություն մտցնել քրեակատարողական հիմնարկներում, որպեսզի մարդիկ զբաղվածությամբ լցնեն, օգտակար  աշխատանքով լցնեն օրը եւ չզբաղվեն խաղերով։ Մշակվել է մեխանիզմ՝ վարքագիծը կանոնակարգելու համար, դա աստիճանաբար կմտնի կյանք։ Այս ուղղությամբ լրջագույն աշխատանքներ են կատարվել։

Շնորհակալություն հարցի համար։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Պրն Սիմոնյան, բայց ես ուզում եմ նշել, անդրադառնալ, որ հարցը, որ դուք բարձրացրել եք, շատ ավելի լուրջ բնույթ ունի, քան թե միայն նա, որ մարդիկ հիվանդ են «Հեպատիտ C»-ով, որովհետեւ   «Հեպատիտ C»-ի տարածումը նման վայրերում լուրջ ուսումնասիրության առարկա է դառնում, որովհետեւ դրա տարածման ճանապարհն ավելի այլ ճանապարհներ են։ Դրանք հիմա չեմ ուզում հնչեցնել, բայց  դա լուրջ ուսումնասիրության կարիք ունի։ Այո, նույն գործիքով, նույն ներարկիչով, այսպես, դրա համար, իհարկե, լուրջ հետազոտության առարկա պետք է դառնա, եթե դուք ունեք նման  տեղեկատվություն։

Այծեմնիկ Օհանյան։

Ա.ՕՀԱՆՅԱՆ

-Հարգելի պրն Պապիկյան, հարցս վերաբերում է Լոռու մարզում երկրաշարժի հետեւանքով գյուղական բնակավայրերում անօթեւան մնացած 345 ընտանիքի բնակարանային ապահովման խնդրին։ Շնորհակալ եմ կառավարությանն ուղղված իմ գրավոր հարցմանը պատասխանելու համար, սակայն պետք է ասեմ, որ տրված պատասխանը նոր հարցեր է առաջացրել, մասնավորապես, ՀՀ կառավարության 18-22 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրով այդ միջոցառման համար ժամկետ է նշված 18-20 թվականը՝ 4 մլրդ ընդհանուր բյուջեով եւ հետեւյալ համակատարողներով. ՀՀ տարածքային կառավարման եւ զարգացման նախարարություն, Լոռու, Շիրակի եւ Արագածոտնի մարզպետարաններ։

Հետեւյալ 4 մլրդ ընդհանուր բյուջեն ոչ մի կերպ բաշխվում ըստ տարիների։ 18-19 թվականներին միասին ծրագրով նախատեսված է օգտագործել մոտ 1 մլրդ։ Ինձ չի թվում, որ 20 թվականին այս ծրագրի  համար միանգամից կծախսվի 3 միլիարդը, առավել եւս, որ համաձայն ձեր պատասխանի՝ 19-21 թվականների պետական ՄԺԾԾ-ով այդ միջոցառման համար 20 եւ 21 թվականներին տարեկան նախատեսված է ծախսել 460-ական մլն դրամ։

Վերոնշյալ փաստերի հիման վրա անհամապատասխանություն եւ հակասություններ են առաջանում ՀՀ կառավարության 18-22 թվականների գործունեության միջոցառման ծրագրով եւ 19-21 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով, այդ միջոցառման համար նախատեսված ժամկետներ ընդհանուր բյուջեի եւ նրա բաշխվածքի մասով։

Հաշվի առնելով նշվածը, խնդրում եմ հստակեցնել աղետի գոտու հիմնախնդիրների կանոնակարգում միջոցառման ժամկետը, նախատեսված բյուջեն եւ բյուջեի բաշխվածքը ըստ տարիների եւ մարզերի։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ձեր հարցին կպատասխանի տարածքային կառավարման եւ զարգացման նախարարի պաշտոնակատար Սուրեն Պապիկյանը։ Խնդրեմ, պրն  նախարար։

Ս.ՊԱՊԻԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Ձեր գրավոր հարցմանը, ճիշտ նկատեցիք, մենք պատասխանել ենք, գուցե ինչ-ինչ տարբերություններ կարող են լինել մինչեւ 22 թվականը եղած ծրագրի եւ միջնաժամկետ ծրագրի միջեւ։

Մենք շարունակում ենք նախորդ կառավարության ծրագիրը։ Այն բյուջետային հատկացումները, որ եղել են, հենց դրանցով ենք առաջնորդվում։

Հիմա, այս տարի արդեն իսկ տենդեր է հայտարարված, եւ թվերին այս պահին իրականում չեմ կարող տիրապետել, գրավոր ձեզ կպատասխանեմ, բայց կարող եմ հավաստիացնել, որ մինչեւ տարեվերջ արդեն իսկ մի հատվածի համար կլինի բնակարանների ապահովում։ Մի մասի խնդիրը կապված է նրա հետ, որ Սպիտակի տարածաշրջանի բնակիչների մի հատվածը գտնվում է արտերկրում, եւ նրանց վերադարձից հետո պայմանագրերի ստորագրումը կապահովի։ Փաստացի երկրում չեն, մարզպետից գրություն-խնդրանք էինք ստացել, որ որոշ ժամանակով երկարաձգենք պրոցեսը։ Առաջիկայում, երբ նրանք կվերադառնան, խնդիրը կկարգավորվի, իսկ մնացած մանրամասներն ըստ տարիների, ըստ տարածքների մենք գրավոր կպատասխանենք։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Ցանկանու՞մ եք արձագանքել, խնդրեմ։

Ա.ՕՀԱՆՅԱՆ

-Կներեք, հարցի շարունակությունն է։ Երեկ պրն Բագրատյանը նշեց Սպիտակում անմարդկային պայմանների մասին,  որ  Սպիտակում կան տնակային ավաններ, որտեղ, իրոք, անմարդկային պայմաններ են մարդու բնակվելու համար, բայց նույնատիպ խնդիր մենք ունենք Վանաձորում։ Դա Լենինգրադյան, Բուլղարական տնակային ավաններն են։ Ես գիտեմ, որ դա շատ կնճռոտ խնդիր է, եւ այդ տնակներում չեն բնակվում մարդիկ, ովքեր տուժել են երկրաշարժից։ Ի վերջո, դրանք մեր քաղաքացիներն են, եւ այդ խնդրի լուծումը պետք է տալ։ Ուղղակի,  հարցը նրանումն է, որ, ըստ երեւույթին, քաղաքային իշխանություններն առանց կառավարության աջակցության այդ խնդրի լուծումը չեն կարողանում գտնել։ Դուք ի՞նչ եք մտածում  դրա մասին։

Ս.ՊԱՊԻԿՅԱՆ

-Մտածում եմ,  որ խնդիրը պետք է լուծվի, եւ այն կառավարության ուշադրության կենտրոնում է։ Իհարկե, միանգամից դա լուծել չենք կարող, ըստ տարիների կբաշխենք, բայց այստեղ այլ հարցեր էլ կան, որովհետեւ իրականում տնակների մի մասում ապրում են մարդիկ, ովքեր նախկինում բնակարան ստացել են, սակայն հետ են վերադարձրել։ Մի մասը բնակարանը վաճառել է, բայց կան ընտանիքներ, որոնք  երկրաշարժից հետո այդպես էլ բնակարան չեն ստացել եւ շուրջ 30 տարի ապրում են այդ պայմաններում, կա եւ՛ Սպիտակի տարածաշրջանում, եւ՛ Գյումրիում, եւ՛ Վանաձորում։ Հիմա խնդիրը մեր ուշադրության կենտրոնում է եւ պատրաստվում ենք լուծել, բայց՝ քիչ-քիչ, ինչքան որ կառավարության հնարավորությունները թույլ են տալիս։

Ա.ԲԱԲԼՈՅԱՆ

-Շատ լավ, շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, օրակարգը սպառվեց։ Ես ուզում եմ հիշեցնել, որ   մենք      կհանդիպենք

երկուշաբթի, ժամը 11-ին, քանի որ ունենք արտահերթ նիստ։ Շնորհակալություն։