ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼՆԵՐ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ ԵՎ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ զբաղեցնել տեղերը, սկսում ենք նիստը, բարի լույս բոլորին: Հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ տեղադրել քարտերը և նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: Գրանցվել է 68 պատգամավոր, քվորում ունենք։

Հարգելի գործընկերներ, ցանկանում եմ հիշեցնել, որ նիստն ընդհատվել էր Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության հարցի քննարկման փուլում և մտքերի փոխանակության փուլում ենք։ Խաչատուր Սուքիասյանը ելույթի իրավունք ունի։ Համեցեք, պարոն Սուքիասյան, կենտրոնական ամբիոնի մոտ:

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Հարգելի փոխնախագահ, սիրելի գործընկերներ, շատ հետաքրքիր մի փուլում ենք ապրում, Հայաստանի Հանրապետությունն ուզում է ուժեղանալ, ուզում է ամրապնդել իր սահմանները, ուզում է հզոր պետություն դառնալ, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, պատգամավորները, քաղաքական կուսակցությունները խանգարում են դրան: Ես չգիտեմ՝ նրանցից շատերը միտումնավո՞ր, թե՞, ուղղակի, էդքան չհասկանալով, թե ինչի հետ են իրենք առնչվում, ինչ գործողություն են կատարում, և ինչ վատ անուն են ունենալու պատմության մեջ, որովհետև Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է լինի հզոր, անկախ պետություն։ Հաշվի առնելով մեր ունեցած տեղեկությունները, մեզ մոտ այնպիսի կարծիք է ստացվում, որ մեր գործընկերները և Հայաստանի Հանրապետության շատ քաղաքացիներ ծառայում են այլ պետությունների, մի մասը, ուղղակի, ծառայում է պայմանագրային հարաբերությունների արդյունքում, մի մասը՝ չգիտակցելով՝ իր ընկերներին լսելով: Սա՝ առաջինը։

Եվ եթե մենք գնանք տարիներ հետ և տեսնենք, թե Հայաստանի Հանրապետությունը ովքեր են ղեկավարել, ինչ ձևով են կառավարել, և տեսնենք, թե նրանք ինչ ձևով էին վերաբերվում այն մարդկանց, որոնք մի օտար երկրի անուն էին տալիս, կամ մի օտար երկրի հետ հարաբերություն էին ունենում։ Եթե թույլ կտաք, ձեզ ասեմ՝ շատ վատ էին վարվում, կամ էդ մարդիկ բանտում էին հայտնվում, կամ էդ մարդիկ մահանում էին, կամ էդ մարդիկ ունեզրկվում էին: Հիմա ձեզ ասում եմ՝ եթե դուք ձեր չափը չճանաչեք և խանգարեք Հայաստանի Հանրապետության զարգացմանը, ձեզ հետ նույն գործիքներով կխոսեն: Դուք պետք է ձեր չափը լավ ճանաչեք, էդ գործիքները, որոնք դուք կիրառել եք 20 տարի, կկիրառվեն ձեր դեմ, որովհետև ես՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, որն ունի ընտանիք, ունի զավակներ, ունի թոռներ, ամեն ինչ անելու եմ, որ Հայաստանի Հանրապետությունը լինի հզոր, ուժեղ, իսկ էդ մնացած հորինվածքները, որոնք հորինում եք՝ սահմանները տվեցին, հողերը տվեցին, նրա համար են, որ դուք շատ լավ կարողանաք հասարակությանը գցել մոլորության մեջ: Սա՝ առաջինը:

Երկրորդը. ամենավատ վնասը դուք տվել եք ղարաբաղցի մեր քույրերին և եղբայրներին, երբ նրանց նույնպես հրավիրել եք ձեր միտինգին: Ինչո՞ւ. որովհետև նրանք Հայաստանի Հանրապետության այն քաղաքացիների, այն գործարարների ջանքերի և հարկերի շնորհիվ են կարողանում ստանալ էդ համապատասխան նպաստը և այն բնակարանները, տները, որոնք ապագայում կունենան և նրանք մինչև այսօր ֆինանսական ոչ մի խնդիր չունեն: Շատ մեծ վատություն եք անում: Ուրեմն, ես՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, որն ամեն ինչից տեղեկացված է, ուզում եմ ձեզ ասել, որ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարդիկ միտումնավոր տեղերը տվել են, որպեսզի մեր զինվորներին սպանեն: Ինչո՞ւ. որպեսզի այդ ժամանակվա իշխանությունը պարտվի, որպեսզի որոշ քաղաքական ուժեր, մարդիկ կարողանան… Ես էնտեղ եմ եղել, դուք էլ գիտեք, որ սեպտեմբերի 29-ին եղել եմ այնտեղ… Ղարաբաղի նախագահի բունկերում եղած ժամանակ այնտեղ տեսել եմ Սամվել Բաբայանին, որն էդ մտքերն ասել է Ղարաբաղի այդ ժամանակվա գործող նախագահին: Ես ոչ մի բան չեմ հորինում… (Խոսում են դահլիճում:) Ես Սամվել Բաբայանին էդ ժամանակ, երևի, առաջին անգամ եմ տեսել և ծանոթացել։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Լռություն պահպանեք:

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Ես ուզում եմ, որ դուք դա լավ իմանաք և մի քանի բան նշած ունեմ … (Խոսում են դահլիճում): Նայեք, նախ՝ առաջինը, պարոն Օհանյան, դուք պետք է լռեք, լսեք, երբ դուք խոսում եք … (Խոսում են դահլիճում:) Ես շատ ճիշտ եմ ասում …

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Պարոն Օհանյան, լռություն:

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Դե, լավ հիմա դուք իմ տեղը որոշո՞ւմ եք, թե ես ում հետ ինչ եմ խոսում … (Խոսում են դահլիճում:)

  Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Լռություն պահպանեք դահլիճում։ Տիկին Կյուրեղյան, ձեզ նույնպես՝ նախազգուշացում և, պարոն Օհանյան, ձեզ՝ նույնպես … (Խոսում են դահլիճում): Ավարտեք էս խոսակցությունը, տիկին Կյուրեղյան: Ձեզ հարգալից դրսևորեք:

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Չէ, հիմա, որ տենց անում եք, լսեք, ես ասում եմ՝ արդեն չափ կա, հասկացանք, իհարկե, ընդդիմություն եք, պետք է էդ իրավունքներն ունենաք, բայց չափ կա: Հետո, սա պետություն է, կարո՞ղ է՝ գիտեք՝ ինչ-որ տեղից բերել եք ու ոնց ուզեք, ինչ ուզեք՝ կանեք… (Խոսում են դահլիճում:) Լավ, մի րոպե, լռեք արդեն… Ես ձեզ զգուշացնում եմ և զգուշացնում եմ որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի. ես ուզում եմ, որ իմ երկրում՝ Հայաստանի Հանրապետությունում, մարդիկ հանգիստ ապրեն, Հայաստանի Հանրապետությունն ուժեղանա, իր հարևանների հետ ունենա բարիդրացիական հարաբերություններ, ունենա հզոր բանակ, բայց ոչ մեկի հետ չկռվի: Սա պետք է լինի մեր մոտեցումը:

Ես ուրիշ կարևոր բաներ էլ եմ ուզում ասել: Դուք գիտեք, որ միջազգային կառույցները Հայաստանի Հանրապետության տարբեր ծրագրերի համար 500 միլիոն դոլարին համապատասխան գումարներ էին հատկացնում: Էդ ոչ մեկիդ մտքով չի՞ անցնում, թե էդ օրն ինչու ասացին՝ թափով գնացեք օպերայի շենքը գրավեք, օպերայի շենքում մի թույլ տվեք … Ինչո՞ւ. որովհետև էդ գումարները գալու են Հայաստանի Հանրապետության տարբեր ճյուղերի զարգացման համար, դա գեներացիա էր ապահովելու: Ու դուք պատկերացնում եք, թե դա ուղղակի պատահական է ստացվել, հա՞, երբ Հայաստանի Հանրապետությունում 30 տարվա պատմության մեջ առաջին անգամ Եվրոպայի զարգացման և վերակառուցման բանկի տարեկան ժողովն է ընթացել, որտեղ 2,000-ից ավելի հրավիրյալներ են եղել, 2,000-ն էլ ֆինանսական տարբեր միջազգային կազմակերպությունների, բանկերի կոմերցիոն ղեկավարներ են և staff-ում են: Սա նույնպես եղել է մտածված, սա նույնպես եղել է նրա համար, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետությունն ինքնուրույնություն չունենա, գումարներ չվերցնի, բյուջեի հետ խնդիրները չլուծի, գեներացիա չապահովի:

Ուրիշ: Ես ձեզ մի բան եմ ուզում ասել, և 20-30 տարի է, որ ես շատ ընկերների հետ ունեմ հարաբերություններ, մեր դաշնակցական գործընկերների, մնացածի, ես ուզում եմ ասել, որ արդեն ժամանակները փոխվել են, էս նոր սոցիալական հարթակների պարագայում, էս նոր ժամանակներում պետք է ամեն ինչ արվի, և քաղաքական միավորը նույնպես մրցունակ լինի, առանց քաղաքական միավորի մրցունակ լինելու նույնպես Հայաստանի Հանրապետությունը վնասվում է։ Ես, իրոք, անկեղծ եմ ասում՝ ես շատ կուզենայի, որ քաղաքական էն միավորը, որը ներկայացնում է ընդդիմությունը մեր Ազգային ժողովում, շատ հզոր լիներ, կուզենայի, որ շատ ճիշտ հարցեր բարձրացներ, կուզենայի, որ պետականության հետ կապված, պետությունն ուժեղացնելու կապած՝ նույն ձևով մտածեր, ինչ ձևով, որ էդ պահի իշխանությունն է մտածում: Դուք ինքներդ լավ գիտեք, իշխանություն եք եղել, դուք ինքներդ լավ գիտեք դժվարությունները, դուք ինքներդ լավ գիտեք Հայաստանի Հանրապետության հնարավորությունները:

Ես չեմ ուզում շատ երկար-բարակ ասել, բայց, ամենակարևորը, ես շատ կուզենամ մի բան ևս նշել, եկեք բոլորս իրար հետ հավաքվենք, Հայաստանի Հանրապետությունն ուժեղացնենք: Ես չեմ կարծում, որ իշխանության ձգտելն ստացվելու է, որովհետև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները գիտակից են, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները տեսնում են: Իհարկե, ցանկացած կառավարման պարագայում հնարավոր է, որ խնդիրներ լինեն:

Սիրելի գործընկերներ, ես ևս մեկ անգամ ասում եմ՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի՝ ամեն ինչ անելու եմ, որ Հայաստանի Հանրապետությունը լինի ուժեղ, ունենա հզոր բյուջե, իր խնդիրները լուծի և տարածաշրջանում կգնահատվի որպես հզոր պետություն։ Շնորհակալություն, այսքանը։

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: «Հայաստան» պատգամավորական խմբակցության անունից ելույթի իրավունք ունի պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանը: Համեցեք, պարոն Խաչատրյան:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Պարոն Սուքիասյան, չափը որոշվում է օրենքով և ոչ թե օրենքը խախտելով: Այ, որ էսօր, երեկ երեկոյից Ազգային ժողովի բակում փշալարով մեքենա է կանգնած, տե՞նց եք չափը գծում, կամ, որ Կիրանցում ոստիկանները փակել են և ասում ենք՝ ինչի՞ հիման վրա եք փակել, ասում են՝ հրաման ենք կատարում, էդ հրամանը ոչ մեկը ցույց չի տալիս, տե՞նց եք չափը գծում: Պետությունը վոլյունտարիստական կազմակերպություն չէ, պետությունն օրենքներով է առաջնորդվում։

Ամեն դեպքում, պարոնայք և տիկնայք «ՔՊ»-ականներ, դուք սխալվում եք, սխալ եք, հասկացեք, Ջորջ Օրուելի վեպը սխալ եք հասկացել, Ջորջ Օրուելն էդ վեպը գրել էր որպես նախազգուշացում դիկտատուրայի, վոլյունտարիզմի, տոտալիտարիզմի դեմ, ինքը դա չէր գրել որպես պետական կառավարման ուղեցույց չէր գրել, էդ վեպում, կար ճշմարտության նախարարություն, որը որոշակի պոստուլատներ էր քարոզում, ասում էր՝ պատերազմը՝ խաղաղություն է, ազատությունն ստրկությունն է, տգիտությունն ուժ է: Դուք, հավատարիմ Օրուելի հակացուցումներին, նմանատիպ պոստուլատներով եք փորձում մարդկանց ուղեղը լվանալ: Ասում եք՝ կեղծիքը լեգիտիմություն է, զիջումը նվաճում է և շեդևր, կապիտուլյացիան հաղթանակ է: Ասում է՝ մենք ոչ թե 4 գյուղ հանձնել ենք, այլ մենք 4 գյուղ գրավել ենք, Ադրբեջանից խլել ենք մեր դեմ կռիվ սկսելու լեգիտիմությունը։ Ժողովուրդ, Ադրբեջանը ե՞րբ է լեգիտիմություն փնտրել կռիվ սկսելու համար, 1988 թվի փետրվարի 22-ի՞ն, երբ խուժանն Աղդամից շարժվեց դեպի Խրամորթ, թե՞ 1988 թվի փետրվարի 27-28-ին, թե՞ Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ, թե՞ սեպտեմբերի 27-ին, թե՞ լեգիտիմ իրավունք ուներ՝ Ջերմուկ մտնելու։ Էդ ի՞նչ լեգիտիմությունից եք զրկում: Լեգիտիմությունը ո՞վ է երաշխավորում, չեք էլ երաշխավորել, չկա: Ձեր միակ լեգիտիմությունը, որը փնտրում եք, Ադրբեջանի բարեհաճ վերաբերմունքն է, Ադրբեջանին, ինչպես իմ գործընկերուհին նշեց, կարգել եք որպես լեգիտիմության և անվտանգության երաշխավոր, որովհետև, ինչպես տեսաք, մեր հպարտ ինքնիշխան հանրապետությունից բոլորը ձեռները լվացել, գնացել են: Չկա մեկը, որ ասի՝ կերաշխավորեմ, ի տարբերություն, օրինակ՝ էն միջազգային երաշխիքների։ Հիմա դա էլ չկա:

Հիմա՝ լեգիտիմությունը՝ որպես իրավունք: Ասում ենք՝ քարտեզներ: Գաղտնի են պահում 1988 թվի քարտեզը, ումի՞ց, սեփական ժողովրդի՞ց՝ սեփական տարածքը, հետո հասկացան, որ, չէ, երկար գաղտնի պահել չի լինի պլաստինկան փոխեցին, թեքեցին. էն ժամանակ ասում էին՝ կադաստրի քարտեզ չկա, հիմա ասում են՝ կադաստրի քարտեզ կա, բայց սխալ է էդ քարտեզը: Լավ, իսկ կլինի՝ սխալ լինի մեզ, որ մի 100 մետր էլ Ադրբեջանից տարածք բերեիք … (Խոսում են դահլիճում) … Կլինի, չէ՞: Հա, եղել է, բա, իհարկե, եղել է: Նիկոլ Փաշինյանը 3 տարի առաջ էս օրերին՝ մայիսի 12-ին, եթե չեմ սխալվում, ասում էր՝ մայիսի 10-ին Ադրբեջանը պետք է դուրս գա ելման դիրքեր: Դո՞ւրս է եկել … Հա, այ, երբ դուրս կգա, կգաք էստեղից կասեք, հլը դեռ դուրս չի եկել: Ասում ենք՝ քարտեզը ո՞րն է, ասում էին՝ 1974-79 թվեր, հիմա կարդում ես հայտարարությունը, ասում են՝ 1969 թվականի ՀԽՍՀ և ԱԽՍՀ Գերագույն խորհուրդների նախագահության … Էստեղ, կարծեմ, դուք էիք, պարոն Ալեքսանյան, ասում էիք՝ դրա հիման վրա է քարտեզը, եթե սխալվում եմ, ներողություն: Ուրեմն, կարծում եք, որ Սովետական Հայաստանի և Ադրբեջանի Գերագույն խորհուրդների նախագահություննե՞րի հիման վրա է գենշտաբը քարտեզ գծում, ժողովուրդ: Լո՞ւրջ եք ասում:

Ասում են՝ լեգիտիմություն ենք բերում: Լեգիտիմություն ասելով՝ Ադրբեջանի ոչ լեգիտիմ քայլերն եք խրախուսում։ Լավ, բայց «ՔՊ»-ը «ՔՊ» չէր լինի, եթե իր կրեդոյին հավատարիմ չլիներ՝ մեղավոր են բոլորը, իրենցից բացի։ Եվ, քանի որ գիտեին, որ էդ քարտեզները կերևան, դուրս են գալու, դրանք կհամադրվեն այլ փաստաթղթերի հետ, ասում են՝ չէ, կիրանցեցիներին են մեղավոր։ Այ, եթե կիրանցեցիները չբողոքեին, չընդվզեին, որ իրենց հողը, իրենց երկիրը տալիս են թուրքին, քարտեզն ավելի լավը կլիներ: Գիտե՞ք՝ դրանով ի՞նչ եք անում. ավանսով ինդուլգենցիա եք առնում, որովհետև հայտարարում եք, ասում եք՝ սահմանազատումը լինելու է նույն սկզբունքով, իսկ նույն սկզբունքը միակողմանի կապիտուլյացիան է: Էսօր ավանսով ինդուլգենցիա եք առնում և ժողովրդին վախեցնում եք, ասում եք՝ հանկարծ դուք էլ չընդվզեք, որովհետև ավելի վատ կլինի: Է, մի հատ էլ Ադրբեջանին ասենք՝ ավելի վատ կլինի: Չէ, էդ ոստիկանները, որոնք կան, որոնք երեկ եկել լցվել էին, օրինակ՝ սիրահարների այգի, գիտեք, էդ այգում սիրո արգասիքները ծնողների հետ ման էին գալիս, ինչո՞ւ էիք էդքան ոստիկան բերել երեկ, երևի, լեգիտիմություն եք քարոզում:

Մյուսը. մեղավոր են բոլորը, սաղ մեղավոր են, դուք անմեղ եք: Մեղավոր են ղարաբաղցիները, որ Ղարաբաղը տվեցին: 100,000 ղարաբաղցի պետք է կռվեր 10 միլիոն Ադրբեջանի դեմ էն պայմաններում, երբ առաջին անգամ Հայաստանը դավաճանեց իր հանձնառությանը՝ որպես Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավոր: Ձեր Կառավարության օրոք է ընդունվել ազգային անվտանգության ռազմավարությունը, դուք ձեր սկզբունքներին դավաճանեցիք, դուք ձեր ընդունած փաստաթղթին դավաճանեցիք:

Հիմա փորձենք հասկանալ, թե ինչ տեղի ունեցավ Արցախում: Մի արտասահմանցի, Ջորդանո Բրունոն չէ, Կարլ Կլաուզևիցը, ասում էր՝ պատերազմը՝ քաղաքականության շարունակությունն է: Թե ինչ քաղաքականություն էին վարում Ադրբեջանը և Թուրքիան՝ պարզ է. կլանել Արցախը: (Խոսում են դահլիճում:) Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Հայաստանի Հանրապետությունը: Գիտեք, երբ մենք էստեղ խոսում էինք 2022 թվականի դեկտեմբերին հայտարարության մասին, և բանակցություններ եղան պարոն Վարդանյանի աշխատասենյակում, որին կային նաև պարոն Աղաջանյանը և տիկին Կարապետյանը, հիշո՞ւմ եք, տիկին Կարապետյան, թե ի՞նչ ասացիք. ասացիք՝ Հայաստանն Արցախի պատանդը չէ: Էստեղ ասացիք՝ Հայաստանն Արցախին գրավ չենք դնի, ես էլ ասացի՝ էդ 2 տղամարդկանց մեջ միակ տղամարդը Մարիա Կարապետյանն է: Փաշինյանը հայտարարում է, ասում է՝ Արցախը պավադոկ էր, թոկ էր Հայաստանի վզին: Է, բնականաբար, եթե թոկ էր, պետք էր էդ պավադոկը կտրել, չէ… (Խոսում են դահլիճում)։ Լռություն պահպանեք, էլի:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Լռություն, խնդրում եմ, հարգելի գործընկերներ, լռություն դահլիճում: Պարոն Խաչատրյան, ես մի բան ասեմ, էլի, տեսեք, որ դուք սկսում եք որակավորումներ տալ, թե ով է տղամարդ, ով է կին, հետո, կնոջն ստորադասում եք տղամարդուն՝ ասելով, որ Մարիա Կարապետյանն ամենատղամարդն էր տղամարդկանց մեջ:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հա, գենդերության …

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Լսեք էլի, պարոն Խաչատրյան, դա կարող է վիրավորական դիտվել, էլի, ասենք՝ բոլոր կանանց շրջանում: Դրա համար խնդրում եմ չտալ որակումներ, որոնք կարող են դիտվել որպես վիրավորական: Դրա հետ էր կապված աղմուկը:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Հա, ներողություն եմ խնդրում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ լռություն պահպանել դահլիճում և ռեպլիկներ չանել տեղից: Համեցեք, շարունակեք:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ինձ էլ միամիտ թվաց, թե դուք բողոքեցիք, որ ասել էի՝ Հայաստանն Արցախի պատանդը չէ: Պարզվում է՝ գենդերային հարց է եղել, ներողություն եմ խնդրում: Էն ժամանակ ասեիք, տարի ու կես առաջ ներողություն կխնդրի:

Փաշինյանն ի՞նչ է ասում, ասում է՝ որոշ միջազգային կենտրոններ, մի կենտրոնի մասին չէ, Արցախի հարցն օգտագործում էին որպես պավադոկ, թոկ: Է, բնականաբար, եթե Արցախի հարցը թոկ է, եթե Արցախը թոկ է, պիտի կտրեիք էդ թոկը, ու կտրվեց էդ թոկը և էստեղ տեղի ունեցավ շահերի զուգամիտում: Մեկին պետք էր մեղավոր կարգել, չէ՞, և էստեղ Արայիկ Հարությունյանը հետ է քաշվում, գալիս է նորը, ընտրվում է՝, ղարաբաղյան քաղաքական ամբողջ էսթաբլիշմենթի կոնսենսուսով, և 10 օր հետո Ադրբեջանը հարձակվում է: Շահեց Ադրբեջանը, շահեց Հայաստանի էսօրվա Կառավարությունը: Դա ձեր 2 քաղաքական կուսակցությունների՝ «ՔՊ»-ի և ադրբեջանական նոր կուսակցությունների շահերի համադրման հրաշալի օրինակ է: Հիմա եկել, դարդ եք անում՝ վայ, մեր տնավեր քույրեր, եղբայրներ։ Էդքան մտածո՞ւմ էիք, էս խորհրդարանում առաջին օրվանից դուք չընդունեցիք Արցախի հարցով հանձնաժողով ստեղծելու առաջարկը, քանի անգամ եմ ես, մեր ֆրակցիան, հանձնաժողովի անդամները դիմել Ալեն Սիմոնյանին ասել՝ կա միջխորհրդարանական համագործակցության հանձնաժողով, մի նիստ արեք, բա, չարեցիք, բա, ռթե էդքան սրտներդ ցավում էր, դե. անեիք: Ոչ, ձեզ համար մեղավոր են բոլորը, մեղավոր կարգելու մոլուցքն է: Բանը հասել է նույնիսկ նրան, որ ապրիլ 24-յան ուղերձով Փաշինյանը մեղադրում է զոհերին, ասում է՝ պետականություն չունեցող ժողովուրդը զոհ դարձավ: Թուրքերը մեղք չունեն, հա՞, պետականություն չունեցող ժողովուրդը և դաշնակիցները, Անտանտն էին մեղավոր:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ամփոփեք, խնդրում եմ:

 Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Բանը նրան հասավ, որ նույնիսկ Լեմկինի ինստիտուտը ձեզ քննադատեց, նրան քննադատեց էդ կեղծարարության համար։ Հիմա դուք եկել, խոսում եք, թե ուզում ենք հզոր պետություն, ուզում ենք հզոր բանակ, ո՞վ չի ուզում, բայց բանակն է հզոր, թե՞ պետությունը։ Ասում եք՝ Հայաստանի Հանրապետությունը քանի կմ է: Ստացածից, էն տարածքից, որն ստացել եք, առնվազն, 208 կմ-ով պակաս է։ … (Խոսում են դահլիճում:)

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ավարտվել է ձեր ելույթը, պարոն Խաչատրյան: Հարգելի գործընկերներ, «Քաղաքացիական պայմանագիր» պատգամավորական խմբակցության անունից ձայնը տրվում է խմբակցության ղեկավար Հայկ Կոնջորյանին: Լռություն դահլիճում, հարգելի գործընկերներ:

 Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Էս ձերն էր, պարոն Խաչատրյան, թողել եք էստեղ … (Խոսում են դահլիճում:) Դե, ինձ թվում է՝ ֆեյք բաներ եք գրել, ես կարիք չունեմ՝ ծանոթանալու, դուք հրապարակային դրա մասին պատմում եք:

Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, մենք քննարկում ենք Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության հարցը, և, իհարկե, շատ տրամաբանական է, որ մենք այս օրերին, բացի Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության բուն հարցից, քննարկում ենք քաղաքական նշանակության և կարևորության հարցեր, որոնք ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն կապված են նաև հենց Սահմանադրական դատարանի հետ, որովհետև գիտեք, իմ համոզմամբ՝ այս օրերին Հայաստանում ընթացող գործընթացները խորը աղերսներ ունեն, ընդհանրապես, նաև Սահմանադրական դատարանի, որովհետև ի՞նչ է տեղի ունենում. տեղի է ունենում այն, որ այսօր Հայաստանում կան կոնկրետ քաղաքական ուժեր, խմբեր, նաև մեր խորհրդարանական ընդդիմությունը, որոնք Հայաստանից դուրս, այդ թվում նաև՝ ուժերի հետ ուս ուսի տված՝ խնդիր են դրել՝ կազմալուծելու Հայաստանի պետականությունը, իսկ Սահմանադրական դատարանը Հայաստանի պետականության պահպանման կարևորագույն ինստիտուտ է, և այն, որ մենք այս օրերին ականատես եղանք, երեկ ականատես եղանք Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի վարկաբեկմանն ուղղված նաև էստեղ հարցադրումներին, էս քաղաքականության տրամաբանական շարունակությունն է, որովհետև ես ուզում եմ անդրադառնալ հատկապես մի հարցի, որը կապված էր թեկնածուի աշխատավայրի հետ, և մեր ընդդիմադիր գործընկերը մեղադրում էր թեկնածուին, որ նա որոշ ժամանակ աշխատել է, այսպես կոչված, «Սորոսի հիմնադրամ»-ում և հարց էր հնչեցնում, թե եթե դուք ընտրվեք, ի՞նչ երաշխիքներ եք տալիս, որ չեք լինելու օտարերկրյա ազդեցության գործակալ։ Եվ ես կարծում եմ, որ էդ հարցը կարելի է վերադարձնել մեր գործընկերոջը և ասել՝ օրինակ՝ Գեղամ Մանուկյանը ձեզ ի՞նչ երաշխիք է տվել, որ ինքն ազդեցության գործակալ չէ, որովհետև Գեղամ Մանուկյանը սորոսական է, որովհետև Գեղամ Մանուկյանն ունի «Երկիր մեդիա-ն՝ 100 հազարավոր դոլարների, մի քանի անգամ հնչել է, որ «Սորոսի հիմնադրամ»-ից գրանտներ է ստացել, դուք էլ, վստահաբար, այս կամ այն չափով օգտվել եք էդ գրանտներից, էդ հարթակից, էդ պլատֆորմից, գնացել սպասարկել եք, հարցազրույցներ եք արել «Երկիր մեդիա»-ի հետ, չէ՞: Հիմա, դուք ի՞նչ երաշխիք եք տալիս, որ դուք օտարերկրյա ազդեցության գործակալ չեք, չնայած, որ ես կարծում եմ, որ ձեր երաշխիքները մեզ հարկավոր չեն, ամեն ինչ պարզ է, բայց ուզում եմ ասել, որ ձեր տրամաբանությունը ձեր դեմ է աշխատում, հարգելի գործընկերներ, եթե դուք թեկնածուին հարցնում եք, իր աշխատավայրով պայմանավորված՝ ինքը կարող է դիտվել որպես օտարերկրյա գործակալ, մի հատ նայեք ձեր շուրջ բոլորը: Ձեր կողքին հիմա նստած են, ձեր իսկ բնորոշմամբ՝ օտարերկրյա ազդեցության գործակալներ, որոնք ձեզ ի՞նչ երաշխիք են տվել: Բայց իրականում խորքում էդ հարցադրումը նպատակ ունի՝ դելեգիտիմացնելու թեկնածուին և, ի վերջո, դելեգիտիմացնելու նաև Սահմանադրական դատարանը, որովհետև մեկ անգամ չէ, որ մենք, հատկապես պատերազմից հետո, ականատես ենք եղել, թե ինչպես եք դուք փորձել դատական համակարգն օգտագործել որպես Հայաստանի ժողովրդից վրեժ լուծելու միջոց: Եթե դուք շանս ունենաք, Ֆեմիդայի թուրը, սուրը, որը, ավանդաբար, ուղղված է դեպի ներքև, չէ՞, էդ սուրը հանելու եք և ուղղեք ժողովրդի ու պետության դեմ: Էդ եք դուք ուզում անել և, բնականաբար, դուք շահագրգռված չեք՝ ունենալու իրապես անկախ Սահմանադրական դատարան:

Բայց ես ուզում եմ անդրադառնալ թեկնածուի երկու ձևակերպումներին նորից մեր քննարկվող հարցերի համատեքստում: Դուք, պարոն Խաչատուրյան, էսպիսի մի միտք արտահայտեցիք, որ կարծում եք, որ Սահմանադրության և օրենսդրության մեջ պիտի սահմանվեն իրագործելի նպատակներ: Եվ ես շատ համաձայն եմ ձեզ հետ, և էսօրվա մեր քննարկումները, էսօրվա մեր քաղաքական բանավեճը հենց էս ամեն ինչի մասին է, իրագործելի նպատակների և անիրագործելի երազանքների արանքում մնացած քաղաքական բանավեճի երկփեղկվածության մեջ ենք մենք էսօր: Էդ որ ասվում է, որի մասին վարչապետն առաջ քաշեց, իրական Հայաստան և պատմական Հայաստան, հենց դրա մասին է, իրագործելի նպատակների և անիրագործելի երազանքների մասին բանավեճ է այսօր տեղի ունենում մեր երկրում: Եվ սահմանազատումը հենց դրա մասին է: Եվ էն, որ պարոն Խաչատրյանը եկել, էստեղից մեզ ասում է՝ ի՞նչ լեգիտիմություն, լեգիտիմություն պետք է չունենալ, լեգիտիմության մասին պիտի չմտածել, պիտի քաղաքականապես լինել հայդուկ միշտ: Միշտ լինել քաղաքականապես հայդուկ մտածողությամբ լեռներում, քաղաքակիրթ աշխարհից, միջազգային հարաբերություններից կտրված, տենց պետք է լինել ու մտածել, որ աշխարհը մեզ չի տեսնում, որ մենք մենակ ենք, էս փոքրիկ իշխանի մոլորակն է: Թագավոր կար չէ, որ ինքը հրաման էր տալիս, ինքն ասում էր՝ էդ հրամաններին ոնց ենթարկվել: Սրանք են ձեր պատկերացումները, դուք քաղաքական հայդուկներ եք, հարգելի գործընկերներ, ժամանակին հայդուկներն իրենց ֆունկցիաներն են իրականացրել, այո, և լավ գործ են արել, բայց չի կարելի այս լուսավորյալ 21-րդ դարաշրջանում լինել քաղաքական հայդուկ և պարտադրել, որ պետությունն էլ էդ քաղաքական հայդուկության բանի մեջ կառափնարանի մեջ մնա:

Երկրորդ գաղափարը, որը, հուսամ՝ ճիշտ եմ վերաձևակերպում, պարոն Խաչատուրյան, այն էր, որ դուք ասում էիք, որ ընտրությունը պետք է լինի այնպիսին, որ այն, ըստ էության, չբացառի հետագա ընտրության իրավունքը։ Երբ դու ինչ-որ ընտրություն ես … Սա ֆունդամենտալ գաղափար է և սա հենց ժողովրդավարության մասին է, որ քո այսօրվա ընտրությունը չպետք է բացառի քո վաղվա ընտրության հնարավորությունը: Եվ սա ժողովրդավարության կանոնն է. հա՞ և ի՞նչ է տեղի ունեցել 2018 թվականից հետո Հայաստանում. ժողովուրդն արձանագրել է իր ընտրության իրավունքի անխախտելիությունը, արձանագրել է, որ ժողովրդավարության մեջ ինքը կարող է անել ընտրություն, հետո ինքը կարող է որոշել, որ ինքն իր ընտրությունը սխալ է արել, և ինքը նոր ընտրություն կարող է անել, և իր ընտրությունը չի բացառում իր հաջորդ ընտրությունը, որը կարող է տարբերվել իր այսօրվա ընտրությունից։ Եվ սա ձեր գենետիկ քաղաքական կոդին հակասում է, հարգելի գործընկերներ, որովհետև ձեր պարագայում ընտրությունը ձեզ բացառում է հաջորդ ցանկացած ընտրություն, որը ձեզանից տարբերվող է, որովհետև դուք, ինչպես կասեր պարոն Խաչատրյանը, գնաց, զբաղվել եք քաղաքական ջեբկիրությամբ, երեկ ինքն էր դրա մասին խոսում, բայց դուք էդ ջեբկիրության դեպքում գրպանել եք ոչ թե մանր-մունր բաներ, դուք՝ որպես քաղաքական ջեբկիրներ, գրպանել եք մի ամբողջ պետություն, պետական հարստություն, հետո էդ ձեր ջեբկիր գրպաններից հանել եք, «գույք պարտքի դիմաց»-ով տվել եք էստեղ, էնտեղ: Գրպանել եք ժողովրդի իշխանությունը։ Հիմա էսօր փորձում եք վերադառնալ տարբեր կերպարանքներով, շատ տարբեր կերպարանքներով: Խոսել ենք երեկ, ես խոսեցի երեկ այն մասին, որ դուք ծավալել եք էսօր Հայաստանում քաղաքական հեթանոսության շարժումը, և, այո, դրա մասին խոսելու առիթներ դեռ կլինեն, բայց, նորից եմ ասում՝ Հայաստանում քաղաքական հեթանոսությունը հեռանկար չունի, որովհետև Հայաստանում հաստատվել է նոր կարգ, Հայաստանում հաստատվել է նոր քաղաքական հավատամք, Հայաստանում հաստատվել է ժողովրդավարություն: Դուք դրան չեք հավատում, մենք դա գիտենք: Դուք փորձում եք հետ վերադարձնել գողապետությունը, որովհետև, էլի եմ ասում՝ դուք չեք կարողանում առանց գրպանելու, առանց քաղաքական ջեբկիրության: Դրա համար, որպեսզի վերադարձնեք, վերազավթեք իշխանությունը, գիտե՞ք՝ ինչով եք զբաղված. դուք Հայաստանում հիմնադրել եք մարդկային վշտի արդյունաբերություն: Դուք արդյունաբերական ռելսերի վրա եք դրել մարդկանց վիշտն ու տառապանքը: Դուք մտածում եք, թե որտեղ կարող է ինչ-որ վատ բան լինել, որ դժբախտության մունետիկի նման գնաք էս տաղավարից էն տաղավարը, էս հրապարակից էն հրապարակը, էս փողոցից էն փողոցը, էս ամբիոնից էն ամբիոնը և քաղաքական բայղուշությամբ ասել, որ ամեն ինչ վատ է, ամեն ինչ վատ է լինելու, պետություն չկա, պետությունը կործանվում է, այ, եթե մենք գանք, մենք էս կանենք, մենք էն կանենք: Եվ, էլի եմ ասում՝ դուք դա անում ենք տարբեր կերպարանքներով: Եվ քանի որ ժանրի կանոնը թելադրում է, ըստ էության, այսօրվա մեր քաղաքական կյանքը համադրված է նաև կրոնական և հոգևոր բաներով, շարունակելով էս ժանրի կանոնը, էլի, դուք, նորից եմ ասում՝ տարբեր կերպարանքներով եք գալիս, ինչպես Կտակարանում կան սատանայի կերպարանափոխությունները և սատանայի փորձությունները Քրիստոսին, հիշո՞ւմ եք, որ Նոր Կտակարանում Քրիստոսին սատանան անապատում 3 անգամ փորձում է: Հիմա, սատանան հայ ժողովրդին 3 անգամ, ոնց որ թե, փորձել է, սա երրորդն է: Առաջին անգամ սատանան փորձում էր բանով, ի դեպ՝ տարբեր կերպարանափոխություններով, ի դեպ՝ ռեբրենդինգներին էլ փիարշչիկներն օգնում են: Առաջին անգամ ՝ սպիտակ վերնաշապիկներով էր, թևերը քշտած, բան, ժամանակակից, գալիս էին, ուրեմն, գան, թևերը քշտեն ու երկիրը փրկեն: Էդտեղ փիարշչիկները լավ փող աշխատեցին, իհարկե, էդ փիարշիկները տաղանդ չունեին, հարստացան, էդ թևքերը քշտած պարոնայք եկան, մի մասն էլ էստեղ չէ: Իրենք եկան գնացին, որովհետև դժվար էր, հասկացան, որ դա դժվար գործ է, հիմա գնացել են, բիզնեսով են զբաղվում:

Սատանայի երկրորդ կերպարանափոխությունը և երկրորդ փորձությունը հայ ժողովրդին եղավ, կարծեմ, 2 տարի առաջ, երբ իրենք փողոցում փորձում էին էլի փրկել հայ ժողովրդին, ուզում էին փրկել և զուգահեռ՝ ասում էին՝ դուք թուրք եք, որ դուք դավաճան եք, եկեք ձեզ փրկենք, պապիկների էին ծեծում, տարբեր մարդկանց էին վիրավորում և ուզում էին փրկել: Հայ ժողովուրդը սատանայի էս երկրորդ փորձությանն էլ դիմացավ:

Բայց երրորդ փորձությունը շատ պրոֆեսիոնալ է, սատանայի երրորդ կերպարանափոխությունը եկել է վեղարի տակ: Սա, ուղղակի, մաստեր կլաս է, ես ուզում եմ Ռոբերտ Քոչարյանին արժանին մատուցել: Ես ուզում եմ արժանին մատուցել, թե ոնց կարողացավ Ռոբերտ Քոչարյանը, չիմանալով «Հայր մերը», վեղարի տակ մտնելով, գալ ու փրկել հայ ժողովրդին։ Սա, իսկապես, մաստեր կլաս է, ուղղակի, պրոբլեմն էն է, որ դուք չեք հաշվարկել, որ 21-րդ դարն է, կան տեսախցիկներ, կա ուղիղ եթեր, և մարդիկ ձեզ համար միջնադար չեն, սա միջնադարի ինկվիզիցիոն հարաբերությունները չեն, և ինչ-որ կղերական չի կարող գալ, սեփական միջնադարը պարտադրել լուսավորյալ 21-րդ դարի հայ ժողովրդին: Էստեղ եք դուք սխալվել, երբ որոշում եք, որ կարելի է գալ էս լուսավորյալ ժամանակներում քաղաքական փոփոխություն անել, ժողովրդի սեփական իշխանությունը զավթել միջնադարյան եղանակներով՝ թաքնվելով վեղարի, սքեմի, փիլոնի, ոնց ուզում եք՝ ասեք, կարելի է տարբեր մեկնաբանություններ տալ: Էսքանը:

Հայաստանի Հանրապետությունում ժողովրդավարությունն անշրջելի է, ժողովրդի իշխանությունն անշրջելի է։ Սահմանադրական դատարանը ժողովրդավարության պահպանման գործում ֆունդամենտալ նշանակություն ունի, և մենք էս գործին շատ լուրջ ենք վերաբերվում և վստահ ենք, որ այս ընտրության արդյունքներից հետո Սահմանադրական դատարանն ունենալու է դրական արդյունքներ, և մենք կարողանալու ենք ժողովրդավարությունը պաշտպանել Հայաստանի Հանրապետությունում։ Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, եզրափակիչ ելույթի իրավունք ունի Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածու Դավիթ Խաչատուրյանը։ Համեցեք, պարոն Խաչատուրյան։ Նաև ուզում եմ հիշեցնել, որ մեկ հարց հետո մենք ունենալու ենք քվեարկություն: Խնդրում եմ լռություն պահպանել, պարոն Գաբրիելյան, լռություն: Համեցեք, պարոն Խաչատուրյան:

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, Հայաստանի Հանրապետության հարգելի քաղաքացիներ, եթե շատ կարճ անդրադառնամ ինձ ուղղված հիմնական հարցերին, չեմ ուզում այդ բառերը կրկնել, բայց, օրինակ՝ մի քանի բան ասեմ՝ դավադրաբապաշտական ոչ մի տեսությունների առիթ չկա կամ հիմք չկա: Օրինակ՝ նույն հիմնադրամը, երբ տարբեր գյուղերում, գյուղական համայնքներում փակվում էին դպրոցներ նվազ քանակով աշակերտներ ունենալու պատճառով և մեկ դպրոց պետք է հաճախեին, էդ հիմնադրամը, օրինակ՝ ավտոբուս էր առնում: Կամ, երբ գնում էր կրթական համակարգի այսպես ասենք, էլիտարացում, հիմնադրամը Համաշխարհային բանկի հետ բարձրաձայնեց, որպեսզի արձանագրվի, որ երկրի կրթական որակը կանխորոշվում է միջին մակարդակով, այլ ոչ թե ամենաբարձր և մասսայականություն չունեցող մակարդակով։ Սրանք շատ կարևոր արձանագրումներ են, որոնք պետք է ասեմ: Ինչևէ: Բաց հիմնադրամների հիմքում ընկած է անգլիացի Կառլ Պոպերի փիլիսոփայի ուսմունքը, որին ցանկության դեպքում կարող եք ծանոթանալ։ Խոսքը վերաբերում է երկու սկզբունքի:

Առաջինը. ժողովուրդն ընտրում է իր իշխանությունը, սա՝ մեկ: Ժողովուրդն ընտրում է իր իշխանությանը և հանում է իշխանությունից այն մարդկանց, ովքեր չեն…

Երկրորդը. յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի՝ լքելու էդ պետության սահմանները: Ընդամենը սա է:

Իսկ ինչ վերաբերում է ազդեցությանը, ասեմ, որ, այո, ազդեցություն լինելու է իմ նկատմամբ Սահմանադրական դատարանում, բայց այն գաղափարները կրող մարդկանց կողմից, օրինակ՝ Հեգելի կողմից, որն իրավունքի փիլիսոփայության մեջ, որը եվրոպական ժամանակակից իրավափիլիսոփայության համակարգի հիմնադիրն է, կարելի է ասել, շատ կարևոր նախադրյալներ է ասում դատարանի իրավունքի և դատարանի առջև կանգնելու պարտականության մասին, նշելով, որ յուրաքանչյուր քաղաքացիական հասարակության անդամ իրավունք ունի՝ փնտրելու դատարան և դատարանի փնտրելու այդ իրավունքը կախված է նաև նրանից, թե ինչքանով է այդ նույն քաղաքացիական հասարակության անդամը պատրաստ՝ կանգնելու դատարանի առջև, որովհետև դրանք հանդիպակաց պարտականություններ են: Նույն Հեգելն ասում է, որ պետությունն Աստծո երթն է աշխարհի երեսի վրայով։ Սա շատ կարևոր արձանագրում է։ Եվ, իրոք, պետության դեմ ցանկացած գործողություն այս իմաստով՝ իրավունքի փիլիսոփայության գիտական իմաստով, դեմ է Աստծուն: Ինչո՞ւ. որովհետև նույն իրավունքի փիլիսոփայության մեջ, ասեմ, որ 1990 թվականին Մոսկվայում հրատարակված գիրք է, որը մեր հայրենակից Ներսեսյանցը թարգմանել է, նշում է, որովհետև այն օրենքները, որոնք կառավարում են պետությունը, պետության մաս կազմող ընտանիքը, հասարակությունը, ոչ թե, պարզապես, սուբյեկտիվ գոյացումներ են, այլ ինստիտուտներ, որոնցում լուսարձակում է աստվածային բանականության լույսը, ջերմությունը։ Այ, սրանով է պայմանավորված այն, որ ասվում է, որ պետությունը՝ որպես կազմակերպման, օրենքներ տալու իմաստով մարդկային շփման վերջնական և կայուն ձև, հանդիսանում է Աստծու երթը երկրի մակերեսով: Սա կարևոր արձանագրում է:

Նաև ասեմ, որ շատ այլ փիլիսոփաներ են ազդելու իմ աշխատանքի վրա: Դա Պլատոնի ուսմունքն է, երբ ներկայացնում է, թե դատարանն ինչ իրական դերակատարում ունի, ընդհանրապես, մարդը, ինչ տարերքներից է կախված, այսպես ասենք, ըստ էության, իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի կարևորագույն նախադրյալները տալով, նշում է, որ կա մի մարդկային ֆունկցիա, որը պետք է զսպի մարդու մեջ գոյություն ունեցող ախորժակները և կրքերը: Շատ կարևոր բան է, ժամանակակից պետության մեջ առկա այդ դիրքորոշումն է և մեթոդաբանական հիմքը, որ, ամեն դեպքում, բոլոր վեճերի վերջնական լուծումը տալիս է դատարանը: Դատարանն ունի նաև ժամանակի ընթացքում անթրոպոգեն ֆունկցիա: Այսինքն՝ մարդը ոչ միայն քաղաքական էակ է, նաև դատական էակ է, որովհետև ինչպես մենք լուծում ենք վեճերը, մենք նաև այդպես ձևավորում ենք մարդու մոտ իր ազատության վերաբերյալ ակնկալիքներ, այդպիսի մարդ ենք դաստիարակում, այդպիսի մարդ, այդպիսի կացութաձև է ստեղծվում պետության մեջ։

Նաև ասեմ, որ, իհարկե, ես պատրաստվել էի հարցերի դեպքում շատ ավելի հանգամանալից անդրադառնալ շատ տարբեր հարցերի, սակայն մի քանի բան նշեմ, որ, ուղղակի, բաց չմնա։

Առաջինը. դրա մասին խոսեցի և հայրենասիրության, վերջապես, որպեսզի չասվի, որ ես միայն արևմտյան կամ ամերիկյան հեղինակներից եմ մեջբերում: Այսպես, ռուս առաջին ինտելիգենտներից Պյոտր Չարադաևը, Պուշկինի ժամանակակից, ունի մի լավ գրառում, որի էությունը հետևյալն է. հայրենասիրությունն սկսվում է ճշմարտությունը սիրելուց: Ասում էր՝ ճշմարտություն չսիրող հայրենասիրությունը ծնում է բացասական, չար հերոսներ: Ինչո՞ւ է այդպես, ինչո՞ւ է հայրենասիրությունն սկսվում ճշմարտությունը սիրելուց, որովհետև ճշմարտությունն ունի համընդհանուր անհրաժեշտության հատկանիշ: Այսինքն՝ դա բոլորի համար է ճիշտ, եթե դու ամբողջ մարդկության համար անհրաժեշտաբար գոյություն ունեցող բանը չես ընդունում օբյեկտիվորեն իրականության մեջ, դու չես կարող ասել՝ այ, ես հայրենասեր եմ, դրա համար չեմ ընդունում: Այսինքն՝ սա կարևոր բան է: Ես իմ կենսագրությունը չեմ ուզում ներկայացնել, ուղղակի, համեստությունից ելնելով, երևի, ինչ-որ առումով, որպեսզի նաև… Բայց չեմ ուզում, որ, չասեմ՝ չարաշահվի, բայց չհասկացվի իմ լռությունը: Շատ տարբեր ծրագրեր և այլն իրականացրել ենք, դրա մասին չխոսեմ, օրինակ՝ դեսպանատան աշխատանքը՝ վաթսունհինգ տարի պաշտոնավարելու բարձր աշխատավարձով, թողել եմ, և գնացել ենք, օրինակ՝ Արդարադատության ակադեմիան ենք բացել, որ եկել ենք, ընդամենը, շենքն էր ու մենք չջեռուցվող… Եվ մեկուկես ամիս հետո դատավորների թեկնածուներն արդեն հաճախում էին էդտեղ ու չջեռուցվող շենքում գրել ենք աշխատանքային պայմանագրեր, հրավիրել ենք դասախոսներ, մենք ենք դասախոսել, ծրագրեր ենք մշակել, էդ ամեն ինչը կազմակերպել ենք, և հիմա շատ կարևոր մի կառույց է:

Կապված նրա հետ, որ խուսափեցի պատասխանել սահմանազատման վերաբերյալ հարցին, ես չեմ ասի, որ ես խուսափեցի, ես ասացի, որ դատավորին բացարկելու հիմքեր կան, որո՞նք են այդ հիմքերը. երբ դատավորն արտահայտել է մի կարծիք, նույն հարցով, որի պարագայում նրա կողմից նույն հարցի քննությունը որպես դատավոր դառնում է առ ոչինչ, արդեն ինքը դրա մասին խոսել է, ամեն ինչ գիտի, էլ ինչ ձևականություն է, որ ինքը կողմերին լսի, ապացույցներ քննի, չէ՞ որ ինքն էդ համոզմունքն ունի: Էն ժամանակ Ազգային ժողովում իր ճառում, ելույթում օբյեկտիվացրել էդ համոզմունքը, հիմա էլ դատավարականացնում է, ասենք՝ թղթին է տալիս նույն համոզմունքը: Այսինքն՝ պրոցեսն անիմաստ է դառնում։ Սա է բացարկի ինստիտուտի հիմնական իմաստը, որ դատավորի համար իմաստ պետք է լինի, կողմերի համար իմաստ պետք է ունենա դատավորի առջև հանդես գալը և փաստարկներ ներկայացնելը:

Եվ պարոն Աղաջանյանի՝ Գերագույն դատարանի հետ կապված հարցը հստակեցնելու համար. այո, ես էդ գաղափարին կողմ եմ և ուղղակի նշեցի, ավելի պարզ ասեմ, որ Սահմանադրությունը, տեսեք, հռչակում է, որ երկրում բարձրագույն դատական ատյանը Վճռաբեկ դատարանն է, սահմանադրական արդարադատության հարցերով՝ Սահմանադրական դատարանը, բայց ես ասացի, որ կան նորմեր, որոնք նույնակերպ են ձևակերպված և՛ Սահմանադրության մեջ, և՛ օրինակ՝ Հայաստանի Հանրապետության Քրեական դատավարության, օրենսգրքում: Եվ կարող են նույն նորմերի տարբեր մեկնաբանություններ լինել, ես բերեցի օրինակ, որ Սահմանադրական դատարանը ժամանակին ասի, օրինակ՝ որ Վճռաբեկը վերազանցել է լիազորությունները՝ այսպիսի բան ասելով: Նախ՝ գտնում եմ իմ կողմից ասած՝ էդ մեկը մյուսին իրավազորությունների տիրույթը չմտնելու առումով, որ նաև ձևակերպումներն է պետք ճիշտ տալ: Օրինակ՝ ընտրվելու դեպքում, որոշումներում ես անձամբ նման ձևակերպումներից կխուսափեմ, որովհետև ոչ միայն հարցի ձևակերպումն է կարևոր, նաև լուծումն է կարևոր, նաև լուծման ձևակերպումն է կարևոր բարձր դատարաններում:

Կարծես թե, ամեն ինչի մասին խոսեցի: Համենայնդեպս, բոլոր հարցերի համար շատ շնորհակալ եմ: Ինձ համար, հարցերի անկախ բովանդակությունից, արդեն կարևոր է այս երևույթը, այսինքն՝ խորհրդարանական ակտիվությունը և հարցերը, անկախ հարցերից, անկեղծ եմ ասում, մեզ փիլիսոփայություն դասավանդող պրոֆեսոր Շաքարյանը մի կարևոր, շատ հետաքրքիր գրքույկ ուներ՝ «Պառլամենտարիզմը որպես մշակութաբանական արժեք», որտեղ ներկայացնում է և՛ Ֆրանսիայի հեղափոխությունը… Մի խոսքով: Այսինքն՝ անկախ նրանից, թե բովանդակային առումով քեզ համար հաճելի, ոչ այնքան հաճելի հարցեր կտրվեն, մեր պրոգրեսն արդեն առկա է նրանով, որ պրոգրեսը մեզանում արդեն առկա է նրան, որ արդյունավետ խորհրդարանական վերահսկողություն է իրականացվում դատավորի թեկնածուների նկատմամբ: Եվ ես երեկ ասացի, ներկայացրի իմ հիմնական ծրագրային էդ ելույթում, թե որոնք են, վերջապես, մեր մոտեցումները: Այո, ժողովրդավարական լեգիտիմություն պետք է ունենա Սահմանադրական դատարանը և պետք է դա ինքն ամրապնդի: Այսինքն՝ ժողովրդի կամքի ձևավորման արդյունքները, պետք է իշխանություն ձևավորել ընտրությունների արդյունքում և այլն, պետք է ստանա համապարտադիր ուժ և, հակառակը, Սահմանադրական դատարանն իր նախորդող վարքագծով չպետք է ստեղծի այնպիսի իրավիճակ, երբ գործադրի մոտ կարթնանա ընտրությունները կեղծելու գայթակղություն: Չէ՞ որ այդ գայթակղությունն առաջանում է այն ժամանակ, երբ կա իրագործելու իրական հնարավորություն: Այ, Սահմանադրական դատարանն իր դատավորների անխոցելիությամբ և ամեն ինչով պետք է նպաստի դրան: Եվ էս առումով արդեն ավարտեմ ելույթս, չնայած 3 րոպե էլ կա, ասեմ, որ շատ ուրախ եմ, որ մենք ունեցանք շահագրգիռ քննարկում, հարցերի համար, որովհետև, օրինակ՝ նաև ես հիշում եմ ժամանակներ, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության մասին լուրը, օրինակ՝ պատկերավոր ասած, եղանակի տեսությունից հետո էր հաղորդվում, որպես էդքան անկարևոր և վազող տողով գնացող լուր, էլի, պատկերավոր ասած: Ու, անկեղծ եմ ասում, անկախ ցանկացած հարցի բովանդակությունից, ինձ համար կարևոր են, ընդհանրապես, էդ հարցերը, որովհետև ոչ մեկն իրավունք չունի, որ իրեն տրվեն լավ հարցեր, իր համար հաճելի հարցեր, և իրականում շատ եմ գնահատում խորհրդարանական վերահսկողության այս ձևը: Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն ձեզ ևս, պարոն Խաչատուրյան:

Հարգելի գործընկերներ, ցանկանում եմ հիշեցնել, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրությունը կատարվում է գաղտնի քվեարկությամբ, պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն 3/5-րդով:

Այժմ ձայնը տրվում է հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Նարեկ Բաբայանին՝ քվեարկության կարգը, տեղը և ժամը ներկայացնելու համար: Համեցեք:

Ն.ԲԱԲԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգարժան պարոն փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության քվեարկությունը կանցկացնենք ժամը 10:55-11:30 ընկած ժամանակահատվածում, մեր մշտական վայրում՝ դահլիճի կից սրահում: Քվեաթերթիկը նույնպես ունի մշտական տեսքը՝ թեկնածուի անուն-ազգանունը, «Կողմ եմ», «Դեմ եմ» համապատասխան վանդակներով: Կրկնում եմ՝ քվեարկությունը կսկսենք 9 րոպեից և կտևի 35 րոպե, մինչև 11:30: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ արդարադատության նախարարի տեղակալ Կարեն Կարապետյան: Համեցեք, պարոն Կարապետյան:

Դահլիճում խնդրում եմ լռություն: Պարոն Եղոյան, խնդրում եմ դադարեցնել խոսակցությունը, աղմուկ է, ժողովուրդ ջան: Համեցեք:

 Կ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին», ««Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին», ««Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը։

Սույն նախագծերն ընդունվել են առաջին ընթերցմամբ և ընդունվելուց հետո փոփոխությունների և լրացումների առաջարկներ չեն ստացվել: Այս փաթեթն ուղղված է՝ շտկելու առկա օրենսդրական տարընթերցումների հնարավորությունը և ամրագրելու համայնքի ավագանու անդամների կողմից հանրային պաշտոն կամ հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնելու արգելքը։

«Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով 2022 թվականի հունիսի 9-ին իրականացված օրենսդրական փոփոխությունների արդյունքում մի շարք դեպքերում նախատեսված է հանրային պաշտոն և հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց կողմից պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում պաշտոն զբաղեցնելու արգելք, սակայն մյուս կողմից՝ «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքով և «Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ օրենքով այդպիսի կարգավորումները բացակայում են: Այս տարընկալման արդյունքում ավագանու մի շարք անդամներ համատեղել են և շարունակում են համատեղել իրենց պաշտոնը հանրային պաշտոնների հետ: Իրականացված օրենսդրական փոփոխություններն ուժի մեջ մտնելուց հետո ավագանու առաջիկա ընտրությունների ժամանակ արդեն լիարժեք և պատշաճ կապահովվի համայնքի ավագանու պաշտոնների և հանրային ծառայության պաշտոնների՝ անհամատեղելիության մասով սահմանափակումը: Միևնույն ժամանակ նախագծի անցումային դրույթներով նախատեսել ենք, որ այն անձինք, որոնք այժմ հայտնվել են կոնֆլիկտային այդ իրավիճակում կարող են շարունակել այս համատեղումը մինչև իրենց համապատասխան տարածքային ավագանու ընտրությունների ավարտը և ավագանու առաջին նիստի գումարման օրը:

Այսպիսով, ամփոփելով վերոգրյալը, պետք է նշել, որ նախագծերի ընդունմամբ երաշխավորվում է անհամատեղելիության պահանջների առանցքային նպատակը, այն է՝ պաշտոնների մեկտեղման պարագայում շահերի բախման հնարավոր իրավիճակների առաջացումից խուսափելը և կանխումը, իսկ մյուս կողմից՝ իշխանությունների տարանջատման և հավասարակշռման սկզբունքի լիարժեք իրագործելիությունը:

Անդրադառնալով նախագծերի ընդունման հրատապությանը, նշեմ, որ այն պայմանավորված է նրանով, որ այժմ ավագանու անդամների կողմից հանրային պաշտոն և հանրային ծառայության պաշտոն զբաղեցնելու դեպքերի առնչությամբ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը, առաջնորդվելով «Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի մասին» ՀՀ օրենքի դրույթներով, հարուցել է վարույթներ, որոնց իրացման և ավարտի ժամկետը 90 օր է, և այդ ժամկետը լրանում է մայիսի 24-ին: Հաշվի առնելով վերոնշյալը, կխնդրեմ պատեհ պահին նախագծերի փաթեթին կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն ձեզ ևս: Քանի որ պատգամավորները գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացրել, հարցեր նույնպես չեն լինի։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ հարակից զեկուցման համար ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ալխաս Ղազարյանին, իսկ պատգամավորներին հրավիրում եմ դահլիճ, որովհետև այս հարցի քննարկումից հետո ունենալու ենք քվեարկություն։ Խնդրեմ, տիկին Ղազարյան:

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, նախագծերի փաթեթը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, ստացել է կողմ եզրակացություն, խնդրում եմ կողմ քվեարկել նախագծին։

   Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ղազարյան, ներողություն, տիկին Ղազարյան: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում: Թադևոս Ավետիսյան. Հանո՞ւմ եք։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք, տիկին Ղազարյան և պարոն Կարապետյան։ Հարգելի գործընկերներ, հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Այժմ խնդրում եմ զբաղեցնել տեղերը և դադարեցնել խոսակցությունները, որովհետև անցում ենք քվեարկություններին:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Կոդ 774:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 64

Դեմ՝ 27

Ձեռնպահ՝ 5

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 31

Որոշումն ընդունվել է:

Հարգելի գործընկերներ, պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովն առաջարկել է սույն նախագիծը քննարկել հատուկ ընթացակարգով, այսինքն՝ նախագծի երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումը կազմակերպել առաջին ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24-ժամյա ռեժիմով, նախագծի վերաբերյալ գրավոր առաջարկներ և գլխադասային հանձնաժողովի եզրակացությունը ներկայացնելու համար սահմանել առնվազն 3-ական ժամ։ Այժմ քվեարկության է դրվում Ազգային ժողովի համապատասխան որոշման նախագիծը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 32

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 0

Ձեռնպահ՝ 31

Որոշումն ընդունվել է:

Պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովն առաջարկել է նախագիծը քննարկել հատուկ ընթացակարգով, այսինքն՝ երկրորդ ընթերցմամբ քննարկումը կազմակերպել առաջին ընթերցմամբ ընդունելուց հետո 24-ժամյա ռեժիմով, նախագծի վերաբերյալ գրավոր առաջարկներ և գլխադասային հանձնաժողովի եզրակացությունը ներկայացնելու համար սահմանել առնվազն 3-ական ժամ։ Այժմ քվեարկության է դրվում ««Հայաստանի Հանրապետության Քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծի քննարկման հատուկ ընթացակարգի մասին» Ազգային ժողովի որոշման նախագիծն ընդունելու մասին» հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 65

Դեմ՝ 32

Ձեռնպահ՝ 0

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Ազգային ժողովի պատգամավորներ Արուսյակ Մանավազյանի, Նարեկ Գրիգորյանի և Էդգար Հակոբյանի կողմից ներկայացված՝ ««Հաշվեքննիչ պալատի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 66

Դեմ՝ 27

Ձեռնպահ՝ 5

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրակրթության մասին» օրենքում լրացում և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 64

Դեմ՝ 2

Ձեռնպահ՝ 30

Որոշումն ընդունվել է:

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։ Կոդ 832:

Քվեարկություն:

Կողմ՝ 64

Դեմ՝ 27

Ձեռնպահ՝ 5

Որոշումն ընդունվել է:

Հարգելի գործընկերներ, քվեարկություններն ավարտվեցին, անցնում ենք հարցերի քննարկմանը։ Խնդրում եմ լռություն պահպանել դահլիճում։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող մարդկանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ վարչապետի աշխատակազմի քաղաքացիական ծառայության գրասենյակի ղեկավար Վաչե Քալաշյան: Համեցեք, պարոն Քալաշյան: Համեցեք, սկսեք:

 Վ.ՔԱԼԱՇՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր ուշադրությանն ու դատին եմ ներկայացնում ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող մարդկանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերը, որոնք փոխշաղկապված են միմյանց հետ և միտված են վարձատրության քաղաքականության հիմքում ընկած վերլուծությունների արդյունավետության բարձրացմանը: Մասնավորապես, «Հանրային ծառայության մասին» օրենքի 10-րդ հոդվածում քաղաքացիական աշխատանք կատարելու վերաբերյալ դրույթներն առաջարկվում է տեղափոխել 11-րդ հոդված, որտեղ հիմնականում տեխնիկական սպասարկում իրականացնող անձանց վերաբերելի իրավակարգավորումներն են, իսկ 10-րդ հոդվածում առանց որևէ բովանդակային փոփոխության թողնել միայն փորձագետներին վերաբերող իրավակարգավորումները: Այս տեղափոխությունը հիմնականում պայմանավորված է նաև նրանով, որ տարընկալումներ էին առաջանում, թե ինչու փորձագետի աշխատանքը կարող է համարվել հանրային ծառայության ստաժ, իսկ քաղաշխատանքինը՝ ոչ, եթե նրանք միևնույն հոդվածում են զետեղված: 11-րդ հոդվածում նաև բովանդակային առումով առաջարկում ենք փոփոխություն կատարել և առաջարկում ենք, որ քաղաշխատանք կատարող և տեխնիկական սպասարկում իրականացնող անձանց անձնական գործերը վարվեն էլեկտրոնային կարգով, ճիշտ այնպես, ինչպես վարվում են հանրային ծառայության մեջ ընդգրկված մյուս բոլոր պաշտոններ զբաղեցնող անձանց անձնական գործերը: Եվ պիտի ասեմ, որ նաև անցումային դրույթներով նախատեսել ենք, որ այս օրենքն ընդունվելու դեպքում համակարգող փոխվարչապետի թիվ 97-Ն որոշման մեջ պիտի կատարենք համապատասխան փոփոխություններ, որոնք վերաբերում են անձնական գործերի վարման էլեկտրոնային կարգին։ Այս փոփոխությունը հիմնականում պայմանավորված է նրանով, որ անձնական գործերի վարման հետ կապված մոդուլները փոխշաղկապված են վարձատրության մոդուլների թվայնացված մոդուլների հետ, և անհնար է վարձատրության վերլուծությունն առանց անձնական գործերի վարման էս թվային փոխշաղկապվածությունն ապահովելու։ Սա՝ ինչ վերաբերում է «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքում առաջարկվող փոփոխություններին:

««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող մարդկանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» օրենքի նախագծով առաջարկվող փոփոխություններով առաջարկում ենք նախագծի 1-ին հոդվածի 1-ին մասում՝ իրավակարգավորման առարկայում, ավելացնել նաև, որ օրենքով սահմանված իրավահարաբերությունները տարածվում են նաև վարձատրության ֆոնդերի վերլուծության վրա, որը մինչ այսօր չի եղել, այսինքն՝ աշխատավարձի և աշխատավարձի ֆոնդից վճարվող բոլոր վճարների վերլուծությանը: Սրանով իսկ մենք իրավական հիմք ենք ստեղծում, որպեսզի կարողանանք էդ վերլուծություններն իրականացնել:

Նախագծի 2-րդ հոդվածով առաջարկվում է օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասում կատարել փոփոխություն և սահմանել, որ իրավակարգավորման առարկայի մաս է կազմում, նաև էդտեղ հղում ենք անում նոր լրացվող 27.1 հոդվածին, որն արդեն նախատեսել ենք վարձատրության կարգի և ֆինանսավորման աղբյուրների գլխում, որին ավելի ուշ կանդրադառնամ, բայց էությունը կայանում է նրանում, որ իրավակարգավորման առարկայի մաս է կազմում նաև տեխնիկական սպասարկում և քաղաշխատանք ու փորձագիտական աշխատանք կատարող անձանց վարձատրության ֆոնդերի վերլուծությունը:

Արդեն նախագծի 5-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, որով նախատեսել էինք, որ բազային աշխատավարձի և գործակիցների փոփոխության համար անհրաժեշտ աշխատաշուկայի վերլուծությունը պիտի կատարվի 3 տարին մեկ անգամ, առաջարկում ենք դա կատարել տարին մեկ անգամ, որովհետև Կառավարությունը պիտի կարողանա հետադարձ կապով ավելի օպերատիվ հետևել իր ինտերվենցիաների հետևանքներին:

Ինչպես արդեն ասացի, օրենքի նախագծի 4-րդ հոդվածով վարձատրության կարգի և ֆինանսավորման աղբյուրների գլխում ավելացնում ենք 27.1 հոդվածը, որով նշում ենք, որ վարձատրության քաղաքականության լիազոր մարմինը, որը վարչապետի աշխատակազմի քաղծառայության գրասենյակն է, ըստ էության, պիտի կարողանա տվյալներ, տեղեկատվություն ստանալ բոլոր մարմիններից աշխատավարձին և աշխատավարձին հավասարեցված այլ վճարումների, այդ թվում՝ պարգևատրումների, հավելումների և հավելավճարների մասին, որպեսզի այդ հիմքով կարողանա վերլուծություններ կատարել:

Իսկ արդեն նույն առաջարկվող լրացվող հոդվածում 2-րդ մասով առաջարկում ենք, որ այդ կարգը սահմանում է Կառավարությունը: Այս օրենքի նախագիծն ընդունելու դեպքում անցումային դրույթներով նախատեսել ենք, որ օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետ վեց ամսվա ընթացքում այդ կարգը պիտի սահմանվի ճիշտ այնպես, ինչպես առաջին նախագծի պարագայում էր: Այսքանը։ Շնորհակալություն, խնդրում եմ ընդունել:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերի համար՝ հերթագրում: Համեցեք, պարոն Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Զեկույցի համար շնորհակալ եմ, շատ հետաքրքիր վերլուծության առիթ է: Կուզենայի հասկանայի հետևյալ տրամաբանությունը. որևէ երկրի կենսամակարդակի հետ կապված՝ համախառն ներքին արդյունքի և աշխատավարձի հարաբերակցությունը, և համախառն ներքին արդյունքի և մեկ շնչին ընկնող համախառն ներքին արդյունքի չափը հարաբերվո՞ւմ են միմյանց հետ, և մենք դա հաշվի առնո՞ւմ ենք մեր մեթոդիկայում, թե՞ ոչ: Մասնավորապես, վերջերս Ալբանիայում, որի մեկ շնչին ընկնող համախառն ներքին արդյունքը շատ ավելի ցածր է, քան Հայաստանի Հանրապետությունում, միջին աշխատավարձն ավելի բարձր էր, քան Հայաստանի Հանրապետությունում: Կուզենայի հասկանալ, թե էս վերլուծությունն է իրականացվո՞ւմ է, համեմատություններ կա՞ն այլ երկրների հետ, ասենք՝ եվրոպական երկրների հետ և մեզ նման, Վրաստանի կամ, ասենք՝ Մոլդովայի, էդ հարաբերությունը մեզ մոտ ինչպիսին է՝ աշխատավարձ և մեկ շնչին ընկնող համախառն ներքին արդյունքի ծավալ: Այս հարաբերակցությունը մենք վերլուծո՞ւմ ենք և մեկնաբանո՞ւմ ենք, թե՞ ոչ։ Շնորհակալություն:

Վ.ՔԱԼԱՇՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Բագրատյան, շնորհակալություն հարցի համար: Պիտի ասեմ, որ վերլուծության կարգը՝ Կառավարության կողմից սահմանված, ինչ վերաբերում է աշխատավարձի ֆոնդի վերլուծությանը, մինչ այսօր մենք չենք արել և այս առաջարկով հենց մենք ուզում ենք էդ հնարավորություններն ստեղծել։

Ինչ վերաբերում է բազային աշխատավարձի չափի բնորոշմանը և գործակիցների փոփոխության համար կատարվող աշխատաշուկայի վերլուծությանը, ապա դա վերաբերում է բացառապես Հայաստանի ներքին աշխատաշուկայի վերլուծությանը, որևէ այլ երկրի օրինակի համադրելիություն կամ համեմատական վերլուծություն կարգով նախատեսված չէ, բայց պիտի ասեմ, որ մենք վարձատրության քաղաքականության ռեֆորմի համատեքստում, որը նախատեսել է Կառավարությունը հանրային կառավարման բարեփոխումների ռազմավարությամբ, այդ փորձերն ուսումնասիրում ենք, դա ընթացքի մեջ է, որպեսզի կարողանանք նաև համադրելի մոդել ունեցող երկրների փորձը հաշվի առնել մեր առաջարկներում: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք ունե՞ք, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Ձեզ էլ շնորհակալություն, հատկապես 2-րդ մասի հետ կապված հարցս ուղղված էր հենց այդ թեմային: Մենք, ասենք՝ ընդհանուր շուկայի վրա ազդեցություն չունենք, բայց, օրինակ՝ մենք կարող ենք հանրային ծառայողների աշխատավարձերի համադրելիությունը, այն, ինչ դուք նշեցիք, որ հետագայում անդրադառնալիս մյուս երկրների փորձը կուսումնասիրենք, բայց ինձ ավելի շատ երևույթն է հետաքրքիր, կարծում եմ, որ դուք զբաղվում եք էդ խնդրով: Եթե ժամանակ լինի, դուք նույնպես էդ վերլուծությունը նայեք, ինքը մեզ հուշող բավականին հետաքրքիր փաստեր է փոխանցում, և մենք դրանով կարող ենք հասկանալ մեր զարգացումների ընթացքը և հնարավորինս կառավարելի տարածքում պահել, որովհետև, տեսեք, եթե որևէ երկրի միջին աշխատավարձը բարձր է, դա բերում է նաև գործակցի, այսինքն՝ նաև ընդհանուր ազգային հարստության հավասարաչափ բաշխմանը։ Սա շատ կարևոր է: Այսինքն՝ ես էդպես եմ դիտարկում, և եթե մենք վերլուծենք, հետաքրքիր առաջարկություններ կստանանք։ Շնորհակալ եմ: Հետագա քննարկումները ևս հետաքրքիր կլինեն: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցեր այլևս չկան, եթե արձագանքելու կարիք տեսնում ենք, արձագանքեք:

 Վ.ՔԱԼԱՇՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարակից զեկուցող՝ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Կարեն Սարուխանյան: Համեցեք։

 Կ.ՍԱՐՈՒԽԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, ըստ էության, պարոն Քալաշյանը մանրամասն ներկայացրեց օրենքի նախագիծը: Ցանկանում եմ տեղեկացնել, որ հարցը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում և տրվել է դրական եզրակացություն։ Առաջարկում եմ նախագծին կողմ քվեարկել:

    Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հերթագրված պատգամավորներ չկան, պարոն Սարուխանյան: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում: Եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք: Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ ֆինանսների նախարարի տեղակալ Արման Պողոսյան: Համեցեք:

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, սիրելի հայրենակիցներ, Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ նախատեսող օրենքի և հարակից օրենքների նախագծերի փաթեթի ընդունմամբ նպատակ է հետապնդվում՝ լուծելու Կառավարության ծրագրով նախանշված հարկային քաղաքականության և, մասնավորապես, հարկման այլընտրանքային համակարգերին վերաբերող կարևոր նպատակներ։

Առաջինը հարկման այլընտրանքային համակարգերի և, մասնավորապես, շրջանառության հարկի համակարգի և հարկման ընդհանուր համակարգի շրջանակներում ձևավորվող հարկային բեռը մոտարկելն է: Խնդիրն այն է, որ շրջանառության հարկի համակարգը ներդրվել է որպես հարկման ընդհանուր համակարգին այլընտրանք՝ ապահովելու պարզ հարկային հաշվառում և մեղմ հարկային վարչարարություն փոքր և միջին ձեռնարկատիրության սուբյեկտների համար։ Բայց իրականությունն այն է, որ շրջանառության հարկի դրույքաչափերն էականորեն ավելի ցածր են, քան գործունեության միևնույն տեսակը հարկման ընդհանուր համակարգում կազմակերպելու պարագայում ձևավորվող ավելացված արժեքի հարկին և շահութահարկին հանրագումարային բեռն է։ Այս առումով Կառավարությունում բավական խորը վերլուծություններ են կատարվել 2 տարի շարունակ և պատկերը հետևյալն է. օրինակ՝ վերամշակող արդյունաբերության ոլորտում, շրջանառության հարկի բեռը 2 անգամ ավելի ցածր է, քան հարկման ընդհանուր համակարգում: Շինարարության և մանրամեծածախ առևտրի ոլորտում տարբերությունը հասնում է 2,6 անգամի, զբոսաշրջության և ռեստորանային գործունեության ոլորտում՝ ընդհուպ 3 անգամի և այսպես շարունակ: Բացառություն են կազմում միայն այն ոլորտները, որտեղ իրականացվող գործունեությունն ազատված է ավելացված արժեքի հարկից։

Երկրորդ նպատակն այն է, որ տնտեսական խթաններ ներդրվեն շրջանառության հարկ վճարողների կողմից գործարքները փաստաթղթերով հիմնավորելու համար: Այսօր շրջանառության հարկի համակարգում ունենք տարբեր կանոններ, մասնավորապես, առք ու վաճառքի գործունեության պարագայում հարկը հաշվարկում է որպես իրացման շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված տոկոս, որից թույլատրվում է նվազեցնել փաստաթղթերով հիմնավորված ծախսերի որոշակի տոկոս պայմանով, որ նվազագույն հարկը պետք է ցածր չլինի օրենքով սահմանված շեմից: Այդ նույն հնարավորությունը տրված չէ գործունեության այլ տեսակների համար, մասնավորապես, արտադրական գործունեության, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման գործունեության տեսակների համար:

Նախագծով առաջարկվում է հնարավորություն ընձեռել, որպեսզի գործունեության վերջին տեսակներով զբաղվողները նույնպես կարողանան իրենց համար հաշվարկված հարկից, որն արդեն կլինի որոշակիորեն բարձր դրույքաչափերի հիման վրա հաշվարկված հարկ, նվազեցնել փաստաթղթերով հիմնավորված ծախսերի որոշակի տոկոսը։ Սրանով մենք կունենանք հավասար միջավայր, նաև կամրապնդենք ձեռքբերումները փաստաթղթերով հիմնավորելու մշակույթն այն իմաստով, որ պատրաստենք տնտեսավարող այս սուբյեկտներին՝ ինչ-որ մի օր տեղափոխվելու հարկման ընդհանուր համակարգ և առանց մեծ սթրեսների գործելու շահութահարկի համակարգում։

Կարևորն այստեղ այն է, որ փաստաթղթերով հիմնավորված ձեռքբերումների որոշակի շեմից բարձր շեմ ունեցող տնտեսավարող սուբյեկտների համար ոչ թե հարկային բեռի բարձրացում չի լինելու, այլ հնարավորություն է ստեղծվելու՝ ընդհուպ նվազեցնել գործող հարկային բեռը։

Երրորդ նպատակն այն է, որ վերաիմաստավորվեն հարկման ընդհանուր համակարգերն այն տրամաբանությամբ, որ եթե այստեղ կան գործունեության տեսակներ, որոնք չեն բնութագրվում միկրոձեռնարկատիրության կամ փոքր ձեռնարկատիրության հատկանիշներով, որովհետև այդ չափ պարզունակ չեն և իրենց բնույթով, ըստ էության, աչքի են ընկնում շահութաբերության որոշակի բարձր աստիճանով, տեղափոխվեն ավելի արդար հարկային միջավայր՝ արդյունքից կախված միջավայր և, ըստ այդմ՝ լինեն հարկման ընդհանուր համակարգում։ Այս տրամաբանությամբ առաջարկվում է շրջանառության հարկի համակարգից դուրս բերել փաստաբանական, նոտարական գործունեության տեսակները և վիճակախաղերի կազմակերպման գործունեությունը, իսկ միկրոձեռնարկատիրության հարկման արտոնյալ համակարգից դուրս բերել մարզերում առք ու վաճառքի գործունեությունը, վարսավիրական, մարմնի խնամքի ծառայությունների մատուցումը, սաունաների, բաղնիքներին, շոգեբաղնիքների կազմակերպումը, ավտոտեխսպասարկման կայանների գործունեությունը, միջնորդական գործունեությունը, ծրագրային ապահովումը, փորձաքննությունը, շինարարությունը և համանման այլ գործունեության տեսակներ։ Եթե լինեն հարցեր, սիրով կպատասխանեմ։ Շնորհակալություն:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում: Հովիկ Աղազարյան։

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Պողոսյան, չնայած էս նախագիծը մենք շատ մանրամասն քննարկեցինք հանձնաժողովում, բայց կա՛մ ես ուշադիր չեմ եղել, կա՛մ քննարկման առարկա չի դարձել հետևյալ հարցը. ասենք՝ տնտեսավարող սուբյեկտն աշխատում է ավելացված արժեքի տիրույթում և հետո պետք է տեղափոխվի, ենթադրենք՝ 2025 թվականի հունվարի 1-ից, պետք է տեղափոխվի շրջանառության տիրույթ, էդ ժամանակ ինքն ինչ-որ գործարքներ է արել և հաշվանցել է ավելացրած արժեքի հարկը կամ հետ է ստացել։ Հիմա, ըստ նախագծի՝ ասվում է, որ էդ բաները պետք է վերանայվեն, այսինքն՝ հետադարձ ուժ պետք է ունենա էդ իմաստով: Դուք էստեղ խնդիր չե՞ք տեսնում, օրինակ՝ 4-րդ հոդվածի մասին է խոսքը: Էստեղ ես կարծում եմ, որ մենք մտածելու բան ունենք, պարոն Պողոսյան, խնդրում եմ հիմնավորեք կամ փարատեք կասկածները:

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պարոն Աղազարյան: Իրապես, կարևոր հարց եք բարձրացնում նախագծում մենք ունենք այդպիսի առաջարկ, միտքն այն է, որ ավելացված արժեքի հարկի գծով հաշվանցումներ կատարեն այն տնտեսավարող սուբյեկտները և այն ժամանակահատվածում, որում կհամարվեն ավելացված արժեքի հարկ վճարողներ և հաշվանցման հնարավորություն չունենան այն տնտեսավարող սուբյեկտները, որոնք ինչ-որ պահից սկսած, հետ ստանալով ավելացված արժեքի հարկի գումարները, տեղափոխվել են հարկման այլընտրանքային համակարգեր, տվյալ դեպքում՝ շրջանառության հարկի համակարգ, որովհետև գործող կարգավորումները որոշակի հարկային պլանավորման և, գուցե, այո, անարդարացի հարկային տնտեսումներ ունենալու հնարավորություն են ստեղծում։ Մեր առաջարկը միտված է այդ հնարավորության սահմանափակմանը: Բայց ես կհամաձայնեմ ձեր դիտարկման հետ, որ այստեղ այս միջամտությունը պետք է շատ զգուշորեն և խնամքով քննարկվի, որպեսզի այդչափ չվատթարանա տնտեսավարող սուբյեկտների հնարավորություն, որովհետև իրենք իրենց որոշումները կայացրել են այլ միջավայրում, և պատրաստակամ եմ առաջինից երկրորդ ընթերցման քննարկումների միջև ընկած ժամանակահատվածում այս հարցն ամենայն խորությամբ քննարկել ձեզ հետ և հանձնաժողովում:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք։

 Հ.ԱՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Պողոսյան: Իհարկե, օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո էս դրույթը պետք է մնա, ասենք՝ էդ պահից սկսած՝ 2025 թվականի հունվարի 1-ից սկսած էս դրույթը պետք է մնա, այսինքն՝ տնտեսավարողներն արդեն գիտեն, թե իրենց ոնց պետք է պահեն, թող իրենց պահեն համապատասխան ձևով: Բայց երբ հետադարձ բան ենք տալիս, մի տեսակ, օրինակ՝ տնտեսավարողն ընտրություն է ունեցել՝ 2 սարքավորում գնելու՝ երկու տարբեր գներով, մեկը՝ ավելացված արժեքը ներառյալ 12 միլիոնով, մեկը՝ ավելացված արժեքը չհաշված՝ 11 միլիոնով, ինքը 12 միլիոնովն է առել էն իմաստով, որ 2 միլիոնը կհաշվանցի մոտավորապես, եթե ինքն իմանար, որ էդպես չի լինելու, ապա 11 միլիոնով կգներ: Շնորհակալ եմ ձեր պատրաստակամության համար, որ մենք քննարկենք էս պահերն առաջինից երկրորդ ընթերցման ռեժիմով:

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Կրկին, պարոն Աղազարյան, կիսում եմ ձեր մտահոգությունը: Իրականում 2025 թվականի հունվարի 1-ից կանոնը կիրառելն իր մեջ իր հերթին այլ ռիսկեր կարող է պարունակել։ Գուցե մտածենք, օրինակ՝ օրենքն ուժի մեջ կամ մտնելուց կամ հրապարակվելուց հետո, այսինքն՝ ավելի վաղ ժամկետից սկսած, բայց խնդրում եմ, որ այս ամենը մենք աշխատանքային ձևաչափով մանրամասն քննարկենք։ Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հաջորդ հարցի համար՝ Ալխաս Ղազարյան։ Համեցեք:

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Պարոն Պողոսյան, դուք նշեցիք, որ միջին և փոքր ձեռնարկատիրությամբ զբաղվողների համար մինչև այս օրենքի, նախագծի ընդունումը գործել է շրջանառության հարկի բեռը, որն ավելի մեղմ հարկային բեռ է, քան, օրինակ՝ եթե հավասարեցնենք հարկման ընդհանուր բեռին նրանց հարկման կարգը: Մտավախություն չկա՞, որ խոշոր ձեռնարկատիրությամբ զբաղվողներին մենք մենաշնորհ ենք տալու էս դեպքում, քանի որ հնարավոր է և, որ նրանք դուրս գան շուկայից։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն ձեր հարցի համար, տիկին Ղազարյան: Մենք բավական ամուր ու ընդլայնված վերլուծական հենք ունենք այս առաջարկի ներկայացման համատեքստում և վստահ ենք, որ անգամ այս փոփոխության կատարումից հետո շրջանառության հարկի դրույքաչափերը շարունակում են էականորեն ցածր մնալ հարկման ընդհանուր համակարգում գործող դրույքաչափերի հանրագումարից: Պարզապես, սա մի քայլ է այդ մեծ տարբերությունը կրճատելու և հարկային բեռը մոտարկելու ուղղությամբ այն իմաստով, որ տեսանելի ժամանակահատվածում արդեն ավելի հեշտ լինի քննարկել շրջանառության հարկի համակարգ, առհասարակ, դադարեցնելու նպատակահարմարության ու հնարավորության հարցը:

Եթե ավելի առարկայական լինենք, օրինակ՝ առևտրական գործունեության համար՝ առք ու վաճառքի, ներկայումս սահմանված կանոններով հաշվարկվող հարկի արդյունավետ դրույքաչափը հանրապետությունում 2,3 դրույքաչափ է, առաջարկության ընդունման պարագայում կլինի՝ 3,7, բայց հարկման ընդհանուր համակարգում բեռը, կրկին, ավելի բարձր է: Եվ նույն միտումներն ունենք գործունեության մնացյալ տեսակների համար։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք:

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Ինձ հետաքրքիր է, թե հետագայում հնարավո՞ր է մտածել, որ կարողանանք խթանել միջին և մանր ձեռնարկատիրությամբ զբաղվողների աշխատանքն ավելի արդյունավետ դարձնելը, այսինքն՝ հարկման դաշտում որոշ արտոնություններ իրենց ևս շնորհելը։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Տիկին Ղազարյան, գիտեք, հիմա հենց այդպիսի իրավիճակում ենք, երբ հարկային գործիքակազմով մեծ տնտեսական խթաններ են տրված փոքր և միջին ձեռնարկատիրությանը, բայց դա իր հետ բերում է նաև տարբեր բացասական երևույթներ՝ սկսած անհավասար մրցակցությունից, վերջացրած նրանով, որ ավելի խոշոր տնտեսավարող սուբյեկտները, արհեստականորեն մասնատվելով կամ իրացման շրջանառությունները թերհայտարարագրելով, հայտնվում և ամեն կերպ փորձում են մնալ իրենց համար չնախատեսված շրջանառության հարկի կամ միկրոձեռնարկատիրության արտոնյալ համակարգերում՝ դրանով իսկ անհավասար մրցապայքարի մեջ մտնելով իրապես փոքրերի հետ կամ իրենց նման մեծերի հետ: Եվ էստեղ է, որ մենք պետք է զգուշավոր լինենք, և ես հորդորում եմ, որ մենք, հարկային գործիքակազմից զատ, մտածենք ավելի հասցեական աջակցության գործիքակազմի մասին, որը Կառավարությունն ակտիվորեն գործադրում է: Խոսքը տարբեր տեսակի պետական բյուջետային աջակցության ծրագրերի մասին է արտահանողներին, տեխնիկապես վերազինվողներին, նոր գիտելիք կիրառողներին, և սա ավելի հասցեական է ու չի աղավաղում հավասար մրցակցությունը։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Սերգեյ Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Պողոսյան, կարծում եմ, որ մենք կարող ենք ճիշտ տեղ չգնալ. ինչի՞ համար։ Մենք ասում ենք՝ հարկման այլընտրանքային հնարավորություն և ուզում ենք հարկման այլընտրանքային հնարավորությունից զրկել տնտեսավարողին։ Դուք ասում եք՝ մենք տանում ենք նրան, որ մի օր շրջհարկը՝ որպես այդպիսին, այլևս կիրառելի չի լինի, այսինքն` միայն ավելացված արժեքի հարկի դաշտում աշխատի։ Բայց մենք խորացնենք, թե պատճառները որոնք են, որ տնտեսավարողները բոլորը գերադասում են շրջհարկով աշխատել։ Պատճառները շատ պարզ են։ Մենք չենք կարողանում ապահովել, որ այդ մարդիկ ապրանք առնելիս ավելացված արժեքի հարկի փաստաթուղթ ունենան։ Այսինքն` ստվերում գործող կազմակերպությունները թելադրում են խաղի կանոններ, և մենք ընդունում ենք այդ խաղի կանոնները, փոխանակ մտածենք, թե ոնց այդ խնդիրը լուծենք։ Ի վերջո, եթե ավելացված արժեքի հարկի դաշտում բոլորն աշխատեն, վճարվող հարկերը շրջհարկից էլ ցածր կլինեն, որովհետև հաշվանցելի են դրանք, տակը բան չի մնալու։ Բայց մարդիկ չեն կարողանում, գնում է, ապրանքը վաճառում է, բայց չի կարողանում ավելացված արժեքի հարկի փաստաթուղթը ձեռք բերել։ Այսինքն` ընդհանրապես, փաստաթուղթ չի կարողանում ձեռք բերել, ավելի կոպիտ ասեմ։ Եվ, փոխանակ գտնենք այդ պատճառը, մենք աշխատում ենք հետևանքների վրա։ Մարդիկ ինչո՞ւ են ուզում աշխատել շրջհարկով։ Ասում են` չենք ուզում, որ քննչականը գա, լցվի, ասի՝ էս ավելացված արժեքի հարկը որտեղից ես հաշվանցել, ինչ ես արել, ուզում ենք պարզ աշխատել։ 100 մլն է, շրջանառությանս տոկոսը դիր 10 տոկոս, 10 մլն վճարեմ, գնամ հանգիստ քնեմ, ձեզ հետ գործ չունենամ։ Այսինքն` վարչարարությունը տնտեսավարողին վանում է այդ ամեն ինչից, ասում է` ես ուզում եմ հանգիստ ապրել, չեմ ուզում պրոբլեմներ ունենալ հարկային մարմինների հետ։ Հիմա ինչո՞ւ ենք մենք լուծումն այսպես տեսնում։ Խնդրում եմ մեկնաբանեք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բագրատյան։ Զարգացող, զարգացած բազմաթիվ երկրներ աշխարհում ապրել են և ապրում են այդ էվոլյուցիան։ Այսինքն` սկզբնապես ներդրվում են ավելի պարզ, ավելի կանխատեսելի, մեղմ վարչարարությամբ հարկային միջավայրեր, բայց ժամանակի ընթացքում, կրթելով հարկ վճարողներին և հարկային վարչարարությունը զարգացնելով, աստիճանաբար անցում են կատարում ավելի զարգացած հարկման համակարգերին հատուկ հարկման համակարգերի, և այս տրամաբանությամբ է, որ մենք խոսում ենք տեսանելի ապագայում շրջանառության հարկի համակարգը վերացնելու մասին՝ ունենալու համար հավասար հարկային միջավայր։ Բայց դրան պետք է պատրաստվել։ Ընդ որում՝ և՛ կառավարությունը պետք է պատրաստ լինի, և՛ հարկ վճարողները պետք է պատրաստվեն և դրա համար ենք մենք աստիճանական լուծումներ առաջարկում բավարար ժամանակ ունենալու համար։ Շատ ճիշտ եք նշում փաստաթղթավորման խնդիրը, բայց դա մեծապես պայմանավորված է հենց նրանով, որ մենք ունենք տարբեր հարկման համակարգեր, որոնց միջև գործարքների կամ արժեշղթայի խզումներ են առաջանում, և փոքր տնտեսավարողները հաճախ մոտիվացված չեն՝ ստանալու փաստաթղթեր կամ հնարավորություն չունեն՝ ստանալու փաստաթղթեր։ Դեպքերը տարբեր են, և մեր նախաձեռնությունները միտված են հենց այդ խնդիրների լուծմանը։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, ունե՞ք արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Պողոսյան, ես ուզում եմ, որ մենք այդտեղ շատ աշխատենք, շատ երկրների փորձ ուսումնասիրենք, մենք չսխալվենք, որովհետև փոքր սխալը կարող է լուրջ վնասներ հասցնել մեր տնտեսության զարգացման ընթացքին, հատկապես նոր ձևավորվող ընկերությունների ստարտափերին և այլն։ Իսկ դրանք շատ կարևոր են աշխարհի բոլոր երկրների համար։ Այս իմաստով կխնդրեմ, որ մենք այդ վերլուծությունը խորը և երկար անենք և համեմատական շատ երկրների, մեր համապատասխան երկրների փորձը և եվրոպական երկրների, որոնք զարգացման այդ էվոլյուցիան անցել են։ Բայց արդյո՞ք անցնելով՝ հասել են այն կետին, որ, օրինակ՝ հարկման այն դաշտում են միայն աշխատում, որը մենք ուզում ենք մոտարկել և հասնել դրան։ Այստեղ խնդիրներ կան։ Մեր դեպքերում մենք չպիտի շտապենք։ Նորից եմ ասում՝ մեր համար խիստ կարևոր է, որ հնարավորինս մեր ժողովրդի անհատական արարչագործական հնարավորությունները կապիտալիզացնենք։ Սա շատ կարևոր է։ Մենք ազգային արդյունք կարող ենք ունենալ դրանով և այդտեղ մենք զգույշ պետք է աշխատենք։ Սա է իմ հարցի էությունը։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Բագրատյան։ Ամբողջությամբ եմ կիսում ձեր մտահոգությունն ու տեսակետը և հենց այդ տրամադրվածությամբ ենք առաջ գնում այս ուղղությամբ, զգուշորեն ու խնամքով, որովհետև մենք գործ ունենք ավելի քան 50,000 շրջանառության հարկ վճարողների հետ։ Եվ այս տրամաբանությամբ պետք է միջավայրն այնպես նախապատրաստել, որ հարկման համակարգերի փոփոխությունը լինի սահուն և առանց սթրեսների։ Համաձայն եմ, որ, այո, փոքր և միջին կամ միկրո ձեռնարկատիրության համար դեպի ձեռնարկատիրություն դուռը պետք է միշտ բաց լինի, որովհետև այդ փոքր գաղափարներից կամ նորամուծական մտքերից, այդ թվում` ստարտափերից կարող են հաջողակ ձեռնարկատիրական նախագծեր ծնվել ու զարգանալ։ Այս ուղղությամբ արդեն իսկ բավական քայլեր են կատարվել այն տրամաբանությամբ, որ շատ դեպքերում հարկերը հաշվարկվում են ինքնաշխատ, հարկային մարմնի էլեկտրոնային կառավարման համակարգերում էլեկտրոնայնացված ընթացակարգերով, և հարկ վճարողից գնալով ավելի քիչ գիտելիքներ և հմտություններ են պահանջվելու հարկերն օրենսդրությամբ սահմանված պահանջներին հաշվարկելու և հարկային պարտավորությունները կատարելու համար։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արծվիկ Մինասյան, համեցեք։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հիմնավորումը ներկայացնելիս դուք նշեցիք, թե Կառավարության ծրագրի հիման վրա է ներկայացվել սա։ Խնդրում եմ, որ հստակ, կոնկրետ մատնանշեք, թե Կառավարության ծրագրի ո՞ր դրույթի հիման վրա է փաստաբանների և նոտարների համար նախատեսվում այսօրվա գործող շրջանառության հարկից անցում ընդհանուր հարկային դաշտ. ծրագրի կոնկրետ դրույթը։

Երկրորդը. դուք ներկա էիք պետական-իրավական հարցերի հանձնաժողովում Վլադիմիր Վարդանյանի ղեկավարությամբ նախաձեռնված քննարկմանը, որտեղ թե´ փաստաբանների պալատի ներկայացուցիչներն էին, թե՛ նաև մեր կողմից ներկայացվեցին նոտարական ծառայությունների մատուցման հետ կապված հարցերը՝ ի տարբերություն Բաբկեն Թունյանի՝ էստեղ հայտարարությունների։ Այսինքն՝ էս հարցը քննարկվեց, դուք էնտեղ նաև ասացիք, որ դեռևս քննարկման փուլում է, և եթե լավ լուծումներ լինեն, անպայման, կներկայացնենք։ Կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ որևէ լավ լուծում այլևս չեք գտել։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մինասյան, ձեր հարցի համար։ Ինձ թվում է՝ եթե անկեղծ դիտարկենք, դուք, երևի, չեք ակնկալում՝ տեսնելու մի Կառավարության ծրագիր, որտեղ գործունեության կոնկրետ տեսակի մասով նպատակադրումներ կսահմանվեն, փոխարենը, սովորաբար ընդունված է Կառավարության ծրագրում ընդհանուր քաղաքականության միտումները նախանշել կամ հայտարարել։ Այդպիսի հայտարարություն հստակ ունենք Կառավարության ծրագրի հարկային քաղաքականության բաժնում, որտեղ խոսում ենք հարկման այլընտրանքային համակարգի կիրառության շրջանակը շարունակաբար նեղացնելու մասին, խոսում ենք շրջանառության հարկի դրույքաչափը կամ բեռը հարկման ընդհանուր համակարգում գեներացվող բեռին մոտարկելու մասին, խոսում ենք փաստաթղթավորման համար տնտեսական խթաններ սահմանելու մասին։ Այս նախաձեռնությունն այդ տրամաբանության մեջ է։ Իհարկե, դուք կարող եք ասել՝ ինչո՞ւ այս դեպքում փաստաբանական ծառայությունը, պատասխանն այն է, որ այս գործընթացը լինելու է շարունակական, և մասնագիտական ծառայություններն աստիճանաբար տեղափոխվելու են հարկման ընդհանուր համակարգ, որովհետև, կրկին, շրջանառության հարկը չպետք է լինի արտոնյալ համակարգ, այլ պետք է լինի իրապես այլընտրանքային համակարգ կամ պետք է ընդհանրապես չլինի։

Նոտարների հետ կապված, այո, այդ պահին ինչպես ասել եմ, այդպես էլ քննարկումները շարունակվել են։ Մենք եկել ենք այն հանգրվանին, որ հասկանալի է տեսակետը, որ նոտարական ծառայությունների գները, որոնք սահմանվում են Կառավարության որոշմամբ, 2002 թվականից ի վեր չեն վերանայվել և Կառավարությունը պատրաստակամ է՝ քննարկելու այս հարցը։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանք։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Այսինքն` կարող եմ եզրակացնել, որ դուք ոչ թե վկայակոչեցիք՝ Կառավարության ծրագիրը, ոչ թե կոնկրետ գործունեության տեսակն է, այլ ընդհանուր ձևակերպումներ են։ Կառավարության ծրագրում, անկեղծ ասած, ես չեմ տեսել որևէ դրույթ, որտեղ խոսվի, շրջանառության հարկը, ընդհանրապես, վերացնելու մասին։ Եթե կա, ես խնդրեցի, որ կոնկրետ նշում անեք։

Երկրորդը. փաստորեն, ձեր բերած հիմնավորման շրջանակներում փաստաբանական գործունեությունը և նոտարականը բերել, հավասարեցրել եք տնտեսական այնպիսի գործունեության հետ, որտեղ անհավասար մրցակցության կամ խուսափելու հնարավորություններ եք տեսնում։ Սա ոչ միայն ճշգրիտ գնահատական չէ, այլ նաև բացարձակապես անտեսվում է իրավապաշտպան հսկայական գործունեությունն ու ոլորտը, որը Սահմանադրությամբ գերակա ուղղություն է` ի տարբերություն ֆիսկալ փոքր նպատակի։ Ի դեպ` ֆիսկալ ակնկալիքն ինչքա՞ն էր։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մինասյան, հարցերի համար։ Եթե նկատեցիք, ես շատ կոնկրետ պատասխանեցի, նշեցի երեք ուղղություն, առաջինը` հարկման այլընտրանքային համակարգերի շրջանակը նեղացնելու մասին, երկրորդը` դրույքաչափերի աստիճանական բարձրացման մասին, և երրորդը` փաստաթղթավորման տնտեսական խթանների մասին։ Իհարկե, ճիշտ եք, որ շրջանառության հարկի համակարգը վերացնելու մասին դրույթ չկա գործող Կառավարության ծրագրում և դեռ պարզ չէ, թե գործո՞ղ Կառավարությունը կնախաձեռնի այդ փոփոխությունը, թե՞ հաջորդ Կառավարությունը կնախաձեռնի այդ փոփոխությունը, որովհետև, կրկին, մենք խոսում ենք շատ բազմաշահառու ռեֆորմի մասին։

Ինչ վերաբերում է դատական պաշտպանության հասանելիության հետ կապված ձեր մտահոգությանը, բնականաբար, սա Կառավարությանն էլ է մտահոգում, և Կառավարությունը խնդրի լուծումը տեսնում է այլ կերպ, ավելի ինստիտուցիոնալ միջավայրում` ի դեմս հանրային պաշտպանի ինստիտուտի զարգացման։ Եթե նկատել եք, տարեցտարի պետական բյուջեով նախատեսվող ֆինանսավորումը հանրային պաշտպանի ինստիտուտի համար ընդլայնվում է, և կրկին պատրաստակամ ենք այս հարցը նույնպես ուշադրության կենտրոնում պահել, որպեսզի մեր սոցիալապես անապահով քաղաքացիներն արդյունավետ դատական պաշտպանության հասանելիության հետ կապված խնդիրներ չունենան։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, այժմ նախատեսված է ընդմիջում 30 րոպե։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, սկսում ենք մեր աշխատանքը: Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության ամփոփումը՝ քվեարկության արդյունքները ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է հաշվիչ հանձնախմբի քարտուղար Քրիստինե Պողոսյանին։ Համեցեք, տիկին Պողոսյան։

 Ք.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, Սահմանադրական դատավորի թեկնածու Դավիթ Խաչատուրյանի ընտրությանը 105 պատգամավորներից մասնակցել են 70-ը։ Քվեատուփում անվավեր թերթիկներ չկային, ձայները բաշխվել են հետևյալ կերպ. դեմ՝ 0 ձայն, կողմ` 70։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Շնորհավորում ենք և հաջողություն ենք մաղթում։ Շնորհակալություն, տիկին Պողոսյան, քվեարկության արդյունքներն ամփոփելու համար։

Այժմ, հարգելի գործընկերներ, մեր ընթացիկ հարցի քննարկման հարակից զեկուցման համար կենտրոնական ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Բաբկեն Թունյանին։ Խնդրեմ, պարոն Թունյան։

  Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Բարև ձեզ։ Հարգելի գործընկերներ, սիրելի աշակերտներ, մենք քննարկում ենք «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ։

Ֆինանսների նախարարի տեղակալ Արման Պողոսյանը մանրամասն ներկայացրեց նախագիծը։ Մենք հանձնաժողովի նիստում նույնպես բավականին մանրամասն քննարկել ենք։ Կարևոր մի շարք փոփոխություններ են նախատեսվում` կապված թե՛ շրջանառության հարկի դրույքաչափերի փոփոխության, թե՛ միկրոբիզնեսի ոլորտում աշխատող ընկերություններին վերաբերող կարգավորումների հետ։ Ու, չնայած նախագիծն Ազգային ժողով է ուղարկվել անհետաձգելի ռեժիմով, այսինքն` ժամանակը համեմատաբար ավելի կարճ էր, սակայն այս ընթացքում պատգամավորների կողմից գրավոր առաջարկներ չենք ստացել, սակայն առաջինից երկրորդ ընթերցում, ինչպես պայմանավորվել ենք, կկազմակերպենք կա՛մ քննարկումներ, կա՛մ լսումներ, եթե դրա կարիքը լինի, կհրավիրենք բոլոր հետաքրքրվող կողմերին, կլսենք կարծիքները և, եթե անհրաժեշտություն լինի, առաջինից երկրորդ ընթերցում շտկումներ կամ փոփոխություններ կանենք։

Հարգելի գործընկերներ, այս պահին կոչ եմ անում՝ նախագծին կողմ քվեարկել և, եթե հարցեր կան, սիրով կպատասխանեմ։ Հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Թունյան, հարցերի ժամանակն սպառվել է, այդ պատճառով չենք կարող գրանցում իրականացնել։ Շնորհակալ եմ, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Գրանցվել է երեք պատգամավոր. Արծվիկ Մինասյան։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հարգելի հայրենակիցներ, ինչպես երեկ հայտարարության ժամին նշեցի, սա այն նախագիծն է, որով առաջարկվում է, որ փաստաբանական ծառայությունները և նոտարական գործունեությունը, որոնք այսօր հարկվում են շրջանառության հարկի կանոններով, փոխել և բերել հարկային դաշտ ավելացված արժեքի հարկի և շահութահարկի հարկման սխեմայի միջոցով: Նաև տեղյակ եք, որ փաստաբանական համայնքը, մի շարք իրավապաշտպան կազմակերպություններ բարձրաձայնել են այս խնդիրները, որովհետև սա բերում է ոչ միայն խախտված իրավունքների վերականգնման համար անհրաժեշտ ծախսերի ավելացմանը կամ պաշտպանության համար ծախսերի ավելացմանը, այլ հսկայական թվով անձանց, որոնք անվճարունակ են այդ ծառայություններից օգտվելու համար, պարզապես, նրանց իրավունքների խախտմանը։

Իրավունքների գերակայությունը, իրավունքով առաջնորդվելու սահմանադրական պարտավորությունը պետության բոլոր մարմինների, իշխանության բոլոր մարմինների պարտականությունն է, և սա սահմանադրական նորմ է։ Այս նախաձեռնությամբ ոչ միայն էականորեն սահմանափակվում է, այլ առանձին դեպքերում քաղաքացիները, ուղղակի, զրկվելու են իրենց իրավունքների պաշտպանության համար միջոցներ ձեռնարկելուց։

Այն փաստարկը, թե, իբր, կուժեղացնենք հանրային պաշտպանի գրասենյակը, միանգամից արձանագրեմ, որ դա ոչ միայն իրատեսական չէ, այլև անընդունելի է, որովհետև բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ հանրային պաշտպանի վարձատրությունն այնքան ցածր է, որ նույնիսկ միջին ցուցանիշներով հանրային պաշտպանները, փաստաբանները, ուղղակի, չեն կարողանալու այդ վճարումներով իրականացնել պատշաճ ծառայություն, մյուս կողմից՝ շուկան է խեղաթյուրվելու։ Ես հայտը տվել եմ, եթե կարելի է, միացրեք։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Խնդրեմ, շարունակեք։ Խմբակցության անունից ելույթի ժամանակն ավելացրեք։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հետևաբար` երկու հատվածում էլ` թե՛ նոտարական գրասենյակների մասով, նոտարական ծառայությունների մասով, որտեղ ամբողջ գնացուցակը հաստատում է Կառավարությունը, ծառայությունների մատուցման ծավալը հաստատում է Կառավարությունը։

Հիմա ի՞նչ է ստացվում. հավելյալ բեռը, որը դրվելու է նոտարական գրասենյակների համար և որտեղ արդեն պետք է հաշվապահներ վարձեն նոտարները կամ ներգրավեն աշխատանքի և հավելյալ ծախսեր կատարեն, դրա դիմաց վճարողն ո՞վ պետք է լինի։ Պետք է լինի պարզ քաղաքացին, իրավաբանական անձը, այն անձինք, ովքեր չունեն ավելացված արժեքը վճարելու և հետ ստանալու հնարավորություններ, այսինքն` օրենսդրական մակարդակով քաղաքացին չունի դրա հետ ստանալու հնարավորություն։

Փաստաբանական գործունեության մասով ակնհայտորեն խայտառակ իրավիճակ է ստեղծվելու, որովհետև իրավապաշտպան գործունեությունը պարզապես փաստաբանական ծառայություններ մատուցողների համար պետք է փակել։ Եվ նույնիսկ եթե որևէ փաստաբանական գրասենյակ ուզենա մասնակցել քաղաքացիներին նման ծառայություն մատուցելուն, իսկ մենք այս օրերին տեսնում ենք, թե որքան բազմահազար քաղաքացիներ դիմում են և անվճար ստանում են այդ նվազագույն փաստաբանական օժանդակությունը, իրավական օժանդակությունը, հայտնվելու են փաստի առաջ։

Սա, մեծ հաշվով, ըստ հիմնական զեկուցողի՝ ֆիսկալ նպատակ չի հետապնդում, բայց բերելու է հսկայական կատաստրոֆիկ հետևանքներ։

Անդրադառնալով Բաբկեն Թունյանի՝ երեկ այստեղից հնչեցրած ակնհայտ ապատեղեկատվությանը, ասեմ, որ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում այս հարցը քննարկվել է, և այս մտահոգությունները բարձրացվել են։ Առաջարկը շատ պարզ է, պարոն Թունյան, թողնել այն, ինչ կա, դրա համար պետք չէ գրավոր որևէ առաջարկություն, պարզապես, կամք է պետք և անհրաժեշտություն, որ այն, ինչ կա այսօր, մնա։ Այսքանը։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հաջորդ ելույթի համար՝ Սերգեյ Բագրատյան։ Համեցեք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, սիրելի աշակերտներ, հյուրեր, մենք քննարկում ենք կարևորագույն հարց, և այստեղ մեր էմոցիոնալ մոտեցումը չի օգնի։ Հայտարարեմ, որ ես, հաստատ, փաստաբանների փաստաբանը չեմ, պետության, քաղաքացու փաստաբանն եմ, և ստացվել է այնպես, որ փաստաբանների և քաղաքացու շահերն այստեղ համադրվում են։ Այսինքն` ի վերջո, եթե մենք ավելացված արժեքի հարկի դաշտով ենք հարկում փաստաբաններին, այդ ավելացված արժեքի հարկը, լինելով անուղղակի հարկ, փաստաբանը, վերցնում է քաղաքացուց և փոխանցում է պետությանը։ Այսինքն` ի՞նչ է ստացվում. մենք ասում ենք` ավելացված արժեքի հարկով հարկվի, բայց մենք հարկում ենք ոչ թե փաստաբանին, այլ քաղաքացուն։ Այն դեպքում, երբ եթե մենք շրջանառության հարկի շեմը բարձրացնենք, այսինքն` եթե այս պահին 5 տոկոս է փաստաբանների համար շրջանառության հարկը, դառնա 15 տոկոս, թիվը պայմանական եմ ասում, այսինքն` մոտարկենք ավելացված արժեքի հարկով հարկվող տնտեսավարողներին և շրջանառության հարկով հարկվող աշխատող տնտեսավարողներին, կմոտարկենք ստացված եկամուտը և չենք խաթարի փաստաբանական ծառայության բնականոն գործունեությունը։

Փաստաբանները մեր երկրի համար կարևոր դերակատարում ունեն, փաստաբանների կարիք ունեն բոլորը` և՛ պարզ քաղաքացին, և՛ պատգամավորները, և՛ պաշտոնյաները։ Հետևաբար` պետք է հաշվի առնենք ողջ սպեկտրը և մեր մոտեցումները պետք է այնպես անենք, որ ավելի պարզ դաշտում աշխատեն փաստաբանները, որովհետև եթե քննչական մարմնից պաշտպանելու համար տնտեսավարողը դիմում է փաստաբանին, փաստաբանն ինքը խոցելի է դառնում քննչական մարմնի համար, Պետական եկամուտների կոմիտեի աշխատակիցների համար, որովհետև հաճախ ստացվում է այնպես, որ եթե փաստաբանը ցանկանում է տնտեսավարողին պաշտպանել, անհրաժեշտություն է առաջանում՝ հենց փաստաբանին պաշտպանել։ Այսինքն` մենք պետք է անկախ մարմնին, ինքնակարգավորվող, ինքնակառավարվող մարմնին թողնենք, որ իր հարկային դաշտում աշխատի։

Իհարկե, մենք պայմանավորվել ենք` և՛ պարոն Թունյանի, և՛ Պետական եկամուտների կոմիտեի, և՛ ֆինանսների նախարարության մեր ներկայացուցչի հետ, որպեսզի համատեղ քննարկենք, նաև փաստաբանների հետ քննարկենք և գանք լավագույն լուծմանը։ Վստահ եմ, որ մենք կգանք լավագույն լուծմանը։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Բաբկեն Թունյան, համեցեք։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Արշակյան, ես խնդրում եմ, եթե ժամանակս չբավականացնի, հարակից զեկուցում ունենալու իմ ժամանակն էլ ավելացրեք։

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ամփոփման ելույթի ժամանակը նկատի ունե՞ք։ Ընդունելի է, պարոն Թունյան։ Համեցեք։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես ուզում եմ հիշեցնել, որ այս նախագծերի փաթեթը միայն փաստաբաններին չէր վերաբերում, սա բավականին լայն կարգավորումներ էր, բայց հիմնականում շեշտադրումը մեր գործընկերների կողմից փաստաբանական ծառայությունների վրա է կատարվում:

Ես հիմա չեմ ուզում բովանդակային քննարկման մեջ մտնել, օրինակ` հարց առաջ քաշել, թե արդյո՞ք մարդուն սննդամթերք գնելը կամ դեղորայք գնելը պակաս անհրաժեշտ է, քան փաստաբանական ծառայությունները, այնտեղ, օրինակ` ավելացված արժեքի հարկ ունե՞նք, թե՞ չէ։ Ես նաև չեմ ուզում մտնել էն պոլեմիկայի մեջ, թե արդյոք փաստաբանական ծառայությունների 20 տոկոս ավելացված արժեքի հարկը համարժեք չափով պիտի գները բարձրացնի, որովհետև կարծում եմ, թե այդ ոլորտում բավականին թեժ մրցակցություն կա։ Բայց ասել ենք, որ էս ամեն ինչը պիտի քննարկենք ու բոլորի կարծիքները մանրամասն կլսենք։

Հիմա, ինչ վերաբերում է պարոն Մինասյանի ասած ապատեղեկատվության մասին պնդմանը, ափսոս, որ պարոն Մինասյանը գնաց, ես ասել եմ ու էլի եմ կրկնում՝ հանձնաժողովի նիստին, երբ ներկայացվել է այս փաթեթը, ընդդիմադիր որևէ պատգամավոր չի մասնակցել։ Ես հետո իմացա, որ Թադևոս Ավետիսյանը հարգելի պատճառներով է բացակայել, բայց մյուսները չեն մասնակցել։ Ավելին ասեմ֯՝ մենք հանձնաժողովում ունենք ընդդիմադիր անդամ, որին երբեք հանձնաժողովի նիստերին չենք տեսել։ Ես որ հիմա ասում եմ` այդ մարդը մեր հանձնաժողովի անդամ է, շատերն անգամ զարմանում են։ Եվ հիմա, եթե տեսախցիկները ցույց տան, թե այս կարևորագույն օրենքի քննարկմանն ընդդիմադիր քանի պատգամավոր է նստած, կհասկանան, թե ինչքան … (Խոսում են դահլիճում։) Ի՞նչն է ով ասել։ Ասում եմ` զրո հոգի է հիմա մասնակցում այս կարևորագույն փաթեթի քննարկմանը, հարգելի գործընկերներ։ Ու, չնայած այս ամեն ինչին, ես մի անգամ էլ եմ ասում … Հա, մեկ էլ՝ ինչ վերաբերում է նրան, որ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողվում քննարկել ենք, գլխադասային հանձնաժողովը տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովն է եղել, նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում։ Օրինակ` պարոն Բագրատյանը, չլինելով այդ հանձնաժողովի անդամ, եկել էր, այդ նիստին մասնակցում էր, որովհետև հարցեր ուներ։

Եվ եթե ասում ենք, որ գրավոր առաջարկներ չեն ներկայացվել, բայց ասում են` դա ի՞նչ կապ ունի, քաղաքական կամք է պետք, է, եթե ոչ մի բան դուք չպիտի անեք, ընդհանրապես, էստեղ ի՞նչ գործ ունեք, մենք ամեն ինչ կներկայացնենք, մենք կքննադատենք, մենք առաջարկներ կանենք, մեր գործն էլ կանենք, ձեր գործն էլ կանենք։

Դրա համար, հարգելի գործընկերներ, ևս մեկ անգամ կոչ եմ անում՝ նախագծին կողմ քվեարկել, մնացած հարցերի պատասխանները մենք կունենանք քննարկումների ժամանակ ու, անպայման, կհրավիրենք և՛ փաստաբաններին, և՛ բոլոր այն մարդկանց, որոնց այս նախագիծն առնչվում է, և որոնք սրա հետ հարցեր ունեն։ Որևէ մեկը չի ասում, թե նախագծերը, որոնք գալիս են Ազգային ժողով, շտկելու կարիք չեն ունենում կամ իդեալական են։ Շատ բաներ կան, որ մենք կարող է՝ ի սկզբանե չէինք իմանում, հետո հասկանում ենք, կամ մեզ ասում են։ Դրա մեջ ոչ մի ամոթալի բան չկա, եթե այդպես չլիներ, առաջարկների և փոփոխությունների համար այդ ընթացակարգերն օրենքով նախատեսված չէին լինի։ Շնորհակալություն։

Եվս մեկ անգամ հիշեցնեմ, որ հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Պողոսյան, դուք եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Համեցեք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, Ազգային ժողովում հյուր ունենք այսօր։ Ազգային ժողովում է Լյուքսեմբուրգի Մեծ Դքսության Պատգամավորների պալատի նախագահ Կլոդ Վիզլերի գլխավորած պատվիրակությունը։ Ողջունում ենք մեր հարգարժան հյուրերին։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Ողջույնի խոսք ունի ասելու Լյուքսեմբուրգի Մեծ Դքսության Պատգամավորների պալատի նախագահ Կլոդ Վիզլերը։ Խնդրեմ, պարոն նախագահ: (Խոսում է անգլերեն)։

 Կ.ՎԻԶԼԵՐ

-(Կլոդ Վիզլերի խոսքի հայերեն թարգմանություն)։

Շնորհակալություն, հարգարժան պարոն խոսնակ, խորհրդարանականներ, սիրելի ընկերներ։ Մեծ պատիվ ու արտոնություն է ինձ համար՝ այսօր կանգնել այստեղ` ներկայացնելով Լյուքսեմբուրգի Պատգամավորների պալատը։ Այս այցը մեծ արժեք և խորհրդանշություն ունի։ Երկրորդ անգամ է մեկ տարվա ընթացքում, որ մեր խորհրդարանը եկել է Երևան` ցույց տալով մեր հարաբերությունների ուժն ու ամրությունը։ Ես մեկ տարի առաջ այստեղ էի որպես մեր պատվիրակության անդամ, որպես Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանի նոր նախագահ։ Ես պետք է հետ վերադառնայի, հատկապես այն ամենի պատճառով, ինչ տեղի ունեցավ դրանից հետո տարածաշրջանում։ Ես ծանր սրտով եմ դիմում ձեզ` տեղյակ լինելով այն ողբերգական իրադարձություններից, որոնք ցնցեցին Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանը։ Ավելի քան 100,000 հայ բռնի տեղահանվեց այն անհիմն ու անարդարացի ռազմական գործողությունների արդյունքում, որոնք 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանն իրականացրեց։ Որպես մարդասիրական արժեքների և հիմնարար իրավունքների երաշխավորներ՝ մենք չենք կարող այս տառապանքին անտարբեր մնալ։ Այս իրադարձությունը ոչ միայն մեծ տեղահանում է առաջացրել, այլ նաև սպառնում է Հայաստանի հին ու անտիկ մշակութային արժեքներին։ Եկեղեցիները, անտիկ կոթողները, գերեզմանաքարերը վերացման ու քայքայման սպառնալիքի տակ են, և մենք չենք կարող անտարբեր մնալ Հայաստանի ինքնության և պատմության ջնջմանը։

Տիկնայք և պարոնայք, պատմական ճշմարտության հիշողությունը և ճանաչումը կարևորագույն գործոններ են ապագան կառուցելու համար։ 2015 թվականին Հայաստանի Ցեղասպանության հուշահամալիրում մեր պատգամավորների պալատը պաշտոնապես ընդունել է այն վայրագությունները, որոնք արվել են Օսմանյան կայսրության կողմից։ Այս ճանաչումը մեր աչքում կարևոր քայլ էր արդարության համար։

2020 թվականի հոկտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմի ժամանակ Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանն ընդունեց միջնորդություն, որը խստորեն դատապարտում էր 1994 թվականի զինադադարը խախտող ռազմական գործողությունները և արտահայտեց մեծ մտահոգություն ռազմական գործողությունների վերականգնման համար։ Խորհրդարանականները միաձայն դատապարտեցին արտաքին միջամտությունը, հատկապես Թուրքիայի ռազմական աջակցությունն Ադրբեջանին։ Մեր այդ կոշտ դիրքորոշումը ցույց է տալիս, որ մենք աջակցում ենք խաղաղությանը, կայունությանն ազդակիր բոլոր համայնքներում։ Նույն տարվա դեկտեմբերին Պատգամավորների պալատը վերահաստատեց իր դիրքորոշումը` շեշտելով, որ կրիտիկական կարևորություն ունի համապարփակ քաղաքական գործընթացներ նախաձեռնելը, որոնք ուղղված կլինեն Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի սահմանմանը։ Մենք հասկանում ենք անհրաժեշտությունը` ապահովելու շարունակական մատչելիություն մարդասիրական կազմակերպություններին, որպեսզի նրանք հասցնեն արագ և պատշաճ օգնություն ազդակիր բնակչությանը։

Թույլ տվեք ինձ հավաստիացնել, որ աջակցությունը հայաստանցիներին մնում է անհողդողդ և վճռական։ Այս ոգով էր, որ անցյալ տարի Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանն ընդունեց երրորդ միջնորդությունը՝ Հայաստանի իրավիճակի հետ կապված, մեր միաձայն որոշումը և քվեարկությունն էր, որը վկայություն է այն մասին, որ մենք ունենք իրար հետ կիսվող արժեքներ և վճռականություն՝ կանգնելու ձեր կողքին խաղաղության հասնելու ճանապարհին։ Մենք ցանկանում ենք շեշտել մեր անհողդողդ նվիրվածությունն Ալմա-Աթայի 1991 թվականի հռչակագրին, որով Հայաստանը և Ադրբեջանը փոխադարձորեն կճանաչեն մեկը մյուսի տարածքային ամբողջականությունը և ինքնիշխանությունը, և սա կբերի խաղաղություն և կայունություն տարածաշրջանում։ Լյուքսեմբուրգը և Հայաստանն ունեն ընդհանուր արժեքների, հիմնարար արժեքների և հետաքրքրությունների շրջանակ։ Արդարության և միջազգային համագործակցության շրջանակներում Հայաստանը 2023 թվականի նոյեմբերին Հռոմի ստատուտն է վավերացրել։ Միանալով Արդարության միջազգային դատարանին, մենք ողջունում ենք այս նվաճումը, որը մեզ բերում է ավելի մոտ համագործակցության։ Միջազգային իրավունքը պետք է պահպանվի բոլոր արժեքներով։ Արդարադատության միջազգային դատարանի 2023 թվականի նոյեմբերի 17-ի որոշումը պարտադիր ուժ ունի և վերջնական է, և ասվում է, որ այն պետք է ամբողջապես իրականացվի։

Տիկնայք և պարոնայք, Լյուքսեմբուրգը հավատարիմ է աջակցելու Եվրամիության քաղաքացիական առաքելությանը Հայաստանում և պատրաստ է հետագայում զարգացնելու այս առաքելությունը երկու կողմերի հետաքրքրությունների շրջանակներում։ Մենք նորից կանգնած ենք Եվրոպական միության նոր համագործակցության ծրագրի հետևում, որի նպատակն է զարգացնել համագործակցությունը բոլոր առումներով։ Մենք խոստանում ենք, որ Եվրոպական միությունն ակտիվ կերպով կշարունակի տարածաշրջանում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև միջնորդի դերն ստանձնել, որպիսի խաղաղության գործընթացը հաջող եզրահանգման գա։ Ես խորը հույս ունեմ, որ խաղաղության բանակցությունները հաջողության կհասնեն։ Այնուամենայնիվ, մինչև հասնենք խաղաղ և երկարատև խաղաղության, շատ կարևոր է ստեղծել միջավայր, որտեղ բաց, ազնիվ և կառուցողական երկխոսությունը կարող է զարգանալ։ Խոչընդոտները պետք է վերացվեն։ Եկեք գործադրենք մեր բոլոր ջանքերը բոլոր խոչընդոտները վերացնելու համար։ Դրա համար մենք անհապաղ պահանջում ենք, որ Բաքուն անմիջապես ազատ արձակի բոլոր ռազմագերիներին և համապարփակ տեղեկատվություն տրամադրի անհայտ կորած անձանց մասին։ Արդարությունը և մարդասիրությունը պահանջում են, որ այս անձինք ազատ լինեն առանց որևէ հետաձգման, և սա պահանջ է, որ ընտանիքներն ստանան պատասխաններ, որոնց նրանք պարզապես արժանի են։

Տիկնայք և պարոնայք, Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանը խորապես հավատարիմ է՝ զարգացնելու երկկողմանի տնտեսական հարաբերությունները Լյուքսեմբուրգի և Հայաստանի միջև, ինչպես նաև խորացնելու կապերը Եվրոպական միության և Հայաստանի միջև, մեր նվիրվածությունը` ընդարձակելու ընդլայնվող համագործակցությունը տարբեր կարևոր ոլորտներում, ինչպիսիք են առևտուրը, ներդրումները, գիտությունը և կրթությունը։ Աջակցելով տնտեսական ջանքերին, մենք նպատակ ունենք՝ կատալիզացնելու փոխադարձ աճը և բարգավաճումը, ստեղծելու կայուն հիմք դինամիկ և ծաղկող գործընկերության համար: Մեր ընդհանուր տեսլականն այն է, որ ունենանք նորարարական առևտրի ակադեմիայի ոլորտում փոխանակումների վրա զարգացող երկրներ։ Հայաստանը դիտարկվում է որպես կարևորագույն կրիտիկական հանգույց, որպես խաղաղության խաչմերուկ, և այսօր կայացված որոշումները կարող են դառնալ վաղվա ուղեգիծը, թեպետ դուք պայքարում եք դժվարությունների և Ադրբեջանի հետ կոնֆլիկտի շրջանակներում, ինչպես նաև փախստականներին ընդունելու համար դուք շարունակում եք պայքարել ժողովրդավարական կայունության համար։ Հայաստանը նաև աննախադեպ հնարավորություն ունի, որպեսզի պայքարի և ստեղծի խաղաղություն, միջազգային համագործակցություն և ժողովրդավարական առաջխաղացում այս տարածաշրջանում։ Այս առումով դուք մեզ միշտ կգտնեք ձեր կողքին։ Շնորհակալություն ուշադրության համար։ Շնորհակալություն, պարոն նախագահ:

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարգելի պարոն նախագահ։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ շարունակում ենք մեր քննարկվող հարցը։ Եզրափակիչ ելույթի համար կենտրոնական ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում Արման Պողոսյանին։ Խնդրեմ։

 Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, շնորհակալություն այս կարևոր հարցերի շուրջ ծավալված քննարկման համար։ Վերահաստատում են պատրաստակամությունը` առաջինից երկրորդ ընթերցման քննարկումների միջև ընկած ժամանակահատվածում այս կարևոր քննարկումը շարունակելու և ճիշտ, հավասարակշռված որոշումների հանգելու առումով։

Պարոն Բագրատյան, թերևս, ձեր հարցադրումից սկսեմ, քանի որ պարոն Մինասյանն այստեղ չէ։ Միշտ չէ, որ ապրանքներ վաճառողները կամ ծառայություններ մատուցողներն այդքան հեշտությամբ կարողանում են ավելացված արժեքի հարկի բեռը տեղափոխել գնի մեջ, այնուհետ` սպառողի վրա։ Դա կախված է բազմաթիվ գործոններից։ Դրանցից երկուսին, թերևս, կանդրադառնամ։

Մեկը տվյալ շուկայի մրցակցայնության աստիճանն է, այսինքն` որքանով է շուկան մրցակցային։ Եվ եթե խնդրո առարկա ծառայությունների մատուցման շուկան մրցակցային է, ապա ծառայություն մատուցողները, մրցակցելով միմյանց հետ, պետք է փորձեն ավելի մրցունակ գներ առաջարկել և, ըստ այդմ` անուղղակի հարկի բեռը, թեև անուղղակի հարկն սպառողի հարկն է, բայց, այդուհանդերձ, մի մասով           վերցնել իրենց վրա։

Հաջորդը տվյալ պահանջմունքը բավարարելու այլընտրանքային հնարավորություններն են։ Այսինքն` պոտենցիալ սպառողը կամ ծառայությունից օգտվողը հնարավորություն ունի՞ այդ ծառայության նկատմամբ պահանջմունքը, պահանջարկն այլ կերպ բավարարելու։ Տվյալ դեպքում շատ կարևոր ինստիտուցիոնալ միավոր ունենք մենք։ Դա հանրային պաշտպանի ինստիտուտն է, որի մասով, որի զարգացման, որի ռեսուրսների ամրապնդման մասով կրկին վերահաստատում ենք Կառավարության հանձնառությունը, և այս հարցերը մշտապես յուրաքանչյուր բյուջետային տարվա ընթացքում, ըստ էության, քննարկման առարկա կդառնան։ Սա նաև պարոն Մինասյանի հարցերից մեկին, երկուսին արձագանքն էր։

Եվ վերջում՝ մի կարևոր դիտարկում։ Վերջին մեկ տարվա ընթացքում, երբ հարկային միջավայրը որևէ կերպ չի փոխվել խնդրո առարկա ծառայությունների մատուցման պարագայում, ըստ Վիճակագրական կոմիտեի՝ գները շուրջ 25-26 տոկոսով բարձրացել են։ Այսինքն` այստեղից կարելի է նաև եզրահանգել, որ գների վրա ազդող միակ գործոնը հարկային միջավայրի հնարավոր փոփոխությունները չեն։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Պողոսյան։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ առաջարկում եմ ողջունել Արարատի մարզի Ազատաշեն գյուղի հիմնական դպրոցի աշակերտներին և ուսուցիչներին, որոնք այսօր այցելել են Ազգային ժողով։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Իսկ մենք անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։ Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված …

Սա եզրափակիչ ելույթն էր, ունեցել է ելույթ։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` ֆինանսների նախարարի տեղակալ Արման Պողոսյան։ Խնդրեմ, պարոն Պողոսյան։

  Ա.ՊՈՂՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, երկրորդ ընթերցմամբ քննարկման ներկայացված Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություն նախատեսող նախագծի կարգավորման առարկան առևտրային կազմակերպությունների ֆիզիկական անձ բաժնետերերի ստացած շահաբաժիններից պահված և բյուջե փոխանցված եկամտային հարկը հետ ստանալու կառուցակարգերն են։ Հավանաբար, հիշում եք առաջին ընթերցմամբ քննարկումներից, որ նախագծով առաջարկվում էր որոշակի սահմանափակումներ ներդնել։ Եվ եթե կազմակերպությունը, որը շահաբաժիններ է բաշխում ֆիզիկական անձ բաժնետերերին որևէ ժամանակահատվածում, տվյալ դեպքում` դիմումը ներկայացնելու տարվա և/կամ դրան նախորդող հարկային տարվա ընթացքում, կատարել է որոշակի իրավախախտումներ, ապա մասնակիցները հնարավորություն չեն ունենա՝ հետ ստանալու շահաբաժնից պահված եկամտային հարկը։

Հիշեցման կարգով նշեմ, որ սկզբնապես ներկայացված նախագիծը հնարավոր իրավախախտումների բավական լայն շրջանակ էր նախատեսել, բայց տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում երկար և բովանդակային քննարկումների արդյունքում առաջին ընթերցմամբ ընդունվեց այնպիսի տարբերակ, որում մնացին միայն դիտավորությամբ կամ չարամտությամբ կատարվող հարկային իրավախախտումները, որոնք հստակ վարքագծային բնորոշում կարող էին վերագրել այս կամ այն առևտրային կազմակերպությանը։ Բայց այստեղ էլ մենք կանգ չենք առել, պայմանավորվածության համաձայն` քննարկումները շարունակել ենք, և նախագիծն այս տրամաբանությամբ ավելի է բարելավվել` հօգուտ տնտեսավարող սուբյեկտների, ավելի է մեղմվել և դարձել է ավելի հասցեական։

Մասնավորապես, երկրորդ ընթերցման համար ներկայացված տեքստում նախատեսված է, որ ֆիզիկական այս բաժնետերերն իրենց այդ հնարավորությունից կզրկվեն միայն այն պարագայում, եթե, 1) կազմակերպությունը դիմումը ներկայացնելու տարվա և դրան նախորդող հարկային տարվա ընթացքում կատարել է աշխատողի աշխատանքի ընդունումն օրենսդրությամբ սահմանված կարգով չձևակերպելու երկու և ավելի խախտումներ կամ հսկիչ դրամարկղային մեքենաների կիրառության շահագործման կանոնների խախտման երեք և ավելի խախտումներ։ Այս պարագայում է միայն, որ այդ հնարավորությունը չի գործի։ Եվ խուսափելու համար նախագծով հնարավոր հետադարձ տրամաբանությամբ խստացնող նորմը կիրառելու ռիսկից, նախագծում հստակ ամրագրվել է, որ խնդրո առարկա կարգավորումները կիրառվելու են 2025 թվականի հունվարի 1-ից հետո սկսվող հաշվետու ժամանակաշրջանի գործունեության արդյունքներով բաշխվող շահաբաժինների վրա միայն։ Ավելին, հստակ արձանագրվել է, որ այդ խախտումների հաշվարկն սկսվելու է 2025 թվականի հունվարի 1-ից հետո, որպեսզի տնտեսավարող սուբյեկտները և բաժնետերերը լինեն կանխատեսելի հարկային միջավայրում։

Եվ երկրորդ ընթերցման համար ներկայացված տեքստում կրկին մի լրացում է կատարվել` ուղղված հարկ վճարողների հարկային կարգապահության մակարդակի բարելավմանը։

Գիտեք, որ ընդունված պրակտիկայի համաձայն` հարկային մարմինը յուրաքանչյուր տարի մինչև ընթացիկ տարվա հունիսի 30-ը հրապարակում է առաջիկա 12 ամիսների ընթացքում ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ցանկը, և այդ ցանկը կազմվում է ռիսկային չափորոշիչների հիման վրա` ընդգրկելով մեծապես, տվյալ դեպքում` առնվազն 70 տոկոս չափով բարձր ռիսկայնությամբ բնութագրվող հարկ վճարողներին։

Վերջին տարիների մեր դիտարկումները հստակ ցույց են տալիս, որ սա հարկ վճարողների համար ձևավորում է կանխատեսելի միջավայր, և նրանք, ըստ էության, սկսում են որոշակի պլանավորված վարքագիծ դրսևորել` հաշվի առնելով նաև, որ մենք ունենք հարկային պարտավորությունների առաջադրման վաղեմության բավական կարճ ժամկետներ, ընթացիկ տարվա և դրան հաջորդող երեք տարիների մասին է խոսքը։ Եվ, ըստ այդմ` համոզմունք ունենք, որ այդ ցանկերը հրապարակելու պրակտիկայի դադարեցումը, անկասկած, բերելու է հարկային կարգապահության մակարդակի բարձրացման և հարկային մարմնի վարչարարության հասցեականության բարձրացման։

Իհարկե, սա չի նշանակում, որ հարկային մարմինը դադարեցնելու է ռիսկային չափորոշիչներով ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրությունը։ Բնավ, ոչ, հարկային մարմինը շարունակելու է ստուգման ենթակա հարկ վճարողների ընտրությունը կատարել ռիսկային չափորոշիչների հիման վրա` հարկ վճարողների ընտրության համակարգի միջոցով, որը, ի դեպ, Պետական եկամուտների կոմիտեի ջանքերով շարունակաբար բարելավվում է, և շարունակաբար նոր չափորոշիչներ են ներմուծվում, նոր ալգորիթմներ են ներմուծվում, որոնք հնարավորություն են ընձեռում՝ ավելի ճիշտ որոշելու հատկապես ռիսկային հարկ վճարողներին և կարգապահ հարկ վճարողներին չանհանգստացնելու։ Այսինքն` որպեսզի հարկային մարմնի վարչարարությունը կարգապահ հարկ վճարողների համար առավելագույնս աննկատ լինի։ Եվ այս տրամաբանությամբ առաջարկվում է, այս լրացումը հաշվի առնելով, ընդունել երկրորդ ընթերցմամբ ներկայացված տեքստը։ Պատգամավորների կողմից առաջարկներ չեն եղել։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Քանի որ առաջարկներ չեն եղել, հարցեր նույնպես չեն կարող լինել, խնդրում եմ զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող` տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Բաբկեն Թունյան։ Համեցեք, պարոն Թունյան։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Ազգային ժողովի հարգելի փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ես էլ համառոտ հիշեցնեմ, թե ինչի մասին էր նախագիծը։

Մենք ունենք մի կարգ, որով, եթե ընկերության բաժնետերը շահաբաժին է ստանում, այսինքն` եթե ընկերությունն ունենում է շահույթ և որոշում է շահաբաժին վճարել, հետո, եթե շահաբաժին ստացած անձը որոշում է այդ շահաբաժինը հետ ներդնել ընկերության կապիտալի մեջ, այսինքն` վերաներդրում կատարել, այդ դեպքում իր եկամտահարկը որոշակի կանոններով և չափով հետ է վերադարձվում։

Հիմա, ֆինանսների նախարարությունն առաջարկում էր այս կանոնը կիրառել ոչ թե համատարած բոլորի համար, այլ կիրառել օրինապահ հարկ վճարողների համար, այսինքն` սա նաև դարձնել հարկային կարգապահությանը նպաստող հանգամանք։ Եվ այդտեղ թվարկած էր խախտումների ցանկ, որոնց դեպքում այդ արտոնությունից տվյալ ընկերությունները կամ այդ բաժնետերերը կզրկվեին։

Մենք առաջին ընթերցման ժամանակ, ինչպես պարոն Պողոսյանը նշեց, այդ ցանկը մանրամասն քննարկել ենք ու փորձել ենք այնպես անել, որ իրականում այդ չափանիշներին համապատասխանելու դեպքում հնարավոր լինի ասել, որ գործ ունենք անբարեխիղճ հարկ վճարողի հետ։

Եվ երկրորդ առաջարկը, որ արել ենք, հետադարձությունը հանելն է։ Այսինքն` եթե մենք խաղի կանոն ենք փոխում և ուզում ենք դրանով վարքագծային ազդեցություն ունենալ, գոնե այնպես անենք, որ արդեն իսկ տեղի ունեցած խախտումների համար տնտեսավարողը կամ բաժնետերը պատասխանատվություն չկրի, որովհետև եթե ինքը ժամանակին իմանար, որ նման սահմանափակում է լինելու, միգուցե ուրիշ կերպ վարվեր։

Ուզում եմ ուրախությամբ նշել ու շնորհակալություն հայտնել Կառավարության գործընկերներին, որ երկու առաջարկներն էլ ընդունվել են, և սա կարելի է Ազգային ժողովի գլխադասային հանձնաժողովների ու Կառավարության մեջ շատ նորմալ ու էֆեկտիվ համագործակցության հերթական օրինակներից համարել։

Եվ երկրորդ փոփոխությունը, որի մասին էլի պարոն Պողոսյանը նշեց, ստուգման ենթակա ընկերությունների ցանկի հրապարակման պահանջը հանելն է, այսինքն` այդ ցանկը չի հրապարակվում։ Մի ասպեկտի մասին խոսվեց, որ դա հարկային կարգապահությանը պետք է նպաստի, դրա երկրորդ ասպեկտն էլ ես կավելացնեմ։ Իրականում այդ ցանկում շատ հաճախ հայտնվում են ընկերություններ, որոնք օրինապահ են, երբևէ հարկային խախտումներ թույլ չեն տվել, անգամ ցանկերում հայտնվելու դեպքում հնարավոր է, որ նրանք չեն էլ ստուգվել կամ ստուգումների դեպքում խախտումներ չեն բացահայտվել, բայց այդ ցանկում հայտնվելն ինքնին կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ այդ ընկերության գործարար համբավի վրա։ Եվ հատկապես, երբ խոսում ենք միջազգային ընկերությունների տեղական մասնաճյուղերի մասին, ասենք` մասնավորապես IT ոլորտի շատ ընկերություններ, իրենց մայր ընկերությունների մոտ շատ հաճախ կարող են հարցեր առաջանալ, թե ինչու է այս ընկերությունը հայտնվել ստուգման ենթակա ընկերությունների ցանկում, այսինքն` ինչու է համարվել ռիսկային, ու դա ընդհուպ կարող է ազդել նաև այդ ընկերությունների, որոնք ցուցակված են, բաժնետոմսերի արժեքի վրա։ Դրա համար այդ ցանկը հանելը հանձնաժողովի կողմից նույնպես դրական եզրակացության է արժանացել։ Հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն, խնդրում եմ կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։

Պարոն Պողոսյան, պարոն Թունյան, ասելիք մնա՞ց։ Շնորհակալություն։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հիմնադրման համաձայնագրի թիվ 1 հոդվածի փոփոխություն՝ Բանկի գործունեության աշխարհագրական շրջանակի սահմանափակ և աստիճանական ընդլայնման հնարավորություն ընձեռելու դեպի Ենթասահարական Աֆրիկա և Իրաք» թիվ 259 բանաձևը վավերացնելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Հիմնական զեկուցող` ֆինանսների նախարարի տեղակալ Էդվարդ Հակոբյան։ Խնդրեմ։

 Է.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում նշված բանաձևի վավերացման մասին օրենքի նախագիծը։ Նշեմ, որ բանաձևը 2023 թվականի Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի տարեկան հանդիպումների ժամանակ քվեարկվել և ընդունվել է և, ըստ էության, ներկայումս ակնկալում է, որ անդամ երկրներն իրենց ազգային ընթացակարգերով վավերացնեն այդ բանաձևը։

Հիմնականում, ինչպես բանաձևի, ըստ էության, անունը հուշում է, վերաբերում է Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի գործունեության ընդլայնմանը դեպի աֆրիկյան երկրներ և Իրաք, իսկ Ենթասահարական Աֆրիկա ասելով հասկանում ենք Կոտ դ’Իվուար, Բենին, Գանա, Քենիա, Նիգերիա և Սենեգալ, ըստ էության, բանկի գործունեության ընդլայնում։ Սա, ըստ էության, բանկի շարունակական ընդլայնման և պորտֆելի դիվերսիֆիկացման քաղաքականության շարունակականությունն է, բայց, ինչպես կնկատեք բանաձևի անվանման մեջ, սահմանափակ և դանդաղ։ Հիմա կպարզաբանեմ, թե ինչու է այդպես։

Նախ` որպեսզի հարցին կարողանանք մոտենալ ըստ էության, երկու ասպեկտ կա այստեղ` ֆինանսական և արտաքին քաղաքական։

Նախ` ֆինանսական տեսանկյունից հարց է ծագում, թե արդյո՞ք նման ընդլայնումը վնասում է բանկի գործունեությունն արդեն իսկ անդամ երկրներում։ Այստեղ, նշեմ, որ այդպիսի խնդիր չկա, այսինքն` այն վարկերը, դրամաշնորհները և տեխնիկական աջակցության գործիքները, որոնք տրամադրվում են անդամ երկրներին, այդ թվում` Հայաստանի Հանրապետությանը, այդ մասով որևէ փոփոխություն չի լինելու։ Ավելին նշեմ նաև, որ դա չի հանգեցնելու կապիտալի ավելացման և չւ պարտավորեցնի երկրներին՝ ավելացնելու իրենց ներդրումները կապիտալում, այսինքն` ֆինանսական պարտավորություններ չի ենթադրում Հայաստանի Հանրապետության համար։

Նաև մի կարևոր հանգամանք. ռեյտինգը, այսինքն` բանկի վարկանիշը նույնպես չի փոխվելու, 3A ռեյտինգ ունի այդ բանկը, որով միջազգային կապիտալի ֆինանսական շուկաներից միջոցներ ներգրավելով` ֆինանսավորում է անդամ երկրների տարբեր պրոյեկտներ։

Ինչ վերաբերում է արտաքին քաղաքական տեսանկյունին, ապա այստեղ մենք բավական երկար քննարկումներ ենք ունեցել մեր գործընկերների հետ։ Նշեմ, որ Կառավարության ծրագրով արտաքին քաղաքականության մասում արդեն իսկ հստակ նշված է, որ աֆրիկյան երկրների հետ համագործակցությունը, ինչպես նաև Իրաքի հետ համագործակցությունը կարևորվում է և կարևոր ուղղություն է արտաքին քաղաքականության տեսանկյունից։ Մասնավորապես, նշվում է, որ քաղաքական երկխոսության ծավալումը, խորհրդակցությունների անցկացումը բազմակողմ ձևաչափերում, համագործակցությունն այդ երկրների, ինչպես նաև տնտեսական և ֆինանսական ոլորտներում համագործակցությունը կարևորվում է, նույնը վերաբերում է նաև Իրաքին։ Եվ այս տեսանկյունից՝ արտաքին քաղաքական տեսանկյունից նույնպես նպատակահարմար է համարվել՝ այս բանաձևն ընդունել։

Այս երկու ասպեկտները հաշվի առնելով` առաջարկում եմ օրենքի նախագծին կողմ քվեարկել։ Այսքանը, սիրով կլսեմ ձեր հարցերը։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերի համար գրանցում։ Խնդրեմ, պարոն Բագրատյան։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Բանաձևի մասին, որ դուք նշեցիք, մեծ հաշվով, ինձ հետաքրքրում է, թե արդյոք մեր անհամաձայնությունն ինչ-որ բան փոխում է, այսինքն` եթե Հայաստանի Հանրապետությունը չի հաստատում այդ բանաձևը, բանաձևի որոշման ընդունման հետ կապված՝ մենք ընդունման վրա ազդեցությո՞ւնն ենք որոշելու, թե՞ չէ։ Սա՝ առաջին հարցը։

Եվ երկրորդ հարցը. Ինձ հետաքրքրում է, թե Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկում մեր ներդրված միջոցներն ինչքան են և մեր` Հայաստանի Հանրապետության, վարկային պորտֆելն այս պահի դրությամբ ինչքան է։ Շնորհակալություն։

Է.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Շատ լավ, շնորհակալություն։ Եթե մոտենանք առաջին հարցին մեր կշռի տեսանկյունից, իհարկե, ոչ, քանի որ արդեն բազմաթիվ երկրներ կողմ են քվեարկել ու դա, ըստ էության, անցնելու է, բայց արտաքին ֆինանսական և տնտեսական հարաբերությունների տեսանկյունից դա ազդելու է մեր հեղինակության վրա, կարծում եմ՝ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի եվրոպական կառույց լինելը և կարևորությունն այդ տեսանկյունից, մեր արտաքին տնտեսական քաղաքականության դաշտում մենք պիտի, ըստ էության, համաձայնենք մեր գործընկերների հետ իրենց ընդլայնման մասով, առավել ևս, որ դա որևէ խնդիր չի ստեղծում իմ նշած երկու ասպեկտներով։

Ինչ վերաբերում է պորտֆելին, ապա նշեմ, որ երկու միլիարդ եվրոյի պորտֆել կա Հայաստանի Հանրապետությունում, բավական տարբեր ծրագրերում` ինչպես սուվերեն, այնպես էլ մասնավոր։ Իսկ ընթացիկ ծրագրերը մոտ 343 միլիոն եվրո են, բայց վերջերս նաև լսած կլինեք, որ Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի տարեկան հանդիպումների շրջանակում ևս երկու համաձայնագիր ստորագրեցինք, մեկը՝ 236 միլիոն եվրո վարկ Հյուսիս-հարավ ճանապարհի Սիսիան-Քաջարան հատվածի շինարարության համար և 10 միլիոն եվրո վարկ և 2 միլիոն գրանտ Սյունիքում մաքսային կենտրոն և լոգիստիկ կենտրոն կառուցելու համար։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք, համեցեք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Անհամաձայնության մասով առաջին հարցը հիպոթետիկ էր։ Ես ոչ թե առաջարկում եմ, որ չհամաձայնենք, այլ նկատի ունեի, թե որոշումների ընդունման մակարդակում ինչպիսին է Հայաստանի վիճակը։ Կարծում եմ` երևի, պարզ մեծամասնության կամ որոշումների ընդունման մեխանիզմ կա, որտեղ, ուղղակի, համաձայնությունն ավելի շուտ բարի կամքի դրսևորում է, քան փաստացի նշանակում է, թե մենք որոշմանը համաձայն չենք։ Այսինքն՝ դուք ճիշտ եք նշում, համաձայն չլինելու խնդիր էլ չկա, որովհետև նախօրոք նշեցիք, որ ընդարձակումը չի ազդելու վարկային պորտֆելի կարողությունների վրա։ Հետևաբար` այդտեղ երկրորդ կարծիք չկա և անհրաժեշտ է ընդարձակել։ Ուղղակի, կցանկանայի, որ մենք ավելի ակտիվ աշխատենք Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հետ և կարողանանք հնարավորինս նոր հնարավորություններ, նոր ծրագրեր ներկայացնել ֆինանսավորման նպատակով, որովհետև վարկերը, իսկապես, շատ մատչելի են և այս իրավիճակում շատ կարևոր են մեր երկրի զարգացման համար։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ունե՞ք արձագանք։

 Է.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Այո։ Ակտիվ աշխատելու տեսանկյունից, կարծում եմ` Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի տարեկան հանդիպումները վերջին շրջանի լավագույն օրինակն են։ Դրանք մեր Հայաստանի պատմության մեջ առաջինն են, որովհետև ֆինանսական կառույցի տարեկան հանդիպումներ երբեք չենք ընդունել և մասնակիցների քանակով աննախադեպ` 3000-ից ավելի։

Ինչ վերաբերում է արդեն ֆինանսական դաշտում ակտիվությանը, նշեմ, որ այս տարի նշածս երկու համաձայնագրերի և սպասվող այլ համաձայնագրերի արդյունքում Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հետ համագործակցության պատմական ռեկորդներ ենք ունենալու, և երկկողմանի պայմանավորվածություն կա, որ առաջիկա տարիներին այդ միտումը պետք է պահպանենք։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին։

Հարակից զեկուցման համար կենտրոնական ամբիոնի մոտ եմ հրավիրում ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Դավիթ Կարապետյանին։ Խնդրեմ։

 Դ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք «Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հիմնադրման համաձայնագրի թիվ 1 հոդվածի փոփոխություն՝ Բանկի գործունեության աշխարհագրական շրջանակի սահմանափակ և աստիճանական ընդլայնման հնարավորություն ընձեռելու դեպի Ենթասահարական Աֆրիկա և Իրաք» թիվ 259 բանաձևը վավերացնելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Նախագիծը քննարկել ենք ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Այսպիսով, խնդրում եմ կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մի գնացեք, պարոն Կարապետյան։ Հարցերի համար հերթագրում։ Գրանցված պատգամավորներ չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Անցնում ենք հաջորդ հարցին։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Անասնաբուժության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Տաթևիկ Սարգսյան։ Խնդրեմ։

 Տ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, ներկայացվում են Ազգային ժողովի 2024 թվականի ապրիլի 9-ին գումարված հերթական նիստերի ընթացքում առաջին ընթերցմամբ ընդունված ««Անասնաբուժության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի լրամշակված տարբերակները։

Օրենքների նախագծերի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է սպանդանոցային գործունեությունը կանոնակարգելու հանգամանքով։ Մասնավորապես, «Անասնաբուժության մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 24-րդ կետը շարադրվել է նոր խմբագրությամբ, սահմանվել է «սպանդանոցային գործունեության կասեցում» բառը, որպեսզի սպանդանոցներում վերահսկողության արդյունքում խախտումներ հայտնաբերելիս հնարավոր լինի տնտեսավարողների գործունեությունը կասեցնել։

Այս համատեքստում առաջին ընթերցումից հետո իրավական որոշակիության տեսանկյունից անհրաժեշտություն է առաջացել՝ օրենքում սահմանելու նաև սպանդանոցների գործունեության կասեցման հիմքերը, ինչպես նաև անհրաժեշտ է նույն հոդվածի 14-րդ կետն ուժը կորցրած ճանաչել, քանի որ դրանում սահմանված լիազորող նորմը ներառվել է 24-րդ կետում։

Միաժամանակ, «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտն ունենում է նախաբան, որում նշվում է իրավական ակտի հոդվածը կամ մասը, որը ներառում է Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված լիազորող նորմեր։ Հետևաբար` այս համատեքստում օրենքում կատարվել են լրացումներ` սահմանելով լիազորող նորմեր, որպեսզի հնարավոր լինի մշակել նոր իրավական ակտեր, մասնավորապես, Հայաստանի Հանրապետությունում գոմաղբի, թռչնաղբի պահեստավորման, տեղափոխման, վերամշակման, օգտագործման և վարակազերծման, գյուղատնտեսական կենդանիների շուկաներին և անասնագերեզմանոցներին ներկայացվող պահանջների մշակման վերաբերյալ։

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի 112.8 հոդվածում անհրաժեշտ է կատարել լրացում, քանի որ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է ««Անասնաբուժության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Օրենքի 22-րդ հոդվածի 1-ին կետի մաս 6-րդ կետում կատարվել է լրացում, այն է` բաշխել, պահել, պահպանել, փոխադրել բացառապես սպանդանոցներում կենդանիների սպանդից գոյացած կենդանական ծագման մթերք և կենդանական ծագման հումք։

Միաժամանակ, առաջին ընթերցումից հետո օրենսգրքում կատարվել է լրացում նախագծի 1-ին հոդվածում, «փոխադրել» բառից հետո լրացվել են «հանրային սննդի ծառայություններում օգտագործելը» բառերը։ Թերևս, այսքանը։

Նշեմ, որ առաջին ընթերցումից հետո պատգամավորների կողմից առաջարկություններ չեն եղել։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Քանի որ առաջարկություններ չեն եղել, հարցեր նույնպես չեն լինի։ Խնդրում եմ զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող՝ տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման, գյուղատնտեսության և շրջակա միջավայրի պահպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Միքայել Թումասյան։ Խնդրեմ։

Մ.ԹՈՒՄԱՍՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, հիմնական զեկուցողը շատ հանգամանալից ներկայացրեց հարցը, ուստի՝ խնդրում եմ կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն ձեզ ևս, պարոն Թումասյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք, տիկին Սարգսյան և պարոն Թումասյան։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Փախստականների և ապաստանի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` ներքին գործերի նախարարության միգրացիայի և քաղաքացիության ծառայության պետ Արմեն Ղազարյան։ Խնդրեմ։

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգելի փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, երկրորդ ընթերցմամբ ձեր ուշադրությանն է ներկայացվում ««Փախստականների և ապաստանի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Նախագծի բովանդակությունը կրճատ կայանում է նրանում, որ ներկայումս մեզ մոտ գործող ապաստան հայցողների կացարանում ավելացնենք հանրային վերահսկողության գործիքակազմերը։ Այս պահին ևս հասարակական կազմակերպությունները և մարդասիրական միջազգային կազմակերպությունները հասանելիություն ունեն կացարանին, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների պաշտպանն իր տարեկան զեկույցներում անդրադառնում է կացարանում իրավիճակին և մարդու իրավունքների պահպանության խնդիրներին։ Ներկայումս նշված նախագծով առավել ինստիտուցիոնալ հիմքեր են ձևավորվում, և ներքին գործերի նախարարի հրամանով ձևավորվելու է կոնկրետ հասարակական կազմակերպություններից բաղկացած խորհուրդ, որը հանրային վերահսկողություն է իրականացնելու ապաստան հայցողների կացարանում կենցաղային պայմանների, ինչպես նաև իրավունքների պահպանության հարցերում։ Այսքանը, շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Քանի որ գրավոր առաջարկներ չեն եղել, հարցեր չեն կարող լինել։ Պարոն Ղազարյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող` պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Ալխաս Ղազարյան։ Խնդրեմ։

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, նախագիծը մանրամասն քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում և ստացել է դրական եզրակացություն։ Ուստի՝ կոչ եմ անում՝ նախագծին կողմ քվեարկել ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, հարցեր չեն կարող լինել, խնդրում եմ զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Շնորհակալ եմ։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` արդարադատության նախարարի տեղակալ Լևոն Բալյան։ Համեցեք, պարոն Բալյան։

 Լ.ԲԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի մեծարգո փոխխոսնակ, հարգելի պատգամավորներ, երկրորդ ընթերցմամբ ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում ««Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Հիշեցնեմ, որ նախագծում, ընդհանուր առմամբ, նախատեսվում են հետևյալ կարգավորումները. այն առավել հստակեցնում է պարտապան ֆիզիկական անձի աշխատավարձի և այլ տեսակի եկամուտների վրա բռնագանձում տարածելու գործընթացները, կառուցակարգերը։ Այսպես. 200,000 դրամ և ավելի բռնագանձման ենթակա գումարի դեպքում, եթե առկա է պահանջատիրոջ համաձայնությունը և եթե առկա է հնարավորություն՝ 6 ամիսների ընթացքում բռնագանձում տարածելու եղանակով ապահովելու պարտավորությունների կատարումը, ապա առաջնահերթ բռնագանձում է տարածվելու պարտապանի աշխատավարձի վրա։

Երկրորդ կարգավորումը նա է, որ պարտապանի աշխատավարձի և այլ տեսակի եկամուտների վրա բռնագանձում տարածելու պարագայում պարտապանին հասանելի գումարի չափը չպետք է պակաս լինի Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանված նվազագույն աշխատավարձից, իսկ կենսաթոշակի դեպքում` Կառավարության կողմից սահմանված սոցիալական նպաստի չափից։

Եվ երրորդ կարգավորումն այն է, որ, որպես սոցիալական լրացուցիչ երաշխիք՝ բռնագանձում չի կարող տարածվել այն գույքի վրա, որը Կառավարության որոշմամբ տրամադրվում է որպես աջակցություն կամ փոխհատուցում, և տվյալ որոշմամբ տվյալ գույքը սահմանվել է բռնագանձման ոչ ենթակա։

Հիմնական կարգավորումները սրանք են, առաջինից երկրորդ ընթերցման ընթացքում լրամշակումներ չեն եղել, առաջարկություններ չեն եղել։ Այսքանը, շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Հարցեր նույնպես չեն կարող լինել, խնդրում եմ զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող` պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Լիլիթ Մինասյան։ Համեցեք։

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, ես մեր հանձնաժողովի նիստում խոսք եմ տվել, որ պետք է այս նախագիծը մի փոքր ավելի հանրամատչելի ներկայացնեմ։ Ներողություն եմ խնդրում, եթե իրավական տերմինոլոգիայից մի փոքր շեղվեմ։

Հարգելի քաղաքացիներ, նախագիծը հետևյալի մասին է. եթե դուք ունեք           Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության միջոցով բռնագանձվող գումար և բռնագանձման ենթակա ձեր գումարը 200,000 դրամից ավելի լինի։

Նախկինում բռնագանձումը կատարվում էր նաև ձեր անշարժ կամ շարժական գույքի վրա, այժմ հանում ենք այդ դրույթը և առաջնային, եթե դուք ունեք դրամական միջոցներ, եկամուտներ, սկզբում տարածվում է դրա վրա, եթե չունեք, ապա աշխատավարձի վրա, եթե պահանջատերը համաձայն է, եթե ձեր աշխատավարձը բավարարում է այնքան, որ ձեր պարտքը կարող եք փակել 6 ամսում, և այդ դեպքում ձեր գույքի և շարժական կամ անշարժ գույքի վրա բռնագանձում տեղի չի ունենա։

Երկրորդ փոփոխությունը նրա մասին է, որ եթե նախկինում բռնագանձում էր կատարվում աշխատավարձի վրա որոշակի չափով, այժմ բռնագանձումից հետո մնացած գումարը չի կարող պակաս լինել նվազագույն աշխատավարձից։ Սա հավելյալ երաշխիքներ է ստեղծում պարտապանների համար։

Եվ երրորդ փոփոխությունը. բռնագանձում չի կարող իրականացվել Կառավարության աջակցության կամ փոխհատուցվող որևիցե շարժական կամ անշարժ գույքի վրա։ Այսքանը, առաջարկում եմ կողմ քվեարկել։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Մինասյան։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Շնորհակալություն։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Առեւտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Ռաֆայել Գևորգյան։ Խնդրեմ։

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո փոխնախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեզ է ներկայացվում ««Առեւտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ հարցը։

Նախագիծը, ըստ էության, վերաբերում է թրեյդ-ին առևտրի տեսակին։ Դեռևս 2021 թվականին Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել են լրացումներ նույն օրենքի մեջ, որով «թրեյդ-ին» հասկացությունը ներմուծվել է, և, ըստ էության, ներդրվել է նաև լիցենզավորման կարգ, որի շրջանակներում այս ընթացքում լիցենզավորվել են որոշակի կազմակերպություններ։ Սակայն մենք նկատել ենք, որ այս ընթացքում գործարքների զգալի աճ տեղի չի ունեցել, և փորձելով հասկանալ խնդիրները, գույքագրել ենք մի քանի խնդիրներ, քննարկել ենք ոլորտի տնտեսավարողների հետ և առաջարկել ենք փոփոխություններ։ Մասնավորապես, նախորդ նախագծում կային որոշակի անհստակություններ, օրինակ` արդյո՞ք ֆիզիկական անձից ավտոտրանսպորտային միջոցի միակողմային ձեռքբերումը դիստրիբյուտորի կամ դիլերի կողմից համարվում է թրեյդ-ին առևտուր, կամ արդյո՞ք դիստրիբյուտորը կամ դիլերը ֆիզիկական անձից կարող է ձեռքբերել Y մակնիշի ավտոտրանսպորտային միջոց և փոխարենը վաճառել X մակնիշի ավտոտրանսպորտային միջոց, այսինքն` ըստ էության, մակնիշը թրեյդ-ինի ընթացքում փոփոխել։

Փորձելով հստակեցնել նմանատիպ հարցերը, մենք ներկայացրել ենք սույն նախագիծը։ Այս նախագծով միաժամանակ առաջարկել ենք նաև որոշակիորեն ընդարձակել թրեյդ-ին առևտրի շրջանակը և թույլ տալ նաև ֆիզիկական անձանցից ձեռք բերվող մեքենաները վերցնել փոխհատուցմամբ և վաճառել այլ անձանց, և այս գործարքները նույնպես ամբողջականորեն ազատված կլինեն ավելացված արժեքի հարկից, բացառություն կազմելով այն մասը, որն ավելացված կլինի այդ երկու գործարքների արանքում։ Դա է, ըստ էության, ընդհանուր հարցը։

Եթե հարցեր կլինեն, սիրով կպատասխանեմ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերի համար գրանցում։ Հարցեր չկան, շնորհակալություն։

Հարակից զեկուցող` տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Նարեկ Ղահրամանյան։ Խնդրեմ։

   Ն.ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, նախագիծը քննարկվել է տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովում և տրվել է դրական եզրակացություն։ Ցանկանում եմ նաև նշել, որ փոփոխությունները ներառում է իր մեջ նաև գյուղատնտեսական տեխնիկան, այսինքն` գյուղատնտեսական նշանակության մեքենաները։

Հաշվի առնելով այն փաստը, որ վերջին երեք տարվա մեջ տեղի է ունեցել թրեյդ-ին համակարգից օգտվելու կամ առևտուր անելու ընդամենը 9 կամ 10 դեպք, ինչը, երևի, 2024 թվականի համար շատ ցածր ցուցանիշ է, և մեր մեջ չկա այդ մշակույթը, որ հին մեքենաները մենք տանենք, այսինքն` գնենք նոր մեքենա, մի քանի տարի օգտագործենք, ապա որոշակի գումարի դիմաց հանձնելով` նորն ստանանք։ Եթե հաջողությամբ ընթանան գործընթացները, այն, ըստ իս, կխթանի նաև մեր երկրում ավտոպարկի թարմացումը։ Հուսով ենք` գոնե ցուցանիշներն ընդունումից հետո կավելանան։

Հանձնաժողովը մանրամասն քննարկել է օրինագիծը, տվել է դրական եզրակացություն, կոչ եմ անում կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերի համար հերթագրում։ Գրանցված պատգամավորներ չկան։ Մտքերի փոխանակության համար հերթագրում։ Մարիա Կարապետյան, համեցեք։ Մեքենաների մասի՞ն եք խոսելու, տիկին Կարապետյան։ Համեցեք։

 Մ.ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

-Ես ներողություն եմ խնդրում, պարոն փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, ես, իհարկե, սպասեցի, որ պարոն Արթուր Խաչատրյանը վերադառնա դահլիճ` իրեն արձագանքելու համար, բայց, կարծում եմ` մենք օրակարգը կսպառենք, նա այդպես էլ դահլիճ չի վերադառնա։ Բայց ես անհրաժեշտ եմ համարում արձագանքել նրան, և որ այս քառօրյան չանցնի իր հնչեցրած մտքերը, մասնավորապես` իմ անունը շոշափող մտքերը, անարձագանք թողնելով։ Ներողություն եմ խնդրում նաև Կառավարության գործընկերներից։

Իհարկե, պարոն Խաչատրյանի գռեհիկ ձևակերպումները տղամարդկայնության, կանացիության վերաբերյալ ես կթողնեմ քաղաքացիների դատին, պարզապես, կասեմ, որ երևի թե, քաղաքական մտքի տկարության կամ բացակայության դրսևորում է նման գործիքակազմի ապավինելը, և կանդրադառնամ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի վերաբերյալ իր արած պնդմանը։

Ինքն ինձ վերագրեց հետևյալ միտքը, որ ես հանդիպումներից մեկի ժամանակ ասել եմ, որ Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի պատանդը չէ։ Ձևակերպումը ճշգրիտ հակառակն է եղել։ Ուրեմն, տարիներ շարունակ, տասնամյակներ շարունակ Լեռնային Ղարաբաղը, նրա ժողովուրդը պատանդառության մեջ է գտնվել։ Դրա ամենացցուն, իհարկե, դրսևորումն այս վերջին փուլում ֆիզիկական շրջափակման մեջ գտնվելն էր, երբ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի քունքին ատրճանակ պահած, ռուս խաղաղապահների շրջանակի մեջ առնված, ադրբեջանական բանակի շրջանակի մեջ առնված այդ ատրճանակի բռնակից էլ բռնած էին մի քանի դերակատարներ, ոչ միայն Ադրբեջանը՝ ուղղակիորեն, այլև դաշնակցական գաղափարախոսությունը և Ռուսաստանի Դաշնությունը։ Եվ այդ ատրճանակի ժողովրդի քունքին բռնած՝ Հայաստանի Հանրապետությունից պահանջում էին զոհաբերել այն վերջինը, որ մնացել էր Հայաստանի ժողովրդին` պետականությունն ու ինքնիշխանությունը։ Բայց սրան նախորդել էր տասնամյակներ շարունակ Հայաստանի ժողովրդին զրկելն իր ունեցած հարստությունից, ինֆրաստրուկտուրաներից, ինքնիշխանության կրճատման տարբեր հանգրվաններից` ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ, ի՞նչ ասեմ, երկաթգիծ, ատոմակայանի գործարկում և այլ հանգամանքներ։ Սա ակնհայտ պատմություն է, որն իմ սերունդն ապրել և տեսել է։ Եվ, այո, այս հանգամանքը մենք արձանագրել ենք, որ մարդկությանը հայտնի ամենամասշտաբային պատանդառության դեպքն է եղել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին պատանդ պահելը Հայաստանի Հանրապետության պետականությունը ծնկի բերելու համար։ Մենք սա անվանել ենք և շատ ճիշտ ենք արել։ Շնորհակալ եմ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։

Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարի տեղակալ Դավիթ Խաչատրյան։ Խնդրեմ։

 Դ.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխխոսնակ, հարգելի պատգամավորներ, «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» գործող օրենսդրությամբ նախատեսված են այն դեպքերը, երբ մասնակիցն իր կենսաթոշակային ֆոնդի փայերը մարում է, բայց նախատեսված չեն կուտակային կենսաթոշակային համակարգ վերադառնալու և կրկին վճարումներ կատարելու դեպքերը։ Սա այն դեպքերում է, երբ օրենքով սահմանված և Կառավարությանը տրված լիազորության սահմաններում այն հիվանդությունների ցանկը, որը Կառավարությունն այսօր ունի հաստատված, այդ ցանկում ընդգրկված հիվանդությունները ձեռքբերելու դեպքում կուտակային կենսաթոշակային համակարգի մասնակիցը կկարողանա կանխիկացնել ամբողջ միջոցները։ Սակայն իրավակիրառ պրակտիկայում ունեցել ենք դեպքեր, երբ անձը հիվանդության պատճառով ստացել է այդ գումարը և բուժման որոշակի ժամանակաշրջան անցնելուց հետո ի զորու է եղել՝ կրկին աշխատել և ցանկացել է կուտակումները շարունակել, սակայն գործող օրենսդրությամբ այդ մեխանիզմները սահմանված չեն։ Ըստ էության, առաջարկում ենք սահմանել այդ հնարավորությունը, և այդ հիվանդությունները հաղթահարած անձինք կկարողանան այս օրենքն ընդունելուց հետո կրկին վերադառնալ կուտակային կենսաթոշակային համակարգ։

Եվ մի փոփոխություն էլ ենք առաջարկում` կապված Արտաքին հետախուզության ծառայության ստեղծման հետ։

Ուրեմն, «Կուտակային կենսաթոշակային համակարգի մասին» օրենքում ունենք բացառություններ այն պետական գերատեսչությունների, որտեղ աշխատողները չեն կուտակում միջոցներ իրենց կուտակային հաշիվներում` պայմանավորված այդ գերատեսչությունների, այդ ծառայությունների գաղտնիության որոշակի ռեժիմով, հատկապես հաստիքների գաղտնիությամբ, հատկապես աշխատողների տվյալների, անձնական տվյալների գաղտնիությամբ։ Դրանք հիմնականում ուժային կառույցներ են, և Արտաքին հետախուզության ծառայության ստեղծմամբ պայմանավորված՝ անհրաժեշտություն է առաջացել՝ նրանց նույնպես ընդգրկել բացառությունների թվում։ Թերևս, այսքանը։ Եթե լինեն հարցեր, սիրով կպատասխանեմ։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերի համար գրանցում: Ալխաս Ղազարյան, խնդրեմ։

   Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Պարոն Խաչատրյան, նշեցիք, որ բացառություն են արտաքին հետախուզության ծառայողները, որոնք կենսաթոշակ չեն կուտակում, հիվանդությունների պարագայում չեն կարող օգտագործել իրենց կուտակած կենսաթոշակը։

Երկրորդ հարցս. նշեցիք, որ հիվանդության դեպքում բուժվել են, վերադառնում են, կարող են կուտակել, այսինքն` հետագայում, եթե էլի խնդիր առաջանա, կարո՞ղ են նորից օգտվել այս կուտակված կենսաթոշակից։

 Դ.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Առաջին հարցի հետ կապված՝ Արտաքին հետախուզության ծառայության աշխատողները, գաղտնիության որոշակի ռեժիմով պայմանավորված, կուտակային կենսաթոշակային համակարգի մասնակից չեն լինելու, ինչպես, օրինակ` պաշտպանության նախարարության աշխատողները, զինված ուժերը, Ոստիկանությունը, Ազգային անվտանգության ծառայությունը և այլն։ Հետևաբար` ձեր հարցի պատասխանն այն է, որ իրենք, ուղղակի, չեն կուտակելու` աշխատելով հենց այս կառույցներում։ Այն որևէ կերպ կապված չէ հիվանդությունների ցանկի հետ։

Ինչ վերաբերում է հիվանդությունների ցանկին, ապա եթե անձը կրկին վերադառնա, այնուհետև նորից ունենա առողջական դժվարություններ, ապա որևէ սահմանափակում չկա այդ գործընթացը ևս մեկ անգամ տեղի ունենալու համար։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք ունե՞ք: Համեցեք։

  Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ շատ, բայց ենթադրում եմ, որ արտաքին հետախուզության ծառայողներն սոցիալական այլ երաշխիքներ կունենան, չէ՞, որը կծածկի այս բացը։

 Դ.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

-Այո, իրենք զինվորական կենսաթոշակի հավասարեցված իրավունք են ձեռք բերել արդեն և կստանան, ինչպես «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված զինվորական կենսաթոշակի երաշխիքն է, այդ նույն երաշխիքները կտարածվեն նաև արտաքին հետախուզության ծառայողների վրա։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարցերն ավարտվեցին, պարոն Խաչատրյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող` աշխատանքի և սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Լիլիթ Ստեփանյան։

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք Հայաստանի Հանրապետության «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Ինչպես գիտեք, օրենքի կարգավորումներից մեկի համաձայն` հստակ կարգավորում է այն հանգամանքը, երբ անձը, նախքան կենսաթոշակային տարիքը լրանալը, սույն օրենքի 56-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ կետերի համաձայն` կարող է իր կենսաթոշակային հաշվում առկա միջոցներն ամբողջապես ստանալու պահանջ ներկայացնել։ Սակայն կարգավորված չէր, թե օրինակ` իր կենսաթոշակային հաշվում առկա փայերը մարելուց և համապատասխան միջոցներն ստանալուց հետո անձն ինչպե՞ս կարող է կրկին սոցիալական վճար կատարել։

Կատարվող փոփոխություններից մեկը վերաբերում է սրան, նախատեսելով, որ անձի՝ սոցիալական վճար կատարելու պարտականությունը վերսկսում է մասնակիցների ռեեստրը վարողին ներկայացված գրավոր դիմումի հիման վրա։

Մյուս փոփոխությունը նպատակ ունի՝ կարգավորելու կուտակային համակարգի մասնակցի ժառանգին ժառանգության վկայականի հիման վրա կուտակային հաշվում առկա միջոցների փոխանցման ժամկետները։ Նախկինում ամրագրված «ժամկետը» բառը փոխարինվում է «առանց ժամկետային սահմանափակման» բառերով։

Հաջորդ փոփոխությամբ օրենքի նախագիծը ենթադրում է վերանայել որոշ գերատեսչությունների աշխատակիցների ընդգրկումը շահառու սուբյեկտների շարքում` հաշվի առնելով նրանց աշխատանքային ռեժիմի որոշ առանձնահատկություններ։

Մյուս փոփոխությունը նախագծում հիմնականում տեխնիկական է, որը վերաբերում է Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում առկա կարգավորումների և տերմինաբանությանը համապատասխանեցնելուն սույն փոփոխությանը։

Ներկայացվող նախագծի անհրաժեշտությունը, ինչպես նշեց հիմնական զեկուցողը, պայմանավորված է իրավակիրառ պրակտիկայում ի հայտ եկած որոշակի խնդիրների կարգավորմամբ։

Նախագիծը քննարկվել է աշխատանքի և սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն: Խնդրում եմ կողմ քվեարկել։

   Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերի համար հերթագրում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Հերթագրված պատգամավորներ չկան։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը։

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Մասնագիտական կրթության և ուսուցման մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի տեղակալ Արաքսիա Սվաջյան։ Խնդրեմ։

 Ա.ՍՎԱՋՅԱՆ

-Մեծարգո պարոն փոխնախագահ, հարգելի գործընկերներ, այս ընթացքում առաջին ընթերցման ժամանակ բոլոր շահագրգիռ կողմերի կողմից ստացված առաջարկություններին համապատասխան՝ խմբագրվել է օրենքը։ Հիմնական ուղղությունները ես կներկայացնեմ, թե ինչ ուղղություններով է խմբագրում իրականացվել։

Առաջինն ուզում եմ ընդգծել հասկացությունների խմբագրումը։ Որոշ հասկացություններ հանվել են, որոշ հասկացություններ խմբագրվել են, մասնավորապես, կուզենամ շեշտադրել «կրթաթոշակ» հասկացության խմբագրումը, որը հնարավորություն է տալիս՝ իր մեջ ներառելու «ուսանողական նպաստ», «ուսանողական կրթաթոշակ», «պետության կողմից ուսման վարձի լրիվ կամ մասնակի զեղչ և փոխհատուցում» հասկացությունները և մենք ունենալու ենք մեկ ընդհանրական հասկացություն, որը կնկարագրի, թե ինչ է իրենից ներկայացնում պետության կողմից տրվող աջակցությունը մասնագիտական կրթության և ուսուցման համակարգում սովորող ուսանողներին։

Խմբագրվել են «ինստիտուցիոնալ և ծրագրային հավատարմագրում» հասկացությունները, լրամշակվել են «խելամիտ հարմարեցումներ», «անհատական ուսուցման պլան» հասկացությունները և այլ հասկացություններ։

Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության առաջարկության համաձայն` որպես նախնական մասնագիտական կրթության որակավորման տարբերակ՝ ներդրվել է «կրտսեր մասնագետ» ձևակերպումը, որովհետև գործող ձևակերպումը՝ «արհեստավոր» ձևակերպումը որոշ մասնագիտությունների դեպքում, մասնավորապես, օրինակ` «պարեկ», «բուժակ» մասնագիտությունների դեպքում. կարծես. չէր արտացոլում կրթական այն մակարդակը և չէր արտացոլում այն մասնագիտացումը, որն ուզում էինք նախանշել որակավորման տրման ժամանակ և, հետևաբար` ավելի համահունչ տարբերակ ենք առաջարկում` «կրտսեր մասնագետ» ձևակերպումն ընդունել։

Երրորդը. հստակեցվել են մասնագիտական կրթության և ուսուցման բնագավառում պետական քաղաքականության սկզբունքները և անձի կրթության իրավունքի պետական երաշխիքները։

Չորրորդը. Հստակեցվել են մասնագիտական կրթական ծրագրերի մակարդակի ոլորտային որակավորումների շրջանակի բնութագրերը և դրանցից յուրաքանչյուրի շրջանակային նկարագրերը սահմանելու, ինչպես նաև դրանք փորձարկելու, գնահատելու և հաստատելու հետ կապված մեխանիզմները։

Մասնագիտական կրթության և ուսուցման կրթական ծրագրի իրականացման իրավունքի լիցենզավորման պահանջներն են վերանայվել, որը հիմնականում մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչների առաջարկով է եղել։ Պահանջ կար՝ սպորտային տարածքի առկայություն ունենալ։ Ներկայումս հնարավորություն է տրվում սպորտային տարածքի առկայության բացակայության դեպքում դրա օգտագործման կամ ծառայությունների մատուցման պայմանագրի առկայության դեպքում լիցենզիա տրամադրել, նաև հիմնական աշխատանքային պայմանագրով աշխատողների սահմանաչափը 50 տոկոս էր նշված, առաջարկվում է ներկայումս 30 տոկոս սահմանաչափը։

Խմբագրվել են «մասնագիտական ուսումնական հաստատությունների ինստիտուցիոնալ կամ ծրագրային հավատարմագրում» հասկացությունը, հավատարմագրմանը վերաբերող հոդվածները։

Նախագծում տրվել են գործընթացների ընդհանուր շրջանակը և Կառավարության կողմից ճանաչված կառույցները, որոնք իրավասու են՝ իրականացնելու գնահատում և հավատարմագրում։

Մեծածավալ աշխատանք է իրականացվել աշխատանքի վրա հիմնված ուսուցման, մասնավորապես, դուալ կրթության կարգավորումների ուղղությամբ, բավականին մեծ քննարկումներ ենք ունեցել ինչպես աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության, այնպես էլ առողջապահության նախարարության մեր գործընկերների հետ, որոնց հետ քննարկումների արդյունքում հստակեցվել են մեխանիզմները, որոնցով ուսանողները կկարողանան աշխատանքային միջավայրում ստանալ կրթություն, բայց միևնույն ժամանակ իրենց ապահովության և անվտանգության համար բոլոր նախապայմանները գործատուների կողմից ապահովելու ընթացակարգերը և մեխանիզմները շարադրվել են օրենքի նախագծում։

Խմբագրվել են մասնագիտական ուսումնական հաստատության տնօրենի լիազորությունների նշանակման, դադարեցման, հավաստագրի տրամադրման և կասեցման հիմքերը և ժամկետները, որի նպատակն է դարձել դրանք առավել կանխարգելող և մեկ օրենքում նախատեսել այլ օրենքներում սահմանված բոլոր դեպքերն ու պայմանները։

Հատկապես ուզում եմ ընդգծել նաև, որ օրենքի 26-րդ հոդվածում ավելացվել է մի նոր` 7-րդ մաս, որը մասնագիտական ուսուցման հաստատության տնօրենին պարտավորեցնում է իր պաշտոնավարման ընթացքում դրսևորել քաղաքական զսպվածություն։

Ուզում եմ ընդգծել, որ նման դրույթներ կան նաև այլ օրենքներում, և մենք սա ևս շատ կարևորում ենք, որպեսզի մասնագիտական ուսումնական հաստատությունները զերծ պահենք քաղաքական գործընթացներում ներգրավվածությունից։

Ըստ ոլորտային առանձնահատկությունների հաշվառման և տրամաբանական հաջորդականության՝ վերադասավորվել են Կառավարության և լիազոր մարմնի իրավասությունները, ինչպես նաև մասնագիտական կրթության և ուսուցման կառավարման համակարգի մարմինների միջև ընդգրկվել են նաև տեղական ինքնակառավարման մարմինները` հաշվի առնելով, որ տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներգրավվածությունը շատ ավելի մեծ ազդեցություն կունենա նաև տվյալ համայնքին կամ տարածքին բնորոշ կամ առանձնահատուկ կրթական ծրագրերի ներդրման կամ կատարելագործման տեսակետից։

Համապատասխանաբար, «Կրթության մասին» ՀՀ օրենքում են փոփոխություններ կատարվել, համապատասխանեցվել են «Մասնագիտական կրթության և ուսուցման մասին» ՀՀ օրենքում կատարված փոփոխություններին։

Աշխատանքային օրենսգրքում են փոփոխություններ կատարվել, մասնավորապես, աշխատանքի վրա հիմնված ուսուցմանն ուղղված ընթացակարգերի հստակեցման մասով, որին քիչ առաջ անդրադարձա, իսկ մնացած օրենքներում, որոնք փաթեթում ներգրավված են, էական փոփոխություններ չեն իրականացվել։ Շնորհակալություն։ Խնդրում եմ հաստատել։

   Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարակից զեկուցող՝ գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Հասմիկ Հակոբյան։

 Հ.ՀԱԿՈԲՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, ձեզ է ներկայացված ամբողջությամբ լրամշակված «Մասնագիտական կրթության և ուսուցման մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը: Առաջինից երկրորդ ընթերցում ընկած ժամանակահատվածում հանրային լսումներ են տեղի ունեցել՝ կապված նախագծի հետ։ Տիկին Սվաջյանը մանրամասն ներկայացրեց առաջարկվող փոփոխությունները, բայց ես ցանկանում եմ հատկապես մի դրույթի վրա գրավել ձեր ուշադրությունը: Պետության կողմից որդեգրված ապաքաղաքականացման ու ապակուսակցականացման քաղաքականությունը դպրոցներում այստեղ արտացոլվում է, որովհետև տնօրենների համար պահանջ է ներկայացված՝ քաղաքական զսպվածության դրսևորում, և այս դրույթը խախտող տնօրեններին էլ սպառնում է ընդհուպ մինչև պաշտոնից ազատում։ Մեր հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն։ Ձեզ էլ կոչ եմ անում՝ կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, ձեզ ևս: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Սերգեյ Բագրատյան, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, նախագիծը, որը ներկայացվեց, խիստ կարևոր է, և մեր կրթական համակարգը մի նոր մակարդակի է բարձրացնելու, իրապես, բայց կան խնդիրներ, որոնց շուրջ պետք է մենք անընդհատ և շարունակական քննարկումներ անենք: Մասնավորապես, իմ գործընկերը նշեց քաղաքական զսպվածությաւն մասին, և ես շատ կուզենայի, որ այդ եզրույթը մենք շատ հստակ սահմանենք, որովհետև դժվար է, երբ քաղաքական տարբեր հոսանքներ կրթական հաստատություններում քարոզչություն են անում, և շատ բարդ է դրանց զսպվածության աստիճանը որոշել և հստակ ձևակերպել, որ սա հենց քաղաքական զսպվածության բացակայություն է: Այս իմաստով մենք էստեղ շարունակական աշխատելու խնդիրներ ունենք:

Երկրորդը. շատ կարևոր էր, որ դուք նշեցիք՝ ուսանողների աշխատանքային պայմանների հետ կապված, դա խիստ կարևորում եմ, որովհետև, ցավոք սրտի, մեր ուսանողները, հատկապես հեռակա ուսուցմամբ ուսանողները, որոնք ցանկանում են աշխատանք գտնել, և, որպես կանոն, դժվար են գտնում աշխատանք, և Yerevan City ցանցում, առևտրի օբյեկտներում աշխատելու իրենց ողջ գործընթացն ուղեկցվում է բազմաթիվ խախտումներով, և ուսանողներին, կարծես, ֆիզիկապես մաշելով: Ֆիզիկապես ծանր վիճակում երկարատև ժամանակ աշխատանքը, այսինքն՝ 11-12 ժամ տևող աշխատանքով զբաղվելը կարող է մեր ուսանողների մոտ հետագայում առողջական բազմաթիվ խնդիրներ առաջացնել։ Կխնդրեի, որ այդտեղ մենք ուշադիր լինենք, կիրառենք բազմաթիվ հնարավոր տուգանքներ, զերծ պահենք տնտեսավարողներին գերշահույթ ստանալու գայթակղությունից և դրանով իսկ պաշտպանենք մեր ուսանողներին, որոնք մեր վաղվա օրն են, մեր վաղվա մայրերն են, և այդտեղ իրենց առողջությունը ես խիստ կարևորում եմ: Այդտեղ մենք անելիքներ ունենք, և կխնդրեմ շարունակական բարելավման մեջ դրանք կարևորել և հաշվի առնել: Շնորհակալություն:

   Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը:

Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող՝ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ Արթուր Մանուկյան։ Խնդրում։

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն եմ ներկայացնում. Վարչական իրավախախտումների Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մի նախագիծ, որով հիմնականում առաջարկում ենք հետևյալը.

Առաջինը. մենք ունենք օրենսգրքով սահմանված հարկային հաշվարկները չներկայացնելու համար պատասխանատվության միջոցներ, բայց չունենք պատասխան միջոց այն դեպքերի համար, երբ հարկային հաշվարկներում պարունակվող պարտադիր տեղեկությունները լրացվում են ոչ ճիշտ, ոչ հավաստի, և հետագայում պարզվում է, որ դրանք սխալ են լրացվել։ Պիտի նշեմ, որ խոսքը վերաբերում է այն տեղեկություններին, որոնք այդ հարկային հաշվարկի մասով հարկի հաշվարկմանը չեն առնչվում, սակայն դրանք շատ կարևոր են, նաև առնչվում են հետագայում այդ հարկատեսակների գծով հարկերի հաշվարկմանը, ինչպես նաև հարկային մարմնի կողմից իրականացված ուսումնասիրություններին և վերլուծություններին։

Հետևաբար՝ նախագծով առաջարկում ենք սահմանել վարչական պատասխանատվություն հարկային հաշվարկներում ոչ հավաստի, սխալ տեղեկություններ ներառելու դեպքում: Առաջարկում ենք սահմանել հետևյալ կերպ. առաջին անգամ հայտնաբերվելու դեպքում՝ նախազգուշացում, հետագայում, եթե մեկ ամսվա ընթացքում չի ճշտվում, նվազագույն աշխատավարձի տասնապատիկի չափով տուգանք, և ևս մեկ ամսվա ընթացքում՝ 30 օրում չճշտելու դեպքում՝ հիսունապատիկի չափով տուգանք: Միաժամանակ, վարչական պատասխանատվության չեն ենթարկվի այն դեպքում, երբ հարկ վճարողն ինքնուրույն կներկայացնի, կճշտի հաշվարկները և էդ թվերը կկարգավորի: Էդ դեպքում պատասխանատվություն չի կիրառի: Սա նախագծով առաջարկվող կարգավորումների առաջին ուղղությունն է:

Երկրորդը. մենք մի փոքր գույքագրում ենք իրականացրել Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում և տեսել ենք, որ կան ժամանակին՝ շատ շուտ, նաև բոլորովին վերջերս ուժը կորցրած ճանաչված հոդվածներ, որոնք մնացել են հարկային մարմնի կողմից քննության ենթակա գործերի թվում մեր համապատասխան հոդվածում, և այս մասով ամբողջ օրենսգրքում էդ հղումներն ու կարգավորումները համապատասխանեցվել են գործող օրենսդրությանը: Այսինքն՝ կան պատասխանատվության սահմանված միջոցներ, որոնք էսօր հարկայինն է կիրառում, բայց նման հոդված չկա կամ արդեն նման պատասխանատվություն չկա։ Սա էլ փոփոխությունների երկրորդ ուղղությունն է: Թերևս՝ այսքանը: Սա է մեր նախագծի էությունը: Եթե կան հարցեր, սիրով կպատասխանեմ: Շնորհակալություն:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Սերգեյ Բագրատյան:

  Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Մանուկյան, շատ կարևոր է, որ երբ հաշվետվությունը ճիշտ չեն ներկայացնում, առաջին անգամ նախազգուշացնում եք, նոր՝ տասնապատիկ և ապա՝ հիսնապատիկ են տուգանքի չափերը, լիարժեք ընդունելի են սրանք: Նախազգուշացումը շատ կարևոր է, որովհետև, իսկապես, հնարավոր է, որ միտումնավոր ոչ մի սխալ լինի: Այստեղ, ուղղակի, կուզենայի. որ ավելի հասցեական լիներ այս վարչական տուգանքը, որ մենք հասկանանք, որ հաշվապահի մասի՞ն է խոսքը, դա ուղղված է լինելու հաշվապահի՞ն, տնօրենի՞ն, թե՞ կազմակերպությանը: Որովհետև, եթե հիշում եք, մենք գործադիր տնօրենի վարչական պատասխանատվությունից ազատեցինք այդ 20,000-ները՝ ժամանակին չլրացնելու համար և այլն, տպավորություն ունեմ, թե վերականգնում ենք, այսինքն՝ ուզում եմ հասկանալ, թե ո՞վ պետք է այդ պատասխանատվությունը կրի:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, հարցի համար, պարոն Բագրատյան: Ընդհանրապես, Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքով պատասխանատվության միջոցները կիրառվում են կազմակերպության այն պաշտոնատար անձի նկատմամբ, որը կրում է այդ հաշվարկները ներկայացնելու պարտավորությունը: Եթե կազմակերպության մոտ դա դրված է գլխավոր հաշվապահի վրա, բնականաբար, այդպես է, եթե գործադիր մարմնի ղեկավարն է, ապա պետք է արվի նրա նկատմամբ, այսինքն՝ ով պարտավոր էր ներկայացնել այդ հաշվարկը և չի ներկայացրել:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանքո՞ւմ եք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Ի վերջո, եթե մենք նայում ենք, և՛ գործադիր տնօրենը, և՛ հաշվապահը պարտադիր պետք է այդ տեղեկությունները փոխանցեն, այսինքն՝ եթե գլխավոր հաշվապահը լրացնում է այդ տեղեկությունները, գործադիր տնօրենի ստորագրությամբ կամ կամքով դա ներկայացնում է հարկային մարմին: Այսինքն՝ ես նկատել եմ, թե մենք վերագրում ենք էդ մեղավորությունը հաշվապահի՞ն, թե՞ գործադիր տնօրենին: Սա է հարցիս բնույթը, որովհետև, անհատական պատասխանատվության ինստիտուտն աստիճանաբար ներդրվում է նաև Պետական եկամուտների կոմիտեում, և դա կարևոր է: Երկար ժամանակ ես առաջարկում էի, որ այն հարկային տեսուչը, որը սխալ ակտ է գրում, ակտ, որը չի կարողանում պաշտպանել, պետք է որոշակի պատասխանատվություն կրի, այսինքն՝ անհատական պատասխանատվության ինստիտուտ դրվի: Բայց սրանք պետք է զուգահեռ գնան՝ ձեռնարկատիրությունը և Պետական եկամուտների կոմիտեն, այսինքն՝ լիազոր մարմինը, որ զբաղվում է ձեռնարկատիրության հարկերի հաշվառմամբ և այլն: Պետք է որոշակի անհատական պատասխանատվության մեխանիզմ աստիճանաբար ներդրվեն, որովհետև, եթե մենք հետևենք, զարգացած բոլոր երկրներն անհատական պատասխանատվության ինստիտուտը վաղուց կիրառվում են: Մենք պետք է էլեմենտներով մոտենանք դրան: Սա նկատի ունեի, որ ձեզանից խնդրում էի հասցեականությունը ճշտել:

 Ա.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն արձագանքի համար: Իհարկե, հիմա մենք էդպես ենք անում: Ձեր նկատառմանը լրիվ համաձայն եմ, հընթացս պետք է այդ հարցերը կարգավորել։ Շնորհակալություն:

  Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցի քննարկումը կշարունակենք ընդմիջումից հետո։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, շարունակում ենք նիստը: Նիստն ընդհատվել է «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը քննարկելիս։ Բայց մինչ օրենքի քննարկումը շարունակելը երկու գործողություն կատարենք։

Նախ՝ ես առաջարկում եմ ողջունել «Բաց դռներ» ծրագրի շրջանակներում մեզ այցելած Կոտայքի մարզի Աբովյան քաղաքի բազմագործառութային պետական քոլեջի ուսանողներին և դասախոսներին։ Բարև ձեզ, բարի գալուստ։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Հարգելի պատգամավորներ, «Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքի 5-րդ հոդվածի համաձայն՝ առաջարկում եմ հնարավորություն տալ Սահմանադրական դատարանի նորընտիր դատավորին՝ երդումն իրականացնելու։ Խնդրեմ, համեցեք ամբիոնի մոտ, պարոն Խաչատուրյան։

 Դ.ԽԱՉԱՏՈՒՐՅԱՆ

-Ստանձնելով Սահմանադրական դատարանի դատավորի պաշտոնը Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդի առջև, երդվում եմ ապահովել Սահմանադրության գերակայությունը, գործել անկախ և անաչառ, հավատարիմ մնալ Սահմանադրական դատարանի դատավորի բարձր կոչմանը։ Շնորհակալություն։

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհավորում ենք։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Այժմ, հարգելի գործընկերներ, շարունակում ենք օրենքի քննարկումը:

Հարակից զեկույցով հանդես կգա տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ Բաբկեն Թունյանը: Համեցեք։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, քննարկում ենք «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» նախագիծը։ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի տեղակալ պարոն Մանուկյանն արդեն ներկայացրեց նախագծի նպատակը և կարգավորումները։ Հանձնաժողովի նիստում նախագիծը քննարկվել է, հանձնաժողովը տվել է դրական եզրակացություն, կոչ եմ անում՝ կողմ քվեարկել։ Ուզում եմ նաև ավելացնել, որ առաջարկներ չեն եղել մինչև առաջին ընթերցում, իսկ եթե առաջինից երկրորդ ընթերցում լինեն, կքննարկենք ու, անպայման, հաշվի կառնենք։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Հարգելի պատգամավորներ, ես առաջարկում եմ վերադառնալ նիստերի դահլիճ, որովհետև քիչ անց մենք կանցկացնենք քվեարկություններ։ Պարոն Թունյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, հարցեր չկան։

Հարգելի գործընկերներ, որպեսզի ստիպված չլինենք վաղը գալ միայն քվեարկություններ իրականացնելու համար, մեր բոլոր պատգամավորներին, որոնք գտնվում են շենքում, առաջարկում եմ ներկայանալ դահլիճ, որպեսզի քիչ անց մենք կարողանանք իրականացնել քվեարկություն։ Իսկ մտքերի փոխանակության համար հիմա գրանցման հնարավորություն կա։ Գրանցված պատգամավոր չունենք։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք, շնորհակալություն։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Հարգելի պատգմավորներ, քննարկում ենք Ազգային ժողովի պատգամավոր Արփինե Դավոյանի կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` Ազգային ժողովի պատգամավոր Արփինե Դավոյան; Համեցեք։

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, ձեզ եմ ներկայացնում «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը, որով առաջարկվում է Հայաստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազին լիազորել նախաքննության մեկ մարմնի քննիչի կողմից իրականացվող քրեական վարույթով նախաքննությունը շարունակելը նախաքննության մեկ այլ մարմնին հանձնարարել ոչ միայն իրականացվող նախաքննության անաչառությունն ապահովելու, այլև քննության համակողմանիությունն ապահովելու նպատակով։ Այս քննարկվող լիազորության անհրաժեշտությունը՝ օրենքի նախագծի համապատասխան դրույթը, պետք է այնչափ հստակ և որոշակի ձևակերպում ունենա, որ կարողանա արտացոլել կոնկրետ այն իրավիճակները, որի դեպքում Հայաստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազի որոշմամբ կարող է փոխվել Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 181-րդ հոդվածով սահմանված քննչական ենթակայությունը։ Պայմանավորված վերոգրյալով, առաջարկում ենք 181-րդ հոդվածի 8-րդ մասը լրացնել նոր 8.1 մասով, որը ձևակերպվում է այսպես. «Բացառիկ դեպքերում, քրեական վարույթի պատշաճ և համակողմանի քննությունն ապահովելու նպատակով, Գլխավոր դատախազն իրավասու է նաև իր որոշմամբ փոխել քրեական վարույթի՝ սույն օրենսգրքով նախատեսված քննչական ենթակայության կանոնները, եթե քրեական վարույթը փաստական հանգամանքներով կապված է նախաքննության մեկ այլ մարմնի վարույթում քննվող քրեական վարույթի հետ, կամ քրեական վարույթը նախաձեռնվել է նախաքննական մեկ մարմնի քննիչի կողմից իրականացվող նախաքննության ընթացքում հայտնաբերված ենթադրյալ՝ այլ քննչական մարմնին ենթակա հանցավորության հատկանիշներով, սակայն փաստական հանգամանքներով կապված է վարույթը նախաձեռնած քննիչին ենթակա վարույթի հետ կամ նույն հիմքով միացվել է այդ վարույթին»։

2024 թ. հունվարի 1-ից Գլխավոր դատախազի բացառիկ իրավասությունը նախաքննության մեկ մարմնի քննիչի կողմից իրականացվող քրեական վարույթով նախաքննությունը շարունակելը նախաքննության մեկ այլ մարմնի հանձնարարելու վերաբերյալ սահմանափակվել էր բացառապես իրականացվող նախաքննության անաչառությունն ապահովելու նպատակով։ Մինչդեռ պրակտիկայի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ անհրաժեշտ է Հայաստանի Հանրապետության գլխավոր դատախազի համար համապատասխան օրենսդրական հիմքեր նախատեսել նաև վերոշարադրյալ այս լիազորություններն իրականացնելու համար։ Այս լիազորության սահմանումը հնարավորություն է տալիս ապահովել անհրաժեշտ օրենսդրական հիմք քրեական վարույթների ընթացքում առաջացող պատշաճ և համակողմանի նախաքննությունն ապահովելու համար։ Նախագիծը երկար քննարկումներ է անցել Կառավարության մեր գործընկերների հետ։ Սկզբնական վիճակում նախագիծը լրիվ այլ տեսք է ունեցել, սակայն մեր բոլոր գործընկերների հետ քննարկելու արդյունքում մենք լրացրել ենք, մեկ մաս է ավելացել, որի պատճառ են հանդիսացել մեր համակողմանի քննարկումները։ Եվ քննարկումների արդյունքում առաջացած այս լրացումը համաձայնեցված է բոլոր գործընկերների հետ, ես ընդունել եմ Կառավարության առաջարկը՝ այս տեսքով նախագիծը բերել Ազգային ժողովի օրակարգ։ Խնդրում եմ գործընկերներիս կողմ քվեարկել նախագծին։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։

Հարակից զեկույցով հանդես կգա պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Տրդատ Սարգսյանը: Համեցեք։

 Տ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, տվյալ նախագիծը քննարկվել է գլխադասային հանձնաժողովում, տրվել է դրական եզրակացություն։ Առաջարկում եմ նախագծին կողմ քվեարկել։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։

Հարակից զեկույցով հանդես կգա արդարադատության նախարարի տեղակալ Արմենուհի Հարությունյանը: Համեցեք։

 Ա.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգելի նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ինչպես հիմնական զեկուցողը զեկուցեց, Քրեական դատավարության օրենսգրքի մեկ հոդվածում փոփոխություն է կատարվում, որի անհրաժեշտությունը պայմանավորված է գործնականում ծագած որոշակի խնդիրների լուծմամբ և, ըստ էության, միտված է նրան, որ Գլխավոր դատախազի լիազորությունները փոքր-ինչ ավելացվեն և հստակեցվեն, թե ինչ ուղղությամբ և ինչպես կարող է Գլխավոր դատախազը վարույթը մեկ քննող մարմնից փոխանցել մեկ ուրիշին։ Եվ այս կարգավորումը միտված է նրան, որ արդեն երկարատև քննություն անցկացրած քրեական վարույթներով հնարավոր չլինի կամ անհրաժեշտություն չառաջանա, որպեսզի ծագած ինչ-որ այլ խնդիրների արդյունքում կամ քննչական այլ մարմնի վարույթ տեղափոխելու անհրաժեշտությամբ պայմանավորված՝ քննության համակողմանիությունը ևս մեկ անգամ վտանգվի։ Այս առումով Կառավարությունը ներկայացրել է իր առաջարկությունները, որոնք հեղինակի կողմից ընդունվել են։ Ուստի՝ խնդրում եմ ձեր դրական քվեին արժանացնել։ Շնորհակալ եմ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցերի համար հերթագրում։ Շնորհակալություն, զբաղեցրեք ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Հարգելի գործընկերներ, եզրափակիչ ելույթների կարիք տեսնո՞ւմ եք։ Շնորհակալություն, հարցի քննարկումն ավարտվեց։

Այժմ քննարկում ենք վերջին հարցը, որից հետո տեղի կունենա քվեարկություն։ Քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` պաշտպանության նախարարի տեղակալ Հրաչյա Սարգսյան։ Պարոն Սարգսյանն այստեղ չէ՞։

Հարգելի գործընկերներ, հաշվի առնելով, որ հիմա պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում նիստ ունենք, որի ավարտից հետո նորից պետք է հարցը քննարկեինք երկրորդ ընթերցմամբ, որը 24-ժամյա ռեժիմով է, առաջարկում եմ… Կհասցնե՞նք այս հարցից հետո, թե՞ ընդմիջում անենք։ Լավ փորձենք: Պարոն Սարգսյան, դուք վաղուց պետք է այստեղ լինեիք։

Հիմնական զեկուցող` պաշտպանության նախարարի տեղակալ Հրաչյա Սարգսյան։

 Հ.ՍԱՐԳՍՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ձեր քննարկմանն էինք ներկայացրել պաշտպանության նախարարությունում ծանուցման գործընթացների կարգավորման օրենքի նախագիծը, որի շրջանակներում քաղաքացիներին ծանուցումն իրականացվելու է չորս տարբեր ձևերով։ Առաջինը ծանուցվելու է քաղաքացուն պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի միջոցով, այնուհետև ծանուցվելու է առձեռն կամ փոստային բաժանմունքի միջոցով և վերը թվարկված երեք ծանուցումները քաղաքացին չստանալուց հետո ծանուցումն իրականացվելու է պաշտոնական հրապարակային կայքի՝ Azdarar.am-ի միջոցով, որով 10-օրյա ժամկետ հետո քաղաքացին լինելու է արդեն պաշտոնապես ծանուցված։ Ծանուցման այս խնդիրն առաջացել է նրանից, որ պաշտպանության նախարարությունը վարժական հավաքների ներգրավման շրջանակներում բավականին մեծ քանակությամբ ծանուցումներ է տալիս քաղաքացիներին, բայց շատ հաճախ քաղաքացիները խուսափում են ծանուցվելուց, և մենք բավականին մեծ ռեսուրս ենք ծախսում, որպեսզի կարողանանք քաղաքացիներին ներգրավել վարժական հավաքներին։ Այս օրենքի ընդունմամբ կկարողանանք կարգավորել պետության և պահեստազոր քաղաքացիների միջև փոխհարաբերությունները, որը հնարավորություն կտա՝ ավելի արդյունավետ իրականացնելու մեզ վերապահված գործառույթները։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, գրավոր առաջարկներ չեն եղել, հարցեր չեն կարող լինել։ Պարոն Սարգսյան, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը։

Հարակից զեկուցող` պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Վահագն Ալեքսանյան: Համեցեք։

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, հարցը քննարկվել է պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Խնդրում եմ կողմ քվեարկել։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Զբաղեցրեք ձեր տեղը։ Մտքերի փոխանակության համար գրանցում։ Ամենայն հավանականությամբ, կընդհատվենք ընդմիջման մի 20 րոպե, որից հետո կվերադառնանք, որովհետև հանձնաժողովը դեռ չի ավարտել։ Եթե ելույթներ կան, կարող եք գրանցվել։ Ինձ կբացատրե՞ք, թե ինչու են... Հա, դուք եք, չէի տեսել, համեցեք, որովհետև նայեցի, տեսա՝ մարդ չկա նստած։

 Ծ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, սիրելի քաղաքացիներ, ես պետք է ներողություն խնդրեմ շեղվելու համար թեմայից։ Ուղղակի, պահը չկորցնելու համար ուզում եմ ևս մեկ անգամ նշել, որ այստեղ այսօր այս ամբիոնից ելույթ է ունեցել Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանի նախագահը և իր խորհրդարանի անունից աջակցություն է հայտնել Ալմա-Աթայի հիման վրա տեղի ունեցող սահմանազատման գործընթացին, որն այսօր մեր քաղաքական օրակարգի մաս է կազմում, նաև ասել է, որ աջակցում է մեր օրակարգին, որ նման գործելաոճի պարագայում միշտ սատարելու են և Հայաստանի Հանրապետության կողքին են լինելու։ Ինչպես տեսնում եք, հարգելի քաղաքացիներ, պարոն Խաչատրյանը, ափսոս, որ այստեղ չէ, դրանից մի ժամ առաջ ասում էր, որ բոլորը մենակ են թողել Հայաստանին։ Ո՞ւմ նկատի ունի՝ ասելով բոլորը։ Գուցե բոլորը մեկն է պարոն Խաչատրյանի համար։ Ինչպես տեսնում եք, զարգացած պետություններն աջակցում են այն օրակարգին, որը Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունն ընտրել է։ Նաև այստեղ ևս մի շատ հետաքրքիր միտք արտահայտեց պարոն Խաչատրյանը՝ ասելով, որ վատ քաղաքականության արդյունք է պատերազմը և, հիրավի, ճիշտ է։ Այդ քաղաքականության արդյունքը մենք ժառանգություն ենք ստացել և ոչ մի դեպքում թույլ չենք տա և չենք ժառանգի մեր հաջորդներին այնպիսի քաղաքականության արդյունք, որը կտանի պատերազմի։ Մենք շարունակում ենք սպասարկել խաղաղության օրակարգը։ Այսքանը, շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Մենք ունենք խմբակցությունների անուններից ելույթներ։ Չեք թողնում, էլի, որ ընդմիջում անենք։ Լավն էլ դա է։ Ես դա էի ակնկալում, երբ ասում էի, որ կարող են ելույթներ լինել։

Այժմ «Հայաստան» դաշինքի անունից ելույթ կունենա խմբակցության քարտուղար Արծվիկ Մինասյանը։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Պրն Արթուր Խաչատրյանի խոսքերն այսօր շատ աղավաղվեցին այս ամբիոնից, և դա ակնհայտ ցույց է տալիս, որ այնքան դիպուկ է եղել պարոն Խաչատրյանի խոսքը, որ փորձ է արվում անընդհատ շեղել, խեղել, խոսքն իր էությունից կտրել։ Թեև այս ամբիոնից այսօր նաև մեծամասնության առանձին ներկայացուցիչներ այնպիսի սպառնալիքներ էին տեղում, որ, կարծում եմ՝ Դատախազությունը պետք է հավուր պատշաճի ընթացք տա այդ հայտարարություններին։ Բայց չմոռանանք արձանագրել, որ Լյուքսեմբուրգի խորհրդարանի նախագահը, ի հեճուկս շատերի, հստակ երեք ուղերձ հղեց։

Առաջինը. Լյուքսեմբուրգը հետևողական է Հայոց ցեղասպանության դատապարտման հարցում։

Երկրորդը. Արցախի բռնի տեղահանության և դրանում Ադրբեջանի ուղիղ մեղավոր լինելու հարցում։

Երրորդ կարևոր հաստատումը, որ Բաքվի անօրինական հանցավոր ռեժիմը պարտավոր է ազատ արձակել հայ գերիներին, պատանդներին և բոլոր պահվող անձանց, նաև ամենակարևոր շեշտադրումներից մեկը` անհայտ անձանց վերաբերյալ հավուր պատշաճի տեղեկատվություն տալ։ Սա չափազանց կարևոր է։

Ի դեպ, ասեմ, որ մեր խմբակցության պատգամավորներն այսօր այդ նույն ժամին Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանատանը մասնակցում էին ցավակցության արարողությանը։ Դրանով էր պայմանավորված նաև, որ մեր խմբակցությունից մի քանիսն էին մասնակցում այդ ելույթին, թեև ժամն էլ ի սկզբանե ճիշտ չէր նշված։

Ինչ վերաբերում է այս ամբիոնից հնչած բազմաթիվ առերևույթ հանցագործություններին, առաջիկայում, անպայման, առիթ կլինի, հայտարարությունների տեսքով դրան կանդրադառնանք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Պարոն Մինասյան, ես փոխանցեցի իմ գործընկերոջը, ինչպես դուք ասել էիք, որ ընդդիմադիր մեր գործընկերներն Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանատուն էին գնացել և շնորհակալություն, որ դուք նույնպես հնչեցրիք դա, որովհետև շատ կարևոր է, որ մեր հյուրը տեսնի, որ մենք ամբողջ պառլամենտով ողջունում ենք իր խոսքը և իր ներկայությունն այստեղ։ Մենք այլևս ելույթներ չունենք։ Անցնում ենք հաջորդ հարցի քննարկմանը, որից հետո տեղի կունենա քվեարկություն։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք չկա՞, տիկին Ղազարյան։

Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Հիմնական զեկուցող` էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Ռաֆայել Գևորգյան։ Համեցեք։

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Հարգարժան նիստը նախագահող, հարգելի պատգամավորներ ...

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելիս, ես նիստը նախագահողը չեմ, ես Ազգային ժողովի նախագահն եմ։

 Ռ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Հարգելի Ազգային ժողովի նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեր քննարկմանն է ներկայացվում «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Նախագծով առաջարկվում է Քաղաքացիական օրենսգրքում սահմանել «կորպորատիվ կառավարման կանոնագիրք» հասկացությունը և դրա համար անհրաժեշտ լիազորող նորմը։ Նախագծի ընդունումը պայմանավորված է մեր մի շարք միջազգային պարտավորություններով, ինչպես նաև մեր ցանկությամբ՝ ներդնելու թափանցիկ և պատասխանատու կորպորատիվ կառավարման պրակտիկա մեր գործարար միջավայրում։ Հարցը քննարկվել և ընդունվել է Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ։ Այս ընթացքում հարցեր չեն ներկայացվել։ Այսքանը: Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Գրավոր առաջարկներ չեն եղել, հարցեր չեն կարող լինել։ Կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը, հարգելի էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ։

Իսկ հարակից զեկույցով հանդես կգա պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Լիլիթ Մինասյանը: Համեցեք։

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարգելի գործընկերներ, նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ քննարկվել է պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն։ Փոփոխությունները հիմնականում տեխնիկական են։ Միայն մեկ փոփոխություն է տեղի ունեցել առաջինից երկրորդ ընթերցում, որը կարևոր է։ Օրենքն ուժի մեջ է մտնելու ոչ թե ստորագրելու պահից երեք ամիս անց, այլ հրապարակման օրվանից։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Մինասյան։ Մտքերի փոխանակության համար՝ հերթագրում։ Համեցեք, պարոն Ալեքսանյան։

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ և սիրելի քաղաքացիներ, մոտեցել եմ ամբիոնին, որ, ընդամենը, ֆիքսեմ, որ հերթական քառօրյան, կարելի է ասել, ավարտվեց, մնացել է միայն Կառավարության հետ հարց ու պատասխանը, և հերթական քառօրյայի ընթացքում ևս մեր ընդդիմությունը չնշեց, թե, ըստ իրենց՝ քանի քառակուսի կիլոմետր է Հայաստանի Հանրապետությունը։ Ես փորձելու եմ բոլոր հերթական քառօրյաների ընթացքում այս հարցը բարձրացնել ու կամ գոնե արձանագրել այն փաստը, որ ընդդիմությունն այս հարցին չի պատասխանում։ Սիրելի դպրոցականներ կամ քոլեջի ուսանողներ, որ այս պահին այստեղ եք, ես ուզում եմ, որ դուք, անպայման, իմանաք, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ունի 29,743 կմ տարածք։ Իսկ բոլոր այն ուժերը, որոնք ասում են, թե Հայաստանի Հանրապետության տարածքն այդքան չէ, այդ բոլոր ուժերն ունեն միայն մի նպատակ. որպեսզի Հայաստանի Հանրապետությունը չլինի ինքնիշխան ու անկախ հանրապետություն։ Ու հենց դրա համար է, որ երբ մեր ընդդիմադիր գործընկերներին հարցնում ենք, ասում ենք՝ ըստ ձեզ՝ ինչքա՞ն է Հայաստանի Հանրապետության տարածքը, նրանք չունեն պատասխան, բայց ամբողջ օրը գալիս ու այստեղից պատմում են, ասում են՝ հանձնում եք։ Լավ, եթե դուք չունեք ինչ-որ թիվ, որը Հայաստանի Հանրապետությունն է, էդ ինչի՞ց եք այդ հանձնելը հաշվում։ Ասում եմ՝ 29,743 կմ։ Պարոն Մինասյան, դուք չունեք այդ հարցի պատասխանը, և ասել եմ, թե դուք ինչու չունեք այդ հարցի պատասխանը, որովհետև ձեզ համար ինքնիշխան ու անկախ Հայաստանի Հանրապետության գոյությունը, որպես այդպիսին, կարևոր չէ։ Ու եթե հիմա մոտենալու եք այս հարցին ու չեք նշելու կոնկրետ թիվ, թե քանի կմ է Հայաստանի Հանրապետությունը, ևս մեկ անգամ ապացուցելու եք իմ ասածը։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։

«Հայաստան» խմբակցության անունից ելույթ կունենա դաշնակցական Արծվիկ Մինասյանը: Համեցեք։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, դուք հենց նոր ականատես եղաք հերթական մանիպուլյացիային։ Հայաստանի Հանրապետության տարածքը որքա՞ն է։ Այդ հարցը ձեզ ենք տալիս, իշխանությունը դուք եք։ Երբ դուք այստեղից հայտարարում եք՝ 29,743 կմ, հարցը տալիս ենք շատ պարզ. հիմա այդքա՞ն է Հայաստանը։ Այսինքն` Ադրբեջանը Հայաստանից զավթած տարածքներ չունի՞։ Մի րոպե, մի հատ հստակ ասեք՝ ինչ եք ասում։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Լռություն դահլիճում։                                       

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հիմա Հայաստանի Հանրապետության տարածքը որքա՞ն է, որքանի՞ նկատմամբ Հայաստանն ունի իշխանություն այս պահի դրությամբ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Լռություն դահլիճում։ Պարոն Մինասյան, ես կարծում եմ, որ հայերենի իմացությամբ դուք որևէ մեկիս չեք զիջում։ Բազմիցս ասել ենք, որ Հայաստանի Հանրապետության տարածքը 29,743 կմ է։ Դուք հարց եք բարձրացնում՝ հիմա այդքա՞ն է։ Այո, միշտ այդքան է անկախությունից ի վեր։ Այն մասերը, որոնք այս պահի դրությամբ, ձեր ասելով, զավթվել են, ու, ես դրան համաձայն եմ, նույնպես բազմիցս ասել ենք` Հայաստանի Հանրապետության տարածքն են։ Եվ հիմա հարց է հնչել` դուք, ձեր ուժն արդյո՞ք պնդում է, որ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը 29,743 կմ է։ Այո կամ ոչ։

  Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Քննչական գործողությա՞ն եմ մասնակցում։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-ՉԷ, Ազգային ժողովի նիստին եք մասնակցում։ Դա՝ հետո։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Հայերենի իմացության տեսակետից, ես կարծում եմ՝ այստեղ շատերին կարող եք այդ հարցը տալ, բայց ոչ ինձ։ Բայց Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը՝ հայտարարված, օրենքներով ամրագրված, 29,743 կմ-ն ամրագրված է։ Իմ հարցը շատ պարզ է և այստեղ ընդունելու կամ չընդունելու հարց չէ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ընդունո՞ւմ եք:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Ես ձեզ եմ հարցնում, ասում եմ՝ հիմա ինչքա՞ն է։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Այ էդքան:

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Ինչքա՞ն եք թողել այն Հայաստանի Հանրապետությունից ու Արցախից, որ դուք եկել եք իշխանության։ Ի դեպ, պարոն Սիմոնյան, այս ընթացքում, քանի որ … Եթե մի երկու րոպե ժամանակի հնարավորություն տաք …

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ձեզ համար հա էլ կա ժամանակ, խնդրեմ:

Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Այստեղից իմ հայտարարությունները շատ են քննարկման առարկա դարձել, բոլորին չեմ անդրադառնա, մեկին կանդրադառնամ` մանդատների հետ կապված։ Դուք անդրադարձել եք այդ հարցին, Անդրանիկ Քոչարյանն է այդ հարցին անդրադարձել, անդրադարձել են Բաբկեն Թունյանը, Արփինե Դավոյանը։ Ես առաջարկում եմ հրապարակային այստեղից հայտարարել։ Ես պատրաստ եմ իմ մանդատը վայր դնել, դուք չորսդ պատրա՞ստ եք, ունեք երեք օր ժամանակ, խնդրեմ, ասեք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Լռություն դահլիճում։ Պարոն Մինասյան, ես շատ ուրախ եմ, որ ձեզ տենց բարձր եք գնահատում, որ Ազգային ժողովի նախագահը և ևս երեք պատգամավոր ձեր մանդատի դիմաց պետք է դնեն, բայց, հարգելիս, ի տարբերություն ձեզ՝ ես, տիկին Դավոյանը, պարոն Քոչարյանը և մյուսները պարտավորություններ ունենք ստանձնած մեր հայրենակիցների կողմից։ Մենք թռչող չենք և մենք մեր պարտավորությունները մինչև վերջ իրականացնելու ենք։ Դուք տարբեր ձևերով փորձում եք աթոռակռիվ հրահրել, այդ խաղի մեջ, ներողություն, մենք չենք մտնելու։ Բայց եկեք ֆիքսենք, որ դուք, ելույթ ունենալով խմբակցության անունից, այնուամենայնիվ, խուսափեցիք և չպատասխանեցիք, թե «Հայաստան» խմբակցության համար Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը 29,743 կմ է, թե՞ ոչ, ոչ թե թղթերով տենց է գրված, այլ ձեզ համար։ Մենք գիտենք, թե թղթերով ինչ է գրված, մենք գիտենք, թե մենք ոնց ենք անկախացել։ Մերժված չէ, լավ, էլի, այդ հեքիաթները… Խնդրում եմ… Պատմական Հայաստան, Մեծ Հայք, Մտնենք Սասուն, ելնենք Մուշ… Գիտեմ էդ պատմությունը… Կողմ ըլլալով դեմ ըլլալ, դեմ ըլլալով կողմ ըլլալ։ Գիտեմ, Ազգային ժողովի երեք գումարումներում աշխատել ենք իրար հետ։

«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության անունից ելույթ կունենա խմբակցության ղեկավար Հայկ Կոնջորյանը: Համեցեք։

 Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, պարոն Մինասյան, ես խնդրում եմ ձեր և ձեր գործընկերների ուշադրությունը։ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը, արձանագրենք, որ պարոն Ալեքսանյանի կողմից և մեր գործընկերների կողմից ևս մեկ անգամ հարցադրումն արվեց, և դուք չկարողացաք պատասխանել, 29,743 կմ է։ Հայաստանի Հանրապետության՝ իմ նշած ինքնիշխան տարածքից Ադրբեջանի կողմից այս պահին օկուպացված է, ընդհանուր առմամբ, 208 կմ, դրա մի մասն Արծվաշենով և որոշ այլ տարածքներով օկուպացվել է դեռևս 1990-ականներին և մոտ 139 կմ օկուպացվել է 2021 թ. մայիսից սկսած։ Ձեր հարցի պատասխանը, որ այդտեղից գոռում էիք, հետևյալն է. այո, Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը 29,743 կմ է, որից 208 կմ-ն օկուպացված է։ Բայց նույնիսկ այս պատասխանը տալուց հետո դուք էլի չեք կարողանալու այդ հարցին պատասխանել, որովհետև, կրկնում եմ՝ դուք քաղաքական հայդուկներ եք, որովհետև ձեզ պետք չէ կոնկրետություն, լեգիտիմություն, որ ասում եք՝ պարոն Արթուր Խաչատրյանի մեգա ելույթին եղան արձագանքներ և այլն: Ի՞նչ արձագանք։ Ես ասացի՝ քաղաքական հայդուկության հերթական շառաչուն դրսևորումն էր այստեղ, որովհետև ի՞նչ էր ասում պարոն Խաչատրյանը։ Ասում էր` ինչ լեգիտիմություն, ինչ բան և այլն։ Իսկ 21-րդ դարում, միջազգային հարաբերությունների խաղի այս կանոնների պայմաններում գալ և ասել՝ լեգիտիմություն չկա, սահմաններ չկան և այլն, հենց քաղաքական հայդուկություն է, որովհետև հարգելի գործընկերներ, մենք լեռներում ցուպը ձեռքներս չենք ապրում, ի վերջո, մենք աշխարհում ենք, այս աշխարհում այլ միջազգային դերակատարներ կան, հարևաններ կան, հասկանո՞ւմ եք։ Եվ դուք, իսկապես, չպատասխանեցիք, դուք չգիտեք։ Այսինքն` դուք գիտեք, բայց ձեզ թվում է, թե մենք այս աշխարհում մենակ ենք ապրում, ինչ ուզենք՝ կխոսենք, ինչ ուզենք՝ կանենք և ոչ մեկը դրանից հետո ոչ մի հետևություն չի անելու, ոչ մի արձագանք չի անելու։ Ուղղակի, ստիպված եմ ձեզ հիասթափեցնել, պարոն Մինասյան։ Որ ելույթ եք ունենում, հետո թողնում, գնում եք ու ձեզ թվում է, թե որ գնացիք, իրականությունն էլ հետը գնաց, բայց իրականությունը շարունակվում է։ Այ տենց էլ Հայաստանն եք պատկերացնում։ Ու ձեզ թվում է, թե դուք ասացիք. գնացիք ու վսյո։ Տենց չէ: Էդ պղպջակից դուրս եկեք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ընտրությունն ազատ է։ Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք, հարգելի էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ։ Շնորհակալություն։ Հարակից զեկուցողները նույնպես չեն տեսնում։ Հարցի քննարկումն ավարտվեց։ Անցնում ենք քվեարկություններին։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հանրային ծառայության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» և ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 61

Դեմ` 15

Ձեռնպահ` 5։

Պատգամավորի ձայնը նույնպես խնդրում եմ հաշվել։ Ենթադրում եմ՝ կողմ։

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և կից ներկայացվող ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 62

Դեմ` 7

Ձեռնպահ` 14

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 63

Դեմ` 3

Ձեռնպահ` 19

Որոշումն ընդունվել է։

Վարման կարգով` Արծվիկ Մինասյան: Համեցեք։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Մեկ հստակեցում։ Քանի որ Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունները բավականին շատ են նախագծերում, ուզում եմ հստակ հայտարարել, որ եթե նախագիծը, որը քվեարկվեց, վերաբերում էր հենց փաստաբաններին և նոտարիատին, ճշգրտում ենք կատարում, մենք դրան դեմ ենք քվեարկել։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Չէ, դա ուրիշ բան էր։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հիմնադրման համաձայնագրի թիվ 1 հոդվածի փոփոխություն՝ բանկի գործունեության աշխարհագրական շրջանակի սահմանափակ և աստիճանական ընդլայնման հնարավորություն ընձեռելու դեպի Ենթասահարական Աֆրիկա և Իրաք» թիվ 256 բանաձևը վավերացնելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 86

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 1

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Անասնաբուժության մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 1

Ձեռնպահ` 20

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Փախստականների և ապաստանի մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 21

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 5

Ձեռնպահ` 15

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 21

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 21

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Մասնագիտական կրթության և ուսուցման մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 65

Դեմ` 1

Ձեռնպահ` 20

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 21

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Ազգային ժողովի պատգամավոր Արփինե Դավոյանի կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 7

Ձեռնպահ` 14

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 20

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 66

Դեմ` 3

Ձեռնպահ` 18

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, օրակարգն սպառվեց։ Կհանդիպենք ժամը 16։30-ին՝ Կառավարության հետ հարց ու պատասխանին։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՌՈՒԲԵՆ ՌՈՒԲԻՆՅԱՆԸ

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, խնդրում եմ զբաղեցրեք տեղերը: «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 120-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր հերթական նիստերի չորեքշաբթի օրվա վերջին հիմնական նիստում Կառավարության անդամները պատասխանում են պատգամավորների բանավոր հարցերին: Հարցերից յուրաքանչյուրը պետք է վերաբերի Կառավարության մեկ անդամի իրավասությանը վերապահված ոլորտին: Հերթագրված, սակայն դահլիճից բացակայող պատգամավորները զրկվում են տվյալ հարցի քննարկման ընթացքում հարց տալու իրավունքից: Նիստն ավարտվում է հերթագրված վերջին պատգամավորի հարցին պատասխանելուց հետո: Հարցերը տրվում են ըստ հերթագրման հաջորդականության: Խնդրում եմ նախապատրաստվել հերթագրման: Հերթագրում:

Մինչև հարցը հնչելը, հարգելի գործընկերներ, ուզում եմ տեղեկացնել ձեզ, որ այսօր «Բաց դռներ» ծրագրի շրջանակներում Ազգային ժողով են այցելել Արարատի մարզի Բաղրամյան գյուղի Թորգոմ Փոստանջյանի անվան միջնակարգ դպրոցի աշակերտները և ուսուցիչները: Ողջունում ենք նրանց:

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Առաջին հարցի իրավունքն Արսեն Թորոսյանինն է: Համեցեք, պարոն Թորոսյան:

 Ա.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցս ուղղում եմ, հավանաբար, վարչապետին:

Պարոն վարչապետ, խոսքն ուղևորափոխադրումների մասին է, հատկապես ավիաուղևորափոխադրումների մասին: Վերջին տարիներին մենք բավական դրական դինամիկա ունենք էդ իմաստով՝ թե՛ Հայաստան թռչող ավիաուղիների, թե՛ տարբեր ուղղությունների շատացման իմաստով, թե՛ դեպի մեր երկիր եկող, նաև մեր երկրից գնացող տուրիստական հոսքերի իմաստով: Ակնհայտ է, որ հիմնական ծանրաբեռնվածությունը «Զվարթնոց» օդանավակայանի վրա է, և «Զվարթնոց» օդանավակայանը, փաստացի, ժամանակին կառուցվածքներով, էսօրվա իր տեսքով և չափերով, արդեն դժվարություններ է ունենում այդքան հոսքերն սպասարկելու տեսանկյունից: Մենք բազմիցս ենք լսում, որ մեր քաղաքացիները ժամերով հերթ են կանգնում, մինչև հասնում են օդանավին, և, հակառակը, երբ օդանավից դուրս են գալիս: Ուզում եմ հասկանալ՝ մենք ունե՞նք որևէ ռազմավարություն՝ էս հարցը լուծելու թե՛ կարճաժամկետ իմաստով, թե՛ երկարաժամկետ, որովհետև կարծում եմ, որ, առնվազն, ներսում օպտիմալացման ինչ-որ աշխատանքներ էլ կարող ենք իրականացնել: Շատ են երկրները, երբ, օրինակ՝ մեկնում ենք, տեսնում ենք, որ սահմանահատումներն էդ երկրի քաղաքացիների համար էլեկտրոնային եղանակով են կատարվում և ոչ թե սահմանապահների կողմից, ինչն արագացնում է էդ ժամանակահատվածը, ավելի ռազմավարական հեռակա, այսինքն՝ նոր տերմինալների կառուցում կամ այլ լուծումներ, եթե հնարավոր է, որովհետև, օրինակ՝ ինձ հետ էլ է դեպք եղել, երբ նույնիսկ ինքնաթիռն է սպասում՝ էդ դարպասներին մոտենալու, քանի որ բոլորը զբաղված են, ինքնաթիռն սպասում է, մինչև ազատվի, նոր մոտենա: Կարծում եմ՝ էս առումով ինչ-որ բան պետք է անենք: Ենթադրում եմ՝ կան ինչ-որ պլաններ, կխնդրեմ, որ ասեք: Եվ արձագանքի ժամանակ մի հատ էլ ցամաքային հատման մասով կասեմ, կխնդրեմ դրանով էլ ինչ-որ գործողություններ անել: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը: Համեցեք, պարոն Գրիգորյան:

Մ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Թորոսյան: Իրոք, օդանավակայանի գործող տերմինալը, մասնավորապես, արդեն չի բավարարում, որպեսզի հոսք սպասարկի: Ես համաձայն եմ ձեզ հետ, որ լավարկման տեղեր կան, և անկեղծ ասած, մեր տպավորությամբ՝ անընդհատ լավարկվում են հոսքերի կառավարման հարցերը, բայց դա բավարար չէ. պետք է նոր տերմինալ կառուցվի: Նոր տերմինալի կառուցման շուրջ, այո, էս պահին կան բանակցություններ: Բանակցությունները բավականին բարդ են, որովհետև մենք կարծում ենք, որ գործող պայմանագրով կոնցեսիոն հարաբերությունները շարունակելն անհնարին է, որովհետև կան պարամետրեր, որոնք էսօրվա իրականության մեջ Հայաստանի Հանրապետության համար անընդունելի են, և, մասնավորապես, դա … (չի հասկացվում) ցուցիչն է, որը, ինչպես գիտեք, սահմանված է 20 տոկոս էսօրվա պայմանագրով, որը, մեր կարծիքով, շատ բարձր է Հայաստանի համար` նման պարտավորություն ստանձնելու: Ըստ էության, նոր տերմինալի նախագիծը կա, էսքիզը կա, բայց պայմանագրի այլ դրույթների հետ կապված քննարկումները դեռ շարունակվում են: Ես կարծում եմ՝ մոտավորապես 1 ամիս հետո մենք կամփոփենք ինդիկատիվ պայմանները նոր ներդրում իրականացնելու և կոնցեսիոն հարաբերություններն ընդլայնելու վերաբերյալ: Ներդրման չափն էս պահին մոտավորապես 450 մլն եվրոյին համարժեք է քննարկվում: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ԹՈՐՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գրիգորյան: Ենթադրում եմ, որ, այնուամենայնիվ, պայմանագիրը կնքելուց հետո տարիներ են տևելու, մինչև նոր տերմինալն ունենանք ու վերջնական լուծում ունենանք: Ես կխնդրեմ, այնուամենայնիվ, էդ հոսքերի կառավարման մասով օպերատիվ ինչ-որ լուծումներ տալ, որոնք, կարծում եմ, որ, ամեն դեպքում, նոր տեխնոլոգիաները թույլ են տալիս մեզ անել, որովհետև, իհարկե, էդ ամեն ինչը շատ լավ է, բայց քաղաքացիները, կարծես, հիմա են ուզում, որ իրենց մոտ հարմարավետությունը բարձրանա, հատկապես, երբ դա տեսնում են այլ մայրաքաղաքներում:

Եվ երկրորդը. մի խնդրանք ունեմ, տեսեք, մենք հաճախ նաև հերթեր ենք ունենում հայ-վրացական սահմանին, հատկապես Հայաստանից Վրաստան անցնելիս, երբ տոն օրերին հազարավոր քաղաքացիներ անցնում են Վրաստան: Եվ ես պետք է խնդրեմ ձեզ, որ մեր վրացի գործընկերների հետ աշխատեք իրենց կողմից թողունակությունը մեծացնելու առումով, որովհետև ես ինքս էլ եմ եղել նման հերթի մեջ, մեր կողմից չէ էդ պրոբլեմը: Այսինքն՝ մերոնք աշխատում են, ասենք՝ 7 պատուհանով, բայց վրացական կողմն աշխատում է 2 պատուհանով, և համապատասխանաբար 5-6 կիլոմետրանոց հերթեր են լինում Նոր տարուն, մարտի 8-ին, մայիսյան տոներին և այլն: Շնորհակալություն:

 Մ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շատ լավ, պարոն Թորոսյան: Մեկ անգամ ևս կնայենք, թե ինչ հնարավորություններ կան օդանավակայանում, որպեսզի հոսքերի կառավարման մեխանիզմները լավարկվեն էսօրվա և վաղվա համար, պայմանական ասած: Վրաստանի սահմանահատման կետի հետ կապված, անպայման, կհասկանանք, թե ինչ է կատարվում, կփորձենք լուծումներ տալ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն փոխվարչապետ: Հաջորդ հարցի համար՝ Մերի Գալստյան: Համեցեք:

 Մ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեծարգո վարչապետ, Կառավարության հարգարժան...

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Մի քիչ բարձր, հա՞:

 Մ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-…Կառավարության հարգարժան անդամներ, հարցս վերաբերում է Հայաստան-Եվրոպական միություն հարաբերություններին: Եվրոպական խորհրդարանում Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի պատմական ելույթը նշանավորվեց արտահայտությամբ, որ Հայաստանը պատրաստ է մոտ լինել Եվրոպական միությանն այնքան, որքան Եվրոպական միությունը դա հնարավոր կհամարի: Հայաստանի Հանրապետության՝ Եվրոպական միությանը մոտ լինելու՝ ներկայիս այս պահին մեզ հասանելի ճանապարհը, ի թիվս այլոց, Հայաստան-Եվրոպական միություն համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրն է՝ CEPA-ն, Եվրոպական միության հետ մեր իրավապայմանագրային հիմքը: Կարևոր է նաև նշել, որ Հայաստան-Եվրոպական միություն փոխհարաբերություններն առնվազն քաղաքական և անվտանգային հարթությունում ավելի առաջ են գնացել, քան CEPA-ն: Այդուհանդերձ, CEPA-ի պատշաճ ու արդյունավետ իմպլեմենտացիայից է կախված գետնի վրա Եվրոպական միության հետ ինտեգրացիայի և մոտարկման ողջ գործընթացը: Դրա մասին է վկայում նաև Եվրոպական միության գործընկերների հետ մեր հանդիպումներում այդ փաստի առանձնակի շեշտադրումը: Կան խոսակցություններ, որ այս պահին CEPA-ի ճանապարհային քարտեզում տեղ գտած գործողությունները վերանայվում են, ինչը ողջունելի է, քանի որ դրանք մշակվել են, գրվել են բոլորովին այլ պայմաններում և իրականությունում, քան Հայաստանն է, և առաջնահերթությունները փոխվել են: Կխնդրեի մեզ՝ պատգամավորներիս, և հանրությանը ներկայացնել, թե որ ուղղություններում են նախատեսվում վերանայումներ, եթե նման փոփոխություններ նախատեսվում են, և, առհասարակ, CEPA-ի կիրարկման ընթացքի վերաբերյալ, ընդհանուր ի՞նչ փուլում են գտնվում: Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը: Համեցեք, պարոն նախարար:

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Բարև ձեզ: Իսկապես, տիկին Գալստյան, հրապարակային տեղեկատվությունից ևս ակնհայտ է, որ Հայաստանը և Եվրոպական միությունը վերջին շրջանում և այս օրերին վերանայում են հարաբերությունները և էդ հարաբերություններն ընդգրկող օրակարգը, դրական իմաստով վերանայում են: Մենք ունենք հիմնարար փաստաթուղթ, ինչպես դուք նշեցիք, CEPA-ն, և CEPA-ն կոնկրետ որոշակի գործողություններ կամ ուղղություններ արդեն իսկ կանխորոշում է։ Բայց երբ ես ասում եմ, որ վերանայում է տեղի ունենում, նկատի ունեմ հետևյալը. այժմ քննարկվում են հարցեր և տեղի կունենան գործընթացներ, որոնք ավելին են, քան կանխորոշում է կամ նախատեսում է CEPA-ն. էդպիսի մի շարք գործիքներ կան։ Հիմա նայեք, օրինակ՝ վիզաների ազատականացման երկխոսության մեկնարկը, որը, եթե մենք ունենանք Եվրոպական միության հետ, նախատեսված է CEPA-ով, կամ այլ գործիքներ, որոնց մասին նաև մամուլում տեղեկություններ են պտտվում, որոնք նախատեսված չեն CEPA-ում։ Եվ հիմա, համահունչ նրան, ինչ հայտարարեց Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը Եվրոպական խորհրդարանում, համահունչ նրան, ինչ հայտարարվեց ապրիլի 5-ին Բրյուսելում տեղի ունեցած եռակողմ հանդիպման ընթացքում և հանդիպման արդյունքներով, առնվազն, Հայաստան-Եվրոպական միություն կտորով, այս հայտարարություններին, դիրքորոշումներին համահունչ՝ մենք Եվրոպական միության հետ քննարկում ենք, կրկին ամփոփելով CEPA-ն և CEPA-ից անդին նոր գործիքներ, մենք ունենք երկուստեք քաղաքական կամք՝ խորացնելու մեր հարաբերությունները։ Դուք կոնկրետ ոլորտներ եք հարցնում, իսկ ես կարող եմ ասել, որ էդ ոլորտները բազմապիսի են և արտացոլված են նաև նույն ապրիլի 5-ի վերաբերյալ մամլո հաղորդագրության մեջ՝ ավիացիայից մինչև տնտեսական դիվերսիֆիկացիաներ, մինչև շուկաների մոտարկում, մինչև որակների ստանդարտների բարձրացում և այլն քաղաքական, տնտեսական… Այսքանը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Մ.ԳԱԼՍՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես ճի՞շտ հասկացա, որ հնարավոր է, որ CEPA-ում ներառված ճանապարհային քարտեզի ոլորտներն ընդլայնվեն նաև ժամկետների առումով: CEPA-ի ժամկետը 2026-ն է, մենք վերանայված փոփոխությունները, վերանայված ճանապարհային քարտեզների կիրարկումը կհասցնե՞նք այդ ժամկետում:

 Ա.ՄԻՐԶՈՅԱՆ

-Տեսեք, զուտ տեխնիկապես, մենք նոր պայմանագիր չունենք և չենք կնքում, և, հետևաբար՝ պայմանագրից բխող գործողություններն էլ չեն փոխվի, բայց նաև պայմանագիրը չի սահմանափակում մեզ՝ ունենալ այլ հավելյալ համատեղ գործողություններ, համատեղ ծրագրեր: Այսինքն՝ մենք CEPA-ն կշարունակենք ամբողջական իմպլեմենտացիայի ուղղությամբ և զուգահեռաբար ներմուծում ենք մեր երկկողմ հարաբերությունների օրակարգ նաև այլ տարրեր՝ ոչ պակաս կարևոր: Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն նախարար: Լիլիթ Կիրակոսյան, համեցեք:

 Լ.ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարցս ուղղում եմ տեղական ինքնակառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանին:

Պարոն Սանոսյան, հարցը, որը ես ուզում եմ տալ, բազմիցս այս դահլիճից հնչեցվել է, բայց ամեն անգամ ձեր տված պատասխաններից որևէ մեկը, թույլ տվեք ասել` գոնե ինձ համար տեսանելի կամ շոշափելի առումով բավարար չէ, հետևաբար՝ կրկին անգամ ուզում եմ տալ, բայց մի փոքր այլ ռակուրսից, նաև ուզում եմ նշել, որ եթե Երևանի քաղաքապետարանից որևէ մեկը հարց ու պատասխանին ներկայացված լիներ, ես իրեն կտայի, բայց, քանի որ այս պարագայում որպես պատասխանատու գերատեսչություն դուք եք հանդես գալիս, ուրեմն, թույլ տվեք ձեզ տալ:

Պարոն Սանոսյան, արդյո՞ք դուք Երևանի փողոցներով երթևեկում եք, արդյո՞ք տեսնում եք էն հսկայական փոսերը, խորդուբորդ ճանապարհները, որոնք առկա են գրեթե բոլոր փողոցներում: Չե՞ք կարծում, որ այն ստանդարտները, որոնք կիրառելի են եղել և գուցե բավարար են եղել մոտ 5 տարի առաջ մեր Երևանում ունեցած երթևեկության ժամանակահատվածում, այսօր այլևս բավարար չեն: Չե՞ք կարծում, որ մենք պետք է նոր ստանդարտներ փոխենք, նոր ստանդարտներ լավարկենք: Արդյո՞ք մի մեծ խումբ, օրինակ՝ նախարարությունից չպետք է ուղևորվեր այնպիսի հսկայական քաղաքներ, որտեղ խիտ ծանրաբեռնված երթևեկություն կա, ստանդարտներն ուսումնասիրեին, որպես նորմատիվ էստեղ լոկալացվեին, և մենք սկսեինք կիրառել դա, որպեսզի չունենայինք այն փողոցները, որոնք այսօր կան Երևանում: Ուզում եմ հասկանալ, թե արդյո՞ք… Քանի որ մենք բոլորս առնչվում ենք էդ ճանապարհների հետ, և խոսքս միայն վարորդների բողոքներին չի վերաբերում, որոնք, կարծում եմ՝ բոլոր պատգամավորներն ստանում են:

Հարգելի պարոն Սանոսյան, արդյո՞ք ճանապարհների, բայց, մասնավորապես, ասֆալտապատմանը վերաբերելի բարեփոխումներ սպասվում են, որ արդյունքները կլինեն երկարաժամկետ և ոչ թե կարճաժամկետ: Խոսքս այն մասին է, երբ ասֆալտապատվումն արվում է, և 2-3 ամիս հետո արդեն էդ ասֆալտը գրեթե գոյություն չի ունենում: Շնորհակալ եմ:

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցին կպատասխանի տարածքային և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը: Համեցեք, պարոն Սանոսյան:

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեր նախարարության անունը նախ՝ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարություն է: Այո, ես Երևանում երթևեկում եմ, և խնդիրները, որոնք դուք տեսնում եք, ես էլ եմ տեսնում, բայց դահլիճում նստած մարդկանցից, երևի, դուք միակն եք, որը ժամանակին աշխատել եք «Ճանապարհային դեպարտամենտ» հիմնադրամում, և էս ոլորտը դուք շատ լավ գիտեք, կարգավորումները շատ լավ գիտեք: Գիտեք, թե ինչ չափորոշիչներ կան, գիտեք, թե երբ են փոսալցում անում, ինչպես են անում, որ ամիսներին: Նկատի ունեմ՝ էն հարցերը, որոնք բարձրացնում եք, իհարկե, արդարացի են, բայց էդ հարցերի հիմնական պատասխանները դուք գիտեք: Իհարկե, ես չեմ կարող Երևանի գործընկերների փոխարեն մանրամասն պատասխանել ժամկետների և շատ այլ հարցերի մասին, բայց գիտեմ, օրինակ՝ մի դեպք, երբ 6-7 լոտերով մրցույթ շահել է մի ընկերություն, և, օրինակ՝ էդ ընկերության հետ ունենք խնդիր: Էդ խնդիրը բերում է նրան, որ իրենք մրցույթն արել են, շահող ընկերություն կա, բայց մի քանի տեղ նույն ընկերությունն է շահել, որը բավարար կարողություններ չունի: Հիմա, իհարկե, դուք ինձ կհակադարձեք. կասեք՝ դե, էդ ընկերությանը թող պատժեն, սև ցուցակ ուղարկեն և այլն: Վերջնարդյունքում միգուցե էդ ամեն ինչը կանեն, բայց արդյունքում էն ծրագրերը, էն աշխատանքները, որոնք պետք է ժամանակին արվեին, միգուցե կուշանան: Սա, իհարկե, ամբողջ պատմությունը չէ, բայց ամբողջ պատմությանը, քանի որ ես տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարն եմ, չեմ տիրապետում: Շնորհակալություն:

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Լ.ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆ

-Պարոն Սանոսյան, քանի որ աշխատել եմ ճանապարհային դեպարտամենտում և շատ լավ գիտեմ, թե աշխատանքները ոնց են իրականացվում, հենց այդ պատճառով ես նշեցի, որ խոսքս ոչ թե կապալառուների և ժամկետների մասին է, այլ նոր ստանդարտների մասին է, նոր փորձի տեղայնացման մասին է, լոկալացման մասին է, որը համապատասխան կլինի մեր երթևեկությանը: Խոսքս միջպետական, հանրապետական ճանապարհների մասին չէ, խոսքս համայնքային ճանապարհներին մասին է, որոնք շատ ծանր են երթևեկության առումով, և, բնականաբար, էն որակով և նորմատիվներով, որոնց պահանջները մենք ունենք այսօր, գուցե այլևս չեն բավարարում, և գուցե կարիք կա՝ նոր ստանդարտներ ներմուծելու:

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ճանապարհաշինության ոլորտում չափորոշիչները, նորմատիվները կամ մասնագիտական լեզվով ասած՝ ՍՆիՊ-երը՝ շինարարական նորմերը և կանոնները, մշակում է Քաղաքաշինության կոմիտեն, և կոմիտեի հետ մենք բավական ակտիվ աշխատում ենք թե՛ առկա չափորոշիչների, թե՛ նոր չափորոշիչներ ներդնելու ուղղությամբ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արփինե Դավոյան, համեցեք:

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Պարոն Սիմոնյան, մեծարգո վարչապետ, Կառավարության հարգելի անդամներ, հարցս ուղղում եմ Կառավարությանը: Վերջերս անընդհատ շահարկվում է Կիրանց գյուղի ճանապարհի վերաբերյալ հարցը, և անընդհատ խոսվում է միակողմանի զիջումների վերաբերյալ, և այն ջանքերը, որը գործադրում է Կառավարությունը սահմանազատման ու սահմանագծման արդյունքում հարցերի վերջնական լուծման վերաբերյալ, հիմնականում մնում են էս ամբողջն ընդդիմադիր կեղծ աղմուկի ներքո: Եվ ես շնորհակալ կլինեմ, եթե Կառավարության անդամները պատասխանեն և ավելի մանրամասնեն, թե ինչպիսի փուլում է գտնվում Կիրանց գյուղի ճանապարհի կառուցումը, այն ինչ ժամկետներում պիտի պատրաստ լինի, որպեսզի մեր հանրությունն ավելի տեղեկացված լինի և ավելի ճիշտ տեղեկություններ ստանա այստեղից: Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Համեցեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, տիկին Դավոյան, հարցի համար: Նախ՝ ասեմ, որ, ինչպես պարզաբանել է Կառավարությունը, զիջումների մասին խոսակցությունը համարում եմ կատարելապես անընդունելի: Ինչո՞ւ. որովհետև, եթե վերարտադրվում է Հայաստանի Հանրապետության պետական սահման, էլի ուզում եմ հիշեցնել կամ ընդգծել՝ ոչ թե ստեղծվում է, այլ վերարտադրվում է դե յուրե գոյություն ունեցող սահմանը, դա զիջում անվանելը, առնվազն, տրամաբանական չէ: Ես դա կհամարեի հաջողություն, որովհետև Հայաստանի Հանրապետությունն իր պատմության մեջ առաջին անգամ ինքնուրույն բանակցային եղանակով ձևավորում է սահման, վերարտադրում է սահման և դնում է Հայաստանի ինքնիշխանության, պետականության, անկախության հետագա զարգացման համար կարևորագույն անկյունաքար: Ինչո՞ւ եմ ասում, որ մենք վերարտադրում ենք սահմանը. որովհետև 1991 թվականին, ըստ էության, Ալմա-Աթայի հռչակագրին միանալով կամ Մինսկի համաձայնագրի Ալմա-Աթայի պրոտոկոլը՝ արձանագրությունը, ստորագրելով՝ Հայաստանի Հանրապետությունը ևս մեկ անգամ ինքնահայտարարագրել է, որ ինքն անկախ պետություն ստանում է Երրորդ հանրապետության, այսինքն՝ Խորհրդային Հայաստանի սահմաններով: Եվ Ալմա-Աթայի հռչակագրում արձանագրվել է սահմանների անխախտելիությունը, իսկ 1991 թվականի դրությամբ դե յուրե գոյություն են ունեցել Հայկական ԽՍՀ և Ադրբեջանական ԽՍՀ միջև սահմաններ, և մենք էս ընթացքում աշխատել ենք, բարձրացրել ենք էդ սահմանի գոյության բոլոր դե յուրե հիմքերը, համոզվել ենք, որ մենք գիտենք, թե Հայաստանի Հանրապետության իրավական սահմանը որտեղով է անցնում, և վերարտադրել ենք գետնի վրա այդ սահմանը՝ որդեգրելով, ըստ էության, այլընտրանք էլ չկա. «սահմանն անցնում է այնտեղով, որտեղով անցնում է» սկզբունքը: Եվ ուզում եմ ընդգծել, որ սահմանազատման այս գործընթացի արդյունքում Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի որևէ միլիմետր չի թողնվել ուրիշի: Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքն ամբողջությամբ արձանագրված է սահմանազատվող հատվածներով, բայց էստեղ, թերևս, արտահայտվում է մի կոնցեպտուալ բանավեճ, որին կանդրադառնամ ձեր արձագանքից հետո:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ԴԱՎՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն վարչապետ: Խնդրում եմ մի բանի էլ անդրադառնալ: Ձեր պատասխանի ընթացքում այսօր անընդհատ շահարկվել է նաև «սահմանների վերարտադրում» արտահայտությունը մեր ընդդիմադիր գործընկերների կողմից՝ նորից կասկածի տակ դնելով ամբողջ պրոցեսի իրավական լինելը: Խնդրում եմ դրան էլ անդրադառնալ, որովհետև մեզ համար ամեն ինչ պարզ է, սակայն էս էլ, երևի, քաղաքացիներին անընդհատ մոլորեցնելու մի նոր ճանապարհ է: Շնորհակալ եմ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Լավ, իմ ասածին հետո կանդրադառնամ: Հիմա ձեր հարցին անդրադառնամ: Ուրեմն, սահմանազատման գործընթացի վերաբերյալ որոշում կայացնելուց առաջ Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունում Անվտանգության խորհրդի և ավելի ընդարձակ ֆորմատով տեղի են ունեցել բառիս բուն իմաստով տասնյակ քննարկումներ: Ըստ էության, մեր որոշումները, մոտեցումներն անցել են իրավական փորձաքննություն, թե ինչքանով են մեր արձանագրած որոշումները կամ մեր կողմից նշմարվող որոշումները դե յուրե հիմնավորված: Եվ ես որևէ կասկած չունեմ այդ որոշումների իրավականորեն հիմնավորված լինելու մեջ, որովհետև դրանց իրավական լինելն արձանագրվել է մեր համապատասխան պետական ինստիտուտներով, և էդտեղ որևէ կասկած, պարզապես, չի կարող լինել: Հետագա հարց ու պատասխանի ընթացքում, եթե թեմայի վերաբերյալ մեր պատգամավորները լրացուցիչ հարցեր բարձրացնեն, ես կարող եմ ավելի մանրամասն պարզաբանումներ տալ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Արուսյակ Ջուլհակյան:

 Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Կառավարության հարգարժան անդամներ, իմ հարցը նույնպես ուղղված է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետին:

Մեծարգո վարչապետ, վերջին շրջանում մենք նկատում ենք, որ մեր ընդդիմադիր շրջանակների մոտ հիմա էլ ի հայտ են եկել քարտեզագիտական, քարտեզագրական հմտություններ, և այս նոր ձևավորվող հմտությունների շրջանակներում վերջիններս սկսել են կռվեցնել տարբեր թվականների քարտեզները՝ դրանով փորձելով տորպեդահարել սահմանազատման գործընթացը: Մեկ հիշում են 1975, 1969, 1928 թվականի քարտեզները, հիմա էլ 1988 թվականի ինչ-որ քարտեզ են առաջ բերել: Ես ձեզ պետք է խնդրեմ մեզ և հանրությանը ներկայացնել, թե, ի վերջո, որ քարտեզներով է իրականացվում սահմանազատումը, և ինչու է դա տեղի ունենում հենց այդ քարտեզով: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Համեցեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, տիկին Ջուլհակյան, հարցի համար: Նախորդ հարցին ի պատասխան՝ ես ասացի, որ մենք վերարտադրում ենք Խորհրդային Միության փլուզման պահին դե յուրե գոյություն ունեցած սահմանները: Դա նշանակում է, որ մենք, էլի եմ ասում՝ նոր սահման չենք ստեղծում, այլ վերարտադրում ենք գետնի վրա սահմանային այն գիծը, որն իրավականորեն գոյություն է ունեցել Խորհրդային Միության փլուզման պահին:

Առաջինը. շատ խոսվում է 1988 թվականի դեմարկացիոն աշխատանքների մասին: Ես իմ ասուլիսում ընդգծեցի, հիմա էլ հարկ եմ համարում՝ ևս մեկ անգամ ընդգծելու, որ այդ աշխատանքները, որոնք ընդունված է անվանել Վլադիմիր Մովսիսյանի ղեկավարած հանձնաժողովի կողմից իրականացված աշխատանք, այդ հանձնաժողովի ձևավորված փաստաթղթերում արձանագրված է, թե այդ կատարված աշխատանքը երբ և ինչպես է դե յուրե մտնում ուժի մեջ: Հենց այդ նկարագրությամբ այդ կատարված աշխատանքը դե յուրե ուժի մեջ չի մտել, այսինքն՝ դա իրավական ուժ չունի, որովհետև չի գնացել Գերագույն խորհրդի նախագահություն, այլ ընթացակարգեր չի անցել: Սա՝ առաջին արձանագրումը:

Երկրորդ արձանագրումը. այդ աշխատանքի հիման վրա քարտեզներ չեն ձևավորվել: Սա շատ կարևոր է, որովհետև որոշակի աշխատանք արվել է, բայց դա չի հասել քարտեզագրման փուլին: Որոշակի սխեմաներ են եղել և այլն, բայց քարտեզագրում տեղի չի ունեցել:

Հաջորդը. դուք խոսեցիք 1969 թվականի քարտեզների մասին, և ես հիմա ուզում եմ առիթից օգտվել և ձեզ ցույց տալ այն քարտեզը, որով իրականացվել է ահա մեր սահմանազատումը: Սա 1976 թվականի Գլխավոր շտաբի կողմից օգտագործվող և քարտեզագրության և գեոդեզիայի ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության, ներողություն, Խորհրդային Միության լիազոր մարմնի կողմից վերստուգված, հաստատված քարտեզներն են՝ հիմնված 1969 թվականի սահմանազատման արդյունքների վրա: Սա նույնպես կարևոր արձանագրում է: Եվ ահա էս քարտեզները, որ ես ցույց եմ տալիս, էս քարտեզները շատ կարևոր և էական դեր ունեն մեր պետության անկախության, ինքնիշխանության հետագա զարգացման գործում, որովհետև էս քարտեզները նկարագրում են Հայաստանի Հանրապետության դե յուրե գոյություն ունեցող սահմանները: Ես նախկինում ասել եմ, աշխատանքային հարց է եղել, ավելի փակ եմ ասել, հիմա կարող եմ ավելի բաց ասել, որ մենք, շատ մանրազնին աշխատանք կատարելով, ահա այս քարտեզների 19 էջերով քարտեզների վրա վերարտադրել ենք Հայաստանի Հանրապետության սահմանի ամբողջ պարագիծը: Ես ուզում եմ ընդգծել, թե սա ինչ կարևորագույն իրադարձություն է Հայաստանի Հանրապետության համար, որովհետև դրանով մենք ընդգծել ենք մեր ինքնիշխան տարածքը և ընդգծել ենք, վերարտադրել ենք սահմանային գծերը, և սրանով մենք ևս մեկ անկյունաքար ենք դրել, ընդ որում՝ դե յուրե հիմնավորված թղթերով, սա շատ կարևոր է, անկյունաքար ենք դրել մեր անկախության և պետականության, ինքնիշխանության հետագա զարգացման գործում:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ա.ՋՈՒԼՀԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ պատասխանի համար, պարոն վարչապետ: Ես, եթե ճիշտ հասկացա ձեր պատասխանը, դուք ասում եք, որ մենք սահմանազատումն իրականացնում ենք, այսինքն՝ Հայաստանի Հանրապետության սահմանը վերարտադրում ենք իրավական ուժ ունեցող վերջին քարտեզի հիման վրա: Օգտվելով առիթից, ի պատասխան տիկին Դավոյանի հարցին, դուք ասացիք, որ կոնցեպտուալ բանավեճի մասին եք ուզում խոսել: Եթե հարմար կգտնեք, արձագանքի շրջանակներում նաև դրանից խոսեք: Շնորհակալ եմ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Այո, դուք ճիշտ հասկացաք, մենք սահմանազատումն իրականացրել ենք կոնկրետ այս տարածքում՝ ձեզ հայտնի Բաղանիս, Ոսկեպար, Կիրանց, Բերքաբեր գյուղերի հատվածներում, իրականացնել ենք Խորհրդային Միության փլուզման պահին դե յուրե գոյություն ունեցած սահմանների վերարտադրություն դե յուրե իրավական ուժ ունեցող քարտեզների հիման վրա: Էս քարտեզն ունի դե յուրե իրավական ուժ: Սրա մասին է խոսքը: Իսկ կոնցեպտի առումով, տեսեք, ես էսօր իմացա, որ Ազգային ժողովում բանավեճ է եղել կառավարող մեծամասնության և ընդդիմության միջև հետևյալ հարցի վերաբերյալ, երբ հարց է առաջադրվել ընդդիմությանը, թե ինչքան է Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը, և այդ հարցին, ինչքան հասկացա, կոնկրետ պատասխան չի հնչել: Այստեղ է կոնցեպտուալ բանավեճը: Մենք ասում ենք՝ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը 29,743 կմ² է, և սա իրական Հայաստանի հայեցակարգն է: Այ, էն մարդիկ, որոնք չեն տալիս էս հարցի պատասխանը, նրանք պատմական Հայաստանի հայեցակարգի կրողներն են, բայց էս տրամաբանությունը մենք պետք է ճիշտ հասկանանք և լավ հասկանանք, որովհետև, եթե մենք ասում ենք, որ որևէ մեկն ասում է, որ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը 29,743 կմ² չէ, ինքը, իր կարծիքով, մեր ընդդիմադիրները, իրենց կարծիքով ճանապարհ են բացում, որպեսզի ասեն, որ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը, ասենք, 300,000 կմ² է, բայց նրանք չեն ըմբռնում, կամ, եթե ըմբռնում են, ապա ավելի վատ, որ նույն ձևով ճանապարհ են բացում ուրիշների համար, որ նրանք էլ ասեն՝ գիտե՞ք ինչ, Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը 23 կմ² է: (Խոսակցություն դահլիճում:) Չէ, 23 հազար չէ, հենց 23 կմ²: Եվ էն, ինչ հիմա ուզում են անել, ես նախորդ անգամ ասացի, էստեղ բանավեճը զուտ կմ^2--ի մասին չէ, էստեղ բանավեճն է, թե Հայաստանի Հանրապետություն ինքնիշխան պետություն գոյություն ունի, թե գոյություն չունի, որովհետև, երբ դու պետություն ես առանց կոնկրետ տարածքի, դու չես կարողանում նույնականացնել քո տարածքը, ինչ-որ առումով դու ընկնում ես չպետության դաշտ: Եվ մարդիկ, որոնք գալիս են, ասում են՝ մենք չակնկալիքների շարժում ենք անում, էդ չակնկալիքների շարժումն ուղիղ տանում է դեպի չպետություն, չանկախություն, չինքնիշխանություն և չքաղաքացիություն: Այսինքն՝ էս ամբողջ կոնցեպտուալ բանավեճը սրա մեջ է: Նրանք ուզում են, որ Հայաստանի Հանրապետությունում մարդիկ, Երևան քաղաքի կենտրոնի սրճարանում նստած, երազեն Կարսի մասին և այդպիսով կորցնեն Երևանը։ Էստեղ է իրական Հայաստանի և պատմական Հայաստանի տարբերությունը: Նրանք ուզում են, որ մարդիկ, իրական Կապանում նստած, երազեն Զանգելանի կամ, ինչպես իրենք են ասում, Սանասարի մասին, և դրանով կորցնեն իրական Հայաստանը և իրական Կապանը: Էս է կոնցեպտուալ բանավեճը, և ընտրությունը շատ պարզ է: Այո, էսօր մեր ընտրությունն իրական Հայաստանի և պատմական Հայաստանի մասին է, էն տարբերությամբ, մի շերտ էլ գնանք, որ իրական Հայաստանն ապագայի մասին է: Կներեք, մեզ որ ասում են՝ էդքան որ ասում էինք՝ ապագա կա, այ էս է էդ ապագան, որ էդ կոնկրետ է, միլիմետրի ճշտությամբ գիտենք իր սահմանը և իր անվտանգությունն էլ ապահովում ենք ոչ թե առավոտից իրիկուն սրա, նրա ոտների տակ ընկնելով, թե եկեք մեր անվտանգությունն ապահովեք, այլ ապահովում ենք՝ մեր լեգիտիմ դիրքի վրա կանգնելով: Էսօր մեզ ասում են՝ հանձնում են, տալիս են, էս են անում: Մենք միասին, իրար հետ հայտարարել ենք լեգիտիմությունը որպես Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանության, պետականության և անվտանգության անկյունաքար: Եվ մենք էսօր էս ենք անում, ասում ենք՝ էս մեր լեգիտիմ սահմանագիծն է միլիմետրի ճշտությամբ: Ինչ էս սահմանից այն կողմ է, մեզ հետաքրքիր չէ, ինչ էս սահմանից էս կողմ է, անձեռնմխելի է: Դա մեր պետությունն է, դա մեր սրբությունն է, դա մեր ինքնիշխանությունն է, դա մեր անկախությունն է, և դա մեր երեխաների պետությունն է, որտեղ իրենք պետք է ապրեն, և էս պետությունը պետք է ապահովի մեր երեխաների ազատությունը, երջանկությունը, բարեկեցությունը և, իհարկե, արդար միջավայր նրանց համար։ Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն վարչապետ: Հռիփսիմե Գրիգորյան:

 Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Մեծարգո վարչապետ, Կառավարության հարգարժան անդամներ, հարգելի գործընկերներ, իրականում իմ հարցն իմ գործընկերոջ քիչ առաջ տված հարցի շարունակությունն է։ Իրավամբ, էսօր Ազգային ժողովում տեղի էր ունեցել զավեշտալի բանավեճ, որն առերևույթ զավեշտալի էր, եթե էդքան տխուր չլիներ, որովհետև ընդդիմությունը մի կողմից՝ արդեն 1 ամիս շարունակ պնդում է, որ Կառավարությունը տալիս է, զիջում է Հայաստանի Հանրապետությունից տարածք՝ Տավուշի մարզից գյուղեր, մյուս կողմից՝ երբ ուղիղ հարց է ստանում, թե որքան է Հայաստանի Հանրապետության տարածքը, ինչից ասես խոսում է, բայց խուսափում է թիվ նշել:

Պարոն վարչապետ, բացի սրանից, իրենք նաև ընդդիմանում են մի այլ թեզի կամ դաշտ են նետում դրա հակառակ թեզը, այն է, որ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության կարևորագույն երաշխիքներից է մեր լեգիտիմությունը, էդ թվում՝ նաև Հայաստանի Հանրապետության սահմանների լեգիտիմությունը։ Ամեն կերպ սրան ընդդիմանալով՝ ես կցանկանայի շարունակել այս նախորդ բանավեճը կամ ձեր պատասխանը և լսել ձեզանից, թե ինչ եք կարծում, որն է իրականում այս խոսույթը դաշտ նետելու ընդդիմության իրական նպատակը, և ովքեր են դրա շահառուները։ Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կարձագանքի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Համեցեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ես էս վերջերս առիթ ունեցել եմ՝ այդ հարցին պատասխանելու և շնորհակալ եմ հարցը կրկին բարձրացնելու համար, որովհետև, ի վերջո, գիտեք, սա ճանապարհ է, որը մենք անցնում ենք և պետք է նաև ընդունենք, որ էս ճանապարհին բաներ կան, որոնք նոր ենք գլխի ընկնում, բաներ կան, որոնք նոր ենք հասկանում, բաներ կան, որոնք նոր ենք տեսնում, որովհետև, այո, ես հիմա ավելի ու ավելի համոզված ասում եմ, որ անվտանգության ավելի ուժեղ և գործուն երաշխիք, քան լեգիտիմությունն է, գոյություն չունի, որովհետև, տեսեք, երբ Ադրբեջանն այս քարտեզով և մենք էլ, իմիջիայլոց, էս կոնտեքստում ինչ կասեմ, հավասարաբար է վերաբերում: Երբ ինքն ընդունում է, որ այս գծով սկսում է Հայաստանի Հանրապետությունը, ինքը դրանով ինքնահայտարարագրում է, բարձրաձայնում է, այդ թվում իր համար, էդ տարածքի անձեռնմխելիությունը։ (Խոսակցություն դահլիճում:) Եվ, հակառակը, երբ մենք հայտարարագրում ենք, որ այ էս գծից էն կողմ Ադրբեջան է, մենք հայտարարագրում ենք մեր ընկալումը, դիրքորոշումը և պարտավորությունը, որ էդ գծից հետո անձեռնմխելի է, մենք էնտեղ գործ չունենք անելու: Էսպես է անվտանգությունն աշխատում, և անվտանգության համակարգն էսպես է աշխատում, իսկ անվտանգության համակարգի մեր հին ընկալումն ի՞նչ էր. որ մենք ոչինչ … Եվ նրանք, ովքեր ձեր ասածն են անում, ուզում են մեզ էս լեգիտիմ տարածքից դուրս բերել, որպեսզի մեզ դարձնեն լեգիտիմ թիրախ ուրիշների համար: Ինչո՞ւ են ուզում լեգիտիմ թիրախ դարձնել ուրիշների համար. որպեսզի լինեն երկրներ և մարդիկ, որոնք ասեն՝ գիտե՞ք ինչ, դե, տեսնո՞ւմ եք, որ Հայաստանի Հանրապետությունն ի վիճակի չէ անկախ պետություն լինել, իրեն պետք է տենց ինչ-որ կիսաֆորպոստային իրավիճակներում յոլա գնալ: Ապրեք, կերեք, ընդհուպ մոմ վառեք, մնացածը մենք ձեզ համար կանենք, մնացածը մենք ձեզ համար արտաքին քաղաքականությունն էլ կվարենք, անվտանգությունն էլ կվարենք և այլն, իսկ երկիրը կառավարելու շատ ավելի լուրջ մեխանիզմներ կան, որոնք երկար դարերով գործել են, ձեր ինչի՞ն է պետք Կառավարություն, ձեր ինչի՞ն է պետք տեղական ինքնակառավարում, ձեր ինչի՞ն է պետք խորհրդարան: Օրինակ՝ կան թեմեր: Հիմա, ասենք, ենթադրենք՝ Ավստրալիայում Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն չկա, բայց կա Ավստրալիայի թեմ, վա՞տ է: Իհարկե, վատ չէ, 10 մարզի փոխարեն կլինենք 10 թեմ: Եվ, ի վերջո, հայ ժողովուրդն ունեցել է էդ փորձը, և ուրիշներն էդ փորձը մատուցել են, որ ինքը տենց կառավարման այլ եղանակ է ունեցել՝ կայսերական կառավարման եղանակ, որ գնում էին, Կեսարիայում օծվում էին, գալիս էին Հայաստանի Հանրապետությունում դառնում էին ազդեցության գործակալ։ Խեղճ Պապ թագավորը մինչև քաշեց-բերեց Հայաստան, ֆիզիկապես բերեց, բայց էդ ազդեցության գործակալի մասը Պապ թագավորից մինչև էսօր չի լուծվել, բայց ես համոզված եմ, որ առաջիկա 1, 2, 3 ամսվա ընթացքում էդ էլ է լուծվելու: Եվ էն հարցը, որ էսօր լուծվում է Հայաստանի Հանրապետությունում, դուք չմտածեք, թե սա 6 տարվա հարց է կամ 30 տարվա հարց է, սա հազարամյա հարց է: Սա էն խոսակցությունն է, պատահական չէ, որ 2018 թվից ես անընդհատ խոսում եմ Պապ թագավորի մասին: Սա էն խոսակցությունն է, որ ընդհատվել է Պապ թագավորի սպանությամբ: Պապ թագավորն այլևս չի սպանվելու, և ես՝ որպես Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ, երաշխավորում եմ, որ Պապ թագավորը չի սպանվելու, Հայաստանի պետությունը չի սպանվելու՝ ինչ վեղար էլ ուզում են՝ հագնեն, քանի կիլոյանոց, ինչ մետաղից խաչ ուզում են՝ դոշերից կախեն, Պապ թագավորը չի սպանվելու: Էսօրվա Հայաստանի Հանրապետությունը Պապ թագավորի երազանքի իրագործումն է, և էդ երազանքն իրագործվել է, և էդ երազանքն այլևս որևէ մեկը չի կարող սպանել: Սա է մեր քաղաքական դիրքորոշումը, սա է մեր քաղաքական առաքելությունը: Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք ունեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Հա, դեռ արձագանք ունենք, հա:

Հ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

-Պարոն վարչապետ պարզապես, ուզում եմ շատ կարճ ասել, որ էս ճշմարտությունը, որը դուք բարձրաձայնեցիք, որ իրականում էն պայքարը, որ էսօր տարվում է Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության վարած քաղաքականության դեմ, որը Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությունը հավերժացնելու մասին է, տարվել է հազարամյակ կամ հարյուրամյակներ շարունակ, էսօր հաջողելու շանս չունի: Ուղղակի, ուզում եմ արձանագրել, որ մենք տեսնում ենք էսօր մեր հանրության և ժողովրդի վերաբերմունքը, և սա լավագույն ցուցիչն է նրա, որ Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը ճիշտ ճանապարհի վրա է, և որ սա ունի մեր ժողովրդի ու մեր քաղաքացիների աջակցությունը: Շնորհակալ եմ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտեք, ես ուզում եմ մի բան ասել, որ մենք չպետք է ակնկալենք մեր ժողովրդից և բոլոր քաղաքացիներից, որ նրանք էս բոլոր պատմություններն իրենց բոլոր նրբերանգներով գիտեն: Դա իրենց պարտքն էլ չէ, պարտավորությունն էլ չէ, այ, մանավանդ էս երեխաների: Ես գիտեմ, թե իրենց ուսուցիչները, հատկապես պատմության, մտնում են և ինչեր են պատմում: Ես գիտեմ, թե երեխաներին ինչեր են պատմում հենց էս օրերին, բայց դրան էլ է պետք հանգիստ վերաբերվել: Ժողովրդավարությունը՝ ժողովրդավարություն, բայց էս շատ կարևոր խոսակցություն է, և էս խոսակցությունը պետք է տեղի ունենա: Եվ ուզում եմ մեր սիրելի աշակերտներին ասել՝ կոչ արեք ձեր ուսուցիչներին, որ գնան ատեստավորվեն և իրենց աշխատավարձը կրկնապատկեն։ Այդ ժամանակ մենք կիմանանք, թե ով ինչքան գիտի պատմությունը և որ չափով գիտի պատմությունը: Գիտեք, չէ՞, երեխաներ, որ ձեր բոլոր ուսուցիչների աշխատավարձերը կրկնապատիկ մեծացել են: Հիմա մնում է, որ մեր սիրելի ուսուցիչները գնան և վերցնեն էդ կրկնապատկված աշխատավարձը և ոչ թե գան, ձեզ կայսերական պատմություններ պատմեն Հայաստանի պետության չգոյության մասին և չակնկալիքների ինստիտուտների մասին: Մեր ինստիտուտն ակնկալիքների ինստիտուտն է: Մեր ինստիտուտն էն է, որ մենք ակնկալում ենք և արդեն իսկ դրել ենք ձեր ուժեղ և վստահ ապագայի հիմքերը, էնպես որ, դուխով։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն վարչապետ: Լիլիթ Մինասյան, համեցեք: Դահլիճում լռություն։ Պարոն Եղոյան, պարոն Գաբրիելյան, դուք կարող եք մոտ նստել, եթե ուզում եք զրուցել, և մեզ չխանգարել:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես նույնպես հարցս ուղղում եմ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետին: Պարոն վարչապետ, կթվա, թե թեմայից շատ եմ շեղվում, բայց, իմ սուբյեկտիվ կարծիքով, հենց թեմայի շարունակությանն է հարցս վերաբերելու: 2024 թվականի մայիսի 16-ին տեղի է ունեցել Ալիևի և Լուկաշենկոյի հանդիպումը, որի ընթացքում, ես ուզում եմ ցիտել Բելառուսի նախագահի խոսքերը, Բելառուսի նախագահն ասել է. «Հիշեցի մեր զրույցը պատերազմից առաջ, ձեր ազատագրական պատերազմից առաջ, երբ մենք երկուսով փիլիսոփայորեն քննարկում էինք ճաշի սեղանի շուրջ: Այն ժամանակ մենք եզրակացրինք, որ պատերազմում կարելի է հաղթել: Դա կարևոր է, շատ կարևոր է պահել այդ հաղթանակը, և երրորդը՝ մենք համաձայնեցինք, դուք այն ժամանակ շոշափեցիք այդ թեման, որ պատերազմից հետո կսկսվի ամենածանր շրջանը, երբ հարկ կլինի վերակենդանացնել ձեր ազատագրած հողերը: Եվ հիմա եկել է այդ դժվարին ժամանակը, երբ անհրաժեշտ է վերակենդանացնել այդ հողերը, վերադարձնել մարդկանց: Հաղթեցինք, հաղթանակը պահեցինք, հիմա պետք է վերակենդանացնել: Դա ժամանակ է, դա մեծ աշխատանք է, 5 տարում, գուցե 10 տարում դժվար է ամեն ինչ անել», - ասել է Լուկաշենկոն Ալիևին: Ես կխնդրեմ ձեր մեկնաբանությունն այս խոսքերի շուրջ:

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Համեցեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար: Եվ պիտի ուղիղ ասեմ այն, որ Բելառուսի նախագահն ասել է այն, ինչ ես 4 տարի փորձում եմ ասել Հայաստանի Հանրապետությանը, բայց, հասկանալիորեն չեմ կարողանում ուղիղ ասել: Հիմա, քանի որ էդ առիթը տրվել է, ես ուզում եմ ուղիղ ասել էն, ինչ 4 տարի այլաբանորեն ուզում եմ ասել: 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի նախապատրաստությանը մասնակցել են, ոչ մեր կողմից, մեր դաշնակիցները։ Ես Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության առնվազն 2 երկիր գիտեմ, որոնք մասնակցել են մեր դեմ պատերազմի նախապատրաստությանը: Հնարավոր է, որ էդ երկրներն իմիտացիա են ստեղծել, որ մեզ ուզում են օգնել կամ իբր մեզ օգնել են, բայց ես էլի ուզում եմ ասել՝ էդ պատերազմը նույնիսկ Լեռնային Ղարաբաղի մասին չի եղել, որովհետև ես քննիչ հանձնաժողովում ցույց եմ տվել, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցն իրենք իրենց մեջ վաղուց փակել են: Էդ պատերազմը եղել է Հայաստանի Հանրապետության չակնկալիքների մասին: Էդ պատերազմի նպատակը եղել է Հայաստանի Հանրապետություն անկախ պետության չգոյությունը: Եվ ես ձեզ ուզում եմ ասել հետևյալը, որ, պատերազմից հետո՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին, և դրանից հետո, էդ չակնկալիքը չի արդարացել: Հետո փորձել են 2021 թվականի մայիսին: Դրա մասին խոսել ենք, երբ լուծարված էր Ազգային ժողովը և Կառավարությունը հրաժարական էր տված: Էլի չի ստացվել, հետո փորձել են 2022 թվականի սեպտեմբերին: Էլի չի ստացվել, հետո փորձել են 2023 թվականի սեպտեմբերին։ Էդ ժամանակ արդեն զուգահեռ՝ սոցիալական ցանցերում մարդկանց կոչ էին անում, որ ընտրված Կառավարության դեմ գնան և այլն: Էլի չի ստացվել։ Մի հատ էլ փորձեցին 2024 թվականի մայիսի 9-ին: Էլի չստացվեց ու էլի չի ստացվելու, իմիջիայլոց, էդ թվում էդքան քննադատված սահմանազատման պրոցեսի շնորհիվ, որովհետև սահմանազատման էս գործընթացով մենք շատերին զրկել ենք հնարավորությունից՝ 2024 թվականի մայիսի 9-ին զուգահեռ սահմանային բախումներ հրահրելու։ Հասկանո՞ւմ եք: Եվ ես էլի եմ ասում՝ տեղի ունեցողը համարում եմ անկյունաքարային, շրջադարձային Հայաստանի Հանրապետության պատմության համար։ Դուք հիշո՞ւմ եք, ես էս ամբիոնից եմ ասել, 2022 թվին եմ ասել, ասել եմ՝ եթե 1-2 տարի կարողացանք մեր պետությունը պահել, առաջիկա 50-100 տարվա համար մեր պետության գոյությունը երաշխավորում ենք: Մենք էսօր էս սահմանազատման գործընթացով, ասածս կարող է նույնիսկ չափազանցություն թվալ, բայց էդ խնդրի 60 տոկոսը լուծել ենք: Էս աղմուկն ինչի՞ համար է: Էդ աղմուկը նրա համար է, որ թույլ չտան էն գիտակցության արմատացումը մարդկանց, քաղաքացիների շրջանում, որ մենք էսօր Կիրանցում, Ոսկեպարում, Բերքաբերում մեր պետության անկյունաքարերն ենք շարում, որի վրա պետք է կառուցվի պետություն, անվտանգություն, ազատություն, երջանկություն: Եվ, այո, Լուկաշենկոն ճիշտ է ասել: Էստեղս հասավ մինչև հասա նրան, որ ինքը դա հրապարակային ասի: Այ, էստեղս հասավ, բայց ես ուրախ եմ, որ կարողացա հասնել նրան, որ ինքը դա ասաց հրապարակային։ Եվ էս փորձերը շարունակելու են, էլի կան մարդիկ, որոնք էս մասին դեռ պետք է հրապարակային ասեն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Շարունակեմ հարցս, վերջերս մեր թոշակառու դիվանագետների կողմից հրապարակված նոր հոգևոր Հայաստանի հայեցակարգում մի կետ կար, որ ռազմավարական դաշնակիցների հետ հարաբերությունները պետք է վերականգնել, և այդ ամբողջ խոսույթն այս տարիների ընթացքում անընդհատ, պարբերաբար թե՛ վերջին պատերազմների, թե՛ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ, մեղավորը միշտ մեր իշխանությունն է եղել նաև ռազմավարական դաշնակցի հետ հարաբերությունների փչացման գործում: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս հարցում: Արդյո՞ք մենք որևիցե բան սխալ ենք արել մեր դաշնակիցների հետ հարաբերություններում, և արդյո՞ք հնարավոր է ինչ-որ բան փոխել, թե՞ շահերն այժմ չեն համընկնում:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտեք, էդ հարցն ունի շատ պարզ պատասխան: Եթե էդպես է, թող, ուրեմն, ասենք թոշակառու դիվանագետները… Ես չգիտեմ, էնտեղ տարբեր շերտեր կան, թող էդ մարդիկ բացատրեն, թե ինչպես է եղել, որ 2012-2013 թվականներին մեր ռազմավարական դաշնակիցը 3 մլրդ դոլարի զենքի գործարք է կնքել Ադրբեջանի հետ. թող բացատրեն: Իրենք տենց շատ ուժեղ դիվանագետներ են, որոնք պահում էին Հայաստանի դիրքը: Ո՞նց է պատահել: Շատ լավ, թող էդ դիվանագետները, որոնք կարդացել են 2020, ներողություն, 2018, է, ներողություն, 2016 թվականի հունվարին Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի նախարարի և Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարի խոսակցության արձանագրությունը, թող բացատրեն, թե դա ոնց է տեղի է ունեցել։ Ընդ որում՝ ուզում եմ հիշեցնել, որ նախարարները, ըստ հավաստի լուրերի՝ իրար հետ ունեին ընկերական, ջերմ հարաբերություններ, բայց էդ երկխոսությունն աղետ է Հայաստանի Հանրապետության… (Խոսակցություն դահլիճում:) 2016 թվականի հունվարին: 2016 թվականի հունվարին, էդ, որ Սերժ Սարգսյանն ասում էր՝ աղետ է, էդ աղետն արդեն պատահել էլ 2016 թվականի հունվարին: Թող բացատրեն, թե էդ ոնց է եղել, որ 2016 թվականի օգոստոսին ռուսական նախաձեռնությամբ ներկայացվել է Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման փաթեթ, որով, ըստ էության, 2 քայլով, իհարկե, բայց զրոյացվել են Լեռնային Ղարաբաղի՝ Ադրբեջանի կազմից դուրս որևէ կարգավիճակ ունենալու բոլոր տեսական և գործնական հնարավորությունները։ Չնայած, որ պիտի ասեմ, բազմիցս ասել եմ՝ էդտեղ գործնական հնարավորությունները վաղուց զրոյացված են եղել: Ուրիշ բան, որ մեր դիվանագետներին դրա մասին չեն ասել, որ նրանց տրամադրությունը չընկնի, իսկ մեր թոշակառու դիվանագետները, հազար ներողություն, չէի ուզենա էս ասել, բայց տեքստ կարդալ էնքան չեն իմացել, որ կարդան և հասկանան, թե ինչ է էնտեղ գրված: Երկու տարբերակ կա. եթե իրենք կարդացել են ու հասկացել են և հիմա տենց խոսում են, դա իրենց մասին լավ չի խոսում, եթե կարդացել են ու չեն հասկացել, դա իրենց մասին էլի լավ չի խոսում։ (Խոսակցություն դահլիճում:) Սրանում է հարցը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Թագուհի Ղազարյան, համեցեք:

 Թ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Կառավարության հարգարժան անդամներ, մեծարգո պարոն վարչապետ, դարձյալ հարցս ձեզ եմ ուղղելու։ Եվ ուզում եմ, որ խոսենք չակնկալիքների մասին: Այնուամենայնիվ, որոշ ակնկալիքներ նշմարվում են: Հիմա, այն, ինչ ես կասեմ, գուցե աբսուրդ հնչի, բայց ուզում եմ, որ դրան արձագանքեք, պարոն վարչապետ: Հայ առաքելական եկեղեցին Հայաստանի Հանրապետությունից պահանջում է 5 գյուղ։ Հայ առաքելական եկեղեցու ներկայացուցիչներից մեկը պնդում է, մեջբերեմ, էլի. «Էդ հողատարածքները, գիտե՞ք՝ քանի գյուղ է եղել, որ եկեղեցու սեփականությունն է եղել՝ Վաղարշապատ, Օշական, Մուղնի, Մաստարա, Եղվարդ, այս 5 գյուղերն իրենց ամբողջ տարածքներով, էն ժամանակ Եղվարդն ու Վաղարշապատը դեռ գյուղ էին, իրենց ամբողջ հողատարածքները պատկանել են Եկեղեցուն, հատուցեք, - և ապա հավելում է, - վերադարձրեք ամեն ինչ, ինչ բռնագրավել եք Եկեղեցուց, հատուցեք էն վնասը, որ հասցրել եք, դրանից հետո սկսեք հարկել»։

Սա, թերևս, հարկելու մասին խոսակցություններին է վերաբերում։ Այո, իմ գործընկերները հուշում են նաև որոշ կառույցների մասին, որոնք պահանջում են։ Ես ուզում եմ, որ որպես Հայաստանի Հանրապետության օրինական ներկայացուցիչ, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ, ինչու ոչ, եթե կցանկանաք, նաև որպես Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ, արձագանքեք այն հարցին, որ Հայ առաքելական եկեղեցին Հայաստանի Հանրապետությունից պահանջում է 5 գյուղ վերադարձնել:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Եվ Մատենադարանը։

 Թ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Մատենադարանն էլ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Դահլիճում լռություն:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտեք, երբ խոսում էիք, ես հիշեցի, որ Հայ Առաքելական Եկեղեցին այլ երկրներում էլ նման հարցեր բարձրացնում է, և մտածեցի, որ Հայաստանի Հանրապետության և այլ երկրների նկատմամբ վերաբերմունքը, ըստ էության, գալիս և նույնանում է, հասկանո՞ւմ եք: Ես հիշում եմ, որ Առաքելական Եկեղեցին Թուրքիայի դեմ էդպիսի հայցապահանջներ ներկայացնում էր և ներկայացրել էր, և ամենևին չեմ զարմանա, եթե էդ նույն տրամաբանությամբ առաջնորդվի նաև Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ: Եվ սա ինքնին բավականին խոսուն փաստ է։ Ընդ որում՝ ես ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել մի հանգամանքի վրա, որ ժամանակին ես առաջարկել եմ, որ Կառավարությունը և Հայ առաքելական եկեղեցին համատեղ մի նախագիծ անեն, որովհետև էսօր հարյուրավոր պատմամշակութային հուշարձաններ, ուղղակի, փլուզվում են։ Եվ ես առաջարկել եմ, որ մենք համատեղ իրականացնենք էդ հուշարձանների պահպանման, վերականգնման աշխատանքներ, բայց, չգիտես ինչու, այդ թեման հետաքրքիր չի եղել Հայ առաքելական եկեղեցու համար, որովհետև, ենթադրում եմ՝ դրա համար կա մի ֆունդամենտալ պատճառ, որովհետև ուրիշ պատճառ չեմ տեսնում, որ ինչպես Կառավարության կողմից արված ներդրումները, էնպես էլ Հայ առաքելական եկեղեցու կողմից արված ներդրումները պետք է լինեին թափանցիկ և հաշվետվողական, իսկ դա գործնականում միշտ չէ, որ հնարավոր է լինում։ Ինչ վերաբերում է ձեր կոնկրետ արտահայտություններին, գիտե՞ք, ես նույնիսկ լուրջ չեմ համարում դա մեկնաբանելը։ Դա խոսում է մարդկանց մտքերի ընթացքի մասին, էլի եմ ասում, բայց դա չի խոսում իրողությունների մասին: Ես ձեզ ավելին ասեմ, ընդհակառակը, Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը վերջերս մի տարօրինակ փաստ հայտնաբերեց, որ 7-րդ դարի եկեղեցին մեր Հայ առաքելական եկեղեցու ուղղորդմամբ և խնդրանքով համայնքներից մեկը ճանաչել է ապօրինի կառույց և որպես ապօրինի կառույց փոխանցել է թեմերից մեկին որպես իր սեփականություն: Պատկերացո՞ւմ եք՝ 7-րդ դարի պատմամշակութային հուշարձանը ճանաչել են ապօրինի կառույց, որ փոխանցեն Եկեղեցուն, բայց հիմա մենք դատական հայց ենք ներկայացրել, որպեսզի պետությանը և ժողովրդին պատկանող պատմամշակութային արժեքը վերադարձնենք պետությանը և ժողովրդին:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Թ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալություն մեկնաբանության համար, պարոն վարչապետ: Այնուամենայնիվ, ուզում էի հրավիրել քաղաքացիների ուշադրությունը, որ էս պայքարն էնքան էլ չակնկալիքներ չեն, որոշ ակնկալիքներ ի հայտ են գալիս, մանավանդ, երբ հարկային դաշտից ենք խոսում:

Պարոն վարչապետ, ես կուզենայի, որ նաև մեկնաբանեիք մեկ այլ հարց Հայաստանի իրական չափերի վերաբերյալ: Ես նկատել եմ, որ վերջին շրջանում մեր ընդդիմադիր դաշտում կոնսոլիդացիա կա, և էդ կոնսոլիդացիան ոչ թե այն բանի վերաբերյալ է, թե արդյոք արևմտամետներ են, ռուսամետներ, թուրքամետներ, հակառուսներ, հակաարևմտամետներ, այսինքն՝ բոլորն էնտեղ կան, և միակ հարցը, որի շուրջ համաձայնություն կա, այն է, որ Հայաստանի Հանրապետությունն այն չէ, որը մենք պնդում ենք: Ընդ որում, դրանք հակադարձող տարբեր չափեր են. մեկը 100,000 կմ² է ասում, մեկը՝ 42,000, մյուսը՝ 300,000: Միակ կոնսենսուսն էն է, որ էս չէ Հայաստանը: Ես կուզենայի, որ նաև էդ բացառիկ համախմբման մասին մեկնաբանեք, եթե կարիքը կգտնեք:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Գիտեք, շատ են հիմա ասում, մեզ մեղադրում են հայրենիքը, չգիտեմ, զիջելու, տալու, չգիտեմ, մաս-մաս տալու մեջ։ Ես ուզում եմ ասել՝ հայրենիք-պետությունը տալիս են նրանք, ովքեր առարկայական, կոնկրետ պետությունն աննյութականացնում են և այն լուծում Երկիր մոլորակի վրա, որ հնարավոր չլինի դրա տեղը ցույց տալ: Եվ այո, իրականում էլի եմ ասում՝ գիտեք, շատ կարևոր է մի բան արձանագրել, որ էն, ինչ նրանք ասում են էսօր, մեզ անծանոթ թեմա չէ: Հիմա ես երեխաներին որ ասում եմ, մեզանից շատերն էդ նույն դասագրքերով սովորել են, չէ՞: Էդ նույն ընկալումը, էդ նույն մտածողությունը, էդ նույն պատկերն ունեցել ենք: Այսինքն՝ դա մեզ համար օտար թեմա չէ։ Ես ինքս էս ամբիոնից ասացի, որ պատմական Հայաստանի և իրական Հայաստանի միջև սահմանազատումը շատ ցավոտ թեմա է անձամբ ինձ և շատերիս համար, եթե ոչ բոլորիս համար, բայց էստեղ խնդիրը հետևյալն է. էս ճանապարհը, որը մենք անցնում ենք, մեզ բերել է դեպի կոնկրետ նյութական, կոնկրետ սահմաններով, կոնկրետ տարածքով պետություն։ Եվ սա պարտություն չէ, սա մեծ հաղթանակ է: Սա հաղթանակ է, առաջին հերթին՝ մեր գիտակցության հաղթանակը մեր ընկալումների նկատմամբ, մեր գիտակցության հաղթանակը մեր զգացումների նկատմամբ, մեր գիտակցության հաղթանակն ապագայի նկատմամբ, մեր ունեցած պարտքի վերաբերյալ մեր արմատացած ընկալումների նկատմամբ։ Եվ շատ կարևոր իրադարձություն է տեղի ունենում։ Ես ուզում եմ, որ մենք բոլորս գնահատենք: Հիմա Հայաստանի Հանրապետությունում շատ կարևոր պրոցես է տեղի ունենում: Տեղի է ունենում պետական գաղափարախոսության ձևավորում, տեղի է ունենում մի գաղափարախոսության ձևավորում, որի առանցքում պետությունն է, պետականությունը, ինքնիշխանությունը, անկախությունը։ Եվ սա պատմական ձեռքբերում է Հայաստանի Հանրապետության համար և Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների համար, որովհետև, էլի եմ ասում՝ էս օրերին դրվում է անկյունաքար: Էս օրերին էն ճանապարհը, որը կառուցվում է Կիրանցում, ուղղակի, ճանապարհ չէ Սարիգյուղից դեպի Կիրանց: Էդ ճանապարհ է պատմական Հայաստանից դեպի իրական Հայաստան, և 2 ամսում էդ ճանապարհը պատրաստ կլինի։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Լիլիթ Ստեփանյան:

 Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեծարգո վարչապետ, Կառավարության հարգելի անդամներ, անուղղակի անդրադարձ եղավ 44-օրյա պատերազմին: Ես կխոսեմ ոչ թե պատերազմից, այլ պատերազմի հետևանքով առաջացած խնդիրների մասին: Հարցս ուղղում եմ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար պարոն Մկրտչյանին։

Պարոն Մկրտչյան, պատերազմի հետևանքով մեր առջև ծառացել են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք մի կողմից՝ հրատապ լուծում են պահանջում, մյուս կողմից՝ որոշակի առումով ստուգարք են, որը պետք է պատվով հանձնի Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, քանի որ խոսքը բռնի տեղահանված 120,000 մարդու մասին է, նրանց կյանքի մասին է և նրանց կյանքի որակի բարելավման մասին է:

Սոցիալական աջակցության ծրագրերի մասին բազմիցս ենք խոսել: Կարծում եմ՝ կարիք չկա՝ դրանց ևս մեկ անգամ անդրադառնալու, սակայն կխնդրեմ, որ ներկայացնեք բնակարանային ապահովման ծրագրի որոշ մանրամասներ։ Ես գիտեմ, որ վերջին քննարկումների ժամանակ մենք խոսում էինք, քննարկվում էր գոտիավորման մասին, յուրաքանչյուր անձին տրվող գումարների մասին: Կխնդրեմ ներկայացնել, թե ինչ փուլերով ենք նախատեսում իրականացնել այս աննախադեպ մեծ ծրագիրը, և ինչ առաջնահերթություններ կան դրանց հիմքում:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Նարեկ Մկրտչյանը:

 Ն.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, տիկին Ստեփանյան: Նախ՝ ասեմ, որ դեռևս 2021 թվականից սկսած Կառավարությունը շուրջ 3 տասնյակ տարբեր ծրագրեր տարբեր գերատեսչությունների միջոցով իրականացրել է Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված անձանց ամենատարբեր սոցիալական խնդիրներին անդրադառնալու համար ամենատարբեր ծրագրերի միջոցով: Եվ ավելի մեծ և համապարփակ ծրագիր, ինչպես դուք ներկայացրիք, Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներին բնակարանով ապահովելու աջակցության ծրագիրն է, որ այս ամիսների ընթացքում բավականին ակտիվ և ներառական քննարկումների փուլով ընթացել է փոխվարչապետ պարոն Տիգրան Խաչատրյանի գլխավորությամբ գործող միջգերատեսչական խմբի կողմից, տարբեր նախարարություններ, տարբեր գերատեսչություններ: Եվ արդյունքում մենք Կառավարության նախորդ նիստի ժամանակ հնարավորություն ունեցանք՝ արդեն խոսելու այդ ծրագրի մասին: Մեր աջակցությունը պետք է լինի 3 ուղղություններով: Էդ 3 ուղղությունները հետևյալն են. նախ՝ հնարավորություն բնակարանի կամ անհատական բնակելի տան ձեռքբերման հավաստագրի տրամադրման միջոցով, անհատական բնակելի տան կառուցման, ինչպես նաև արդեն իսկ գործող հիփոթեքային վարկի մարման աջակցություն։

Մենք ասացինք, որ պետք է տարբերակված մոտեցում ցուցաբերենք: Տրամադրելու ենք 5 մլն դրամ, եթե ձեռք կբերի կամ կկառուցի տուն, բնակարան 242 քաղաքային և գյուղական բնակավայրերից որևիցե մեկում, 4 մլն դրամ՝ 148 համանման քաղաքային և գյուղական բնակավայրերից որևէ մեկում և 3 մլն դրամ բոլոր բնակավայրերում, բացի Երևանի առաջին և երկրորդ գոտիները և 2 մլն դրամ այն դեպքում, երբ հիփոթեք ունենան արդեն իսկ, կրկին բացի Երևանի առաջին և երկրորդ գոտիները: Իսկ ինչպե՞ս է … (Խոսակցություն դահլիճում:) Յուրաքանչյուր ընտանիքի, այո, անդամի հաշվով: Եվ այս ցանկերն ինչպե՞ս են կազմվել. տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության, մարզպետարանների հետ աշխատանքի արդյունքում: Գիտեք, որ Կառավարությունը տարբեր համայնքներում դպրոցների, մանկապարտեզների, ամբուլատորիաների կառուցման ամենատարբեր ծրագրեր է իրականացնում: Եվ այս առումով սրանք խթանիչներ են՝ որոշակի խթանիչներով ուղղորդելու համար տվյալ տարածքները, որոնք բավականին մեծ թիվ են կազմում:

Օգտվելով առիթից, քանի որ մենք նաև խնդիր ունենք, որ մեր ծրագրերն ավելի լայն իրազեկում ունենան, կարող եմ մի քանի կետերով ներկայացնել պայմանները։ Նախ՝ ձեռք բերվող տան, բնակարանի մակերեսը չպետք է պակաս լինի 12 մ²-ից ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամի հաշվով, չպետք է արժեքը գերազանցի 55 մլն դրամը. ընտանիքի բոլոր անդամները պետք է դառնան ձեռք բերվող կամ կառուցվող գույքի սեփականատեր: Ծրագրի ֆինանսավորումը գործընկեր բանկերի միջոցով է լինելու, իսկ ընթացքում աջակցության գումարը և դրա տոկոսագումարները վճարվելու են Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության բյուջեից։ Նաև ասեմ, որ կարևոր պայման է յուրաքանչյուր անդամի քաղաքացի լինելը: Եվ մենք ասել ենք, որ պետք է արդեն … Նաև մեր անձնագրային ծառայությունների հնարավորություններն ենք մեծացրել, որպեսզի կարողանան հնարավորինս օպերատիվ և արագ, արդյունավետ ընդունել այդ դիմումները: Եթե արձագանքեք, մյուս դետալների մասին էլ կներկայացնեմ:

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Արձագանք:

  Լ.ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ շատ, պարոն Մկրտչյան: Եթե ավելացնելու բան ունեք, խնդրում եմ ավելացրեք և պատասխանեք հետևյալ հարցին. կան նաև տեղահանվածներ, որոնց ընտանիքը, այսպես ասած, բաղկացած է 1 կամ 2 անձից, և նույնիսկ 5 մլն-ի դեպքում հնարավոր է, որ նրանք չկարողանան բնակարան ձեռք բերել։ Էս դեպքում ի՞նչ ենք առաջարկելու:

 Ն.ՄԿՐՏՉՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Էդ մասով էլ լուծումն ունենք տված, ասել ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված մեր այն բոլոր հայրենակիցները, որոնք չեն կարողանա, ընտանիքը բաղկացած կլինի 1 կամ 2 անձից կամ որոշակի խոցելի խմբում կլինեն, մենք նրանց հնարավորություն կտանք՝ օգտվելու սոցիալական բնակարանի ծառայությունից: Այսինքն՝ մենք արդեն նույնականացրել ենք տարբեր մարզերում տարբեր շենք-շինություններ, որոնք արդեն արագ նախագիծ, նախահաշվարկ, վերակառուցում, վերանորոգում կիրականացնենք և դրա հնարավորությունն էլ: Բնականաբար, կունենանք դեպքի մանրամասն ուսումնասիրություն կարիքի գնահատումից հետո:

Ես ասեմ, որ այս ընթացքում մենք նախ՝ իրազեկման ակտիվ արշավանք պետք է իրականացնենք, բացի այդ, պետք է քաղաքացիության դիմումներն սկսենք ակտիվ ընդունել, և մարդկանց այն խումբը, որ կգա, կասի՝ այ, սա իմ ընտանիքն է, պետք է ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամ լինի քաղաքացի։ Իսկ դրան զուգահեռ՝ մենք հիմա մշակում ենք թվային լուծումը, թվային հարթակը, որ բոլոր տեսակի դիմումները մուտք արվեն թվային հարթակի միջոցով, ընդունվեն դիմումները և ծանուցվեն համապատասխան որոշման մասին: Մենք առիթ կունենանք՝ հանրային տարբեր իրազեկման գործիքներով մեր հայրենակիցների հետ էլի խոսելու այս ծրագրի մասին։

 Ռ.ՌՈՒԲԻՆՅԱՆ

-Ռուստամ Բաքոյան:

 Ռ.ԲԱՔՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեծարգո պարոն վարչապետ, Կառավարության հարգելի գործընկերներ, ամեն շաբաթ մարզային այցերի ընթացքում հավաքագրում ենք խնդիրներ և առանձնացնում ենք առաջնահերթություն ունեցող հարցեր, որոնց թվում է նաև պետական ծրագրի շրջանակներում 500 մանկապարտեզների վերակառուցման, կառուցման, վերանորոգման հարցը։ Մասնավորապես, ուզում եմ անդրադառնալ Վեդի համայնքում նախատեսվող 4 մանկապարտեզների կառուցման և 4 մանկապարտեզների վերակառուցման հարցին: Էստեղ խնդիր է առաջացել և՛ 4 վերակառուցվող, և՛ 4 կառուցվող մանկապարտեզների հարցով: Երբ Քաղաքաշինության կոմիտեն ստանդարտներ է սահմանում, այդ ստանդարտները սահմանելուց հետո շինարարության պրոցեսը պետք է սկսվի, նոր մոտեցումներ, նոր պահանջներ է ներկայացնում, և դրա արդյունքում մինչև այսօր դրանց մեծ մասի՝ 8-ից 5-ի շինարարությունը դեռ սկսված չէ, և Կառավարության խոստացած մինչև 2026 թվականի ծրագրով, որ 500 մանկապարտեզ պետք է կառուցվի, եթե այս սկզբունքով գնանք, և այս խնդիրներն անընդհատ խոչընդոտ հանդիսանան, ապա մենք դժվար թե կարողանանք հասցնել: Կուզենամ նաև իմանալ, թե հստակ ի՞նչ դիրքորոշում ունեք Վեդի համայնքի մանկապարտեզների նշածս խնդրի մասով, և ի՞նչ մոտեցումներ են ապագայում սպասվում, որպեսզի մենք կարողանանք այս խնդիրները լուծել։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար: Նման խնդիր կա ոչ միայն Վեդիում, իսկ խնդիրը կայանում է հետևյալում. կան մանկապարտեզների շենքեր, որոնք պետք է հիմնանորոգել: Հիմնանորոգման դեպքում, իհարկե, բավական մեծ ծավալի աշխատանք պետք է արվի թե՛ շինարարական ծավալի առումով, թե՛ ֆինանսական միջոցների հատկացման առումով, և Քաղաքաշինության կոմիտեն նման դեպքերում անցկացնում է համալիր փորձաքննություն: Հիմնական դժվարություններն էդտեղ են կայանում, որ այդ պրոցեսը որոշակի ժամանակ է ենթադրում, բայց մյուս կողմից էլ գործընկերները ներկայացնում են, թե չեն կարող նման հիմնանորոգում իրականացնել առանց համալիր փորձաքննության, շենքի սեյսմիկ զինվածության աստիճանն իմանալու, ուստի՝ փորձում ենք իրար հետ համագործակցելով, ընդունելով քաղաքաշինության դիտողությունները, որ նման համալիր փորձաքննության կարիք կա, ուղղակի, խնդրել գործընկերներին, որ այդ փորձաքննությունները համեմատաբար արագ անցկացնեն: Ինչքան ես հիշում եմ, մի մասն արդեն էդ փուլն անցել է և հիմա ընթացքի մեջ է: Մենք վերջերս նաև պարոն Խաչատրյանի գլխավորությամբ սուբվենցիոն ծրագրերի քննարկման միջգերատեսչական հանձնաժողովում դրանց մի մասը քննարկել ենք: Այսինքն՝ հերթով Քաղաքաշինության կոմիտեն փորձաքննություններն իրականացնում է, հանձնում է համայնքներին, համայնքները ներկայացնում են մեզ, մենք էլ հաստատում ենք և կգնանք առաջ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Ռ.ԲԱՔՈՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն նախարար: Տեսեք, երբ համալիր փորձաքննություն է անցնում և արդեն սկսելու հնարավորություն կա, Քաղաքաշինության կոմիտեն նոր չափորոշիչ կամ նոր պահանջ է ներկայացնում: Էս դեպքում միասնական մոտեցում չկա՞, եթե Քաղաքաշինության կոմիտեն գնում, արձանագրում է, կամ համապատասխան մարմինը գնում, արձանագրում է, որ կա այս խնդիրը, ապա այդ խնդիրն ամբողջությամբ իրենց տիրույթում է գտնվում: Երկու վարչություններից մեկը մի պահանջ է ներկայացնում և ասում է՝ էս պահանջին համապատասխան կարող եք սկսել շինարարությունը, գալիս է մյուս վարչությունը, ասում է՝ մենք դիտարկում ունենք, էստեղ էս պահանջն էլ պետք է ավելացնել: Էս դեպքում մենք ինչո՞ւ ենք էս բյուրոկրատական քաշքշուկի մեջ ընկնում, եթե միասնական մոտեցում ցուցաբերվի, վերջնական հստակ մոտեցում լինի, և դրա արդյունքում շինարարությունը տեղի ունենա, և էդ պրոցեսներն սկսվեն։ Շնորհակալ եմ։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Էդ դեպքերին էլ ենք ծանոթ, երբ երկու վարչությունների միջև կարծիքների տարբերություն է եղել, բայց, այնուամենայնիվ, նույն գերատեսչությունն է, և վերջնարդյունքում պետք է գերատեսչությունից գրությամբ միատեսակ կարծիք պատասխանվի: Խնդրին տեղյակ ենք: Նշում եմ՝ սա միայն Վեդիին չի վերաբերում, էլի ունենք նման խնդիր, բայց, կարծես, էդ հիմնական ծանր փուլը, որ բավական կուտակվել էր, անցել ենք և հիմա հերթով արդեն դրական պատասխաններ ստանում ենք։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Դահլիճում լռություն, հարգելի գործընկերներ: Հաջորդ հարցը՝ Սերգեյ Բագրատյան, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցս ուղղում եմ շրջակա միջավայրի նախարարին: Հարգելի պարոն նախարար, Սևանա լիճը մեր կենսապահովման կարևորագույն բաղադրիչ է, և Սևանի նկատմամբ հոգատարությունը բոլորիս խնդիրն է: Այս տարվա ապրիլի 21-ի դրությամբ Սևանա լճի մակարդակը ծովի մակերևույթից կազմում էր 1,900մ 30սմ՝ 6 սմ-ով պակաս՝ համեմատած նախորդ տարվա նույն օրվա նկատմամբ: Նույն ժամանակում հունվարի 1-ից շուրջ 49 մլն մ³ Արփա-Սևան թունելով ջուր է տեղափոխվել Սևանա լիճ, և դրա արդյունքում 13 սմ-ից կրճատվել է մինչև 6 սմ: Քանի որ մայիս ամիսը շատ ջրառատ էր, խնդրում եմ ասեք, թե ի՞նչ վիճակ է այս պահին, ի՞նչ միջոցառումներ ենք ձեռնարկում, որ, առնվազն, անցած տարվա մակարդակը գերազանցենք, նաև, քանի որ արդեն ոռոգման սեզոնն է սկսվում, դրա հետ կապված՝ ի՞նչ խնդիրներ կարող ենք ունենալ: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցին կպատասխանի շրջակա միջավայրի նախարար Հակոբ Սիմիդյանը: Համեցեք, պարոն Սիմիդյան:

 Հ.ՍԻՄԻԴՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար, պարոն Բագրատյան: Ես վերջին թվերն ասեմ: Ուրեմն, երեկվա դրությամբ՝ մայիսի 22-ի դրությամբ, Սևանի մակարդակը նախորդ տարվա նույն օրվա դրությամբ ավելի է 5 սմ-ով: Եվ սկսած մայիսի 13-ից մենք արդեն էս դրական ցիկլի մեջ ենք, այսինքն՝ 2023 թվականի համեմատ մեր Սևանի մակարդակն սկսել է դրական աճ ունենալ: Արփա-Սևանով շուրջ 99 մլն մ³ ջուր ենք ունեցել, ներողություն, սխալ ասացի, 269 մլն մ³, ներողություն, 629 մլն մ³ ենք ունեցել: Լավ, էստեղ թվերը մի քիչ տարբեր են: Մենք 5 սմ ավելի ենք նախորդ տարվանից: Հաջորդ լավ լուրն էն է, որ ոռոգման համար մինչ այս պահը մենք Սևանից ջուր բաց չենք թողել: Նախորդ տարի մայիսի 14-ից ենք սկսել ոռոգման նպատակով ջուր բաց թողել, և, ըստ էության, տարին բարենպաստ է Սևանի համար, ջրային պաշարների համար, նաև 5 խոշոր ջրամբարներում մենք էս տարի արդեն 269 մլն մ³ հավելյալ ջուր ունենք կուտակած նախորդ տարվա համեմատ: (Խոսակցություն դահլիճում:) Ավելի, այո: Եվ հույս ունենք, որ էս դինամիկան էս տարի մեզ լավ ջրային պաշարներ կտա, և մենք արդյունավետ կառավարման արդյունքում պաշարները կկուտակենք նաև հաջորդ տարվա համար։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն նախարար, խիստ կարևոր է, որ մենք օրենքով ոռոգման համար նախատեսված 170 մլն մ³-ը կարողանանք խնայել, այդ չափով գոնե բաց չթողել: Եթե էդ խնդիրը մենք լուծենք, կարող ենք նաև ձեր ասածի պես լավ լուր փոխանցել մեր գյուղացիներին, որ ոռոգման խնդիր չենք ունենալու, և Սևանը պահելու է առնվազն անցած տարվա մակարդակը։

 Հ.ՍԻՄԻԴՅԱՆ

-Պարոն Բագրատյան, արդեն ասացի, որ ոռոգման նպատակով նախորդ տարի մենք արդեն սկսել էինք ջուր տրամադրել, և էս իրավիճակը թույլ է տալիս կանխատեսել, որ մենք տարին 170 մլն մ³ օրենքով սահմանված քանակը չենք գերազանցի հուլիս-օգոստոսին: Մենք սպասում ենք տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունից նախագիծ՝ ոռոգման սեզոնի վերաբերյալ Սևանից ջրառ իրականացնելու։ Ըստ այդմ՝ արդեն հաշվարկները կներկայացնենք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Լուսինե Բադալյան, համեցեք:

 Լ.ԲԱԴԱԼՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մեծարգո վարչապետ, հարգելի Կառավարություն, քանի որ հարցս շատ կարճ է, և չակնկալիքների պայքարն էստեղ շատ երկար դիտարկվեց, ես ուզում եմ մի փոքր նախաբանով սկսել, հետո անդրադառնալ հարցին և ուզում եմ այլընտրանքային մոտեցում ցուցաբերել չակնկալիքների պայքարին: Ես էնտեղ տեսնում եմ օգնության հուսահատ աղաղակ, ճիչ, որովհետև չկա պայքար և շարժում, որն ակնկալիք չունենա։ Եվ երբ հենց ամենասկզբից հայտարարվում է չակնկալիքների պայքար, օրինակ՝ երբ մի քանի ժամ հետո վարչապետի հրաժարական են պահանջում, ինձ շատ հետաքրքրում է, էդ պահին մտածում էի, թե հիմա իրենք ակնկալո՞ւմ էին հրաժարական, թե՞ չակնկալում էին, ոչ թե չէին ակնկալում, խնդրում եմ հայերենի իմացությունը կասկածի տակ չդնել: Եվ հաշվի առնելով, սրա հետ համադրելով այն փաստերը, որ Կառավարության շենքը շրջափակվում է ոչ աշխատանքային օրերին, Ազգային ժողով իրենք գալիս են աշխատանքային ժամերից հետո, միգուցե մենք էստեղ տեսնենք փրկության խնդրանք, օգնության ճիչ, այսինքն՝ մենք ստիպված ենք էս ամենն անել՝ բնավ չթերագնահատելով մնացած դերակատարներին, որոնք և՛ իշխանազավթման, և՛ պետության կորստին տանող քայլեր են, դրանց մասին չեմ խոսում, բայց էստեղ ես օգնության ինչ-որ խնդրանք եմ տեսնում, բայց դրան մենք կանդրադառնանք հետո, երբ շատ կարևոր մարտահրավերներ ունենք՝ երկրի առջև ծառացած, որոնց պիտի անդրադառնանք, ու էն երկիրը, որը մենք ենք երազում կառուցել, էդ երկրում իրենք էլ են շարունակելու ապրել և իրենք էլ են շարունակելու էդ բարիքներից օգտվել։ Ես վստահ եմ, որ մեզ հաջողվելու է կերտել հրաշալի երկիր, իրենք էլ շարունակելու են մնալ էդ երկրի քաղաքացիները, ու էդ օգնության կոչը ես համարում եմ ընդունված: Սա թողնենք մի կողմ, իսկ հիմա՝ հարցը, որը հետաքրքրում է Հայաստանի Հանրապետության ադեկվատ, ողջամիտ, այս պայքարից դուրս մնացած բոլոր քաղաքացիներին. սահմանազատման գործընթացն արդյո՞ք շարունակվելու է, որքա՞ն է հավանականությունը, որ այն ընթանալու է և շարունակվելու է Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի հետ սահմանի ողջ երկայնքով, թե՞ ինչ-ինչ հանգամանքների և պատճառների արդյունքում այն սահմանափակվելու է միայն Տավուշի մարզով: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը: Համեցեք, պարոն վարչապետ:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ հարցի համար, տիկին Բադալյան։ Ես ասացի, որ իրականում հայեցակարգային բանավեճ է տեղի ունենում և այդ ձևակերպումը պատահական չօգտագործեցի, որովհետև հայեցակարգային բանավեճ կարող է տեղի ունենալ քաղաքական համախոհների միջև, նույն ընտանիքի անդամների միջև, նույն հանրության տարբեր ներկայացուցիչների միջև: Եվ երբ մենք ասում ենք՝ հայեցակարգային պայքար, նաև էդ երանգը նկատի ունենք, որ մենք համարում ենք սա խոսակցություն մեր և մեր միջև: Սա շատ կարևոր արձանագրում է, որովհետև, առավել ևս, ասացի, որ էսօր ընդդիմադիր հարթակներից հնչող շատ ձևակերպումներ մենք ինքներս ենք ժամանակին օգտագործել շատ ավելի բարձր, շատ ավելի կոշտ, շատ ավելի հավատալով դրան: Եվ էստեղ մի էական հարց կա. մենք, իսկապես. հավատացել ենք, կամ, առնվազն, մեզանից շատերը հավատացել են դրան, բայց նաև շատ կարևոր է, ես մի անգամ ասացի, երբ մեզ մեղադրում են, ասում են՝ այ, դուք էս եք ասել, էս եք ասել, հիմա էս եք ասում, ես շատ կարևոր խոսակցություն եմ համարում և՛ էդ քննադատությունը, և՛ էդ քննադատությանը պատասխանելը: Եվ առիթ ունեցել եմ՝ ասելու, որ երբ դու գնում ես մի ճանապարհով և էդ ճանապարհին խորապես հավատացած լինելով, բայց ճանապարհին տեսնում ես նշաններ և սկսում ես կարդալ էդ ճանապարհը և սկսում ես հասկանալ, որ գնում ես սխալ ճանապարհով, առաջնորդությունը հենց էդտեղ է, որ դու առաջնորդում ես քո հանրությանը՝ հասկանալու էն իրողությունները: Տեսեք, էս ինչ ասացի, չէ՞, ի՞նչ իրողություններ: Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության առաջին դեմքը գնում է Ադրբեջան, ասում է՝ ես հիշում եմ, որ մենք իրար հետ պատերազմը նախապատրաստում էինք և մենք իրար հետ հաղթեցինք: Հասկանո՞ւմ եք: Ես էլ ասացի՝ էստեղս հասավ, մինչև հասա նրան, որ դա հրապարակային հնչի, որովհետև ես դա չէի կարող ասել: Սիրելի հայրենակիցներ, հարգելի գործընկերներ, ես դա ո՛չ 2018 թվին կարող էի ասել, ո՛չ 2019, ո՛չ 2020, ո՛չ 2021, ո՛չ 2022, ո՛չ էլ 2023 թվին և էս չէի կարող ասել, եթե այ էդ նախադասությունը չհնչեր: Սրանում է ամբողջ խնդիրը: Մեր շատ որոշումներ, որ մենք կայացրել ենք, հենց էդտեղից են բխել, որ էդ նախադասությունները մենք կարդացել ենք նույնիսկ էն ժամանակ, երբ դրանք չեն բարձրաձայնվել, և կարդացել ենք փաստաթղթեր՝ հասկանալով, թե ինչի համար է էս ամեն ինչը: Եվ Հայաստանի պետությունն ու պետականությունը եղել է մեր նպատակը, և սա է ամբողջը: Եվ ես ձեզ ավելին ասեմ, ինչո՞ւ ենք մենք մինչև հիմա իշխանություն Հայաստանի Հանրապետությունում. մի պարզ պատճառով. որովհետև մեզ հետ էդ նույն ճանապարհը, ընկալման էդ նույն ճանապարհն անցնում է նաև մեր ժողովուրդը՝ մեր մատուցմամբ: Այո, մեզ քննադատում են, մեզ հայհոյում են, մեզ մեղադրում են, մենք էլ ոչ մի մեղադրանքից չենք փախչում։ Ես 2021 թվականի ընտրություններից առաջ էս ամբիոնին և հանրապետության տարբեր գյուղերում, քաղաքներում կանգնել, ասել եմ՝ եթե ժողովուրդը որոշի ինձ գնդակահարել, ես հնազանդ կանգնելու եմ գնդակահարության պատի տակ: Բայց էդ ճշմարտության փնտրտուքն է, որ մեզ իրար հետ բերել է էստեղ, որովհետև հասկացել ենք, որ, կներեք արտահայտությանս, մեզ հետ լավ չեն վարվում էն առումով, նույնիսկ կասկածի տակ է դրվում մեր ինտելեկտուալ կարողությունը՝ հասկանալու, թե ինչ է կատարվում մեզ հետ: Էդ է տեղի ունենում: Մենք դա ենք հաղթահարում: Մենք մենակ չենք հաղթահարում դա: Մենք ժողովրդի հետ ենք հաղթահարում: Ավելի ճիշտ, մենք նախ՝ ինքներս էս շուտ ենք հասկացել, բայց էն, ինչ ես ասում եմ հիմա, եթե ասեի 4 տարի առաջ, տեսականորեն կարող էի ասել, բայց գործնականում դա հնարավոր չէր բազմաթիվ պատճառներով:

Հիմա՝ ձեր հարցի երկրորդ մասին՝ հետագա ընթացքի մասին: Երբ ես էս քարտեզը ցույց եմ տալիս, տեսեք, երբ սա ընդունվել է որպես լեգիտիմ հիմք Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի միջև սահմանները որոշելու համար, սրանց ընդհանուր թիվը 19 հատ է: Էս քարտեզով գծված է Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև ընկած ամբողջ սահմանը։ Սա արդեն իրողություն է: Էն արձանագրությունը, որ ստորագրվել է 2024 թվականի ապրիլի 19-ին, արդեն իրողություն է, պայմանավորվածություն է, անկյունաքար է, և էդ պայմանավորվածությունը չի կարող առաջ չգնալ, որովհետև ես չեմ տեսնում դրա հնարավորությունը: Կարող է դանդաղ գնալ առաջ, կարող է մի քիչ արագ գնալ առաջ, տեմպերը կարող են տարբեր լինել, բայց էդ պրոցեսը պետք է գնա, որովհետև 2 պետություն արդեն ստորագրել են, որ պետք է գնա առաջ, և մենք չենք կարող անլրջացնել մեր ստորագրությունը։ Իմիջիայլոց, ի հեճուկս բոլոր բարդությունների՝ մենք Անվտանգության խորհրդում էլ քննարկում ենք ունեցել և ասել ենք, որ էս էլ է ինքնիշխանության հարց, որ, ի հեճուկս բոլոր բարդությունների՝ մենք ճշգրտորեն, ճիշտ ժամկետներում, ճիշտ ձևով, ճիշտ ժամանակին իրականացնենք էն, ինչ պարտավորվել ենք որպես պետություն: Էս նրբությունները երբեմն չեն… Բայց դա ինքնիշխանության շատ կարևոր ատրիբուտ է, երբ դու էդքան քաղաքական կամք ունես, որ դնում ես քո ստորագրությունը, և քիչ չէ, որ էդ քաղաքական կամքն ունես՝ ստորագրություն դնելու, այլև, ի հեճուկս բոլոր դժվարությունների՝ գնում և իրագործում ես քո ստանձնած պարտավորությունը, և դիմացինն էլ իրագործում է իր ստանձնած պարտավորությունը, բայց էդ պարտավորությունը դու ուրիշի առաջ չէ, որ ստանձնել ես, այլ քո պետության, քո պետական շահերի, քո պետականությունը, անկախությունը, ինքնիշխանությունն ուժեղացնելու նկատմամբ: Եվ մենք գնալու ենք էս ճանապարհով։ Ես գիտեմ, որ հոռետեսությունը շատ մեծ է, բայց էդ հոռետեսության հետ էլ մենք պետք է աշխատենք: Դա աշխատանք է, հասկանո՞ւմ եք: Դա ինչ-որ ալքիմիական գործողություններ չեն: Դա աշխատանք է, որ մենք արել ենք, սկսել ենք և պետք է էս աշխատանքը տանենք մինչև վերջ միասին, այդ թվում՝ խորհրդարանական գործընկերների աջակցությամբ: Իմիջիայլոց, ուզում եմ նաև շնորհակալություն հայտնել էդ աջակցության համար: Եվ առաջիկա փուլերում խորհրդարանի ներգրավվածությունն ինչքան գնա, էնքան ավելի մեծանալու է, և դա լավ է, որովհետև մենք արդեն կմտնենք մի փուլ, որտեղ արդեն լիարժեք թափանցիկ ենք աշխատում, և էնպես չէ, որ մտածում ենք՝ էս քարտեզը ցույց տա՞նք, թե: ցույց չտանք, այլ էդ բոլոր քարտեզները հատ-հատ սենց կերևակվեն, և քաղաքացիների համար էլ պարզ կլինի, որովհետև հիմա ժամանակ առ ժամանակ մենք կաշկանդվում ենք, որպեսզի չասենք մի նախադասություն նույնիսկ փակ հանդիպումներում, որովհետև գիտենք, որ մեր սիրելի հայրենակիցները դուրս են գալու, ասելու են՝ էս ասվեց, էս ասվեց, բայց երբ արդեն իրողությունը տեղի է ունեցել, այո: Հիշո՞ւմ եք՝ ինչքան է մեր ընդդիմությունը հարցրել՝ բա, ի՞նչ քարտեզ է, բա, ի՞նչ քարտեզ է, մենք անընդհատ խուսափել ենք: Անընդհատ խուսափել ենք մի պատճառով՝ աշխատանքային պրոցեսին վնաս չտալու համար: Հիմա բանը հասել է էնտեղ, որ ես կարող եմ այ, էս քարտեզը ցույց տալ բոլորին, և էս քարտեզի իրավական հիմնավորվածությունն ապացուցված է։ Էս քարտեզն ապացույցն է, որ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքից մի միլիմետր որևէ մեկին չի զիջվել: Հա, էդ էլ ասենք՝ Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածքից ոչ մի միլիմետր չենք էլ վերցրել: Հենց էստեղ է բանավեճը, որովհետև էդ խոսույթի մի մասն էն մասին է, որ մենք պետք է գնանք, վերցնենք, մենք ասում ենք՝ չէ, երբ մենք ճանապարհը բացում ենք մերը վերցնելու համար, նույն կերպ ճանապարհը բացում ենք ուրիշների վերցնելու համար: Մենք մեր տարածքից ոչ մի միլիմետր չենք զիջել, բայց ուրիշի տարածքից էլ ոչ մի միլիմետր չենք վերցրել ու չենք էլ ուզում: Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Լ.ԲԱԴԱԼՅԱՆ

-Իհարկե, մեր մոտեցումներն արձագանք գտնում են ամբողջ աշխարհի տարբեր դերակատարների սրտերում: Դրանց հավաստիքներից մեկն էլ այսօր Ազգային ժողովում մեր հյուրի բավականին լուրջ և ազդեցիկ ելույթն էր: Էլի, քանի որ հարցս կարճ է, վերադառնալով նախորդ իմ ասած թեզին, գիտե՞ք, թե ինչու եմ ասում, որ սա օգնության հուսահատ աղաղակ է. որովհետև էնտեղ կան մարդիկ, որոնց դու ճանաչում ես և հասկանում ես, որ իրենք էնքան միամիտ չեն, որ հայտարարեն հաշտության պայքար, բայց սկսեն վիրավորել, ծաղրել իրենց հայրենակիցներին, ասել, որ եռագույնը հաղթելու է սև ու սպիտակին, հետո սկսել սև ու սպիտակի հեղինակին ամիսներով համոզել, որ միանա իրենց պայքարին, հետո այսօր հայտարարել իրենց պայքարը մանուշակագույն, որովհետև դա մաքրության գույնն է: Այո, սա նորություն է: Այսինքն՝ դիտմամբ է արվում, և ես էստեղ օգնության ձեռք մեկնելու ինչ-որ խնդրանք եմ տեսնում, դրա համար: Երևի, չէր կարելի էս մասին ասել, որպեսզի իրենց ստիպողների մոտ չբացահայտվեին իրենց էդ ամբողջ գործողությունները, բայց, այնուամենայնիվ: Պարոն վարչապետ, նաև հանրությանը շատ հետաքրքրում է, որովհետև հակառակ թեզերը շատ են, թե արդյո՞ք սահմանազատումն իրենից ներկայացնում է անվտանգության երաշխիք: Հասարակության, մեր բոլոր անդամների, հայրենակիցների համար եմ էս հարցը տալիս: Մենք շատ լավ գիտենք, թե դա իրենից ինչքանով է երաշխիք ներկայացնում, բայց մեր հանրությունը դրա կարիքն ունի, որպեսզի լսի դրանք ձեզանից: Արդյո՞ք սահմանազատումն անվտանգության երաշխիք է, թեկուզ՝ մասամբ։ Շնորհակալություն:

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Ես ուզում եմ ուղիղ ասել՝ այո: Ավելի լավ երաշխիք ուղղակի գոյություն չունի: Գոյություն չունի ավելի լավ երաշխիք: Այլ բան, որ մենք սահմանազատումը, այո, պետք է ամբողջականացնենք: Եվ մենք էս պրոցեսը մեկնարկել ենք որպես ամբողջական սահմանազատման գործընթացի նախնական փուլ: Եվ, այո, սահմանազատումն անվտանգության երաշխիք է: Սահմանազատումը միայն անվտանգության երաշխիք չէ: Սահմանազատումն անկախության, ինքնիշխանության, պետականության երաշխիք է, որովհետև չի կարող լինել պետություն առանց կոնկրետ տարածքի: Ինչքան պետության տարածքը կոնկրետ չէ, էնքան մենք գործ ունենք չպետության հետ, այլ ոչ թե պետության հետ: Սրանք բաներ են հիմա, որոնք մենք… Գիտե՞ք ինչ, մեր քաղաքական մտքի խնդիրն էլ կա: Եկեք խոստովանենք, որ բաներ կան, որ մենք չենք հասկացել, ոչ թե մենք՝ էսքանս, այլ մենք բոլորս: Հիմա լավ է, որ գոնե մենք հասկանում ենք և լավ է, որ մենք կառավարող մեծամասնություն ենք:

Հիմա տեսեք, անընդհատ հարց է հնչում՝ դպրոց, ճանապարհ, էս, էս: Հարգելիներս, եկեք մենք մեզ, էլի եմ ասում՝ խոստովանենք, որ մենք կենացի մակարդակում գիտենք հազարավոր կառուցապատող, շինարար և այլն, բայց երբ պետք է դպրոց կառուցել, մանկապարտեզ կառուցել, ճանապարհ կառուցել և այլն, պարզվում է, որ 10-ից 1-ն է իրական շինարար, լավ, 10-ից 2-ը, լավ, քարը տրաքի՝ 3-ը: Էն 7-ը պետք է դեռ շատ երկար ճանապարհ անցնեն, որ դառնան շինարար: Մենք անընդհատ խոսում ենք, որ կրթություն, մենք՝ ուսուցանող և այլն։ Հիմա պարզվում է, որ մեր դպրոցներում, համալսարաններում կան բազմաթիվ ուսուցիչներ, որոնք ուսուցիչ են մեծատառով, բայց կան նաև չուսուցիչներ, բազմաթիվ չուսուցիչներ, և էդ դիմադրությունը նաև դրա համար է։ Մենք պետք է հետևողական, համբերատար աշխատենք: Ընդ որում, գիտե՞ք ինչ, կան բազմաթիվ հոգևորականներ, և կան բազմաթիվ չհոգևորականներ. էս էլ է պետք ասել։ Եվ էդ «չ»-երի պայքարն է՝ էդ չհոգևորականների, չուսուցիչների, չդասախոսների, չդիվանագետների: (Խոսակցություն դահլիճում:) Հա, չբժիշկների, չդասախոսների, չզինվորականների պայքարն է, չհոգևորականների պայքարն է ընդդեմ հոգևորականների։ Սրանում չափազանցություն չկա: Ես անկեղծ եմ ասում. սա պայքար է, որ… Հոգևորականի գործը հոգևոր առաջնորդությունն է: Գիտեմ, որ էսօր հանրապետությունում, ձև չեմ անում, ես գիտեմ, ճանաչում եմ, անձամբ գիտեմ, իմ ընտանիքի անդամներն անձամբ գիտեն և ճանաչում են մարդկանց, որոնք հոգևորական են մեծատառով: Իրենք, ընդհանրապես… Գիտե՞ք ինչ, մեր աշխարհն իրենց համար էնքան փոքր է, որ իրենք էդ աշխարհ մտնելու անհրաժեշտությունը նույնիսկ չունեն, որովհետև իրենք ապրում են Աստծո աշխարհում: Քաղաքականության մեջ հայտնվում է էն հոգևորականը, որն Աստծո շեմին չի կարող մոտենալ, ուղղակի, հասկանո՞ւմ եք, փակ են Աստծո շեմերը նրա համար, և, հետևաբար՝ բացվում են «Դելյուքս» հյուրանոցի շեմերը: Նույնն էլ մնացածներին է վերաբերում: Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Մարինա Ղազարյան, Ալխաս Ղազարյան, Վահագն Ալեքսանյան և Խաչատուր Սուքիասյան, այս 4 պատգամավորների հարցերն են մնացել։ Խնդրեմ, տիկին Ղազարյան, համեցեք:

   Մ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Հարցս ուղղում եմ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանին:

Պարոն նախարար, Սյունիքի մարզի Շուռնուխ գյուղի նոր թաղամասում կառուցվել են 13 տներ և անասնագոմեր: Իմ տեղեկություններով՝ դեռ շահագործման չեն հանձնվել։ Խնդրում եմ ձեզ ներկայացնել, թե, եթե կան խնդիրներ, որո՞նք են, ե՞րբ կհանձնվի այդ նոր թաղամասը շահագործման, եթե կան այլ խնդիրներ, խնդրում եմ ներկայացնել։ Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը: Համեցեք, պարոն Սանոսյան:

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Ուրախ եմ ասել, որ խնդիրներ այլևս չկան, շինարարությունն ավարտված է, ապրիլ ամսին ավարտվել է, որից հետո հանձնաժողովն ընդունել է շինարարությունը, ավարտական ակտեր և այլն, և տեղի է ունեցել հետևյալ գործընթացը։ Քանի որ այդ ամբողջ թաղամասը կառուցել է Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը՝ պետական բյուջեի միջոցներով, այդ շինությունները գրանցվել են որպես պետական գույք, մայիսի 17-ին, օրեր առաջ Պետական գույքի կառավարման կոմիտեն Կադաստրի կոմիտեի հետ աշխատելու արդյունքում արդեն ունի այդ գույքերի վկայականները։ Առաջիկա օրերին կկազմակերպվի վիճակահանություն կամ բնակարանների բաշխման գործընթաց, որով էլ մեր հարգելի քաղաքացիներից յուրաքանչյուրը, վերջապես, կունենա իր բնակարանը։

Ինչպես դուք նշեցիք, բավական մեծ առանձնատներ են՝ կից կառույցներով, այո, որոշակի դժվարություններ և խնդիրներ եղել են շինարարության ժամանակ, որն էլ բերել է նրան, որ բավական երկար տևեց, բայց ես խնդրում եմ նաև ներողամտաբար մոտենալ` հաշվի առնելով, որ միայն 13 տան մասին չէ խոսքը, այդ տարածքում հետո նաև խմելու ջրի հետ կապված հարցեր առաջացան։ Սկզբնական փուլում կար տարբերակ, որ գյուղում առկա օրվա կարգավորիչ ջրամբարից պետք է ջուրը լինի, հետո նոր խմելու ջրի համակարգ է կառուցվել, էլեկտրաէներգիայի հետ կապված հարցեր են առաջացել, շինարարական որոշակի օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ հարցեր, այնուամենայնիվ, խնդիրները կարգավորված են, ինչպես նշեցի, ավարտված են, և առաջիկայում, մոտ ժամանակներս կիրականացվի բնակարանների բաշխման գործընթաց։ Ամբողջ աշխատանքներն իրականացրել է Քաղաքաշինության կոմիտեն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Մ.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, չունեմ արձագանք։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ալխաս Ղազարյան։

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Կառավարության հարգարժան անդամներ, ես ևս հարցս ուղղում եմ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարին։ Պարոն նախարար, Կիրանցի նոր ճանապարհի կառուցումն արդեն մեկնարկել է, կցանկանայի իմանալ, թե կա՞ն դժվարություններ կամ բարդություններ այս ճանապարհն իրավամբ 2 ամսում ավարտելու հարցում։

Մեկնարկել է նաև Կիրանց-Աճարկուտ ճանապարհի շինարարությունը, բայց նաև կցանկանայի, որ ներկայացնեք, թե արդյոք կան ենթակառուցվածքային խնդիրներ նաև ողջ սահմանազատված մյուս հատվածներում ևս, եթե կան, ներկայացրեք։ Շնորհակալ եմ:

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցին կպատասխանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը։ Համեցեք, պարոն նախարար։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն հարցի համար։ Երկու ճանապարհի մասին է խոսքը, մեկը՝ ամբողջովին նոր կառուցվող, մոտ 750 մետր երկարություն կունենա նախնական հաշվարկներով։ Այո, շինարարությունն սկսվել է, և խնդրել ենք շինարարական ընկերությանը, մյուս գործընկերներին` բավարար ուժեր ներդնել այնտեղ, որպեսզի աշխատանքները երկու ամսում ավարտեն։ Հեշտ չէ, բայց անհնար էլ չէ, կարծում ենք` ամեն ինչ կանենք, որ այդպես լինի։

Մյուս ճանապարհը գործող ճանապարհն է, դեպի Աճարկուտ գնացող ճանապարհն է, որը նաև մի հատվածից Կիրանցի մի այլ փողոցով դուրս է գալիս և միանում է հանրապետական ճանապարհին։ Ընդհանուր առմամբ, մոտ 3.5 կմ երկարություն ունի, որի մի մասը հին ասֆալտապատ ճանապարհ է, դեռ 1970-80-ական թվականների, մյուս մասը գրունտային նեղ ճանապարհ է։ Մենք այս ճանապարհն ուզում ենք հիմնանորոգել, որպեսզի որոշակի նորմատիվային նոր չափորոշիչների համապատասխանեցվի, լայնացնել և ամբողջն ասֆալտապատել։ Այս ճանապարհը նույնպես սկսված է, և այս ճանապարհի համար նույնպես նախնական նախանշված է մոտ երկու ամիս ժամկետ։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Պարոն Սանոսյան, փաստենք, որ այլ հատվածներում ոչ մի ենթակառուցվածքային խնդիր չունենք էս պահին, սահմանազատված է։

 Գ.ՍԱՆՈՍՅԱՆ

-Այս հատվածում, այս փուլում միայն այդ ճանապարհահատվածն է, նշեցի՝ մոտ 750 մետր, որն սկսել են կառուցել։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Եվ վերջին հարցը` Խաչատուր Սուքիասյան, համեցեք, պարոն Սուքիասյան։

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Խոսքս ուղղում եմ Կառավարությանը։ Այսպիսի մի հարկային գիտակցություն կա ամբողջ աշխարհում, երբ ինչ-որ մի կազմակերպություն հարկերից ազատվում է, դա նշանակում է, որ արտոնություն է տրվել, իսկ արտոնություն՝ նշանակում է, որ պետք է բյուջեում լինեն այդ գումարները, բյուջեն պետք է նախատեսի այդ արտոնության չափը, դա պետք է թափանցիկ լինի, դա պետք է հաշվետու լինի։ Ուզում եմ, որ այս մասին Կառավարությունն իր կարծիքը հայտնի։ Խոսքը գնում է Հայ առաքելական եկեղեցու՝ տասնյակ տարիներ հարկեր չվճարելու այդ հատվածին։ Մենք ինչքա՞ն հարկ կարող ենք հավաքել։ Միգուցե այդ հարկերը հավաքելու դեպքում հնարավոր լինի Ղարաբաղի մեր քույրերին և եղբայրներին օգնություն ցուցաբերել։ Այս հարցի պատասխանը։

Երկրորդը. պարոն վարչապետ, դուք ձեր ասուլիսի ժամանակ մի շատ կարևոր սկզբունք հնչեցրիք, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին կարող է իր սոցիալական վիճակը որոշել, ցանկացած գործունեություն ծավալել։ Երբ ես ուսումնասիրում եմ թույլտվությունների ամբողջ հատվածը, բավականին մեծ ցանկ է, նախկին իշխանությունների ժամանակ է այդ ցանկը որոշվել, գերատեսչությունների համաձայնությունը վերցնելը, որը բավականին բարդություն է ստեղծում։ Երբ ես համեմատական եմ տանում հին գործարանների, լքված գործարանների հետ, ցանկացած գործարան, որը նախկինում կառուցվել է, ցանկացած արտադրություն կարող է հիմնել, ոչ մի թույլտվություն չվերցնել։ Այս թույլտվությունը 6 ամիս, 1 տարի է տևում, շատերը կամայական, այո, չեն պատասխանում, և դուրս է գալիս, որ մարդը, որը որոշում էր իր սոցիալական խնդիրը լուծել, իր սոցիալական վիճակը լավացնել, չի կարողանում։ Շնորհակալություն։ Այս հարցերի պատասխանը կուզենայի։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցերին կպատասխանի Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Համեցեք, պարոն վարչապետ։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Սուքիասյան, հարցերի համար։ Իրականում ձեր հարցը, շատ կարևոր առիթ է մի տեղեկություն կիսելու համար` կապված Հայ առաքելական եկեղեցու և հարկման հարցի հետ, որովհետև 2018 թվականից մենք այդ թեմայով աշխատում ենք։ Ես ուզում եմ, որ բոլորդ, նաև հանրությունն իմանա, որ մեր դիրքորոշումը եղել է հետևյալը. մենք ասել ենք, որ մեր խնդիրն է, որ մեր ընդհանուր դրամաշրջանառության մեջ մենք ստվերի տեղ չթողնենք։ Մենք հասկանում ենք, որ Հայ առաքելական եկեղեցին ունի առանձնահատկություններ։ Մենք պաշտոնապես առաջարկել ենք, որ մենք այդ հարկային համակարգը ներդնենք, և մենք հավաքագրված ամբողջ գումարը կվերադարձնենք Հայ առաքելական եկեղեցուն, և, եթե դրա անհրաժեշտությունը լինի, ընդհակառակը, այս ծրագրերով, երբ ասում եմ՝ պատմամշակութային հուշարձանների վերադարձ և այլն, ներողություն, պահպանում, վերականգնում և այլն, որովհետև մենք, այստեղ, էսպես թե էնպես, այդ ուղղությամբ բավականին գումարներ ծախսում ենք։ Այս առաջարկը պաշտոնապես եղել է, ինձ համար զարմանալի է, թե ինչու է մերժվել։ Այսինքն` մենք ասել ենք, որ, ընդամենը, ուզում ենք թափանցիկություն։ Ինչքան կհավաքվի Հայ առաքելական եկեղեցու գործունեության արդյունքում, ամբողջը մենք պետական բյուջեի օրենքով, առանձին տողով լրիվությամբ կվերադարձնենք, բայց, երբ մենք վերլուծել ենք, թե, լավ, ի՞նչը կարող է էս մերժման պատճառ դառնալ, թափանցիկության խնդիր է, որովհետև, ըստ ամենայնի, ֆինանսական հոսքերի հետ կապված՝ կան պրոբլեմներ, հակառակ դեպքում թող որևէ մեկը բացատրի, թե ինչու պիտի էս առաջարկը մերժվի։ Ասել ենք, որ ամբողջը կվերադարձնենք, և եթե տեսնենք, որ կարիք կա, մենք պատրաստ ենք լրացուցիչ ֆինանսավորում էլ անել, որպեսզի … Հա, մենք հասկանում ենք, որ նրբություններ կան, այո, բայց եկամտային հարկն ամբողջությամբ թող հաշվառվի, եկամուտը վճարվի, մենք կվերադարձնենք նաև եկամտային հարկը, իհարկե, հոգևոր սպասավորության մասով, որովհետև ինչու պիտի Հայ առաքելական եկեղեցում աշխատող վարորդը չվճարի, չնայած, որ հիմա նրանք հիմնական նաև վճարում են այդ ուղղություններով։ Այնպես չէ, որ ամբողջն ազատված է։ Դուք պետք է տեղյակ լինեք, որ վերջին խոսակցությունը եղել է սա, որ մենք պատրաստ ենք հարկային մասով, ինչքան վճարի Հայ առաքելական եկեղեցին, ամբողջը վերադարձնել։

Ինչ վերաբերում է ձեր բարձրացրած երկրորդ հարցին, մենք, ակնհայտ է, որ կառավարման ոլորտում ունենք մեծ պրոբլեմներ։ Ակնհայտ է, որ մենք ջանքեր ենք գործադրում այդ պրոբլեմները լուծելու համար։ Ակնհայտ է նաև, որ այդ պրոբլեմները չեն լուծվում պատշաճ ժամանակին և պատշաճ ձևով։ Ես, բնականաբար, մտածում եմ, և մենք էլ մտածում ենք, թե, լավ, ինչն է պատճառը, որ մենք չենք կարողանում այս խնդիրը լուծել։ Մենք այդ հարցի վերաբերյալ բազմաթիվ քննարկումներ ունեցել ենք և բազմաթիվ պատճառների մասին խոսել ենք, բայց ես ուզում եմ ևս մի բան արձանագրել, որի մասին կիսաձայն գուցե խոսել եմ։ Ինձ թվում է, որ մեզ, իսկապես, բոլոր այս հարցերի լուծման համատեքստում, հենց քիչ առաջ իմ մատնանշած պետական գաղափարախոսությունը և պետական տեսլականը պակասում է որպես առաջնորդող ուղենիշ, որը հետադարձաբար իր ազդեցությունը կունենա բոլորիս վարքագծի վրա։ Այսինքն` մեր պետության ապագայի մասին պատկերացումը, ընդ որում՝ ես սրա մասին շատ եմ խոսել, այդ թվում` լրագրող եղած տարիներին, ասելով, որ երբ 1991 թվականին մենք անկախություն ենք ձեռք բերել, մենք չենք ունեցել նախագիծ, թե, լավ, 20 տարի հետո մենք ինչպիսին ենք տեսնում մեր երկիրը։ Եվ էս ճեղքի մեջ, այ, էս հռչակվածի և չնախագծվածի արանքում բազմաթիվ մուտացիաներ են տեղի ունեցել։ Այսօր էլ այդ խնդիրը կա, և իրական Հայաստանի հայեցակարգը սրա համար է կարևոր, որ մենք, ի վերջո, հանդարտվենք, իմանանք, թե դեպի ուր ենք գնում, ինչ ենք ուզում. շատ կարևոր է: Մեր սոցիալ հոգեբանության մասին ես բազմիցս նշել եմ և էլի ուզում եմ նշել։ Մեր սոցիալ հոգեբանության ամենամեծ առանձնահատկություններից մեկը կորսված հայրենիքի փնտրտուքն է։ Մենք հայրենիքի մեջ հայրենիք ենք փնտրում։ Այսօրվա մեր քաղաքական ուղերձը հետևյալն է. սիրելի քաղաքացիներ, Հայաստանի Հանրապետության սիրելի քաղաքացիներ, մենք պետք է դադարեցնենք հայրենիքի փնտրտուքը, որովհետև մենք գտել ենք մեր հայրենիքը, և էդ հայրենիքը 29,743 կմ ինքնիշխան տարածք ունեցող Հայաստանի Հանրապետությունն է։

Հաջորդ հարցը, այնուամենայնիվ, իրավակարգի աղբյուրի հարցը գոյություն ունի։ Ես սահմանադրական փոփոխությունների մասին էդքան խոսում եմ, անընդհատ ուզում են տարբեր ուղղություններով տանել, բայց մի պատճառով, որ ինքնիշխանության կարևորագույն ատրիբուտը հետևյալն է. ժողովուրդն ինքն է որոշում իր պետության մեջ իր ապրելու կանոնները, էդ կանոնների հիմքը Սահմանադրությունն է, որը կարգավորում է ամբողջ իրավահարաբերությունները։ Այս պրոբլեմներին, սրանք ԴՆԹ մակարդակի պրոբլեմներ են, մենք ուշադրություն չենք դարձրել, բայց սա լրջագույն պրոբլեմ է, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները, մեծ հաշվով, չեն համարում, որ իրենք են էսօր ստեղծված իրավակարգի աղբյուրը և տերը, որովհետև նրանք երբեք չունեն համոզմունք, որ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրությունները, որոնք ընդունվել են, իրենք են քվեարկել դրանց օգտին։ Այստեղից այս հարցերը՝ և՛ հայեցակարգային, և՛ գաղափարային, և՛ գաղափարախոսական, մենք պետք է լուծենք, որովհետև, էլի եմ ասում` եկեք մենք կենցաղին նայենք, չէ՞, երբ մարդիկ մի բան պայմանավորվում են, ձեռք ձեռքի են տալիս, եթե նույնիսկ պայմանագիր չեն ստորագրում, և այս գործողությունը շատ բան է նշանակում, հասկանո՞ւմ եք, ինքը շատ մեծ բան է նշանակում։ Երբ մեկին ասում ես՝ լավ, էս ենք անում, ձեռք ձեռքի եք տալիս, կան, որ դրժվում են, բայց էդ դրժումը դառնում է արգահատանք, ով իմանում է, որ տենց բան է տեղի ունեցել, էդ դրժողի նկատմամբ արգահատանքի վերաբերմունք է ձևավորվում։ Մենք մեր իրավակարգի վերաբերյալ ձեռք ձեռքի չենք տվել, թե նույն հարկային համակարգն ինչպիսին պետք է լինի, ձեռք ձեռքի չենք տվել, թե Քրեական օրենսգիրքն ինչպիսին պետք է լինի, մեզ ասվել է, ընդ որում՝ չգիտենք, թե ով է ասել, ով է որոշել, որ մեր երկրում, օրինակ` էս սենց է, էս սենց է։ Հա, մենք հիմա օրենքներ ենք ընդունում, բայց էդ օրենքները պիտի չհակասեն Սահմանադրությանը և բխում են Սահմանադրությունից։ Այ, էդ ձեռք ձեռքի չտված լինելն է, որ մենք էսքան ներվային ենք անընդհատ, մասնավորը մասնավորի հետ, պետական մարմինը պետական մարմնի հետ պայմանավորվածությունը չկա, ինչ-որ հատ թուղթ է դրված սեղանին, կարդում ենք, հասկանում ենք, թե ինչ է գրված, բայց չենք զգում, որովհետև այդ թուղթը մեզ հետ գենետիկ կապ չունի, չգիտենք, թե ով է ծնել, ով է ստեղծել, բայց մի բան գիտենք, հաստատ, որ դա մենք չենք եղել։ Սա ֆունդամենտալ պրոբլեմ է։

Ես հիմա այս հարցը չեմ բերում միանգամից օրակարգ, բայց ես ասում եմ, որ մենք սրա մասին պետք է մտածենք, այո, Հայաստանի Հանրապետությանը պետք է նոր Սահմանադրություն։ Այդ նոր Սահմանադրությունը պետք է լինի հետևյալի մասին. մարդիկ ձեռ ձեռի պիտի խփեն, 700,000 մարդ պետք է ձեռք ձեռքի խփի, ասի՝ էսօրվանից սենց ենք ապրում, առնվազն, 700,000, հա, էսօրվանից սենց ենք ապրում, և այդ թուղթը, այդ գրքույկը պետք է գրպաններում լինի, որ ամեն իրավիճակում, մարդը, իհարկե, մի քիչ տեսական բան եմ ասում, բացի, նայի, թե ինքն իր հարևանի հետ ինչ է պայմանավորվել, և հոգեբանական այս փոփոխությամբ շատ բաներ կփոխվեն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Թույլ տվեք, պարոն վարչապետ, ես մի փոքրիկ, բայց ես չեմ ուզում այդ գերատեսչությունների անունը տալ, 2-3 գերատեսչությունների մասին շատ դրական են խոսում, և տարբեր ձևերով մոնիտորինգ ենք արել, նրանց աշխատանքից գոհ են։ Պատճառը ո՞րն է, որ գերատեսչությունը, որն ունի աշխատանքի բարդություններ, հարաբերվում է քաղաքացիների հետ, հարաբերվում է այլ գերատեսչությունների հետ, նրանից հարյուրավոր մարդիկ գոհ են։ Կան գերատեսչություններ, որոնք նույնպես հարաբերվում են, դժգոհություն կա, ասում են՝ աշխատակիցները լավը չեն, փորձառու չեն, չեն գնացել, չեն կրթվել, լավ չեն խոսում մարդկանց հետ։ Այս տարբերությունն էլ … Ես չեմ ասում, որ եվրոպական մակարդակի են նրանք, որոնց անունը չեմ ուզում տալ, որ ես ավելորդ խնդիրներ չստեղծեմ, չեմ ասում՝ եվրոպական, բայց Հայաստանում եղած, գործող կառավարումից, մեր տարբեր գերատեսչություններից լավագույններն են։ Սա էլ կուզենամ, որ, ուղղակի, գրանցենք։ Շնորհակալություն։

 Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆ

-Պարոն Սուքիասյան, թույլ տվեք դա մեկնաբանել հետևյալ ասացվածքի տրամաբանությամբ. լավ է այնտեղ, որտեղ մենք չկանք։ Այսինքն` լավ են այն գերատեսչությունները, որոնց հետ մենք չենք շփվում կամ քիչ ենք շփվում։ Ես ձեզ ասեմ և երաշխավորում եմ, որ ամենաշատը դժգոհ են այն գերատեսչություններից, որոնց հետ մարդիկ ամենաշատն են շփվում, և ամենաշատը գոհ են այն գերատեսչություններից, որոնց հետ չեն շփվում, հա, նորմալ մարդիկ են, ժպտերես, բայց նրանց հետ չեն շփվել, որ դա տեղի ունենա։ Ես` որպես վարչապետ, գիտեմ, որ մենք ունենք էդ կառավարչական պրոբլեմը և մենք ամեն օր ճգնում ենք և տքնում ենք դրա վրա, տանջվում ենք դրա համար, որ էդ խնդիրը չի լուծվում։ Էստեղ էլ է, մենք այդ խնդրի լուծման հետևից ենք գնացել, որ հասել ենք շատ խորքային մակարդակի` սկսած կրթությունից։ Ասում ենք` լավ մասնագետներ։ Հարգելիներս, ասում ենք` լավ մասնագետներ, էս պետք է լինեն էդ մասնագետները։ Եկեք նայենք, թե 1991 թվականից ի վեր Հայաստանի Հանրապետության քանի քաղաքացի է աշխարհի թոփ հարյուր համալսարաններում կրթություն ստացել ու վերադարձել Հայաստան ու այսօր աշխատում է Հայաստանի Հանրապետությունում, ընդ որում՝ կտեսնենք, որ գնացածների 70%-ը հետ չի եկել։ Սրանք ֆունդամենտալ պրոբլեմներ են։

Ես կարծում եմ, որ մենք՝ որպես կառավարող մեծամասնություն, պետք է ոչ մի բանի չասենք՝ չէ, տենց չէ, չէ, սենց չէ և այլն և չպիտի արդարանանք, ընդհանրապես։ Ես հասկանում եմ, որ դա որոշակի բնական ռեակցիա է, որովհետև մենք այսքան չարչարվում ենք, լավ, էդ դպրոցների օրինակը, հասկանո՞ւմ եք։ Դուք չեք պատկերացնի, թե մենք Կառավարությունում ինչ սթրեսներ ենք տանում էդ բանի պատճառով, որ ասում ենք՝ լավ, էս ինչ է կատարվում, թվում է, թե առավոտից իրիկուն, գիշեր-ցերեկ ինչ պետք է, անում ենք, բայց չի ստացվում։ Պետք չէ արդարանալ, այո, մենք սովորելու պրոցեսի մեջ ենք, մենք պետություն ունենալու և պետություն զարգացնել սովորելու պրոցեսի մեջ ենք։ Չպետք է ժխտենք ոչ մի բան։ Այո, ասֆալտում էլ պրոբլեմ կա, շենքում էլ, կրթության մեջ էլ, ամեն տեղ պրոբլեմներ կան, բայց պրոբլեմի լուծման առաջին կարևոր խնդիրը դրա ախտորոշումն է։ Պետք է նախ՝ ընդունենք, որ այդ պրոբլեմները կան, և եթե ընդունեցինք, այդ պահից անխուսափելիորեն պետք է գան լուծումների մասին շատ բարդ մտածումները։

Այսքան ասում են` պարգևավճար, պարգևավճար, եկեք վերադառնանք, հարյուր թոփ համալսարաններում սովորած և Հայաստան վերադարձած քանի՞ ուսանող է համաձայն գալ, ամիսը 200,000 դրամով աշխատել։ Կներեք, ես էլ չեմ համաձայնի, որ այդ մարդն իր գիտելիքը բերի, 200,000 դրամով աշխատանքի մեջ վատնի։ Այո, պետական պաշտոնյաների աշխատավարձները պետք է բարձրացվեն։ Դա չի արվում պաշտոնյաների համար, երբ մենք դատախազների ու քննիչների աշխատավարձը բարձրացնում ենք, ես մարդկանց ասում էի` ժողովուրդ ջան, մենք իրենց համար չենք անում, մենք ձեզ համար ենք անում, որ քննիչը ձեր ձեռքին չնայի, ձեր աչքերին նայի, և հասկանա, որ ձեր աչքերին նայելու կարողությունն ավելի կարևոր է, և ինքն ունի, առնվազն, սոցիալական մինիմում։ Այսօր լավ է, մեր երկրում քննիչները 800,000-900,000, 1 միլիոն դրամ աշխատավարձ են ստանում, բայց բազմաթիվ ուրիշ օղակներում մարդիկ դեռ աշխատում են 120,000, 130,000, 200,000 դրամներով, դա եմ ասում, բայց հաճելի չէ, ժողովրդին, չէ՞, դրա մասին լսել, որ ասում են՝ հա, եկել եք, պաշտոնյաների, դուք ձեր, իբր մենք մեր աշխատավարձն ենք բարձրացնում: Ոչ, մենք ուզում ենք բարձրացնել ձեր սպասարկման որակը: Հա, դե, էդ ենք անում։ Շնորհակալ եմ, կներեք երկարացնելու համար։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հարցերն ավարտվեցին, նիստը՝ նույնպես։