National Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Page | www.parliament.amNational Assembly of the Republic of Armenia | Official Web Page | www.parliament.am
HOME | MAIL | SITEMAP
Armenian Russian English French
Արխիվ
29.02.2024

Երկ Երք Չրք Հնգ Ուր Շբթ Կիր
01 02 03 04
05 06 07 08 09 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29
 
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎ
ՈՒԹԵՐՈՐԴ ԳՈՒՄԱՐՈՒՄ
ՅՈԹԵՐՈՐԴ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆ


ՍՂԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ N 9

29 փետրվարի 2024

Ժամը 10:00

ՆԱԽԱԳԱՀՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

 

Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Բարև ձեզ, հարգելի պատգամավորներ: Խնդրում եմ տեղադրել քարտերը և նախապատրաստվել գրանցման: Գրանցում: Գրանցվել է 69 պատգամավոր, քվորում ունենք, կարող եք սկսել:

Հարգելի պատգամավորներ, շարունակում ենք քննարկել Հանրային ծառայությունը կարգավորող հանձնաժողովի նախագահի ընտրության հարցը: Հարցի քննարկումն ընդհատվել է մտքերի փոխանակության փուլում: Ելույթի համար ձայնը տրվում է Սերգեյ Բագրատյանին: Համեցեք, պարոն Բագրատյան:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Բարև Ձեզ: Հարգելի գործընկերներ, սիրելի հայրենակիցներ, մենք կարևոր ընտրության առաջ ենք կանգնել, և այդ ընտրությունը պետք է կատարենք ճիշտ, որովհետև դրանք այն կարգավորող ոլորտներն են, որտեղ մեր կենսական շահերն են, մեր երկրի, մեր պետության կենսական շահերն են: Մասնավորապես, Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի ներկայացրած հաշվետվությունը մտածել է տալիս, թե ինչպես պետք է կառավարել դա, որպեսզի մենք կարողանանք մեր պետական շահը ճիշտ սպասարկել։ Ես ուզում եմ ասել, որ գազի, էլեկտրական էներգիայի, ջրի բիզնեսները, որոնք կան, դրանք սովորական բիզնեսներ չեն, դրանք մոնոպոլիաներ են՝ բնական մոնոպոլիաներ, բնական մենաշնորհներ, իսկ բնական մենաշնորհը սովորական բիզնես չէ, այսինքն՝ եթե դիտարկենք պարզ, մարդկային հասկացությամբ, դա բիզնես արտոնություն է: Ինչքան էլ մեր գործընկերները, այս դաշտում բիզնես կազմակերպող ընկերությունները հաճախ նշում են, որ իրենք լուրջ ծառայություններ են մատուցում Հայաստանի Հանրապետությանը, այո, դա այդպես է: Բայց, որպեսզի մենք կարողանանք Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի աշխատանքի վրա ճիշտ ազդեցություն ունենալ, հանրային ճնշում ունենալ լավ իմաստով, առաջին հերթին պետք է նայենք, թե ինչ շահույթներ ունեն այս կազմակերպությունները:

Օրինակ՝ երրորդ տեղը գրավող «Գազպրոմ Արմենիա»-ն ունի 98 միլիարդ դրամի շահույթ, ներողություն, շահութահարկ է վճարել, այսինքն՝ շուրջ 500 միլիարդ դրամի շահույթ է ունեցել, որի 98 միլիարդը վճարել է պետական բյուջե շահույթի տեսքով, 98 միլիոն, ներողություն, հազար ներողություն եմ խնդրում, 500 միլիոնի շահույթ է ունեցել: Ներողություն եմ խնդրում, որովհետև հազարներով էր տրված թիվը, ես կարող եմ շփոթել։

Կամ մյուս դեպքում, երբ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր»-ի շահույթը 40 միլիոնի կարգի է, այսինքն՝ սրանք շահույթներ են, որ եթե մենք դիտարկում ենք, թե իրենք ինչպիսի ներդրումներ են արել, պետք է դուրս գանք եղած շահույթների տոկոսադրույքներից:

Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու գրպանից շահույթի գեներացումը պետք է, անպայման, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու ուշադրության կենտրոնում լինի: Այսինքն՝ այս հավաքված շահույթները չպետք է Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս բերվեն: Հետևաբար՝ մենք պետք է կարողանանք բոլոր հնարավոր օրինական գործիքներով այս շահույթների մի մասն ուղղել Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը: Ինչպե՞ս պետք է դա անել: Օրենսդրության մակարդակով մենք չունենք այսպիսի կարգավորում, բայց Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի ամենամեծ դերն այն պետք է լինի, որ կարողանա ժողովրդից հավաքած միջոցների առնվազն 70 տոկոսը վերադարձնել Հայաստանի Հանրապետություն ներդրումների տեսքով:

Նման օրենք ունենալու անհրաժեշտություն կա՞, թե՞ ոչ: Կարծում եմ՝ հասունացել է նաև նման օրենսդրության հնարավորությունը, որովհետև ոչ միայն այս ոլորտում, այլ նաև բանկային ոլորտում հսկայական գերշահույթներ են առաջացել, և մենք ունենք տեղեկություններ, որ այդ շահույթի մեծ մասը տեղաբաշխվում է արտերկրում, այսինքն՝ այն ոլորտները, որոնք շահութաբեր են, հատկապես մոնոպոլիա ունեցող ուղղությունները, իրավունք չունեն՝ ազատ տնօրինելու իրենց շահույթները սովորական բիզնեսի շահույթների պես, այլ պետք է տնօրինեն հանրային շահերի տեսակետից։

Այստեղ ես կխնդրեի պարոն Բաղրամյանին՝ հատուկ ուշադրություն դարձնել այդ շահույթների գեներացիայի և շահույթների տեղաբաշխման վրա, որպեսզի այս միջոցները, որոնք Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացուց ձևավորած միջոցներ են, դուրս չգնան Հայաստանի Հանրապետությունից, այլ ներդրվեն Հայաստանի Հանրապետության արտադրական ենթակառուցվածքների մեջ։

Երկրորդը, որը շատ կարևոր դիտարկում եմ համարում, Հանրային ծառայությունը կարգավորող մարմինը վերջերս արձանագրեց «Վիվա-ՄՏՍ»-ի 20 տոկոսի վաճառք, և մեր գործընկերներից մեկը նշեց, թե ինչո՞ւ են այս 20 տոկոսը նվիրել Հայաստանի Հանրապետությանը։ Կարծում եմ, որ այս բոլոր կազմակերպությունները պետք է, անպայման, որոշ բաժնեմաս զուտ մասնակցության իմաստով, որպեսզի մենք կարողանանք հետևել գործընթացներին ներսից, այսինքն՝ հասկանան, որ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը պետք է այն մարմինը լինի, որն այդ դերն ստանձնել է և կարողանա իրականացնել, իսկ եթե դա չի ստացվում, մենք, մասնաբաժին ունենալով, կարողանանք հետևել այդ գործընթացներին, այսինքն՝ մենք հիմա հեռահաղորդակցության ոլորտի ներսի «կուխնյան», այսպես ասած, չգիտենք, բայց եթե այս 20 տոկոսով մենք կարողանանք ճիշտ թիմ ձևավորել, որը կարողանա աուդիտի գործառույթ իրականացնել, մենք կարող ենք հասկանալ, թե ինչ է կատարվում նաև հեռահաղորդակցության մյուս կազմակերպություններում և կարող ենք ավելի օբյեկտիվ հարկային քաղաքականություն վարել:

Այս իմաստով ես գտնում եմ, որ և՛ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատում, և՛ «Վիվա-ՄՏՍ»-ում այս վաճառքը, պետության մասնակցության հայտը, նաև ապացույց է, որ այս ընկերությունները ցանկանում են թափանցիկ աշխատել և չեն ցանկանում, այսպես կոչված, հասարակության կողմից պետության նկատմամբ որոշակի վատ իմիջ ունենալ: Այսինքն՝ իրենք հրավիրում են, որ հասարակության ներկայացուցիչները կարողանան վերահսկել այս շահույթները, հարկերը, և սրանով իսկ պետք է փորձեն ապացուցել, որ, այո, իսկապես, իրենք ճիշտ բիզնես են կազմակերպել, և դա հանրային շահի տեսակետից ընդունելի բիզնես է։

Կցանկանայի կարևորել Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նաև ստեղծագործական աշխատանքը, այսինքն՝ հաճախ մենք ի՞նչ ենք անում. մեր պետական պաշտոնյաները և ինքնավար մարմինները վերցնում են մի գործառույթ, որ մենք այստեղ ենք, այս գործողությունները կատարում ենք, այս տնտեսավարող օբյեկտները կան, մենք, ընդամենը, կարծես թե, հետևում ենք այդ աշխատանքին: Իրականության մեջ մենք ոչ թե պետք է հետևենք այդ աշխատանքին, այլ վերահսկենք այդ աշխատանքը, նաև ժամանակ առ ժամանակ օրենսդրական առաջարկություններ անենք Ազգային ժողովին՝ պատգամավորներին, խմբակցություններին, տեսնելով այն հնարավորությունները, որոնք բաց են թողնվել, և իրենց վերահսկողական ֆունկցիան իրականացնելիս իրենք խնդիրներ ունեն օրենսդրական իմաստով:

Ամենակարևորը՝ երբեք չպետք է հաշտվել նույնիսկ բնական մոնոպոլիայի հետ: Միշտ պետք է նույն Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի թիմը մեզ հուշի, թե ինչ այլընտրանքային հնարավորություններ ունենք, որպեսզի մենք չմնանք կոնկրետ մենաշնորհի ճնշման տակ, որովհետև մենաշնորհն ունի բազմաթիվ հնարավորություններ՝ գերշահույթներ կորզելու տվյալ պետությունում, որտեղ ինքը գործում է: Ես կցանկանայի, որ, Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահի թեկնածուն հատուկ կարևորեր այս անելիքները, և էստեղ, տեսեք, մենք ազատականացրինք էլեկտրաէներգիայի վաճառքը։ Բայց ասեմ, որ լուրջ թերություններ կան: Մենք սկզբնական նախատեսում էինք, որ տեղափոխման համար կիլովատի հաշվարկով պետք է 2 դրամի կարգի լինի, բայց ունենք դեպքեր, որ մինչև 20 դրամ, կարծեմ թե, դուք ուղղեք, եթե ինչ-որ բան ճիշտ չասեմ, 1 կիլովատի հաշվարկով մինչև 20 դրամ տեղափոխման ծախս կա: Իսկ սա նշանակում է, որ ես քեզ թույլ եմ տալիս՝ վաճառելու, բայց ես կորոշեմ, թե ինչքան վաճառես կամ ինչպես վաճառես, ինչ գնով վաճառես: Այս իմաստով ես կարծում եմ, որ ազատականությունը պետք է լինի լիարժեք, և առանձին դեպքերում նշվեց, որ, ասենք՝ սահմանամերձ գյուղերի և այլնի հարցում պետք է նույնիսկ ունենանք լոկալ, ինքնավար էլեկտրական էներգիա արտադրելու հնարավորություն ոչ միայն սահմանամերձ գյուղի, այլ նաև առաջնագծի ենթակառուցվածքներն սպասարկելու համար, այսինքն՝ ինքն ընդհանուր ցանցից առանձին պետք է նաև լոկալ հնարավորություն ունենա։ Եթե կարողանում են դիվերսիա անել՝ հոսանքի հետ կապված, մենք խնդիր ենք ունենում, ուրեմն, պետք է ունենանք լոկալ էլեկտրաէներգիա արտադրելու հնարավորություն:

Սրանք՝ այս համալիր մոտեցումները, մեզ կբերեն ավելի ճիշտ կառավարման և ավելի բարձր արդյունքների։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Դահլիճում լռություն, հարգելի գործընկերներ: Դահլիճում լռություն, հարգելի գործընկերներ։ Պարոն Պարսիլյան, պարոն Քոչարյան: Վահագն Ալեքսանյան. Հանո՞ւմ եք: Գառնիկ Դանիելյան. հանո՞ւմ եք: Խմբակցությունների անունից ելույթներ կան: Արծվիկ Մինասյան, համեցեք «Հայաստան» խմբակցության անունից։

 Ա.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, Ազգային ժողովում քննարկվում են անկախ պետական մարմինների և դատական համակարգի թեկնածուների ընտրության հարցեր։ Երեկ տեղի ունեցավ Սահմանադրական դատարանի դատավորի ընտրության հարցի քվեարկությունը, որտեղ քաղաքական մեծամասնությունը միջազգային ասպարեզին անհայտ նորարարության դրսևորման արատավոր լավագույն փորձով բոյկոտեց այդ ընտրությունները։ Սա նոնսենս է, սա քաղաքական անտրամաբանություն է, երբ իշխանությունը բոյկոտում է իր իսկ սահմանադրական պարտականության կատարումը՝ չտալով որևէ հիմնավորում, չներկայացնելով որևէ փաստարկ: Սա ուղերձ է, ուղերձ է նաև ձեզ բոլորիդ, սիրելի հայրենակիցներ, որով քաղաքական մեծամասնությունն ասում է, որ այն, ինչն իր սրտով չէ, այն անձը, որը չի անցել իրենց թրի տակով, կամ այն անձը, որը կփորձի ցուցաբերել որոշակի օբյեկտիվություն, համարձակություն՝ առաջնորդվելու իրավունքի գերակայությամբ, Սահմանադրությամբ, այդ անձը տեղ չունի պետական համակարգում, ավելին՝ սահմանադրական արդարադատության համակարգում:

Երկրորդը. ուղերձ է այն մասին, որ եթե մենք ուզում ենք որևէ մեկին բերել, ուրեմն, ամեն ինչ անելու ենք, որ բերենք: Այս մեծամասնությունն էր, որ Դավիթ Խաչատուրյանին ընտրեց Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ, հետո շատ կարճ ժամանակամիջոցում փոխեց նրա պաշտոնը, տեղափոխեց Վճռաբեկ դատարան, որպեսզի հիմա էլ բերի և նշանակի Սահմանադրական դատարանի դատավոր: Սա է քաղաքական մեծամասնության երեկվա, ըստ էության՝ բոյկոտի, չմասնակցության շարժառիթը: Սիրելի հայրենակիցներ, ընդհանրապես, միջազգային փորձը բոյկոտի ինստիտուտը վերապահում է քաղաքական փոքրամասնությանը՝ ընդդիմությանը: Ինչո՞ւ. որովհետև երբ ընդդիմությունը չունի ազդեցություն՝ փոխելու մեծամասնության որոշումը, գնում է այդ քայլին, որպեսզի հանրության, միջազգային հանրության, իրավապաշտպան կառույցների ուշադրությունը հրավիրի այդ վարքագծի վրա: Եվ ամենակարևորը՝ սա նաև, ըստ էության, գործիք է փոքրամասնության ձեռքին, որպեսզի լեգիտիմության դեֆիցիտ ունեցող մեծամասնությունը գիտակցի, որ չի կարող միանձնյա և ամեն ջանքերով տապալել սահմանադրական պարտականությունների կատարումը:

Այն, որ այս մեծամասնությունն արդեն իսկ գործում է ոչ լեգիտիմ դաշտում, դա հաստատվել է բազմաթիվ օրինակներով, սկսած նրանից, որ իր իսկ ձևավորած Կառավարության ծրագրի դրույթները վերից վար ոտնահարելով, անտեսելով, իրականացնելով ուղիղ հակառակ գործողությունները, երկիրն ու պետությունը տանելով կործանումների ու փորձությունների միջով, կորուստներ բերելով՝ խախտել է այդ նորմերը, խախտել է նույնիսկ միջազգային ասպարեզում իր իսկ ստանձնած պարտավորությունների կատարումը, սկսած ՀԱՊԿ-ից, ավարտված արտաքին քաղաքականության այլ դրսևորումներով, որոնք գրված են իր ծրագրում, բայց իրականացվում է ուղիղ հակառակը, ավարտած հիմա էլ արդեն սահմանադրական մարմինների նկատմամբ այսպիսի արգահատելի վերաբերմունքով։

Տեսեք, հարգելի դատավորներ, սա նաև ուղերձ է՝ ուղղված ձեզ: Դատավորների ընդհանուր ժողովի, որը 314 դատավորների՝ Հայաստանի դատական համակարգի ընդհանուր կազմն է, մասնակցությամբ, որ եղել է 283-ի կարգի, եթե չեմ սխալվում, 158 կողմով ընտրել էիք անձ, այսինքն՝ նույնիսկ ամբողջ դատավորների 50 տոկոսից ավելին ներկայացրել է թեկնածու, որոշում, որով վստահել եք կոնկրետ անձի, որ նա պետք է Ազգային ժողովում ստանա քվե և իրականացնի սահմանադրական արդարադատություն: Ի՞նչ արեց քաղաքական մեծամասնությունը. արհամարհեց ձեր որոշումը, ասաց՝ ձեր այդ որոշումը կվերցնեք, կգնաք այլ տեղ, և, ուղերձ հղելով, ասաց հետևյալը. եթե մենք չենք ցանկանում, ուրեմն, դուք էլ չեք լինի: Ըստ էության, սա է ասվել ձեզ, հարգելի դատավորներ: Եկել է ձեր արժանապատվությունը վերահաստատելու ու պահելու ժամանակը: Դուք այս վարքագծով պետք է իշխանության այս վարքագծին արձագանքեք: Իրավունքն ու հնարավորությունը, իհարկե, ձերն է, հարգելի դատավորներ: Դուք պետք է որոշում կայացնեք՝ ենթարկվո՞ւմ եք իշխանության ճնշումներին, բռնաճնշումներին կամ տրված քաղաքական գնահատականներին: Չգիտեմ՝ քաղաքակա՞ն էր, թե՞ ինչ «վնգստացող դատավորներ» արտահայտությունը, երբ ասվում էր, բայց այդ գնահատականի ներքո իշխանությունը փորձում է հերթական արշավանքը կազմակերպել ձեր նկատմամբ: Դատավորների ընդհանուր ժողովն ինքնակառավարման մարմին է:

Ես, ավելի ճիշտ, մենք, բազմիցս տեսել ենք, թե դուք ինչպիսի արհամարհական և արգահատելի վերաբերմունք ունեք ինքնակառավարման նկատմամբ: Կապ չունի՝ դա տեղական է, հիմա՝ դատական է, մասնագիտական է, ինչպիսին Փաստաբանների պալատն է, նոտարական է, հեչ կապ չունի, միևնույնն է՝ դուք արհամարհում եք, ոտնահարում եք ինքնակառավարման ցանկացած մեխանիզմ, որովհետև դուք զավթել եք իշխանությունը և շարունակում եք ձեր ուզուրպացիոն քաղաքականությունը տարածել բոլոր մարմինների նկատմամբ, իրականացնում եք այդ քաղաքականությունը՝ առանց հաշվի առնելու, որ Սահմանադրության՝ իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի խախտումը հանցագործություն է և առերևույթ այս հանցագործության համար վաղ թե ուշ պատասխան տալու եք:

Բայց ամբողջ հարցը դա չէ, որքան այն արժեքային համակարգը, որը դուք փոխանցում եք Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներին, սփյուռքահայ մեր հայրենակիցներին: Դուք, ըստ էության, ասում եք հետևյալը. ինչ ուզում եք, մտածեք, եթե մենք ուզում ենք, որ որևէ մեկը չզբաղեցնի Հայաստանի Հանրապետության պետական, համայնքային, հանրային որևէ պաշտոն, չի զբաղեցնելու: Եթե մենք ուզում ենք, որ որևէ անձ զբաղեցնի այդ պաշտոնն ու կատարի մեր ապօրինի ցանկություններն ու ձգտումները, ապա այդ անձը կզբաղեցնի և կիրականացնի: Դուք սրանով ոչ թե իրավական, այլ բռնատիրական պետություն եք հաստատում, դուք սրանով ոչ թե ժողովրդավարական, այլ հակառակ ընթացքի մեջ գտնվող հասարակություն եք կերտում, և, ի վերջո, դուք սրանով ապազգային, թշնամական երկրների սպասարկման համակարգ եք ձևավորում, որը, ի վերջո, բերելու է մեր պետականության փլուզմանն ու կործանմանը:

Ես գիտեմ, որ սթափության կոչ անելն անիմաստ է, բայց, այնուամենայնիվ, ուղերձն ուղղում եմ մեր հայրենակիցներին, մեր քաղաքացիներին. սիրելի քաղաքացիներ, սիրելի հայրենակիցներ, այս ամենը ևս մեկ ապացույց է, որ որքան շուտ այս իշխանությունից ազատվենք, որքան շուտ այս իշխանությունը փոխարինենք ազգային մտածողությամբ, պետականությունը գիտակցող, հասկացող, իրավական համակարգն ընդունող, իրավունքի գերակայությամբ առաջնորդվող անձանցով, այնքան շուտ մենք փրկվելու հնարավորություն կունենանք, հակառակ դեպքում, ուղղակի, այն ապագան, որի մասին բարձրաձայնում էր այսօրվա քաղաքական ուժը, սև է լինելու և կործանարար: Լուսավոր երկիր ունենալու, լուսավոր ապագա ունենալու համար պետք է այս իշխանությունից օր առաջ հրաժարվել: Իշխանությունը չունի այդ կամքը, որ ինքը փոխվի, վերափոխվի, հեռանա, մնում է, որ դուք համախմբված ձևով հեռացնեք այս իշխանությունը և հաստատեք երկրում, իսկապես, ազգային ուժ և ազգային իշխանություն: Ես հասկանում եմ, որ ձեզ համար անընկալելի են իմ ասածները, բայց դա ձեր իրավունքն ու հնարավորությունն է:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Լռություն: Ես որ ասում եմ՝ իդեալական ընդդիմություն ունենք, մեկ-մեկ վիճում եք հետս:

«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության անունից ելույթ կունենա Բաբկեն Թունյանը: Համեցեք, պարոն Թունյան:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Բարև ձեզ, հարգելի գործընկերներ, հիշեցնեմ, որ քննարկում ենք Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահի ընտրության հարցը: Ուղղակի, որպես պարոն Մինասյանի ելույթին կարճ արձագանք՝ ասեմ, որ երեկ, երևի, չգիտեմ, առաջին նախադեպն էր, երբ ընդդիմությունն ամբողջ կազմով մասնակցեց որևէ ընտրության, և ինձ համար շատ զարմանալի է, թե ինչպես կարելի է Ազգային ժողովի պատգամավորների իրավունքների շրջանակներում տեղավորվող գործողության համար, այսինքն՝ կա 3 տարբերակ՝ ընտրել, չընտրել կամ չմասնակցել, նման ելույթ ունենալ։ Եթե էդպես է, մենք գիտենք կամ հիշում ենք, որ մի քանի ամիս բոյկոտի ընթացքում մենք էլի բազում այդպիսի ընտրություններ ենք ունեցել, այնպես որ, մեր հայրենակիցները կարող են համեմատական էլ անել, եթե բոյկոտելը կամ որևէ դիրքորոշում արտահայտելը նման գնահատականի կարելի է արժանացնել, ուրեմն, բազում նման նախադեպեր ունեցել ենք:

Հիմա, գալով բուն թեմային, իրականում, շատ կարևոր հարց ենք քննարկում, ու շատ կարևոր կառույցի նախագահի ընտրության հարցն է: Սա այն կառույցն է, որի հետ կապված խնդիրները բազմաթիվ են, և հարցերն էլ են բազմաթիվ, քանի որ առնչվում են մեր բոլոր քաղաքացիներին հենց այն մակարդակում, երբ իրենք ամենօրյա գործունեություն են ծավալում: Այս հանձնաժողովը կարգավորում է Հայաստանի Հանրապետությունում էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի, հեռահաղորդակցության ոլորտները, սակագները, պայմանները և, բնականաբար, էս առումով շատ հարցեր են առաջանում: Օրինակ՝ գազի սակագնի հարցը գրեթե մշտական գտնվում է հասարակության ուշադրության կենտրոնում թե՛ սահմանին, թե՛ սպառողների համար: Կամ վերջին շրջանում բավականին շատ է քննարկվում էլեկտրական էներգիայի հարցը կառուցապատողների համար: Ինձ թվում է՝ էստեղ ներկաներից շատերն էդ հարցին առնչված կլինեն, թե ինչու է վերջին շրջանում այդտեղ սակագների փոփոխություն տեղի ունեցել, կառուցապատման ոլորտում ինչու են որոշ պայմաններ փոխվել։

Մենք էս ընթացքում այդ բոլոր հարցերի մասին շատ մանրամասն խոսել ենք, և այդ հարցերի մեծ մասն այս հանձնաժողովի աշխատանքի տիրույթում է, ու սա այն հանձնաժողովն է, որի նկատմամբ վստահությամբ է պայմանավորված թե՛ ներդրումային միջավայրը, թե՛ մարդկանց տրամադրությունը, թե՛ մեր տնտեսական ակտիվությունը, որովհետև ես հիշում եմ, որ երբ ժամանակին, օրինակ՝ «Էլեկտրիկ Երևան»-ի թեման էր քննարկվում, ու մարդիկ բողոքում էին հոսանքի թանկացման համար, էդտեղ պատճառը ոչ թե այն էր, որ հոսանքը մի քանի տոկոսով կամ մի քանի դրամով թանկանալու է, այլ խնդրի հիմնական պատճառն այն էր, որ մարդիկ վստահություն չունեին, որ կայացված որոշումն օբյեկտիվ է: Դրա համար մեր կարևորագույն խնդիրներից մեկն է եղել՝ ձևավորել այնպիսի կառույց այնպիսի կազմով, որի կայացրած որոշումներն օբյեկտիվության և արդարության տեսանկյունից որևէ հարց չեն թողնի մեր հասարակության մեջ։

Մենք Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի հետ բավականին ինտենսիվ աշխատել ենք տարբեր ֆորմատներով: Թե՛ բյուջեի քննարկումների ժամանակ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի և ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի համատեղ նիստերում հաշվետվություններով և բյուջետային կատարողականներով է հանդես եկել, թե՛ ընթացքում ունեցել ենք բազում քննարկումներ թե՛ մասնավոր ոլորտի նախաձեռնությամբ, թե՛ առանձին հարցերի շուրջ կապված, որոնցով հենց հանձնաժողովն ինքն է մեզ ներկայացել: Էստեղ հանուն արդարության պետք է նշել, որ մենք շատ դեպքերում հանձնաժողովի ֆունկցիաները մի քիչ խառնում ենք, ու երբեմն մեզ թվում է, թե եթե հանձնաժողովը կարգավորում է Էլեկտրաէներգետիկայի ոլորտը, գազի ոլորտը, ջրի ոլորտը, ուրեմն, էդ ոլորտներում առկա ամեն ինչի համար պատասխանատուն հանձնաժողովն է: Իրականում մի քիչ էդպես չէ, որովհետև քաղաքականություն մշակող մարմին չէ այս կառույցը, օրինակ՝ էներգետիկայի ոլորտում քաղաքականությունը մշակում է տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունը: Դրա համար շատ դեպքերում, երբ մեր գործընկերների մոտ հարցեր են առաջ գալիս, իմ կարծիքով, պատճառներից մեկը նաև կոմունիկացիայի ոչ բավարար մակարդակն է, որը պետք է ակտիվացնել, և իրազեկվածության բարձրացումը, և էստեղ, իմ կարծիքով, մենք՝ որպես պատգամավորներ, շատ կարևոր դեր ունենք, ինչպես պարոն Բագրատյանը նշեց, լրիվ համաձայն եմ, մեր հանրային ճնշումը դրական առումով ուժեղացնելու համար: Այսինքն՝ եթե կան որոշ ուղղություններ, որտեղ մենք ունենք ասելիք, ունենք անհամաձայնություն, ունենք առաջարկություն, նախ՝ առաջինը՝ պետք է հասկանանք, թե որ կառույցը որքանով է էդ խնդրի համար պատասխանատու, հետո արդեն հասկանանք, թե ինչ անենք, որ գործը շարժվի առաջ, կամ պրոցեսներն արագանան:

Դրա համար այստեղ ես ուզում եմ մեջբերել Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի առաջ դրված նպատակները, թե ինչ խնդիրներ է սա լուծում ըստ իրենց կանոնադրության:

Առաջինը. հավասարակշռել սպառողների և Հանրային ծառայությունների ոլորտում կարգավորվող անձանց՝ գործունեություն իրականացնող անձանց շահերը:

Երկրորդը. կարգավորվող անձանց, այսինքն՝ տնտեսավարողների համար ստեղծել գործունեության միատեսակ պայմաններ:

Եվ երրորդը. նպաստել մրցակցային շուկաների ձևավորմանը և խթանել ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործումը:

Սրանք իրականում կարող են էս պահին ոչինչ չասել առաջին հայացքից, բայց շատ խորքային խնդիրներ են, ու եթե մենք ցանկանում ենք էս առումով դրական տեղաշարժեր ունենալ, իմ կարծիքով, հաջորդ 5 տարվա ընթացքում պետք է ավելի սերտ աշխատենք հանձնաժողովի հետ, այսինքն՝ իմ այս կոչն ուղղված է թե՛ իմ գործընկերներին, թե՛ ուղղված է հանձնաժողովին, և ակնկալում եմ, որ առաջիկայում մենք կկարողանանք շատ հարցերի պատասխաններ ստանալ ու այնպես անել, որ կայացված որոշումները բոլորի համար լինեն հասկանալի և հարցեր չառաջացնեն: Այսքանը, շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն պարոն Թունյան, ելույթներն ավարտվեցին։ Եզրափակիչ ելույթի համար ձայնը տրվում է Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահի թեկնածու Գարեգին Բաղրամյանին։ Համեցեք, մինչև 10 րոպե։

 Գ.ԲԱՂՐԱՄՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, նախ և առաջ՝ թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել ծավալված բովանդակային և մասնագիտական քննարկումների համար: Փորձեմ իմ ամփոփիչ ելույթում դառնալ այն մի քանի հարցադրումներին, որոնք արվեցին և՛ պարոն Բագրատյանի կողմից, և՛ երեկ արված հարցադրումներին, որոնք որոշակիորեն մնացին անպատասխան։

Պարոն Բագրատյան, ինչ վերաբերում է ներդրումների խթանմանը, շատ ճիշտ հարց եք բարձրացնում, և շատ ակտուալ հարց է: Մենք, կարելի է ասել, մեր ամենօրյա աշխատանքի արդյունքում փորձում ենք խրախուսել այդ ներդրումների իրականացումը: Ինչպես ես իմ ելույթում նշեցի, վերջին 3 տարվա ընթացքում համակարգում 256 միլիարդ դրամի ներդրում է կատարվել, և դա ինչի՞ արդյունք է: Դա, նախ և առաջ՝ կատարված և ընդունված մեթոդիկաների, կարգավորումների արդյունք է, առավելապես իրականացնում ենք նենց կարգավորում, որ մարդկային գործոնը նվազագույնի հասցնենք, որ կարգավորման ռիսկերը նվազագույնի հասցնենք: Ներդրումային դաշտը պետք է գրավիչ լինի ընկերությունների համար, որպեսզի իրենք իրենց բաժնետերերին դիվիդենդ վճարելու փոխարեն շահագրգռված լինեն՝ վերաներդնելու իրենց շահույթը և ձևավորված շահույթը համակարգի մեջ: Մասնավորապես, նաև դրան է ուղղված սպասարկման որակի ցուցանիշների պարբերաբար ավելի խիստ պահանջների սահմանումը, որովհետև սպասարկման որակի այդ ցուցանիշներին հասնելու համար ընկերությունը, առնվազն, պետք է համապատասխան ներդրումներ անի: Եվ մենք վերջին 2 տարվա ընթացքում նաև ներդրումների առաջնահերթություն ենք սահմանել, այսինքն՝ էն տնտեսական ներդրումները, որոնք ընկերության համար ավելի շահավետ են, դրանք պետք է համաչափ լինեն այն ներդրումներին, որոնք ուղղված են սպասարկման որակի բարելավման ներդրումներին, և, առնվազն, եթե էդ համաչափությունը չի պահպանվում, ապա համապատասխանորեն չեն ընդունվում նաև տնտեսական ավելի նպատակահարմար ներդրումները:

Կա նաև տենց պրակտիկա և միջազգային ընդունված փորձ, որ կան նաև օրենսդրական պահանջներ, որոնք կարող ենք համատեղ քննարկել և հասկանալ օրենսդրական կամ ենթաօրենսդրական մակարդակում, որ, քանի որ մատակարար ընկերությունները, ուղղակի, արտադրող կայան չեն և չեն կարող մաշվել, ինչ-որ 15 կամ 20, 30 տարի հետո, ուղղակի, փակվել, և նորը կառուցվի, մատակարար ընկերությունը պետք է մշտական գործունեություն ծավալի և պետք է միշտ հուսալի և անվտանգ ծառայություն մատուցի, այսինքն՝ մատակարար ընկերության մոտ կա տենց պրակտիկա, որ սակագնով ձևավորված մաշվածությունը պետք է պարտադիր վերաներդրվի ընկերությունում, որպեսզի կյանքի մշտական տևողություն ապահովվի էդ ընկերությունում:

Այսօրվա մեթոդիկաներում նման ցանցերի մասնավորեցման կամ «Գազպրոմ Արմենիա»-ի մասնավորեցման ժամանակ նման պահանջ չի սահմանվել, բայց, կարծում եմ՝ կարող ենք քննարկել ընկերությունների հետ, և, եթե անհրաժեշտ լինի, նաև օրենսդրորեն նման պահանջ ամրագրել, քանի որ իրենք նույնպես համարում են, որ էդ ընկերությունները, համոզված եմ, որ պետք է համարեն, քանի որ, եթե ուզում են էդ բիզնեսը շարունակել, այդ ընկերությունները պետք է մշտական ենթակառուցվածքն աշխատունակ վիճակում պահեն:

Մեծ օրենսդրական փաթեթ է նախատեսվում, պարոն Բագրատյան, ես իմ ելույթում ասացի, շատ հարցերի պատասխան տալու է, և այն խնդիրները, որ ունենք այսօր՝ փոխկապակցումներ, բաշխող, մատակարար, այդ մենաշնորհի կրճատմանն ուղղված մի շարք հարցերի է պատասխանելու: Ընդ որում՝ մենաշնորհի կրճատումը, ինչպես իրավացի նշեց պարոն Թունյանը, օրենքով մեզ վրա դրված կանոնադրական պարտավորություններից է, և դրա ամենամեծագույն քայլերից մեկը եղել է շուկայի ազատականացումը: Ինքը բավականին բարդ գործընթաց է, ավելի քան 500 էջ ենթաօրենսդրական փաթեթ է ձևավորվել, որը փաստացի աշխատանքի, ամենօրյա մոնիտորինգի արդյունքում անընդհատ վերանայվում է, անընդհատ խնդիրներ են առաջանում, բնականաբար, ինքը՝ բարեփոխումը նոր է, ամբողջ համակարգի համար է նոր, և, բնականաբար, երբ առաջանում են համապատասխան խնդիրներ և այդ խնդիրներն օպերատիվ լուծում են ստանում, նոր փոփոխություններ են իրականացվում: Օրինակի համար նշեմ, որ 2016 թվականից օրինակ՝ Վրաստանի Հանրապետությունն սկսել է այդ գործընթացը և մինչ օրս չի կարողանում ազատականացնել շուկայի որևիցե հատված:

Բացառապես սեփական կարիքների արտադրության զարգացում է տեղի ունենում, որը նաև պատասխանում էր ձեր հարցին, որ լոկալ արտադրությունները պետք է զարգացնել, շատ ճիշտ նկատառում է, և այս ոլորտի զարգացումը նաև արդյունք էր այն շուկայի կանոնների, այն ազատական շուկայում ներդրված կանոնների, որն ունենք, և ենթաօրենսդրության փոփոխության, որով նախատեսվեց մի շատ կարևոր դրույք, որ էլեկտրական էներգիան կարող է արտադրվել և սպառվել տարբեր կետերում։ Այս դրույթը հնարավորություն ստեղծեց և՛ բացառապես սեփական կարիքների արտադրության խթանման համար, արդեն ունենք շուրջ 20 մեգավատի լիցենզիա, որ ուզում են բացառապես սեփական կայաններ կառուցել, այսինքն՝ դա և՛ նվազեցնում է սպառողի էլեկտրական էներգիայի ծախսը և լոկալ արտադրություն է ապահովում, որը նաև որոշ չափով կրճատում է կորուստները, ինչպես նաև բավական մեծ տեմպերով զարգանում է ինքնավար էներգաարտադրությունը: Դա նույնպես և՛ խթանում է մեր համակարգի էներգետիկ անկախությունը, և՛ կախվածությունը գազի ներկրումից, քանի որ ինչքան սեփական արտադրությունն ավելանում է, այնքան ավելի անկախ է լինում համակարգը և ավելի զերծ է մնում գազ ներկրելու պահանջներից:

Բացի այդ, ձեր կողմից բարձրացված հարցադրումների և մտահոգությունների մասով նախանշեցի նաև մի շարք խնդիրներ, որոնց լուծման ուղղությամբ պատրաստ եմ ձեր վստահության քվեն ստանալու արդյունքում ավելի արդյունավետ աշխատանք ծավալել։ Մասնավորապես, նշեցի, որ պետք է ավելի ակտիվ դարձնենք սպառողների իրազեկման միջոցառումները, այդ թվում՝ անորակ ծառայություններ ստանալու դեպքում պատճառված վնասի փոխհատուցման, տույժերի ստացման և իրենց իրավունքների պաշտպանության հարցում։

Հաջորդը շահագրգիռ մարմինների հետ համագործակցության արդյունավետության բարձրացման անհրաժեշտությունն է և համայնքի ղեկավարներին, տեսչական մարմիններին, լիազոր նախարարություններին և հանձնաժողովին, ընդ որում՝ նաև մատակարար ընկերություններին ներգրավելով, որպեսզի մատակարար ընկերությունների կողմից իրականացվող այս շինարարական աշխատանքների որակի նկատմամբ ավելի լավ վերահսկողության մեխանիզմներ դրվեն, և ավելի խստացվի այս ուղղությունը։

Միաժամանակ նաև պատրաստ եմ բոլոր այն հարցադրումների մասով, որոնք պահանջում են առավել մանրամասն հաշվարկ, հիմնավորումներ և մասնագիտական պարզաբանումներ, և այս հարց ու պատասխանի ձևաչափը որոշակիորեն թույլ չտվեց՝ ամբողջությամբ սպառելու դրանք, անդրադառնալու ցանկացած ձեզ հարմար ժամանակ և ձևաչափով: Այսքանը։ Շնորհակալ եմ նորից կոնստրուկտիվ քննարկումների համար:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Ձեզ նույնպես շնորհակալություն, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը:

Մենք այսպես կանենք. մենք ևս երկու հարց ունենք քննարկելու, կքննարկենք: Մեկ օրենք ունենք՝ օրենսդրական նախաձեռնություն և Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի ընտրության հարց ունենք: Այս երկուսը կքննարկենք, և հետո տեղի կունենա քվեարկություն, որ ամբողջը միասին անենք։

Այժմ քննարկում ենք Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին», և ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը:

Հիմնական զեկուցող՝ պաշտպանության նախարարի տեղակալ Կարեն Բրուտյան: Լռություն դահլիճում: Համեցեք, պարոն Բրուտյան:

 Կ.ԲՐՈՒՏՅԱՆ

-Բարև ձեզ: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, նախ՝ թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել կողմ քվեարկած 85 պատգամավորներին։ Սա մեզ վստահություն է տալիս, որ նախաձեռնված փոփոխությունները վայելում են պատգամավորների մեծամասնություն վստահությունը։ Պատգամավորների կողմից առաջարկներ չեն ներկայացվել առաջին ընթերցումից երկրորդ ընթերցում, Կառավարությունը նույնպես նախագծում փոփոխություններ անելու առաջարկ չի ներկայացրել:

Հակիրճ, ուղղակի, հիշեցման կարգով ասեմ փոփոխության բովանդակությունը. նախատեսվում է մարտական գործողություններին անմիջականորեն չմասնակցող զինվորական ծառայողների ատեստավորման համակարգ ներդնել, որը գործողից տարբերվում է նրանով, որ այս զինծառայողները հանձնում են կրակային և մասնագիտական թեստերը, այսինքն՝ շարայինը և ֆիզիկականը չեն հանձնում, և, պայմանավորված այն հանգամանքով, որ այս ծառայողների գործունեության ժամանակ կյանքի հետ կապված ռիսկերը բարձր են, իսկ նրանց ներկայացվող որակավորման պահանջները՝ ավելի ցածր, նրանք ստանալու են մարտականի համեմատաբար ավելի փոքր վարձատրություն։ Ըստ էության, այսքանը: Նորից շնորհակալություն քննարկումների համար:

   Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարցեր չեն, կարող լինել, որովհետև գրավոր առաջարկներ չեն եղել, զբաղեցրեք ձեր տեղը:

Հարակից զեկուցող՝ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Վահագն Ալեքսանյան: Համեցեք:

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, նախագիծը քննարկվել է պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովում, ստացել է դրական եզրակացություն, խնդրում եմ կողմ քվեարկել:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Ալեքսանյան, խնդրում եմ զբաղեցրեք ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար գրանցում, հարգելի պատգամավորներ։

Գեղամ Մանուկյան, համեցեք:

 Գ.ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

-Սիրելի հայրենակիցներ, սա եզակի դեպքերից մեկն էր, որ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովում ընդդիմության ներկայացուցիչները կողմ են քվեարկել նախագծին, որովհետև, մեր կարծիքով, ցանկացած նախաձեռնություն, որը բարելավում է հայրենիքի պաշտպանների՝ մեր զինված ուժերի զինծառայողների սոցիալական վիճակը, միայն ողջունելի է: Բայց միաժամանակ մատնանշել ենք, որ փոքր, դրվագային լուծումներն ամբողջությամբ սպեղանի չեն՝ եղած հարցերը լուծելու և միայն ատեստացիայով զինված ուժերում զինծառայողների վարձատրությունը բարձրացնելու փորձերը համակարգային լուծում չեն, և այդ առումով շատ կարևոր ենք համարում բազային աշխատավարձի փոփոխության հարցը, որի շուրջ նաև աշխատանք ենք իրականացնում:

Վերջին 1-1,5 տարում շատ ենք քննարկում ատեստացիա, ատեստացիա, այ, ատեստացիայով աշխատավարձ է բարձրացվում, ատեստացիայով աշխատավարձ է բարձրացվում: Մի 2-3 թիվ, որ երեկ նաև հանձնաժողովում պաշտպանության փոխնախարար պարոն Բրուտյանը հրապարակեց: Մինչև հիմա ատեստացիայի մասնակցել է 5908-ը: Նաև տպավորություն է ստեղծում իշխանությունը, որ զինծառայողների աշխատավարձը բարձրացել է: 5908-ից 2957-ի աշխատավարձը չի բարձրացել. անբավարար են ստացել: Ոչ թե վատ զինծառայող է, ոչ թե գիտելիքն է պակաս, այլ հազար տեսակ պատճառներով է, այսինքն՝ ատեստացիան բալասան չէ:

Ավելի ուրիշ թվեր էլ կան, որ մատների վրա կարելի է հաշվել, թե հատկապես պայմանագրային, շարքային կազմից քանիսն են գերազանց ստացել: Բայց, ամեն դեպքում, այս նախագծին կողմ եք քվեարկում, որովհետև, կրկնում եմ՝ սա ինչ-որ տեղ փորձ է՝ նաև բարելավելու վճարման համակարգը:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Մանուկյան: Եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք, պարոն Բրուտյան, պարոն Ալեքսանյան: Համեցեք:

 Վ.ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, պարոն Մանուկյան, ճիշտն ասած, ես չհասկացա, թե այդտեղ մեղադրանքը մեզ որն էր, որ ատեստացիայից, փաստացի, այդքան զինծառայող կտրվել է, անբավարար է ստացել: Իրականում դա շատ վատ է, շատ ցավալի է, բայց հենց դրա մասին է խոսքը, հենց դա է լուծվում, այսինքն՝ փաստացի, ստացվում է, որ զինծառայողների մի մասը կա՛մ չի կարողացել հանձնել ֆիզիկական պատրաստվածությունը, կա՛մ կրակային պատրաստությունը, կա՛մ մասնագիտական պատրաստվածությունը, այսինքն՝ էն, ինչն իրենց անմիջական աշխատանքն է, դրանից անբավարար են ստացել: Մենք հիմա խնդիր ենք դնում, ասում ենք՝ սիրելի զինծառայողներ, պատրաստվեք, պարապեք, մի քանի բան ավելի սովորեք, ֆիզիկականին մի քիչ ավելի ժամանակ հատկացրեք: Տենց է հնարավոր այդ հարցին լուծում տալ, տենց է հնարավոր էնպես անել, որ հա՛մ բանակը լինի մարտունակ, հա՛մ ստանա նորմալ աշխատավարձ, որովհետև էդ խնդիրներն առանց մեկը մյուսի չեն լուծվում, չի լինում, որ, ուղղակի, աշխատավարձը բարձրացնում ես, ու ավտոմատ բանակը դառնում է մարտունակ, ու չի լինում, որ, ուղղակի, բանակին ասում ես՝ սիրելի զինծառայող, այսօրվանից կլինես ավելի մարտունակ, ինքն էլ այսօրվանից դառնում է ավելի մարտունակ: Դրա մասին է խոսքը, ու էս կտրվածքով չի կարող, ուղղակի, նման բան լինել:

Եթե ասում եք՝ 5400-ից, եթե չեմ սխալվում, այսքանը կտրվել են, բա այնքանն էլ չեն կտրվել, այնքանն էլ բարձրացրել են իրենց մասնագիտական կարողությունները՝ դրանով իսկ բարձրացնելով իրենց աշխատավարձը, այդպես է ստացվում, բա, տենց է լինում լուծումը, այլ կերպ լուծում չի լինում, հարգելի գործընկերներ:

Ուրիշ բան, որ, փաստացի, այո, դուք էլ եք ընդունում, որ մեր բանակն այն վիճակում է, որ զինծառայողների մի շատ մեծ հատված, փաստացի, անբավարար է ստանում կրակային պատրաստությունից, մարտական պատրաստությունից, իր մասնագիտական պատրաստությունից: Էս խնդիրը պե՞տք է լուծել, թե՞ պետք չէ լուծել։ Շնորհակալություն։

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, հարցի քննարկումն ավարտվեց:

Այժմ քննարկում ենք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի ընտրության հարցը։ Տեղեկացնեմ, որ Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում առաջադրել է Գեղամ Գևորգյանի թեկնածությունը:

Թեկնածուին ներկայացնելու համար ձայնը տրվում է Հայաստանի Հանրապետության էկոնոմիկայի նախարարի պարտականությունները կատարող Արման Խոջոյանին: Համեցեք, պարոն Խոջոյան, մինչև 10 րոպե: Չնայած, որ պարոն Գևորգյանին լավ ճանաչում ենք, բայց, այնուամենայնիվ:

 Ա.ԽՈՋՈՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի պատգամավորներ, ձեզ եմ ներկայացնում Կառավարության 2024 թվականի փետրվարի 15-ի 220-Ա որոշմամբ Կառավարության կողմից Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում Գեղամ Գևորգյանի թեկնածությունը:

Ընդհանուր ուղղություններով ներկայացնեմ պարոն Գևորգյանի կենսագրության հիմնական կարևոր դրվագները։ Պետք է նշեմ, որ պարոն Գևորգյանն ունի աշխատանքային հարուստ փորձ թե՛ պետական կառավարման համակարգում որտեղից, ըստ էության, սկսվել է նրա մասնագիտական կայացման ուղին առաջատար մասնագետից մինչև նախարար և հանձնաժողովի նախագահ, անցնելով կարիերայի սանդուղքի գրեթե բոլոր աստիճաններով, թե՛ միջազգային կազմակերպություններում և մասնավոր ոլորտում աշխատանքային փորձառություն, թե՛ զուգահեռաբար դասախոսական ու գիտական գործունեություն է ծավալել:

Ինչպես արդեն նշեցի, պարոն Գևորգյանի աշխատանքային կենսագրության մեծ մասն անցել է պետական կառավարման համակարգում, մինչ օրս՝ 15 տարի՝ սկսած 2009 թվականից: Նա եղել է Կառավարության իրավաբանական վարչության փորձագետ, առաջատար մասնագետ, այնուհետև՝ Օրենսդրության կարգավորման ազգային կենտրոնի գլխավոր իրավաբան:

2016-2018 թվականներին ղեկավարել է Գյուղի և գյուղատնտեսության զարգացման հիմնադրամը, Համաշխարհային բանկի «Առևտրի խթանում և որակի ենթակառուցվածք» ծրագրի գրասենյակը։

2018 թվականին նշանակվել է գյուղատնտեսության նախարար:

2019 թվականի ապրիլից առ այսօր հանդիսանում է Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահ և այս 5 տարիների ընթացքում մենք բոլորս հնարավորություն ենք ունեցել՝ հետևելու նրա աշխատանքին:

Հանձնաժողովը նաև Ազգային ժողովի հետ սերտ համագործակցության մեջ է եղել տարբեր օրենսդրական նախաձեռնությունների շրջանակում։

Գեղամ Գևորգյանը մասնագիտությամբ իրավաբան է, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու է։ Այստեղ հարկ է ընդգծել, որ մասնագիտացել է տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հարցերի ուղղությամբ, մասնավորապես, թեկնածուական ատենախոսությունը պաշտպանել է «Համակենտրոնացման իրավական կարգավորման հիմնախնդիրները Եվրոպական միությունում» թեմայով։

Նա նաև արտասահմանյան տարբեր կրթական հաստատություններում է ուսանել։ Հատկանշական է, որ շուրջ մեկ տասնյակ գիտական հրապարակումների հեղինակ է, Պետական կառավարման ակադեմիայում դասավանդել է Եվրոպական միության իրավունքի հիմունքներ։

2021-2023 թվականներին հանդիսացել է Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարանի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ։

Հաշվի առնելով պարոն Գևորգյանի աշխատանքային և մասնագիտական փորձառությունը, որը հիմնական շեշտադրումներով ես ձեզ ներկայացրի, նրա կողմից իրականացված աշխատանքները Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում, որի վերաբերյալ պարոն Գևորգյանն արդեն իր ելույթում մանրամասնորեն կներկայացնի, խնդրում եմ հավանություն տալ նրա թեկնածությանը՝ հնարավորություն ընձեռելով՝ շարունակելու գործունեությունը մրցակցային մարմնի ղեկավարի պաշտոնում։ Շնորհակալություն:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Շնորհակալություն, զբաղեցրեք ձեր տեղը, պարոն Խոջոյան:

Ձայնը տրվում է Մրցակցության պաշտպանության նախագահի թեկնածու Գեղամ Գևորգյանին: Համեցեք, պարոն Գևորգյան, մինչև 20 րոպե:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, Ազգային ժողովի հարգարժան պատգամավորներ, ինձ համար պատիվ է երկրորդ անգամ կանգնել այս ամբիոնում և խնդրել ձեր քվեն որպես Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի թեկնածու: Այդ հնարավորության համար նախ՝ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությանը՝ իմ թեկնածությունը ներկայացնելու համար, պարոն Խոջոյանին՝ լավ ներկայացման համար:

Այժմ թույլ տվեք ներկայացնել 2019-23 թվականների Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի գործունեության հաշվետվությունը: Հաշվետվությունը կազմելիս ելել ենք այն դրույթներից, որ հինգ տարի առաջ այստեղ կանգնած՝ ես և իմ գործընկերներն Ազգային ժողովին խոսք ենք տվել, որ ընտրվելու պարագայում դրանք կիրականացնենք:

Պայմանական, չորս մասով ենք ներկայացնելու՝ բուն մրցակցային միջավայրի զարգացման գործառույթները, սպառողների շահերի պաշտպանության հատվածը, մեր ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացմանն ուղղված այն քայլերը, որոնք իրականացվել են այս 5 տարիների ընթացքում և ինչ ենք պլանավորում անել հաջորդ 5 տարվա ընթացքում:

Մրցակցային միջավայրի վերաբերյալ կարճ ներկայացնեմ վերահսկողական գործիքներից մի քանի տվյալ. 2023 թվականին, օրինակ՝ պետական մարմինների հակամրցակցային գործողությունների նկատմամբ վարույթների քանակը եղել է 11: Նշեմ, որ սա գործառույթ է, որն սկսել ենք իրականացնել 2019 թվականից պարբերաբար՝ տարեկան 6-7 և այսպես հասնելով 11-ի, ունեցել ենք պետական մարմինների դեմ գործեր, կարծում եմ՝ սա շատ կարևոր հաղորդագրություն է բիզնեսին, որ մենք նաև հսկում ենք պետական մարմինների կողմից հակամրցակցային գործողությունները:

Պետական գնումների ոլորտում. 2023 թվականին պետական գնումների ոլորտում հակամրցակցային գործողությունների վերաբերյալ ունեցել ենք 7 որոշում: Ընդ որում` այս թիվը միջին տարեկան կտրվածքով ներկայացված թիվն է, այսինքն՝ ինքը տարեցտարի շատ չի տարբերվում: Ընդ որում՝ սա ևս գործառույթ է, որի վիճակագրությունն սկսել է աճել 2019 թվականից:

Մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքերի կամ հակամրցակցային այլ համաձայնությունների վերաբերյալ վարույթների քանակը. օրինակի համար՝ այն 2019 թվականից սկսած աճել է 4 անգամ, ամեն տարի:

Տուգանքների չափը. եթե վերցնենք և վիճակագրությունից դուրս բերենք 2021 թվականը, որտեղ հանձնաժողովը հայտարարեց, որ Covid-ից և հետպատերազմական վիճակում տնտեսության վիճակից ելնելով՝ տուգանքները համեմատաբար մեղմ են նշանակվելու, 2022-23 թվականների տվյալները գերազանցում են 2018 թվականի տվյալները 6-7 անգամ:

2019 թվականից նոր գործողություններ սկսեցին իրականացվել:

Տարեկան 5 ապրանքային շուկա է ուսումնասիրում հանձնաժողովը: Ուսումնասիրում է, որպեսզի հասկանա, թե ի՞նչ խնդիրներ կան իրավական առումով, ի՞նչ խնդիրներ կան տնտեսական առումով, ի՞նչ խոչընդոտներ են դրանք։ Եվ 3 որոշում է կայացվում. եթե ամեն ինչ լավ է, ասում ենք՝ ամեն ինչ լավ է, չնայած 2019 թվականից սկսած այս գործարքում երբևիցե չի եղել դեպք, որտեղ առաջարկ չլինի: Կամ մենք օժանդակում ենք քաղաքականություն մշակող մեր գործընկերներին՝ ներկայացնելով առաջարկություն, կամ մենք ինքներս, եթե բուն մրցակցային խնդիր է, պրոցես ենք գեներացնում: Մեկ օրինակ. աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը մեզ խնդրել էր նայել օրթեզների և պրոթեզների շուկան, և շուկայի ուսումնասիրության արդյունքում այժմ մշակվում է նոր պլատֆորմ, որտեղ կներկայացվի այն գինը, որը տնտեսավարողն է առաջարկում, այն գինը, որը պետությունն է կարծում, որ պետք է իր սպառողն իմանա, և էդ համակցության մեջ, քանի որ կար ինֆորմացիա, ասիմետրիա սպառողի, այսինքն՝ հաճախորդի և պրոթեզ կամ օրթեզ վաճառողի, նաև մասնագիտական, իսկ մարդը ցանկություն ուներ՝ պետության կողմից սուբսիդավորող իր գումարն ամբողջությամբ ծախսելու, դա նաև հոգեբանական հատվածն է, հիմա արդեն կկարողանա խնայողություն անել, եթե ցանկանում է գնել բարձր որակի, բայց թանկ գնով, դա՝ պետության կողմից սուբսիդավորման միջոցով, եթե ցանկանա գնել մի փոքր ավելի էժան, էդ գումարը կխնայի և կսկսի դա օգտագործել էդ իր կարիքների համար էդ նույն ոլորտում: Այսինքն՝ այստեղ մեխանիզմ է մշակվում, այս պահին արդեն մասամբ դա կա, հիմա պլատֆորմը կհրապարակվի, որտեղ, կարծում եմ՝ պետության կողմից տրված սուբսիդավորումն ավելի արդյունավետ կծախսվի: Այսպիսի օրինակները շատ են: Ընդ որում՝ այս թեմաները մենք ստանում ենք տարբեր գործընկերներից, տարբեր ազդակներից, նաև Ազգային ժողովից։ Օրինակ՝ այս տարի պարոն Արշակյանը մեզ դիմել էր էլեկտրական մեքենաների լիցքավորման խնդրով, և այս տարվա շուկաներից մեկը վերաբերում է հենց էլեկտրամոբիլների լիցքավորման շուկայի ուսումնասիրությանը:

Եթե գլոբալ ներկայացնենք մի քանի հետաքրքրական շուկա, թե տնտեսավարող սուբյեկտի ի՞նչ դինամիկա է տեղի ունեցել, որի թվերը վերաբերում են բացարձակապես օրգանիկ տնտեսավարողներին, այսինքն՝ ոչ փոխկապակցվածներին, այսինքն՝ որոնք իրենք իրենցով մշտական զբաղվում են այս գործունեությամբ: Օրինակ՝ բենզինի շուկայում ավելացել է երկու նոր տնտեսավարող: Այսինքն՝ կարող է՝ տարբեր տարիների քանակի ներմուծողների անունները շատ լինեն, բայց օրգանիկով՝ 3-5, ընդ որում՝ առաջին խոշոր մասնակցի մասնաբաժինը կրճատվել է 10%-ով:

Արևածաղկի ձեթի մասնակիցների թիվն աճել է 50%-ով, և հիմնական խոշոր ներմուծողների կառուցվածքն ամբողջությամբ փոխվել է: Օրինակ` նախկին 3-րդ տեղ զբաղեցնող տնտեսավարողն այսօր առաջին ներմուծողն է, առաջինը դարձել է երրորդը, հայտնվել է նոր երկրորդ:

Կարագի շուկայում առաջին խոշոր մասնակցի մասնաբաժնի կրճատումը նվազել է 5%-ով, երկրորդինն ավելացել է 3%-ով: Բայց այստեղ մի կարևոր հանգամանք կա՝ առևտրային ցանցերում սրանց ներկայացվածությունը 56%-ով աճել է, բացարձակ թվով ինքը փոքր էր, դրա համար է ստացվում 3, քանի որ առաջին և երկրորդ տեղերի միջև տարբերությունը շատ մեծ է եղել, հիմա գնալով կրճատվում է:

Սառեցված հավի մսի շուկայում մասնակիցների թիվն աճել է 50%-ով:

Դիզելային վառելիքը նույն պատկերն է, ինչ բենզինի շուկայում, ուղղակի, քանակը, մինչև 15% է մասնաբաժինը:

Եվ իմ գործընկերներից մեկը՝ պարոն Առուշանյանը, արդարացի հարցնում էր, թե արդյո՞ք սա բերում է նաև մարդու, սպառողի կյանքի բարելավմանը։ Հա, լավ, ասենք՝ ճիշտ է, բերում էր երեք հոգի, հիմա բերում է հինգ հոգի, բայց, ասենք՝ նույն էֆեկտն է, և սպառողը դրանից որևէ օգուտ չի ստացել կամ ստացել է: Բնականաբար, հենց մրցակցության ամբողջ իմաստը նա էր, որ սպառողին հասանելի դառնա առավել բարենպաստ պայմաններում այն որակի ապրանքը, որն ինքը ցանկանում է, և, այո, այստեղ մենք ունենք էդ վիճակագրությունը մարժաների մասով, որովհետև տեսել ենք, որ մարժաների փոփոխություն է տեղի ունեցել:

Եվ մի շատ կարևոր հանգամանք ևս, որը նկատել ենք: Գերիշխող դիրքերի չարաշահումների մեծամասնությունը վերաբերում է դեմպինգին: Սա շատ կարևոր տնտեսական ազդակ է, ինքը՝ երևույթը վատն է, բայց էդ ազդակը շատ լավն է: Ինչո՞ւ. որովհետև եթե դու չունես ենթակառուցվածքային մենաշնորհ՝ ոչ արհեստական, այսինքն՝ դու ազատ ես՝ բերելու քո ապրանքը, և ցանկացած մարդ կարող է ներմուծում անել և արտադրություն սկսել, այստեղ գների բարձրացմամբ չարաշահման իմաստն սկսում է կորել, չէ՞, որովհետև հենց գինը բարձրացրեց, հաջորդ րոպեին ինչ-որ մեկը կգնա, էդ ապրանքից կներմուծի, և այդտեղ ենթակառուցվածքների ինչ-որ խորը կարիք չկա. ինչպիսին բենզինն է կամ գազը: Այսինքն՝ եթե ինչ-որ մեկը շաքարի կամ արևածաղկի ձեթի գինը բարձրացնի, էն մյուսը կգնա, շատ արագ կբերի: Եվ սկսվել է հակառակ պրոցեսը տեղի ունենալ, սկսել են դեմպինգ անել, այսինքն՝ խոշոր տնտեսավարողներն ունեն օբյեկտիվ ենթակառուցվածքներ, ունեն հնարավորություններ և սկսում են մարժան իջեցնել, որպեսզի շուկայի նոր մուտքի խոչընդոտ լինի, կամ մյուս տնտեսավարողները դուրս գան: Սա զարգացած աշխարհում տեղի ունեցող տենդենց է, որը նաև ուրախալի է, որ մեզ մոտ գա: Իհարկե, ասում եմ՝ երևույթը չի խրախուսվում, պատժվում է, երևույթը վատ բան է, բայց ինքը՝ որպես տնտեսական ազդակ, կարևորում եմ ասել:

Եվ մի օրինակ էլ բերեմ պետական գնումների ոլորտում, որտեղ սոցիալական ծառայության ոլորտում 800 չափաբաժին մրցույթ խաթարել էին մի խումբ տնտեսավարողներ՝ հասարակ մեխանիզմով. ի՞նչ էին անում. բացում էին, ընկերություն, մասնակցում էին, եթե իրենց համար բարենպաստ ելք չէր լինում, սկսում էին ոչ խելամիտ գնային առաջարկ անել, ընկնում էին սև ցուցակ, բայց խաթարում էին պրոցեսները։ Հիմա նույնիսկ գործ կա հարուցված և, իհարկե, նաև առաջարկություն, թե ոնց անենք, որ մեր պլատֆորմները փոխենք:

Բիզնեսի կողմից բիզնեսի ձեռքբերման ոլորտ, համակենտրոնացումների ոլորտ. այստեղ մի քանի կարևոր բան ենք արել՝ հստակեցրել և կրճատել ենք ժամկետները, որովհետև բիզնեսի համար երկար ժամկետը բավականին խնդրահարույց է: Եվ ինձ մոտ տպավորություն է, որ բիզնեսը մեծ ցանկություն ունի՝ մեզ հետ շփվելու, որ, գիտեք, էդ թուղթը շուտ տվեք: Հիմա, այս առիթն օգտագործելով, ևս մեկ անգամ ասում եմ՝ որևէ զանգի, նամակի կարիք չկա, ձեր համակենտրոնացման թույլտվությունը, եթե դա արգելված չէ, հստակ դուք ստանալու եք առավելագույնը 30 օրվա ընթացքում՝ խառի դեպքում և բարդ համակենտրոնացումների դեպքում՝ մինչև 90 օրում, ընդ որում՝ մեծ մասը հենց խառը համակենտրոնացումներն են: Մարժաներն ենք սահմանել, նոր ինստիտուտներ ենք ներդրել և սրա արդյունքում ունենք 156% բիզնես գործարքների թույլտվությունների աճ և չհայտարարագրված, մեր կողմից բացահայտված խախտումների 129% աճ:

Դատական գործերը. 2019 թվականից հա՛մ ավելացել են հանձնաժողովի դեմ դատական գործերը, կարծես թե, տնտեսավարողներն սկսել են պետական մարմնի դեմ ակտիվ դատական պրոցեսներ մեջտեղ բերել, դա լավ է, որովհետև դա նշանակում է, որ տարբեր ինստիտուտներ, անկախ իրարից, աշխատում են, բայց նաև միևնույն ժամանակ լավ է, որ մեր կողմից դատարանում ունեցած հաջողության քանակը բավականին բարձր է: Օրինակ՝ 2015 թվականին 9 ավարտված գործից 7-ում հանձնաժողովը հասել է հաջողության, 2020 թվականին՝ 11-ից 7-ում, 2022-ին՝ 12-ից 10-ում և այսպես շարունակ:

Հանձնաժողովը նաև ճգնաժամային կառավարման իր լիազորությունների շրջանակում Covid-ի, ռուս-ուկրաինական հակամարտության՝ պատերազմի ժամանակ մշտադիտարկում էր իրականացնում 106 ապրանքային շուկաներում և 129 ապրանքատեսակ ներմուծումների և դրանց պաշարների վերաբերյալ: Կարծում եմ՝ նաև գործընկերների հետ, իհարկե, այլ աշխատանքի արդյունքում, մենք պարենային դեֆիցիտ չունեցանք այդ ծանր ժամանակահատվածում:

Ի՞նչ իրավական բազա ենք փոխել։ Մենք բոլորս տեղյակ ենք, որ 2021 թվականի մայիսի 31-ին Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեց նոր խմբագրությամբ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» օրենքը, որտեղ մի քանի կարևոր բան ավելացվեց, եզրակացությունների ինստիտուտը մտցրինք, որտեղ պետությունը և մասնավոր ընկերությունը կարող են դիմել Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողով՝ նախապես հարցնելով իրենց կատարած գործողությունների վերաբերյալ եզրակացություն, որպեսզի հետագայում խնդրից խուսափեն: Պետք է ուրախությամբ նշեմ, որ էս գործիքից ամենաակտիվն օգտվում է Ազգային ժողովը և հաճախ դիմում է Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովին նախաձեռնությունների մրցակցային եզրակացության վերաբերյալ, նաև խոշոր բիզնեսն էլ է դիմել: Այսինքն՝ 19 եզրակացություն ենք տվել 3 տարվա ընթացքում: Եվ երկու ինստիտուտ ենք դրել՝ արագացված վարույթի ինստիտուտը՝ երբ տնտեսավարողը գալիս ասում է՝ ես միանգամից ընդունում եմ խախտումը, մենք օրենքով 50% զեղչ ենք սահմանում առավելագույն տուգանքից, և, եթե շուտ է մուծում գումարը, 25% էլ այստեղ է, որպեսզի մոտիվացիա չունենա՝ ավելորդ դատական պրոցեսների մեջ ներգրավվելու կամ երկարաձգելու, որովհետև գումարը պահում է իր մոտ, դե, առնվազն, ժամանակն իր օգտին աշխատում է: Եվ պետք է ասեմ, որ, օրինակ՝ 2023 թվականին 50,7%-ը հենց այս մեխանիզմից օգտվել է:

Հիմա՝ անբարեխիղճ մրցակցության մասով. որ վիճակագրությանը նայում ենք, կրկնակի վարույթների քանակը, պատասխանատվության միջոցների քանակը և տուգանքների քանակն ավելացել է: Բայց այս ճանապարհը մեզ ի՞նչ ցույց տվեց: Օրինակ՝ մի քանի ոլորտ ասեմ. կաթնամթերքի շրջանառության ոլորտում, երբ բուսական յուղ են օգտագործում և դրա արդյունքում ոչ թթվասերը թթվասերի տեղ են վաճառում։ Մենք հետևողականորեն հինգ տարի վարույթ հարուցեցինք, և եթե առաջին տարում տնտեսավարողների ստուգված ապրանքների 72,8%-ը չէր համապատասխանում, ապա 2023 թվականին խախտման ընդամենը մի դեպք էինք հայտնաբերել, և 5,6%-ը չէր համապատասխանել: Հետևողականորեն սկսեցինք «օրգանական», «էկոլոգիական», «բիո» բառերի օգտագործումը համապատասխանեցնել իր էությանը և, օրինակ՝ 176 ապրանքատեսակ ուսումնասիրեցինք 43 տնտեսավարողի մոտ, 38-ի դեմ վարույթ հարուցեցինք և պատասխանատվության ենթարկեցինք: Հիմա դաշտում, կարծես, ընթացիկ մեկ վարույթ ունենք մի տնտեսավարողի նկատմամբ, բայց, կարծես թե, էդ բառերի օգտագործումն սկսել է իր նպատակին, նշանակությանը ծառայել:

Աղբյուրի ջրերը, որոնք գրված են, այսինքն՝ 24 տնտեսավարողի ստուգեցինք, 12 վարույթ, 9 տնտեսավարող ընդունեց, որ աղբյուրի ջուր չէ, այլ ծորակի ջուր է և հիմա այլևս չի գրում աղբյուրի ջուր:

Երշիկեղենի շրջանառության ոլորտ, օղու շրջանառության ոլորտ. հիմա, օրինակ՝ չեք կարող սուպերմարկետներում տեսնել մի տառը փոխած օղիներ: Ասենք, չգիտեմ, որ անունները փոխում, գրում էին:

Եվ էս ամեն ինչը բերեց վիճակախաղեր էդ ոլորտում, օնլայն առաքումներ: Էս ամեն ինչը մեզ բերեց մի գիտակցության, որ պետք է մշակել նոր փաթեթ, և Ազգային ժողովն ընդունեց ակցիաների, զեղչերի մասին օրենսդրությունը՝ փոփոխված: Այստեղ ևս քանակն ուսումնասիրեցինք և, օրինակ՝ 38 վարույթ ունեցանք, 37-ում արդեն պատասխանատվության ենք ենթարկել, մի տնտեսավարողի հետ դեռևս շարժվում է գործընթացը: Օրինակ՝ էդ մեծ առևտրային ցանցերում՝ մոլերում, հագուստի և այլնի զեղչերի հետ կապված, այսինքն՝ որպեսզի լինի զեղչ, իրականություն, որպեսզի երբ առավելագույն զեղչի քանակը, օրինակ՝ որ գրում են մինչև 70%, 70%-ը գոնե 20% ապրանքների վրա կիրառելի լինի, և ձևավորվի այդ մշակույթը։

Եվ ի՞նչ կարևոր եզրահանգման եկանք. ժողովուրդ, մեր մոտ տպավորություն է, որ սպառողը տոտալ չի վստահում այն ծառայություններին, որոնք մատուցվում են իրեն, որովհետև, եթե տեսնում եք, այսքան «բիո» բառ իրականությանը չի համապատասխանում, գրում ենք՝ աղբյուրի ջուր, բայց ինքը ծորակի ջուր է, զեղչն անում ենք, բայց ինքն իրականություն չէ: Պետք է կամաց-կամաց վերականգնվի էն վստահությունը՝ տնտեսավարող և սպառող, որը մենք ցանկանում ենք ունենալ: Եվ ինքը՝ հանձնաժողովը, այս ճանապարհն անցնելու արդյունքում 2023 թվականին դարձավ սպառողների շահերի պաշտպանության ոլորտում աշխարհի ամենահեղինակավոր կառույցներից մեկի, եթե ոչ կառույցի, անդամ: Եվ հանձնաժողովն սկսեց մտածել նոր ֆունկցիոնալի մասին: Ներկայումս մեր Կառավարության գործընկերների հետ մշակում ենք ստանդարտների նոր փաթեթ Եվրոպական միության գործընկերների հետ և, կարծում եմ՝ շուտով կդիմենք նաև Ազգային ժողովին էդ կենտրոնական մարմնի ստեղծման գործընթացն ավարտելու համար և կունենանք սպառողների շահերի պաշտպանության ինստիտուցիոնալ կառույց, որը հետագայում նաև իր աշխատանքի հարցում, կարծում եմ՝ կստեղծի այն հասարակական կազմակերպությունների, օմբուդսմենների ինստիտուտը, որը կբալանսավորի և կֆիլտրի սպառողների շահերի պաշտպանությունը:

Ինստիտուցիոնալ կարողությունների մասով. 2019 թվականից՝ մի քանի ֆունկցիաների ավելացում, սրանցից երկուսին անդրադառնամ՝ պետական օժանդակություն: Հայաստանի Հանրապետությունը տարածաշրջանում միակ երկիրն է, որտեղ պետության կողմից տնտեսավարողներին տրված ցանկացած օժանդակություն հրապարակվում է օնլայն տիրույթում ավտոմատ կերպով: Դա մի քանի բան է, նախ՝ վերահսկողություն, թափանցիկություն, հանրային հսկողություն։ Կարծում եմ՝ շատ կարևոր է: Եվ, իհարկե, Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն ինքը ևս այստեղ ուսումնասիրություն է իրականացնում և ծախսած գումարների ներդրումների մասով ասում է՝ արդյո՞ք մրցակցային միջավայրի վրա դրական, թե՞ բացասական ազդեցություն ունի:

Եվ ռազմավարության մշակումը. որովհետև, կարծես թե, տպավորություն էր, որ աշխատողները, հաշվի առնելով իրենց ժամանակը, իրենց վրա դրված խնդիրները, օրենքով վարույթներն ինչ ժամանակում պետք է իրականացնեն, մոռանում են նոր մտքերի, նոր գաղափարների ստեղծման մասին: Այսինքն՝ ավելի շատ իներցիոն բնույթ է կրում: Եվ կարծեցինք, որ պետք է ունենանք ֆունկցիա և բաժին, որի ամբողջ գործառույթը պետք է լինի մնացածին էդ գործառույթի մեջ ներգրավվելը և նոր մտքերի առաջադրումը, որովհետև, կարծում եմ՝ ճիշտ չէ 5-10 տարին մեկ գնալ, վերցնել աշխարհի մի փորձ, բերել, փորձել մի տարում ներդնել քո համակարգում, կարծում եմ՝ մենք ինքներս կարող ենք համընթաց քայլել, և, ինչու ոչ, մենք ինքներս կարող ենք աշխարհին նոր մտքեր տալ, տենց օրինակներ ևս ունենք:

Ինստիտուցիոնալ մակարդակում գրվեցին բոլոր կարգերը: Սա հանձնաժողովի ֆունկցիաները կրճատեց, ձեռքերը կարճացրեց, բայց սա կարևոր է բիզնեսի և մարդկանց պատկերացումների, սպասումների մասով: Մի պարզ օրինակ. մեր տուգանքը 0-10% է, օրինակ՝ գերիշխող դիրքի չարաշահման համար, և չկա մեթոդ, որտեղ հանձնաժողովն իրեն ազատ չզգա: Մենք հիմա հստակ հաշվարկի մեխանիզմ ենք դրել, որ ցանկացած տնտեսավարող կարող է բացել, կարդալ և հասկանալ, թե, ի վերջո, ինչքան է ինքը տուգանվելու, և մեր այս սուբյեկտիվիզմի քանակն էականորեն կրճատել ենք սենց բոլոր մեր ֆունկցիաների մասով:

Ամբողջությամբ մեր համակարգը թվայնացված է, էլեկտրոնային է, քաղաքացիները, բիզնեսը մեզ հետ կարող են շփվել բացարձակապես էլեկտրոնային տարբերակով: Պետական մարմինների հետ ամբողջ համակարգը թվայնացված է: 90% մեր փաստաթղթաշրջանառությունը, «Mulberry»-ի մասին չէ խոսքը, ինֆորմացիաներն օնլայն ռեժիմով տեսնելու մասին է, մենք ինտեգրված ենք Պետական եկամուտների կոմիտեի համակարգին, Ոստիկանության համակարգին, Կադաստրի կոմիտեի համակարգին, Պետական ռեգիստրի համակարգին: Սա ժամանակի հսկայական կրճատում է, նաև ռեսուրսների խնայողություն, բայց նաև սա շատ կարևոր է կոռուպցիայի կանխարգելման տեսանկյունից, որովհետև որևէ մեկն այլևս անհրաժեշտություն չունի՝ մեր հետ ուղիղ շփվելու:

Եվ միջազգային համագործակցության մասով ու ընդհանրապես գիտական մտքի ներառման մասով. հանձնաժողովը համագործակցում է բուհերի հետ, դրանք ներառված են մեր հետազոտությունների մեջ, օրինակ՝ «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնը: Ազգային ժողովի պես մենք հրավիրում ենք ուսանողներ, այնուհետև ընդունում ենք պրակտիկայի, աշխատանքի, և կարծում եմ, որ սա շատ կարևոր հաղորդագրություն է, որպեսզի ձևավորենք պետականամետ մտածելակերպ ունեցող նոր սերունդ: Հանձնաժողովը նաև դասախոսություններ է կարդում և բացել է մագիստրոսական ծրագիր։ Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերի համար հերթագրում: Խաչատուր Սուքիասյան, համեցեք:

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Ինձ հետաքրքրում է, որ շուկայում բավականին գերակա դիրք ունեցող կազմակերպությունները կարողանում են իրենց դիրքերն առավել ամրապնդել: Ի՞նչ աստիճանի մոնիտորինգ եք դուք կատարում, որ տարիներ շարունակ, ես չեմ ուզում ապրանքների անուն տալ, որպեսզի խնդիր չառաջացնեմ, էդ գերակա դիրքն առավել ամրապնդվում է շուկայից դուրս պայմանավորվածությունների արդյունքում, նկատի ունեմ՝ ապրանք արտադրող կամ ապրանք ներմուծող կազմակերպությունը, բացի իր ինստիտուցիոնալ պայմանագրային հարաբերություններից, այլ հարաբերությունների արդյունքում սկսում է իր դիրքերն ավելի ընդլայնել և առավել գերակա դարձնել: Այս խնդրի հետ ո՞նց ենք առնչվելու ապագայում, նախկինում ո՞նց ենք առնչվել: Ի՞նչ գործիքներ ունեք, որ կարողանաք կարգավորել, որովհետև էդտեղ ես խնդիր եմ տեսնում։ Շնորհակալություն:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Սուքիասյան: Ես կարճ նշեցի մի քանի գործիք, որոնք կիրառել ենք, դրանք այն վարույթներն են, որոնք իրականացրել ենք, դրա արդյունքում՝ նաև շուկաների ուսումնասիրությունը, ինքը կոմպլեքս միջոցառում էր: Պայմանական, ցանկացած ոլորտ՝ ձեթ, շաքար, ալյուր, շուկան ենք ուսումնասիրում, միևնույն ժամանակ վարույթներ ենք անում ձեր ասած խնդիրները հայտնաբերելու համար: Ինքը մշտական ավտոմատ մոնիտորինգի տակ է դրված, որը հրապարակային է, մեզ մոտ կոչվում է գների մոնիտորինգ, մեր կայքում կա ինքը, ամեն ինչ ավտոմատ իրականացվում է, սրա արդյունքում մի քանի բան ենք արձանագրում: Որոշ ոլորտներում արդեն էականորեն տեսել ենք խոշորների կրճատում, բայց նաև էս ճանապարհն անցնելիս քաղաքականության մշակման առաջարկ ենք արել, որը մի շարք երկրներում կոչվում է արդար առևտրի կանոններ, բարեխիղճ առևտրի կանոններ: Կարծում եմ՝ ձեր ասած խնդիրը մեծապես գալիս է նրանից, որ ներմուծող և վաճառող ընկերությունները կա՛մ մեկն են, կա՛մ սերտաճած են, այսինքն՝ նույն ընկերությունը հա՛մ ներմուծում է իրականացնում, հա՛մ վաճառում է և, մասնագիտական լեզվով ասած, ուղղահայաց շուկաներում ունեցած իր դիրքի արդյունքում կարողանում է իրականացնել ու ստեղծել էն պրոբլեմները, որոնք առկա են: Մենք դրանց հետևում ենք, ունենք դրանց հետ կապված մի շարք վարույթներ, պատասխանատվության միջոցներ, ինձ թվում է՝ էդ հենց այն գործիքն է, որը մենք պետք է կիրառենք և կամաց-կամաց պետք է գնանք, հասկանանք, թե սեփական ապրանքից վաճառքի ծավալի քաղաքականությունն ինչքան պետք է լինի, պայմանական, էլի, որևէ տնտեսավարողի և որևէ ապրանք նկատի չունենալով: Իքս ապրանք ներմուծում եք ձեր խանութների ցանց, էդ իքս ապրանքի ներկայացվածության ինչ աստիճան պետք է լինի, դարակաշարերն ինչպես պետք է ներկայացված լինեն, մարկետինգային ծախսերն ինչպես պետք է ներկայացված լինեն։ Հիմա Ազգային ժողովը վերջերս ընդունեց օրենք՝ «Առևտրի և ծառայությունների մասին» և «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին», որը մտնում է ուժի մեջ մայիսի 6-ին: Էդ կանոններն արդեն կան: Երկրորդ քայլով, կարծում եմ՝ կարող ենք ավելի գլոբալ կարգավորում անել։ Կարծում եմ՝ նաև շտապելու անհրաժեշտություն չկա այդ պարագայում, որովհետև ինքը բավականին տարիների ընթացքում ստեղծված իրականություն էր, և էդ իրականության դեմ միանգամից ակտիվ գործողությունների կատարումը կարող է բերել տնտեսական ոչ ցանկալի հետևանքների։ Բայց ես լիահույս եմ, որ այդ ճանապարհը մինչև վերջ անցնելու ենք, որովհետև ես արդեն տեսնում եմ դրա արդյունքները: Ես վերջացրի:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք, պարոն Սուքիասյան:

 Խ.ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ

-Նայեք, խնդիրն ի՞նչ է. սպառողի շահերի կոպիտ ոտնահարում է, որովհետև սպառողը գալիս է մի կազմակերպություն, ասում է՝ ես այս ապրանքն ուզում եմ, ասում են՝ չունենք մեր պայմանագիրը, բայց, առնվազն, պետք է այլընտրանք լինի: Շատ զարգացած երկրներում ես էդ ամեն ինչն ուսումնասիրել եմ, միշտ այլընտրանքը կա: Բայց էստեղ՝ Հայաստանի Հանրապետությունում, հարյուրավոր կազմակերպություններ առանց այլընտրանքի են: Ասում են՝ սա է, որովհետև ունեն ոչ ինստիտուցիոնալ հարաբերություններ: Ես խնդրում եմ էդ հարցի վրա ուշադրություն դարձնել: Սպառողն ասում է՝ ես սա չեմ ուզում, ինձ երկրորդն առաջարկեք: Ասում են՝ չէ, չենք առաջարկում, որովհետև մեր հարաբերություններն այս ապրանքի հետ կամ այս ներմուծողի հետ այսպիսին են: Այդ հարցը ո՞նց եք պատկերացնում, որովհետև այստեղ սպառողի շահերի մասին է խոսքը: Շնորհակալություն:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Կարծում եմ՝ մինչև սպառողը սա նաև կողքի բիզնեսի շահերին ավելին է առնչվում սկզբում: Բայց, էլի եմ կրկնում՝ էդ խնդիրը, կարծում եմ՝ ավելի շատ գալիս է նրանից, որ մեզ մոտ ներմուծումը և վաճառքը բավականին սերտաճած են, որովհետև հակառակ պարագայում ցանցերի նման կարգավորման անհրաժեշտություն չէր լինի: Խնդրի լուծումը մայիսի 6-ից հետո գործող նոր կարգավորումներով էապես կթեթևացվի, և, կարծում եմ՝ դրանից հետո երկրորդ էտապը, որը տեղի կունենա մինչև տարվա վերջ, էական կբարելավի։ Հենց էդ ինստիտուցիոնալ խնդիրները լուծելու համար էին Կառավարության գործընկերները ներկայացրել էդ օրենսդրական առաջարկությունը, հենց էդ խնդիրների լուծման համար է, որ այլընտրանք լինի, որ, կոպիտ ասած, պարզ օրինակով, եթե գալիս է իքս ապրանք, ուզում է հայտնվել դարակաշարում, և առևտրային ցանցը ոչ ինստիտուցիոնալ նպատակով ասում է՝ չէ, այլևս, ուղղակի, չի կարելի, որովհետև հակառակ պարագայում մենք մոնիտորինգով ասում ենք՝ իսկ ինչո՞ւ չունես: Այսինքն՝ ամեն մի չունենալը պետք է շատ լուրջ հիմնավորում բերի: Բայց այսօր էլ արդեն փաստ է արձանագրված, կարագի շուկայում իրականացված վարույթի արդյունքում ամենաշատ վաճառվող կարագի տեսակը մեկ կիլոգրամանոց կարագն է, այն հայտնվել է իր մրցակցի առևտրային ցանցերում և դրա արդյունքում ունեցել է իր ծավալների 56% աճ։ Շնորհակալ եմ:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Պարոն Գևորգյան, ես արտահերթ հարց տամ՝ ի շարունակություն պարոն Սուքիասյանի տված հարցի: Տեսեք, դուք ասում եք, որ հիմնականապես խնդրի էությունը նրանում է, որ ցանցը և ներմուծողը փոխկապակցված են լինում։ Մենք բազմաթիվ երկրներ և փորձ գիտենք, որ վաճառողը և ներմուծողը որպես սուբյեկտներ առանձնացվում են, և, ուղղակի, վաճառողին չի թույլատրվում ներմուծել, նույն կամ նույնիսկ փոխկապակցված բիզնես ունենալ: Այս մասով ի՞նչ եք կարծում, մենք անելիք ունե՞նք, թե՞ ոչ:

Եվ երկրորդը. դուք խոսեցիք նաև ապրանքներ ընդունելու և տեղաբաշխելու հետ կապված խնդրի մասին։ Ես այս հարցը նաև էկոնոմիկայի փոխնախարարին եմ ուղղել անցյալ օրը, կարծում եմ՝ դուք էլ էիք էստեղ: Արդյո՞ք այս մասով անելիք չկա, որ, օրինակ՝ տեղական արտադրողի և ներմուծված ապրանքի որոշակի առումով ներկայացվածության, հավասարության հարց լուծվի, որովհետև գիտեք, որ ներմուծողները, մանավանդ հիմա, երբ դրամը բավականին ամրապնդված է, և ինքնարժեքի տեսանկյունից արտադրողները պրոբլեմ ունեն, որովհետև նրանց ծախսերը կատարվում են հայկական դրամով և դիրքերը թուլացած են՝ նաև արտասահման արտահանման հետ կապված, ներքին շուկան շատ կարևոր է դարձել: Արդյո՞ք մենք լավագույն տեղերը սուպերմարկետներում ներկայացվածության կամ որևէ կերպ պետք է քվոտավորենք ներմուծված և տեղական արտադրանքի տեսանկյունից: Խոսքը չի գնում նրա մասին, որ ինչ-որ կտոր ազատ մնա, էլի մրցակցային, էլի բոլոր շուկայական կանոններով, բայց ինչ-որ կտոր հատկացված լինի նրան, որ տեղական արտադրողներն իրենք կարողանան մրցել էդ կետի համար, ոչ թե անհավասար մրցակցության մեջ մտնեն ներմուծողների հետ: Խնդրում եմ այս մասով մանրամասնել:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Արշակյան: Առաջին հարցի հետ կապված՝ ժամանակին, եթե չեմ սխալվում, հենց իմ ընտրվելուց մեկ-երկու ամիս հետո, մենք Կառավարությանն առաջարկություն ներկայացրինք հենց էդ որոշակի ապրանքների առանձնացման մասով, և դա արդեն բերվեց Ազգային ժողով, վերաբերում էր դեղերի շուկային: Եվ դեղերի շուկայում, օրինակ՝ առաջին էտապով գնացինք, որ դեղ ներմուծողը և վաճառողը տարբեր լիցենզիաներ պետք է ունենան և տարբեր ընկերություններ պետք է լինեն, որ կարողանանք մեջտեղի մարժան վերահսկել: Պարզ օրինակ բերեմ. դեղ ներմուծողը վերևում ներմուծման վրա աշխատում էր, ասենք՝ մեծ մարժա, իր դեղատանը դնում էր փոքր մարժա, և այն մյուս դեղատները, որոնք ներմուծմամբ չէին զբաղվում, բնականաբար, հայտնվում էին անհավասար վիճակում, այսինքն՝ խելամիտ բիզնես միջավայր չէր ձևավորվում, հիմա այդ խնդիրները վերացրինք: Նման միտք, որ առանձնացնենք մյուս ապրանքների մասով, այս պահին քննարկվում է ֆինանսների նախարարության գործընկերների և էկոնոմիկայի նախարարության գործընկերների հետ: Այս պահին թույլ տվեք էդ մանրամասները չտալ, որովհետև այդտեղ նաև քաղաքականություն մշակող մարմինների որոշման անհրաժեշտություն կա: Որոշ ապրանքների մասով, պարոն Արշակյան, կարծում եմ, որ աշխարհի փորձն էլ է ցույց տալիս, օրինակ՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների որոշ նահանգներում արտադրող ընկերությունը չի կարող իրականացնել խմիչքի վաճառք, այսինքն՝ ըստ շուկայի կառուցվածքի՝ իրենք որոշում են, թե որ ապրանքներն է անհրաժեշտ տարբերակել: Նման պրակտիկա կարող է լինել, բայց, իհարկե, նաև չմոռանալով, որ ամբողջ աշխարհում կա նաև այն լավ պրակտիկան, որ հենց ներմուծողը նաև ցանց ունի, բայց դրա ծավալի և ապրանքների քանակի մասին է խոսքը գնում, այսինքն՝ ո՛չ բացարձակ արգելքը, ո՛չ բացարձակ մեծամասնությունը մեր օգտին չեն խոսի, մենք է պետք է ճիշտ բալանսը գտնենք:

Հայկական ապրանքների ներկայացվածության մասով եկեք խնդիրը բաժանենք երեք հատվածի: Որոշ ապրանքներ ունեն խնդիր, քանի որ նրանք գտնվում են շրջանառության հարկի տիրույթում, իսկ առևտրային ցանցերն աշխատում են շահութահարկի տիրույթում, և այստեղ ծախսագրման խնդիր կա: Ազգային ժողովում պարոն Թունյանի մոտ մի քանի անգամ մեր գործընկերների հետ նման քննարկում ունեցել ենք: Կարծում եմ՝ դեռևս առիթ կլինի՝ էդ քննարկումը շարունակելու՝ վերջնական պատկերացում կազմելու համար: Պայմանական, բելառուսական ներմուծված տավարի միսը ծախսագրվում է, իսկ, օրինակ՝ հայկական արտադրության, գյուղացիական տնտեսության կողմից արտադրված տավարի միսն էդ նույն ռեժիմով չի կարող ծախսագրվել, որովհետև առանց համապատասխան փաստաթղթերի է, ինքը հարկ վճարող չէ: Էս խնդիրը, կարծում եմ՝ էապես ազդում է տեղական ապրանքներ, ընդհանրապես, ձեռք բերելու վրա, բայց այստեղ նաև առևտրային ցանցերն էլ են արդար, որովհետև հակառակ պարագայում գինը բարձր է լինելու:

Երկրորդ հատվածը, որ, այո, պետք է որոշակի տեղ, տեղադիրք ունենան հայկական ապրանքները, էդ հարցին էլ ենք ուշադրություն դարձնում և, իհարկե, ոչ թե սուպերմարկետի այն ամենածայրում, որտեղ ոչ մեկը չի տեսնում, այլ բալանսավորված, հավասար, որ մենք կարողանանք ներքին արտադրությունը խթանել ձեր ասած շուկայական կանոններով։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գևորգյան: Ուրախ կլինեմ համագործակցության այս առումներով և շատ կարևոր եմ համարում, մանավանդ հիմա: Դուք գիտեք, որ աշխարհում շատ քիչ երկրներ կան, որտեղ տեղական արժույթն ամրապնդվել է, դա, իհարկե, լավ է, խոսում է տնտեսության զարգացման մասին: Եվ, կարծում եմ, որ դեռ կշարունակի այս մնալ նման իրավիճակում, այս դեպքում մենք տեղական արտադրողների խթանման քաղաքականությունը պիտի շարունակենք: Իհարկե, Կառավարության տարբեր ծրագրեր կան, բայց այս առումով՝ ներքին շուկայում նրանց ամրապնդման առումով նույնպես, կարծում եմ՝ կարևոր է քայլեր ձեռնարկել։ Շնորհակալություն: Եթե ավելացնելու բան ունեք կարող եք ավելացնել, հետո անցնենք հաջորդ հարցին:

 Գ,ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Եթե թույլ տաք, պարոն Արշակյան, մի տեղեկատվություն էլ տամ. այդ օրենքը, որը ես այսօր մեջբերեցի, այդտեղ կարգավորման ժամանակ Ազգային ժողովի մեր գործընկերների կողմից նաև առաջարկվեց, որ տեղական արտադրության համար, նոր, սկսնակ բիզնեսների համար էդ խնդիրները չստեղծենք, դրա համար այնտեղ երեք միլիոնի շեմ դրեցինք …. (չի հասկացվում), որ առևտրային ցանցը մոտիվացված լինի դրանք ընդունելու համար։ Կարծում եմ` հետաքրքիր մտքեր նաև ձեր կողմից հնչեցին, հետագայում դրանց զարգացման համար մենք իրար հետ պետք է աշխատենք, որպեսզի ավելի լավ առաջարկներ մշակենք:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Հաջորդ հարցի համար՝ Զարուհի Բաթոյան:

 Զ.ԲԱԹՈՅԱՆ

-Շնորհակալության: Պարոն Գևորգյան, Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի կանոնադրական նպատակներից մեկն սպառողների շահերի պաշտպանությունն է, հարցս այս մասին է։ Երբ մենք Հայաստանում խոսում ենք ծառայությունների մատչելիության մասին, մարդիկ հիմնականում, պատկերացում չունեն, թե ինչի մասին է խոսքը, որովհետև կա՛մ պատկերացնում են դա միայն ֆինանսական մատչելիության, կա՛մ, օրինակ՝ ֆիզիկական միջավայրի։ Բայց ծառայությունները ենթադրում են, որ, օրինակ՝ հաշմանդամություն ունեցող անձը և հաշմանդամություն չունեցող անձը հավասարապես կարող են օգտվել այս կամ այն ապրանքից, ծառայություններից։ Այսինքն՝ սա ավելի համալիր մոտեցում է, որը կարող է, այո, ներառել նաև ֆիզիկական մատչելիությունը, օրինակ՝ կինոթատրոնների ծառայություն, մարզաառողջարանային համալիրներից օգտվելու հնարավորություններ և այլն։ Ինձ հետաքրքիր է, թե դուք երբևէ առնչվե՞լ եք, ձեր հանձնաժողովն առնչվե՞լ է այս հարցին, արդյո՞ք եղել են զանգեր, ահազանգեր քաղաքացիների կողմից, երբ դիմում են և նշում են ծառայությունների անմատչելիության մասին, և այս դեպքում դուք ի՞նչ գործիքներ ունեք, ունեք արդյո՞ք իրավասություններ և համապատասխան մեխանիզմներ այս ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկելու համար: Նորից եմ նշում՝ այստեղ շատ հաճախ պատկերացումն այն է, որ դա պետք է լինի քաղաքաշինական խնդիր, ֆիզիկական կամ ֆինանսական, բայց խոսքը հենց ծառայությունների մատչելիության մասին է: Այս մասով կխնդրեի կիսվել, եթե ունեք փորձ, տեղեկություններ:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Չափազանց կարևոր և զգայուն հարց է, տիկին Բաթոյան: Անկեղծ ասած, այս պահին մենք նման ֆունկցիոնալ չունենք։ Եվ էդ հարցը մեր տիրույթից դուրս է: Մենք բացարձակապես տնտեսական մատչելիության և հասանելիության մրցակցության մասին ենք նայում: Բայց լավ միտք առաջացավ նոր։ Քանի որ սպառողների շահերի պաշտպանությունը մեր հիմնարկի կանոնադրական խնդիրը դարձնում է նոր, հիմա կա որպես հանրային շահ, որպես տնտեսության հանրային շահ և երկրորդված, հիմա նոր ավելացնում ենք, և արդեն բառիս բուն իմաստով, սպառողների շահերի պաշտպանությունը: Ես կարևորում եմ սա նշելը, որովհետև, հուսով եմ՝ Կառավարությունը կաջակցի մեզ, այդ խոսակցությունն արդեն կա, և մենք կբերենք այստեղ, որ չստացվի՝ բերենք այստեղ, եթե ունեինք, ինչու ենք բերել: Եթե դուք էլ աջակցեք և տաք այդ ֆունկցիոնալը, մենք կունենանք, այստեղ հետաքրքիր միտք ծնվեց, որ ստանդարտները, որոնք Եվրոպական միության մեր գործընկերների հետ էս պահին մշակում ենք, անկեղծ ասած, մինչև այս պահն իմ մտքով չէր անցել նաև ձեր ասած խնդիրը, այսինքն՝ տարբեր կարիքներ ունեցող անձանց համար հենց ֆիզիկական ու ֆինանսական հասանելիություն բացել, ծառայության հասանելիության միտքը ներառել։ Այս պահին շատ գաղափար չունեմ էդ հարցի շուրջ, թույլ տվեք՝ մի քիչ հետազոտեմ, խոսենք մեր դրսի գործընկերների հետ ճիշտ կարգավորումներ դնելու համար, բայց լավ միտք էր: Շնորհակալ եմ:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք ունե՞ք: Համեցեք:

 Զ.ԲԱԹՈՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Գևորգյան, տեսեք, ոլորտային օրենսդրությամբ, այսինքն՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» օրենքի սահմանման համաձայն՝ ապրանքը սահմանվում է քաղաքացիական իրավունքի օբյեկտ, այդ թվում՝ գույք, աշխատանք, ծառայություն, որը նախատեսված է իրացման համար։ Այսինքն՝ այս սահմանումը մենք ունենք ոլորտային օրենսդրությունում, որը ենթադրում է հենց ծառայությունների մատչելիությունը: Եվ, այո, ճիշտ եք, որ երբ մենք այստեղ խոսում ենք ծառայությունների մատչելիության մասին, շատ հաճախ հարց է առաջանում, թե եթե մենք նույնիսկ սա սահմանենք, ո՞վ պիտի վերահսկի, օրինակ։ Եվ այս իմաստով շնորհակալ եմ, որ դուք նշեցիք էս գաղափարը քննարկելու պատրաստակամության մասին, որովհետև գուցե դուք կարողանաք օգտակար լինել այս հարցում:

Եվ վերջին հարցս. ուսումնասիրությունները, որոնք իրականացրել եք, սովորաբար իրականացնում եք ոլորտային ուսումնասիրություններ, այս մասով ի՞նչ առաջնահերթություններով եք առաջնորդվում և ինչպե՞ս է ընտրվում այդ ոլորտը, և արդյո՞ք, օրինակ՝ վերջին նշածս ոլորտի հետ կապված՝ կարող են լինել առաջարկներ, ազա՞տ եք՝ այդ ոլորտներն ընտրելու, թե՞ ոչ։ Շնորհակալ եմ:

 Գ,ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ շատ: Կարճ անդրադառնամ առաջին հարցին: Անկեղծ ասած, նոր սենց որ մտածում եմ, դժվար է, կարող է՝ հիմա չկարողանանք գտնել այն մարմինը, որը զբաղվում է այդ հարցով: Այո, մենք ծառայություններ … (չի հասկացվում), տնտեսական առումով, մեր մյուս գործընկերները՝ իրենց պրոֆիլային: Եկեք էս խոսույթը բացենք, սկսենք շփվել, հասկանալ՝ ինչ է:

Երկրորդ հարցը, որը, կրկին, շատ լավ առիթ է, ես ներկայացնեմ: Այո, իհարկե, դուք ազատ եք: Մենք մի քանի ազդակներից ենք օգտվում, մեր նախկին վարույթներից, համակենտրոնացումների քանակներից, Կառավարության գործընկերների առաջարկներից, անկեղծ ասած, նաև Ազգային ժողովի: Բայց, կարծում եմ՝ էլի լավ առիթ է, որ բոլոր պատգամավորները սա գրեն: Սա հիմնականում գալիս է խմբակցությունների հետ աշխատանքից, այսինքն՝ ոլորտային՝ պարոն Թունյանի հանձնաժողովը, որը մեր վերադաս հանձնաժողովն է, եթե կարելի է այդպես ասել, և պարոն Պապոյանի հանձնաժողովը, բայց, ինչու չէ, մենք ուրախ կլինենք, որ մյուս հանձնաժողովներն էլ ներկայացնեն: Օրինակ՝ տեղական ինքնակառավարման մարմիններն են մեզ ներկայացնում: Եվ եթե ազդակներ ենք ունենում Ազգային ժողովից, ինչպես նշեցի … (չի հասկացվում) շուկան պարոն Արշակյանի կողմից բարձրացված խնդրից հետո, նաև մեր նախորդ տարվա ուսումնասիրությունից, նայել էինք հենց հոսանքի … (չի հասկացվում) շուկայի ոլորտը, մի շարք խնդիրներ էինք արձանագրել: Դրան գումարվեց պարոն Արշակյանի կողմից բարձրացված հարցն էլեկտրամոբիլների լիցքավորման կայանների մասին, ու հասկացանք, որ քանի որ շուկան դինամիկ զարգանում է, հաստատ, այնտեղ խոչընդոտների վերացմանը պետք է ուղղված լինեն մեր ջանքերը, որ զարգանա, սկսեցինք հենց այդ շուկան նայել: Բայց, էլի եմ ասում՝ շատ մեծ ակտիվություն են ցուցաբերում թե՛ Կառավարության գործընկերները, թե՛ տեղական ինքնակառավարման մարմինները: Շնորհակալ եմ:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արթուր Հովհաննիսյան, համեցեք հաջորդ հարցի համար:

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Գևորգյան շնորհակալ եմ ձեր զեկուցի համար և ողջունում եմ ձեզ Ազգային ժողովում:

Նախ` մենք պետք է արձանագրենք, որ մեր երկրում լրջագույն խնդիր ունենք, առհասարակ, ստանդարտների բարձրացման, ապրանքների որակի մասին է խոսքը: Այստեղ բոլորս միասին լրջագույն աշխատանք ունենք իրականացնելու օրենսդրական մակարդակում, գործադիր մակարդակում, և այս համատեքստում հարցս վերաբերում է հատկապես վառելիքի շուկային: Ինձ հետաքրքիր է, թե վերջին տարիներին ի՞նչ դինամիկա կա վառելիքի շուկայում որակի լավարկման իմաստով, ձեր ուսումնասիրություններն ինչի՞ մասին են խոսում, որովհետև, օրինակ՝ հիմա սենց սիրողական մակարդակում ուսումնասիրությունը կամ վարորդների հետ խոսակցությունն այն մասին է, որ կան, օրինակ՝ վառելիքի ներմուծողներ կամ տարբեր վառելիքների լցակայաններ, որտեղ էական տարբերություն է զգացվում որակական առումով: Սա էլ, ըստ էության, հակամրցակցային իրավիճակ է ստեղծում։ Ինձ հետաքրքիր է, թե այս իմաստով ի՞նչ դինամիկա կա, տուգանքների ի՞նչ քանակներ են եղել, ինչքա՞ն կրկնակի տուգանքներ են եղել, և, առհասարակ, բարեխղճությունն էս ոլորտում ինչպիսին է:

Դուք նաև ձեր զեկույցում խոսեցիք պետական մարմինների կողմից անցկացված մրցույթներում հակամրցակցային իրավիճակի մասին, որոշ դեպքերում մի քանի վարույթ հարուցվել է: Ինձ հետաքրքիր է դրանց ճակատագիրը, դրանք արդյո՞ք նվազ նշանակության էին, ի՞նչ պատմություն են ունեցել, իրավապահ մարմինների հետ համագործակցության խնդիր եղե՞լ է, թե՞ չի եղել, խնդրում եմ սա էլ ներկայացրեք, և էլի հարց ունեմ արձագանքի ժամանակ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ի՞նչ եք կարծում, կարո՞ղ է՝ ընդմիջումից հետո անդրադառնանք, որովհետև 4 րոպե է տրված ...

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ (առանց խոսափող)

-Կարող ենք վերադառնալ, ես ընդմիջումից հետո ևս մեկ անգամ հարցս կտամ:

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շատ լավ, եկեք այդպես անենք, որովհետև չեմ ուզում ընդհատել, կարևոր հարց եք բարձրացնում: Ընդմիջում 30 րոպե, հետո վերադառնանք և շարունակենք։


Ժամը 12:00

ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

 

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի պատգամավորներ, քննարկում ենք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի ընտրության հարցը։ Հարցն ընդհատվել էր հարց ու պատասխանի փուլում։ Պարոն Հովհաննիսյան, խնդրեմ, հարցի համար։

 Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Գևորգյան, շնորհակալ եմ ձեզ զեկույցի համար, որը բավականին մանրամասն էր։ Նախ՝ ես ուզում եմ, որ մենք ևս մեկ անգամ արձանագրենք, որ լրջագույն խնդիր ունենք` Հայաստանում ապրանքների որակների, ստանդարտների բարձրացման հետ կապված։ Այս իմաստով մեծ անելիք ունենք և՛ օրենսդիր մակարդակում, և՛ գործադիր, և, բնականաբար, մեծ անելիք ունեն նաև տնտեսավարողները։ Բնականաբար, սա՝ որակի բարձրացումը. բխելու է բացառապես տնտեսավարողների բիզնես շահերից։ Այս համատեքստում հարցս վերաբերում է վառելիքի շուկային։ Ինձ հետաքրքիր է, թե ձեր պաշտոնավարման ընթացքում և այս տարիներին ի՞նչ դինամիկա ունենք վառելիքի շուկայում հատկապես որակի առումով, որովհետև երբ վարորդների հետ ես խոսում, նրանք ներկայացնում են մի իրավիճակ, երբ տարբեր լցակայաններում տարբեր որակի վառելիք են տրամադրում վարորդներին, ինչն իր հետևանքներն է ունենում հետագայում նաև ավտոմեքենաների և այլ դեպքերում։ Սա, ըստ էության, ևս հակամրցակցային իրավիճակ է ստեղծում տնտեսավարողների միջև, նաև սպառողների իրավունքների ոտնահարման հետ այստեղ գործ ունենք։ Ինձ հետաքրքիր է, թե ի՞նչ դինամիկա կա, ի՞նչ վարույթներ են հարուցվել, որակի առումով լավարկում ունե՞նք, թե՞ չէ։

Դուք ձեր զեկույցում խոսեցիք՝ պետական մարմինների կողմից անցկացված մրցույթներում հակամրցակցային իրավիճակի հետ կապված, մի քանի վարույթ եք հարուցել այս իմաստով։ Ինձ հետաքրքիր է, թե արդյո՞ք սրանք նվազ նշանակության էին, ի՞նչ ճակատագիր են ունեցել այս վարույթները։ Արդյո՞ք եղել է իրավապահ մարմինների հետ համագործակցության անհրաժեշտություն։ Արձագանքի ընթացքում էլի հարցեր կան, կհնչեցնեմ, շնորհակալ եմ։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ, պարոն Հովհաննիսյան։ Առաջին հարցը՝ վառելիքի շուկա, որակ. 2019 թվականի առաջին ուսումնասիրությունը, մեր կողմից, էլի, ոչ թե, ընդհանրապես, առաջին ուսումնասիրությունը, տեղի ունեցավ այդ շուկայում։ Որոշակի խնդիրներ հայտնաբերվեցին, որի շրջանակում նույնիսկ քրեական գործ կա։ Շատ մանրամասներ չհաղորդեմ՝ կապված վարույթի գաղտնիության հետ, բայց վիճակը հետևյալն է. Հայաստանի Հանրապետություն վառելիք ներմուծվում է հիմնականում Ռուսաստանի Դաշնությունից, որպես ԵԱՏՄ ապրանք և ավելի քիչ ծավալով՝ եվրոպական երկրներից։ Հիմա մտածում ենք տնտեսավարողների հետ լաբորատոր կարողություններ ձևավորել սահմաններում, սահմանային անցման կետերում, որը մշտապես կհսկի ներմուծվող վառելիքի որակական չափանիշի համապատասխանությունն այն ստանդարտներին, որոնք Հայաստանի Հանրապետությունում կան, բայց երկրորդ խնդիրը, որը մի փոքր ավելի ժամանակատար է, լցակայաններում, այսպես ասած, տարբեր որակի վառելիքն է։ Այսինքն՝ ինչպես տեսաք, վառելիքը մի հատ է և Հայաստան մտնում է մեկ վառելիք, և այդ որակի փոփոխությունը մեծապես կախված է հենց լցակայանի պահեստների կեղտոտվածությունից, որակից։ Օրինակ՝ նույն տնտեսավարողի մոտ ավելի նոր ստեղծված լցակայանում վառելիքի որակը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի բարձր է լինելու, քան այն հին լցակայանինը։ Սա մեր տեսչական մարմնի հետ տարվող մշտական աշխատանք է։ Նույնիսկ մտածում ենք, որ շատ եվրոպական երկրներում հենց ստուգիչներ են դրվում լցակայանի կողքին, և սպառողը ցանկացած պահի կարողանում է անել։ Այս մտքի շուրջ ենք հիմա աշխատում, որպեսզի անենք։

Ընդհանրապես, ստանդարտներին մի փոքր անդրադառնամ, կարծում եմ, որ դա ամենաշատ կարգավորման անհրաժեշտություն ունեցող ոլորտն է։ Նշեցի, որ Եվրոպական Միության մեր գործընկերների հետ աշխատում ենք հիմա նոր ստանդարտներով փաթեթի շուրջ։ Կառավարությանը խոսք ենք տվել, որ էկոնոմիկայի նախարարության մեր գործընկերների և արդարադատության նախարարության գործընկերների հետ մայիսին առաջին փաթեթը կներկայացնենք Կառավարության դատին։ Կարծում եմ՝ առաջին ստանդարտները կգրվեն առևտրի ոլորտում, հետո կսկսենք ստանդարտացնել բոլոր հատվածները։ Նշեմ, որ CEPA-ի շրջանակում մեր պարտավորությունն արդեն կատարվել է, և ստանդարտներն էլ իրենց մասով ունենք արդեն ընդունված, պետական մարմինների մրցույթներում դրանք, ցավոք սրտի, առաջացրել են բավական լուրջ խնդիրներ։ Մեկ գործով մենք Ազգային անվտանգության ծառայության հետ աշխատանք ենք տարել, քննչական մարմնում է հիմա գտնվում, գործ կա հարուցված, քննվում է գործը։ Գործի մանրամասներն ինձ հասանելի չեն, բայց դա, ընդամենը, մեկ դեպք է, մենք սենց մի շարք դեպքեր ունենք։ Բացի էդ վերահսկողությունը, կարծում եմ՝ այստեղ օրենսդրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն կա։ Ֆինանսների նախարարությունը բացել է նոր դաշտ, որը գնումների օրենսդրությունն ամբողջությամբ փոխում ենք, և սրանք ևս ներառվում են այնտեղ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանք, պարոն Հովհաննիսյան։

  Ա.ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ամեն դեպքում ես իմ պատրաստակամությունն եմ հայտնում՝ համագործակցելու, եթե կա օրենսդրական փոփոխության անհրաժեշտություն՝ թե՛ վառելիքի շուկան կանոնակարգելու, հսկողություն իրականացնելու առումով, թե՛ երկրորդ հարցի հետ կապված՝ փոփոխություններ իրականացնելու, ես պատրաստակամ եմ այս իմաստով։

Երկրորդ հարցը վերաբերում է, դուք նաև ձեր ելույթում խոսեցիք դեմպինգի երևույթի մասին։ Մեր քաղաքացիների շրջանում շատ դեպքերում հիմնականում դեմպինգի երևույթն ուղիղ ասոցացվում է մենաշնորհի հետ։ Այստեղ նաև որոշակի քաղաքական առումով ընկալումների մակարդակում կարող են խնդիրներ առաջանալ։ Ինձ հետաքրքիր է, թե դեմպինգի իմաստով ինչ իրավիճակ է այսօր մեր երկրում։ Դուք, իհարկե խոսեցիք, որ դեմպինգն իր էությամբ վատ բան է, բայց եթե տնտեսական զարգացման իմաստով դիտարկենք, ապա դրականի մասին էլ է խոսում, առհասարակ։ Խնդրում եմ ներկայացրեք այս իրավիճակը՝ դեմպինգի հետ կապված, ինձ հատկապես մի շուկա է հետաքրքիր, այստեղ ի՞նչ իրավիճակ ունենք։ Էլի իմ համեստ ուսումնասիրությունն ինձ հուշում է, որ էստեղ դեմպինգի հետ գործ ունենք, խոսքը շաքարի շուկայի մասին է, ի՞նչ է տեղի ունենում շաքարի շուկայում։ Շնորհակալ եմ։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Կարճ անդրադառնամ ստանդարտների փոփոխություններին, իհարկե, Ազգային Ժողովի հետ շփման անհրաժեշտություն, անպայման, առաջանալու է, բայց մի լավ բան կա՝ տնտեսավարողներն արդեն իրենք էլ են գալիս, խոսում նոր ստանդարտների մասին, որովհետև այդ ստանդարտների հին լինելը, այսպես ասած, իրենց էլ է վնաս նույն վառելիքի շուկայում: Վերջերս պարոն Թունյանի մոտ էլի քննարկում էր՝ «Դեմպինգը և իր հետևանքները», տնտեսավարողները բարձրացրել էին նոր ստանդարտների խիստ չափորոշիչներ, թեկուզ որոշ առումով իրենց վնաս, բայց նաև շատ դեպքերում իրենց օգուտ ստանդարտների մասով։

Միանշանակ, եկեք ֆիքսենք, որովհետև կարծում եմ` հասարակությունը ևս ասում է, որ դեմպինգը վատ երևույթ է, բայց ինչո՞ւ էի ասում տնտեսական առումով. որովհետև դա նշանակում է, որ այդ տնտեսավարողը գիտի, որ եթե գինը բարձրացրեց, ինչ-որ մեկը գալու է։ Ինքն սկսում է տնտեսական մեխանիզմներով՝ ոչ արդար, բայց կռիվ անել։ Հենց շաքարի շուկայում մենք ունեցել ենք այդ երևույթի հետ կապված տուգանք։ Եթե 2023 թիվը հանենք, որովհետև այնտեղ քվոտայի խնդիր է եղել, կտեսնենք, որ մինչև 2022 թվականը շաքարի շուկայում մասնաբաժնի էական փոփոխություն է եղել, և այդ ճանապարհի արդյունքում իքս տնտեսավարողը փորձում էր դեմպինգի ենթարկել, ինչի համար ունենք արդեն կայացված որոշում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Մինչ մյուս հարցին անցնելը, հարգելի գործընկերներ, առաջարկում եմ ողջունել Երևանի Ռուբեն Սևակի անվան հիմնական դպրոցի աշակերտներին և ուսուցիչներին, որոնք այսօր այցելել են Ազգային Ժողով։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Հաջորդ հարցի համար` Սերգեյ Բագրատյան, խնդրեմ։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Գևորգյան, հանգամանալից զեկույցի համար, բավականին հարցեր կան, փորձենք դրանց մի մասին պատասխանել, մնացած մասը՝ հավանաբար՝ ելույթով։

Ինձ հետաքրքրում է անբարեխիղճ մրցակցության հետևյալ վարքագիծը, երբ որևէ տնտեսավարող ապրանքային մնացորդի շնորհիվ, օրինակ` ալյուրի շուկայում ապրանքային մնացորդ առաջացնելով մանրածախում, խանութներում, թույլ չի տալիս, որ մյուս տնտեսավարողներն ապրանք հանձնեն այս խանութներին։ Այսինքն` ինքը թողելով որոշակի, պայմանական ասած, 10 հազար դոլարի, 20 հազար դոլարի ապրանք, ալյուր, թույլ չի տալիս, որ մյուս մատակարարը, որը պետք է այդ ալյուրը հանձնի խանութ՝ վաճառելու, խանութի տերը պատճառաբանում է, որ չի կարող ընդունել դա, որովհետև ապրանքային մնացորդի համար չի վճարել։ Այսինքն` սա ծուղակ է, որն ստեղծվում է, որպեսզի կարողանան հակամրցակցային առավելություններ ստանալ։

Խնդրում եմ ասեք, թե այս ուղղությամբ ինչ կարելի է նախաձեռնել։ Սրանք խնդիրներ են, որոնք շատ դժվար հայտնաբերելի և բարդ համակարգեր են, բայց պիտի գտնենք միջոցներ, որպեսզի անբարեխիղճ մրցակցությունը տեղ չունենա մեր համակարգում, և մենք կարողանանք արդար մրցակցություն սահմանել։

Երկրորդը. մատակարարին վճարումների մասով դուք որոշ տվյալներ բերեցիք, նշեցիք, որ մայիսի 6-ից ուժի մեջ կմտնի։ Այս երևույթը համատարած է, պարոն Գևորգյան, բոլոր քաղաքացիները մեզ բողոքում են, հատկապես գյուղացիները, որ ապրանքներն հանձնում են հատկապես ցանցերին, և վճարումները տևում է մեկ տարի, երկու տարի։

Երրորդը. հետևյալ միտքը կա, երբ ապրանքի մատակարարները խոշոր ցանցերին ապրանք են մատակարարում, ցանցերի տերերը, տեսնելով, որ այդ ապրանքը մրցունակ է, իրենք են սկսում ներկրել էդ նույն ապրանքից՝ դրանով իսկ շուկայից դուրս մղելով այս նոր սկսող տնտեսավարողներին։ Սա նույնպես անբարեխիղճ մրցակցության հետևանք է։ Քանի որ ժամանակս սպառվեց, խնդում եմ այս երեք հարցերին պատասխանեք, ես կշարունակեմ։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Շատ ուրախ եմ, որ էս ոլորտի վերաբերյալ շատ հարցեր հնչեցին, որովհետև կարծում եմ` սա նաև առիթ է, որ իրազեկենք, թե ինչ ենք արել, ինչ փոփոխություններ են եղել։

Առաջին հարցը. երբ ասացիք, որ մնացորդը, որը թողնում են, դժվար հայտնաբերելի է, հենց այդ բառերի մեջ է գտնվում լուծումը։ Այո, դա բավականին դժվար հայտնաբերելի և ապացուցելի իրավախախտում է։ Դրա համար «Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքի փոփոխությունը հենց էդ դժվար հայտնաբերելի ապացուցողական բազային է վերաբերում, որ այն տեղեկատվությունը, որ իրենք այլևս պարտավոր են լինելու՝ հրապարակելու, այդ հրապարակման արդյունքում այդ ապացուցողական բազան վերցնելու և հասկանալու համար, թե նախ` ինչու է թողել այդ մնացորդը, ինչ շրջանառություն ունի, եթե ապրանքը մեկ միավոր է, շրջանառվում է մեկ ամսվա ընթացքում, ինչու է 5 ամսվա պաշար վերցվել և պահեստավորվել։

Երկրորդ հատվածը` մատակարարների վճարումները։ Նայեք, առևտրային ցանցերը, այսուհետ խոսքը, բացառությամբ գյուղմթերքի մասին է, գյուղմթերքն առանձին կարգավորում է, այսուհետ պարենային ապրանքի համար պարտավոր են վճարել նույնիսկ հին ժամանակվա համար։ Մայիսի 6-ից հետո, երբ օրենքն ուժի մեջ է մտնելու, պարենայինի համար՝ 30 օր, հունիսի 6-ին արդեն իրենք պետք է վճարումները կատարած լինեն, եթե ոչ, 90-օրյա կետանց երեք միլիոն … (չի հասկացվում), բանակցային ուժեղ դիրքի չարաշահման համար կարողանալու են պատասխանատվության ենթարկել մինչև հասույթի 10%-ը, ոչ պարենայինի համար` 60 օրվա ընթացքում, և, նույն կարգավորումն է, գյուղմթերքի համար գյուղատնտեսական ցանկացած մթերք մատակարարելուց հետո 30 օրվա ընթացքում առանց որևէ կետանցի հնարավորության վճարումը պետք է կատարվի։ Հանձնաժողովը երեկ հրապարակեց նաև այն սահմանաչափերը, որտեղ համարվելու է, որ կա ուժեղ դիրք։ Ֆիզիկական անձանց համար զրո է, այսինքն` ցանկացած ֆիզիկական անձ գյուղացուց մթերված յուրաքանչյուր կիլոգրամի համար պետք է վճարի 30 օրվա ընթացքում, իսկ մնացածի համար բալանսը հրապարակել ենք, իհարկե, մենք գիտենք, որ իրականության մեջ գյուղացիական տնտեսությունների մեծ մասը ֆիզիկական անձանցից է բաղկացած։

Նորից եմ կրկնում՝ հարգելի տնտեսավարողներ, հարգելի մթերողներ, մենք չենք ուզում վարչարարություն անել և ձեզ տուգանել, խնդրում եմ նույնիսկ նախկին պարտքերը գյուղացիական տնտեսություններին վերադարձնել մինչև այս տարվա հունիսի 6-ը, և սրանով այդ կնճռոտ հարցը համարենք մեկընդմիշտ փակված։

Նույն ապրանքը ներկրելը, կարծում եմ՝ այսօր իրավական առումով թույլատրելի գործողություն է, որը խոսում է արդար առևտրի կանոնների մասին, հաջորդ քայլը լինելու է ավելի խորքային օրենսդրական նոր փաթեթի մշակումը։ Էդ հարցը հենց այդտեղ պետք է կարգավորի։ Ցավոք սրտի, էդ ենթակառուցվածքի ֆինանսական հնարավորությունը թույլ է տալու տնտեսավարողներին՝ գնալ, դիստրիբյուտորի հետ պայմանավորվել և ունենալ ավելի լավ առաջարկ։ Մենք տենց մի հարց ունեցել ենք պեստիցիդների շուկայում, երբ տնտեսավարողը, ուղղակի, ժամանակի ընթացքում դուրս մնաց, որովհետև վաճառողին ավելի լավ պայմաններ էին առաջարկել։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Խնդրեմ, արձագանք։

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Պատասխանների համար շնորհակալ եմ։ Կարծեմ՝ մենք հունվարի 17-ին ընդունեցինք այդ օրենքը՝ վճարումների հետ կապված, որը դրական արդյունք կտա։ Պետք է նաև խնդրեմ, որ և՛ մենք, և՛ դուք նայեք, եթե օրենքը բարելավման կարիք կամ լրացման ունենա, հատկապես սանկցիոն մասը, անպայման, հավանաբար, բարելավման կարիք կունենա, որպեսզի դուք ավելի ազատ աշխատեք տնտեսավարողների հետ։ Մեծ հաշվով, մեր այս հարցադրումների մեջ ոչ միայն տնտեսավարողների, այլև սպառողների մասին են հարցերը։ Կարծում եմ, որ մենք պետք է հավասարակշռված մոտեցում ունենանք և՛ սպառողների, և՛ տնտեսավարողների շահերին՝ դրանով իսկ ապահովելով օբյեկտիվ գործողություններ։ Այս իմաստով հետաքրքիր է նաև բնական մենաշնորհների դաշտը և, ընդհանրապես, մենաշնորհի հետ կապված ձեր մոտեցումները, ի՞նչ գործողություններ են կատարվել այդ ուղղությամբ։ Տեղյակ եմ, որ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի հետ համատեղ որոշակի քննարկումներ իրականացվել են, ուսումնասիրություններ իրականացվել են, իսկ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի ոլորտից դուրս մենաշնորհների հետ կապված ձեր ուսումնասիրությունների մասին տեղեկացրեք։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Վստահաբար՝ լինելու է, կարծում եմ՝ տարվա վերջում, առաջարկությունների նոր փաթեթ` կապված այդ օրենքի հետ, և հենց այդպես էլ տրամաբանությունը դրված է եղել։ Առաջվա էտապով էսքան են կարգավորում՝ տնտեսության համար սթրես չառաջացնելու համար, երկրորդ էտապով հետո գալիս են, գնում են բոլոր ոլորտները, ոչ միայն առևտրային ցանցերը, այլ բոլոր ոլորտներում ուշ վճարումների կամ պայմանագրային առավելությունների, ինչպես Եվրոպական Միության գործընկերներն են նշում, խնդրի լուծումը։

Սպառողների և բիզնեսի առումով սա կարևորում եմ, քանի որ Կառավարության ուղերձն է, իմ թեկնածության ներկայացման ժամանակ եղել է դա, որ պետք է սկսել բալանսավորել։ Եթե ժամանակի մեջ մենք դիտարկում ենք, առաջին էտապում սկսեցինք մրցակցության կնճռոտ հարցերով զբաղվել, եկանք հասանք և՛ կարողություններին, և օրենսդրական առումով արդեն հասունացանք, որպեսզի սպառողների ամբողջական կարգավորում իրականացնենք։ Հաջորդ 5 տարվա շեշտադրումս էլ հենց դրանում էր կայանում, որ պետք է խորանանք հենց սպառողների, պետական գնումների և պետական օժանդակության ինստիտուտների ավելի կայացման մեջ։

Բնական մենաշնորհի դեմ պայքարում անցյալ տարի, երբ մենք սկսեցինք էներգետիկայի շուկան ուսումնասիրել, առաջարկը եկել էր հենց Հանրային ծառայությունը կարգավորող հանձնաժողովի գործընկերներից։ Իրար հետ ունեցել ենք փայլուն համագործակցություն, որի արդյունքում բարձրաձայնել ենք մի շարք խնդիրներ, համատեղ լուծման առումով, բնականաբար, Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը նայում է, որ պետք է չլինեն մենաշնորհներ, եթե դրանք օբյեկտիվ իրականության մեջ մի հատ գազ չէ, էլի, մնացած բոլոր դեպքերում ողջունում է մրցակցությունը։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Գառնիկ Դանիելյան, համեցեք։

 Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Իմ հարցը վառելիքի թեմայի շարունակությունն է, որը բազմաթիվ մեր քաղաքացիների է հուզում։ Քանի որ ժամանակս կարճ է, փորձեմ ձևակերպել այն խնդիրները, որոնք ստանում եմ քաղաքացիներից տարբեր ահազանգերի միջոցով։

Տեսեք, թե ինչ է կատարվում է այդ շուկայում։ Մարդիկ գնում են լիցքավորման, մեքենաների թերլիցքավորում է տեղի ունենում, անգամ մենք, որ մեքենա վարողներ ենք, դա զգում ենք նաև լցակայանից լցակայան վառելիքի լիցքավորման դեպքում։ Նախ` այդ խնդիրը։

Երկրորդը. սուպեր, պրեմիում, նաև ռեգուլյար տեսակի բենզինի մասին է խոսքը։ Շատ դեպքերում նույն, այսպես ասած, տարայից է լիցքավորում կատարվում, և հարցս սրա կապակցությամբ հետևյալն է. դուք հստակ քանի՞ ուսումնասիրություն եք կատարել, քանի՞ տնտեսավարող է իր անբարեխիղճ գործունեության պատճառով տուգանվել, և սա վերաբերում է ոչ միայն դիզվառելիքին, բենզինին, այլև հեղուկ գազին, և այս ոլորտում նույնպես բազմաթիվ թերություններ, բազմաթիվ խախտումներ կան, որոնք մենք արձանագրել ենք։ Այս հարցի վերաբերյալ ձեր պատասխաններն են կարևոր։

Երկրորդ հարցս վերաբերում է սուպերմարկետների ցանցին, որոնք ամեն պատեհ առիթն օգտագործում են, որպեսզի տնտեսավարողների նկատմամբ ճնշում գործադրելով՝ հավելյալ գումարներ կորզեն՝ տարբեր տիպի, այսպես ասած, cashback-երով գովազդի համար գումարներ ուզելով, այդ ապրանքն ավելի էժան ընդունելով։ Սա ոչ բարենպաստ միջավայր է ստեղծում, անհավասար մրցակցային դաշտ է ստեղծում, և, մի սուպերմարկետ բացվելով, շրջակա 50-60 խանութներ փակվում են հենց էդ գործողությունների արդյունքում։ Այսինքն` էն մարդիկ, որոնք իրենց բակերում խանութներ ունեն, սրա հետ կապված՝ խնդիրներ են ունենում։ Քանի որ ժամանակս չի բավարարի, այս երկու հարցերին պատասխանեք, արձագանքի ժամանակ կշարունակեմ։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ընդհանուր առմամբ, թերլիցքավորումների, որակի հարցը, կարծում եմ՝ ավելի շատ տեսչական ֆունկցիային է վերաբերում հարց, չնայած, որ ես չեմ խուսափի՝ այդ հարցին պատասխանել։ Իհարկե, նայում ենք, մենք դրա համար մեր գործընկերները նաև առաջարկել են լուծում։ Գազի լիցքավորման կետերում արդեն դրված է, եթե չեմ սխալվում, տարաներ, որտեղ քաղաքացին, սպառողը կարող է ստուգել` քաշը ճի՞շտ է, թե՞ քիչ։ Իհարկե, ոլորտն իմը չէ, և, կարծում եմ՝ գործընկերներս ավելի մանրամասն ավելի լավ կասեն, բայց նման մտքերը մեր ուսումնասիրության արդյունքում մենք փոխանցում ենք մեր գործընկերներին, վերջիններս բերում են նախաձեռնություն։

Նոր ասացի, որ նման միտք և առաջարկություն արդեն կա՝ նաև բենզինի շուկայի հետ կապված, թե հիմա մի բաքում են խաբում, թե երկու բաքի միջոցով են խաբում՝ չեմ կարող ասել, որովհետև մենք նայում ենք, թե մրցակցային ինչ պայմաններով են աշխատում։ Մի քիչ ավելի շատ տեսչական ֆունկցիա է, բայց մտքերը հենց էդ ուղղությամբ էլ գնում են, որ անընդհատ այնպիսի կարգավորումներ, ստանդարտներ մշակենք, որտեղ կարողանալու ենք պաշտպանել։

Նույնը՝ սուպերմարկետների cashback-ի, անհավասար պայմանների մասին։ Իհարկե, տնտեսավարողներն անընդհատ փորձելու են հօգուտ իրենց գործողություններ կատարել։ Մեր խնդիրն է հենց այնպիսի միջավայր ստեղծել, որ դրա հնարավորությունը լինի հնարավորինս նվազ։

Պարոն Դանիելյան, հենց այն օրենսդրական առաջարկությունները, որ ընդունել էիք, որ Ազգային Ժողովի կողմից ընդունվել էին, վերաբերում էին ձեր ասած խնդիրների վերացմանը, այսինքն` cashback կլինի, մարկետինգային ծախս կլինի, ավելի էժան գին կլինի, հիմա այդ ապացուցողական բազան, քանի որ դրանք պետք է լինեն իրական տիրույթում, պետք է լինի գրավոր ձևակերպված, ու առանց իրենց դիմելու մենք կարողանալու ենք դրանք վերահսկել։ Հենց էդ ապացուցողական բազայի անհրաժեշտությունը կար, որ հավաքեինք և սկսեինք կանոնակարգել այդ դաշտը։ Էդ խնդիրներին ծանոթ ենք։ Մենք նույնիսկ առևտրային ցանցերի և առևտրի ուսումնասիրության ժամանակ արձանագրել էինք նաև այլ խնդիրներ։ Ձեր ասածներից մեկը հենց դա է, որ քաղաքականությունը պետք է որոշի, թե քանի խոշոր կետ և որտեղ է ուզում այդ առևտրային ցանցը։ Ինչո՞ւ մենակ փակվում են, երբ այդ նույն առևտրային ցանցը բացվում է, խաչմերուկում են խնդիրներ ստեղծում, խցանումներ են ստեղծում, այդ նույն առևտրային ցանցի էֆեկտն իր հարմարության առումով բերում է փոքր խանութների փակմանը։ Դրա համար աշխարհն ունի դրա հետ կապված տարբեր լուծումներ, քաղաքականություն, որոշում ենք` գնում ենք սրա՞ն, թե՞ ասում ենք` քաղաքի կենտրոնից 10 կիլոմետր հեռավորության վրա կարող է լինել, կամ քաղաքից դուրս կարող է լինել։ Սա մենք տվել ենք էկոնոմիկայի նախարարություն գործընկերներին, վերջիններս, կարծում եմ, էս պահին իրականացնում են քաղաքականության առումով ավելի խորքային ուսումնասիրություն և արդյունքները, կարծում եմ, շուտով կտեսնեք։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արձագանք, համեցեք։

  Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Տարբեր երկրների փորձն ուսումնասիրելով` տեսնում ենք, որ նման գործիքակազմեր նաև եվրոպական զարգացած երկրներում են կիրառվում, և ժամանակային սահմանափակում է լինում ձեր ասած էդ կենտրոններում, սուպերմարկետների առկայությունն է պակասեցվում։ Այսինքն` կա այդ գործիքակազմը, աշխարհն ունի գործիքակազմ՝ դրա դեմն առնելու, նաև փոքր ու միջին բիզնեսի շահերը պաշտպանելու լավագույն օրինակներ։ Խնդիրն այն է, որ մենք օր առաջ պետք է այդ գործիքակազմը կիրառենք, որպեսզի էն հազարավոր մեր քաղաքացիները, որոնք որ մանր ու միջին բիզնեսով են զբաղվում, չդառնան դրա զոհը, այսպես ասած, իսկ հենց սուպերմարկետների վարած քաղաքականության արդյունքում է էդ փակման գործընթացը լինում։ Այսինքն` էն ճնշումը, որ գործադրվում է տնտեսավարողների վրա՝ ավելի էժան ապրանք վերցնելու, նաև մրցակցային պայմաններն են խախտվում։

Ես իմ ելույթի ժամանակ կասեմ, խնդրում եմ մի փոքր անդրադարձ կատարեք գազի ոլորտում այսպես ասած «Տրանսգազ»-ից օգտվող այն գազալցակայաններին, որոնք նույնպես անբարեխիղճ մրցակցային պայմաններ են ստեղծում՝ էժան գազ վերցնելով և մնացած տնտեսավարողներին էս առումով դեմպինգ իրականացնելու արդյունքում, այս հարցը նույնպես։

Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ։ Լիովին համաձայն եմ։ Հենց այն գործողությունների շարքը, որը ներկայացվել է և նաև այս կառույցի կողմից, այս մարմնի կողմից հավանության է արժանացել, առաջինը եղավ ուսումնասիրություն, դրա հիման վրա բերվեց օրենքի կարգավորումների առաջին փաթեթը, որն Ազգային Ժողովն ընդունեց, այսինքն՝ էտապ առ էտապ մենք գնում ենք էդ խնդիրների վերջնական կարգավորմանը, պարոն Դանիելյան, բայց, էլի եմ ասում՝ էստեղ շտապելու առումով ես կարծում եմ, որ պետք է մի քիչ զգուշավոր լինենք, որովհետև միանգամից կարգավորումները … Իրականությունը մի փոքր այլ է, այսինքն` առևտրային ցանցերը շրջանառում են մեր սպառման ապրանքների միջինում շուրջ 60%-ը և դրանից ավելին։ Երևանում դա շատ ավելի է, իսկ մարզերում՝ ավելի քիչ, և միանգամից կարգավորելը կբերեր այլ սթրեսների, բայց ձեր ասած ուղղությամբ գնում ենք։

Գազի մասով մենք ունեցել ենք ուսումնասիրության մի շարք վարույթներ։ Այնտեղ, կարծում եմ՝ վերջին վարույթը վերաբերում է շուկայի այլ խնդրի, ոչ թե դեմպինգին, որովհետև գազը միատարր ապրանք է, իրենք մի տեղից են վերցնում, հիմնականում իրար գներ նայելով գներ են սահմանում, դրան է վերաբերում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Բաբկեն Թունյան, համեցեք։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Պարոն Գևորգյան, նախ` մի ճշտող հարց տամ, հետո հիմնականին անցնենք, էլի։ Եթե նայում ենք բանկային հատվածը, էս հարցը մենք առանձին էլ քննարկել ենք, բայց կուզեմ, որ հրապարակային էլ քննարկենք, եթե, օրինակ` որևէ բանկ գովազդ անելիս սպառողին մոլորեցնող ինչ-որ արտահայտություններ կամ ձևակերպումներ է անում կամ, ասենք՝ իր լոգոն նման նմանեցնում է մեկ ուրիշ բանկի կամ մեկ ուրիշ կազմակերպության, որը, էլի, մրցակցային կանոնների խախտում է, կամ, ասենք՝ կասկածներ կան, որ բանկերի մեջ ինչ-որ դավադիր համաձայնություն կա, որ հակամրցակցային ինչ-որ գործողություններ անեն, էս դեպքերով ո՞վ է զբաղվում, ձեր հանձնաժողո՞վը, թե` Կենտրոնական բանկը։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Ցավոտ հարց տվեցիք, պարոն Թունյան, մենք Կենտրոնական բանկի գործընկերների հետ էս հարցի շուրջ ունենք մի փոքր տարակարծություն, որը, կարծում եմ՝ շուտով կհանգուցալուծենք։ Օրենքով մենք պետք է Կենտրոնական բանկի հետ համագործակցության արդյունքում էս ամեն ինչն անենք, եթե ֆինանսական կայունությանն առնչվում է, ֆունկցիան այստեղ չկա։ Մենք երկար վեճ ունեինք համակենտրոնացումների շուրջ, նույնիսկ իրավասության շրջանակում մեր կարծիքով մենք այդտեղ ունենք 100% լիազորություն։ Իհարկե, ձևակերպումները մի փոքր խրթին են գրված երկու օրենքների մեջ, և դրանից է առաջանում տարակարծությունը, նույնիսկ սպառողների մոլորությունը, եթե Կենտրոնական բանկը կարգավորում է, մենք այդտեղ արդեն ֆունկցիոնալ չունենք։ Մենք մի պահ պարոն Գալստյանի հետ մտածում էինք էս խոսքը բերել Ազգային Ժողով և խնդրել Ազգային Ժողովին՝ պարզ և հստակ ասել այն գծերը և այն սահմանները, որտեղ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը պետք է իրականացնի, և այն գծերը, որտեղ Կենտրոնական բանկը պետք է իրականացնի։ Դրականն այն է, որ այս խոսակցությունն ամբողջ աշխարհում կա, կարգավորող մարմիններ, հանրային ծառայություն, Կենտրոնական բանկ, և Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողով, թե լիազորությունների շեմերը որտեղ են հատվում։ Այս պահին ունեցած, իմ կարծիքով, լավագույն լուծումը մենակ համագործակցության մեջ է, որովհետև, եթե շատ անկեղծ լինենք, Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն էլ, առանց Կենտրոնական բանկի, կարողությունների տեսանկյունից չի կարող ամբողջական, նույնը՝ հանրային ծառայությունների ոլորտում։ Մենք մեր մեջ հանրային ծառայությունների հետ ունենք արդեն ամբողջությամբ աշխատող մեխանիզմ, կարծում եմ՝ շուտով կունենանք Կենտրոնական բանկի հետ։ Այս խոսույթը պետք է բերենք Ազգային Ժողով, եթե կնճռոտ որոշակի հարցեր մնան, խնդրելով ձեր դիրքորոշումը, որովհետև, ի վերջո, դուք եք որոշում, թե ով որտեղ հասնի։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Համեցեք, արձագանք։

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Այսինքն` ստացվում է այսպիսի իրավիճակ. մեր Սահմանադրությամբ Հայաստանում պետք է լինի ազատ մրցակցային տնտեսություն, և կառույցը, որը որ պիտի զբաղվի այդ տնտեսական մրցակցության ապահովմամբ, ձեր գլխավորած հանձնաժողովն է։ Ստացվում է, որ մեր ամբողջ տնտեսությունից առանձնանում է մեկ ոլորտ՝ բանկային ոլորտը, որտեղ մրցակցային խնդիրներով զբաղվում է Կենտրոնական բանկը։ Այսինքն` Կենտրոնական բանկը հա՛մ իրականացնում է դրամավարկային քաղաքականություն, հա՛մ իրականացնում է բանկերի նկատմամբ վերահսկողություն, հա՛մ էլ կատարում է այն ֆունկցիան, որը դուք կատարում եք մնացած ոլորտների հանդեպ։ Այսինքն` կարո՞ղ ենք ամփոփել, որ էս առումով գոնե մենք քննարկելու բան ունենք, և եթե հարկ լինի, օրենսդրական փոփոխությունների միջոցով հստակեցնենք, նախ` հասկանանք, թե որ տարբերակն ենք ընտրում ու այնպես անենք, որ էդտեղ ֆունկցիաների դուբլիկացիա կամ շահերի բախում չլինի, ու հստակ տարանջատենք, թե մենք որ տարբերակով ենք շարժվում առաջ։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Այո, համ էլ մեր Կենտրոնական բանկի գործընկերների շահերից ասեմ։ Քանի որ Սահմանադրությամբ Կենտրոնական բանկի վրա դրված է նաև ֆինանսական կայունության ապահովման խնդիր, այդտեղից է բխել էդ կարգավորումը, բայց միևնույն ժամանակ ուզում եմ իմ դիրքորոշումը հստակ ասել, որ ես կարծում եմ, որ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն այսօրվա օրենսդրական կարգավորումներով ունի և պետք է զբաղվի նաև ֆինանսական ոլորտում վերահսկողական գործիքների կիրառմամբ։ Այս խոսակցությունն ամբողջ աշխարհում առկա է և ամբողջ աշխարհում կա։ Ո՞ր տարբերակն է լավագույնը. ըստ իս՝ լավագույնը մեր գործընկերների հետ նույն խնդրի շուրջ համագործակցությամբ արդյունք ստանալն է։ Կարծում եմ` շուտով կավարտվի, որովհետև մի քանի օր հետո հանդիպում է լինելու Կենտրոնական բանկում։

Մի օրինակ էլ բերեմ։ Մենք Կենտրոնական բանկի հետ համագործակցեցինք, երբ ստեղծվում էր մեկ օպերատոր, բանկերը, ապահովագրականները, IT ոլորտը, տելեկոմունիկացիան ստեղծեցին ընկերություն, որը նաև թվային ոլորտում մեծ փոփոխություններ է բերելու, և ունեցանք լավ պրոդուկտ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, Գեղամ Նազարյան, հաջորդ հարցի համար։

 Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Եվ կրկին բենզինի մասին եմ հարցնելու, որովհետև, իրոք, հայ ժողովրդին, Հայաստանի քաղաքացուն այդպես էլ անհայտ է մնում, թե ինչու, ես էսօրվա գներն եմ բերում, թե ինչու Ղազախստանում բենզինը 219 դրամ է, Ռուսաստանում՝ 242 դրամ, Ղրղըզստանում՝ 312 դրամ, Բելառուսում՝ 291 դրամ: Եվրասիական տնտեսական միության անդամ երկրները թվարկեցի, իսկ Հայաստանում՝ 530 դրամ: Հայաստանի քաղաքացուն հետաքրքրում է, թե ինչպես է ստացվում, որ անհամեմատ լավ տնտեսական վիճակում գտնվող համախառն ներքին արդյունք ունեցող Ճապոնիայում բենզինի գինը 468 դրամ է, իսկ մեզ մոտ՝ 530 դրամ, Ամերիկայում՝ 379 դրամ, Իրանի մասին չեմ ասում՝ այնտեղ 11 դրամ է, բայց ինչո՞ւ եմ ասում. որովհետև Իրանում բենզինը 11 դրամ է:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն:

   Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Հիմա՝ հարց. ինչպե՞ս է պատահում, որ բենզինի համաշխարհային շուկայում որևէ տատանում չի լինում, իսկ Հայաստանում բենզինը 390 դրամից հասնում է 590 դրամի, հետո նորից իջնում է 530 դրամ: Սա վերջին երևի 3-4 ամսվա կտրվածքով եմ ասում: Ի՞նչ հրաշք է կատարվում Հայաստանի բենզինի շուկայում։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես վստահ եմ, որ Ամերիկայում բենզինի գինը շատ ավելի բարձր է, քան ձեր ասածը: Ես վստահ եմ, որ Ճապոնիայում ևս այդպես է: Դա օնլայն տիրույթում հենց հիմա կարող եք ստուգել: (Խոսակցություն դահլիճում:) Ես հակառակ ինֆորմացիան ունեմ: Հարց ու պատասխանից հետո ես ձեզ ցույց կտամ: Եվ ես վստահ եմ, որ Իրանում շատ ավելի էժան է, և ես վստահ եմ, որ Իրանում շարունակելու է շատ ավելի էժան լինել, որովհետև իր ապրանքն իր երկրում վաճառում է այդ գնով: Ինչո՞ւ է Ռուսաստանում էժան. որովհետև Ռուսաստանն ունի ներքին շուկայի սուբսիդավորում: Ինչո՞ւ է Բելառուսում էժան. որովհետև այդ երկիրն ունի ներքին շուկայի սուբսիդավորում:

Հարգելի քաղաքացիներ, եթե ուզում եք ունենալ, օրինակ՝ 500 դրամանոց ապրանքը 200 դրամով, դա կլինի բենզին թե շաքար, ձեր հարկերից, ուղղակի, պետությունը պետք է տա սուբսիդավորում, որն աշխարհի ամենալավ բանը չէ, և մենք դա չենք խրախուսում: Հիմա ի՞նչ հրաշք տեղի ունեցավ, որ բենզինի գինը 300 քանիսից դառավ 500, և հիմա իջավ. որովհետև մենք գործ հարուցեցինք դեմպինգի համար, որովհետև էդ ժամանակ, պարոն Նազարյան, Ռուսաստանի Դաշնությունում բենզինն ավելի թանկ էր վաճառվում, քան Հայաստանում, երբ մենք խոսում ենք դեմպինգի մասին: Խնդրում եմ համեմատեք Վրաստանի Հանրապետության հետ, նույն օրինակ՝ «Գալֆ»-ի հետ, հենց հիմա և տեսեք, որ նույն բենզինի մասին է խոսքը: Օրինակ՝ «Ռոսնեֆտ»-ից ձեռք բերված բենզինը, որը նույն ընկերությունը ներկրում է Վրաստան, մեր ընկերությունները ներկրում են Հայաստան, դրան գումարեք մենակ Այրում-Չարբախ երկաթգծի ֆիքս ծախսը, դրան գումարեք մեր ակցիզի գումարը, և խնդրում եմ տեսեք, թե Հայաստանում բենզինը թա՞նկ է, թե՞ էժան: Էս ուղերձը շատ կարևոր է: Մենք անդադար խոսում ենք բենզինի մասին, դրա քանակը Հայաստանում ընդամենը 250 հազար տոննա է և, անկեղծ, վերաբերում է շատ ավելի սահմանափակ թվով քաղաքացիների, քան մենք դրա մասին անընդհատ խոսում ենք, որովհետև մեծ մասը դա ձեռք է բերում պետական համակարգից: Դիզելը ձեռք է բերում պաշտպանության նախարարությունը՝ գյուղացիական տնտեսությունից: Երբ մենք խոսում ենք դրա մասին էդ սեզոնից շուտ, կարծում եմ՝ ամենալավ ազդակը չէ, բայց, այո, եթե թանկ եղավ … Էս պահին մենք ունենք բենզինի հետ կապված ընթացիկ գործ. ընթանում է, կավարտվի, կարծում եմ՝ 1 ամսից, և արդյունքն էլ կտեսնեք: Բայց, կարծում եմ՝ դա օգուտ չի բերում, երբ մենք անընդհատ համեմատում ենք Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ, որովհետև ես կարող եմ հիմա բերել համեմատել Գերմանիայի հետ և ասել՝ Հայաստանում բենզինն էժան է, դուք դրախտում եք ապրում, բայց դա իրականության հետ մասնագիտական առումով կապ չունեցող հայտարարություն կլինի, որովհետև, ասենք՝ Գերմանիայում հարկային քաղաքականությունն այլ է: Էդ խոսույթը, որ մենք անդադար ունենում ենք, նախ՝ մասնագիտական դաշտում ես շատ հեշտությամբ կարող եմ ապացուցել, որ, այո, … (չի հասկացվում) հրապարակային փաստաթուղթ է, իմ ասածները, Ռուսաստանի Դաշնության սուբսիդավորումն առաջ 50 տոկոս էր, հիմա, կարծում եմ՝ ավելի շատ՝ իր ներքին շուկան, Իրանում էլ ակնհայտ փաստ է, որ ինքն էներգակիրը սուբսիդավորում է և այլ ապրանքների մեջ էդ գումարը մտցնում:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք։

  Գ.ՆԱԶԱՐՅԱՆ

-Ես թվերը դիտավորյալ նշեցի շատ, որովհետև ինքը համեմատելի է, բայց դուք չնշեցիք Ղրղըզստանը: Մի անգամ էլ, մի առիթով էլի խոսեցինք, և կրկին Ղրղըզստանի մասին ես նշեցի: Եթե նայեք Ղրղըզստանի քարտեզին, ապա Փոթի նավահանգստից մինչև Հայաստան ճանապարհն անհամեմատ. մի քանի անգամ ավելի կարճ է, քան այն կետից, որտեղից բենզինը հասնում է Ղրղըզստանի մայրաքաղաք և հարևան երկրներ, Ղրղըզստանում պետությունը չի ֆինանսավորում, սուբսիդավորում, բայց այնտեղ 312 դրամ է: Սա, ընդհանրապես, ասեմ:

Հիմա՝ մյուս հարցը. ինչպե՞ս է լինում, որ ավտոներկրող ընկերությունները, որոնք նախկինում, օրինակ՝ Արաբական Էմիրություններից մեքենաները ներկրում էին Հայաստան, հետո տեղափոխում այլ շուկաներ, այսօր արդեն զարգացնում են Ղրղըզստանի տնտեսությունը։ Դրա մասին մտածե՞լ եք, քննարկե՞լ եք, թե ինչն է պատճառը, որ հայ տնտեսավարողներն արդեն տեղափոխվել են Հայաստանից Ղրղըզստան։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ես. անկեղծ ասած, չէի ֆիքսել, որ պետք է Ղրղըզստանի օրինակի վրա ֆիքսվեմ, բայց դրան էլ պատասխանեմ: Ղրղըզստանը բենզին ներկրում է Ղազախստանից, որն իր կողքի հարևանն է և շատ ավելի կարճ է: Բենզինի շուկայի սխեման հետևյալն է. Հայաստանի Հանրապետության տնտեսավարողների մի մասն Այրումում ձեռք է բերում … «Ջինիսի» կամ մեկ այլ անունով ընկերությունից, որը վրացական փոխադրող և բեռնափոխադրող, բեռնաթափող, իքս ծառայություն մատուցող ընկերություն է: Էստեղ գումարվում է այդ ծառայությունը, որը ձեռք է բերում Կովկաս պորտից, տեղափոխում է Փոթի, Փոթիում բեռնաթափվում է, տեղափոխվում է Հայաստան: Այսինքն՝ դրան գումարվում է մեր երկաթուղու ծախսը, հարկերը՝ բնապահպանական հարկ, ակցիզի հարկ և էնտեղ տոննաների հետ կապված բան կա, այսինքն՝ 170 հազար, եթե չեմ սխալվում, դրանից ներքևի դեպքում էլ է դա կլորացվում: Էս լոգիկայի մեջ էլ մենք շուտով կհրապարակենք բենզինի գնագոյացման մեխանիզմը: Արդեն տնտեսավարողների հետ ունենք համաձայնություն, որովհետև էստեղ մի քիչ առևտրային գաղտնիքի կոմպոնենտ կա, և իրենք պետք է էդ համաձայնությունը տան, որպեսզի էս խոսքը, ընդհանրապես, ավարտենք:

Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչու ավտոներկրողները գնացին Ղազախստան. որովհետև հարկային բարեփոխում տեղի ունեցավ Հայաստանում, կարծում եմ՝ Պետական եկամուտների կոմիտեն ավելի լավ կպատասխանի, բայց, եթե իմ հիշողությունը չի դավաճանում, Եվրասիական տնտեսական միության օրենսդրական այդ մեխանիզմի կիրառումն այդքան էլ ողջունելի գործընթաց չէր էդ, կարծում եմ՝ դրա համար գնացին Ղրղըզստան։ Մենք պետք է հասկանանք, թե, ընդհանրապես, էդ տնտեսավարողներն ինչքան ավելացված արժեք են ստեղծում էս երկրում:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Մարիամ Պողոսյան. հանո՞ւմ եք: Լիլիթ Մինասյան:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Պարոն Գևորգյան, շնորհակալություն եմ հայտնում ձեր զեկույցի համար: Մի քանի հարց ունեմ: Առաջինը վերաբերում է նրան, թե ձեր պաշտոնավարման ընթացքում, երբ ստանձնել եք պաշտոնը 2018-2019 թվականներին, ինչպիսի՞ կառուցվածք է ունեցել մեր շուկան, օրինակ՝ արդյո՞ք եղել են արհեստական մոնոպոլ շուկաներ, որ ոլորտներում են դրանք եղել և այս 5 տարվա ընթացքում, այսինքն՝ հիմա, ինչպե՞ս են փոխվել այդ արհեստական մոնոպոլիաների ոլորտները։

Երկրորդ հարցը. շեշտեցիք, որ թվայնացման գործընթացում բավականին առաջընթաց կա Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովում: Ինձ հետաքրքիր է, թե արդյո՞ք ոչ միայն փաստաթղթաշրջանառության կամ քաղաքացիների բիզնեսի ձեզ հետ կապի միջոցներն են թվային, այլև այն գործիքակազմը, որը, օրինակ՝ մոնիտորինգի հետ է կապված: Ձեր իրական գործառույթներն իրականացնելու համար աշխատանքի ժամանակահատվածը կրճատելու համար ի՞նչ թվային գործիքներ եք օգտագործում:

Եվ երրորդը. տեխնոլոգիաների զարգացմանը զուգընթաց՝ նորանոր ոլորտներ են հայտնվում դաշտում, որոնք դեռևս պետության վերահսկողության դաշտից դուրս կարող են լինել, օրինակ՝ կրիպտոարժեքի հետ կապված ոլորտները, բազմաթիվ այլ ոլորտներ, որոնք տեխնոլոգիաների զարգացման հետ են կապված: Արդյո՞ք կան ոլորտներ, որոնք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի տիրույթից դուրս են, և դուք անհրաժեշտություն եք տեսնում, որ դրանք ներառվեն սպառողների շահերի պաշտպանության տեսանկյունից։ Շնորհակալություն:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Անկեղծ ասած, չեմ կարող գնահատել, թե իմ պաշտոնավարումից առաջ քանի արհեստական մոնոպոլիա է եղել, բայց ես կարող եմ մի բան վստահաբար ասել, որ ներկայումս Հայաստանի Հանրապետությունում արհեստական մոնոպոլիա չկա: Եվ, կրկնում եմ՝ դրա հետ կապված բազմաթիվ անգամ ինչ-որ հրապարակումներ եղան, որ կա: Կան բնական մոնոպոլիաներ, բայց Հայաստանի Հանրապետությունում չկա ոլորտ, որտեղ ինչ-որ մեկն ուզենա էդ ոլորտում բիզնեսով զբաղվել, և պետությունն արհեստական, ոչ իրավական առումով խոչընդոտի: Ես էս հայտարարության համար էս պահին պատասխանեմ՝ եթե մի օրինակ ցույց տաք, ես ներողություն կխնդրեմ:

Մեր թվայնացումը ձեր ասած ոլորտին էլ է վերաբերում: Այո, ամբողջությամբ թվայնացված է: Մեր վիճակագրությունն ամբողջությամբ ավտոմատ է, մոնիտորինգի սխեմաներն ինտեգրված են էն թվային բազաների հետ, որը Հայաստանի Հանրապետությունում կա: Մեկ բան էլ ասեմ. մենք ամբողջությամբ թվայնացրել ենք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի 20 տարվա պատմությունը, այսինքն՝ բոլոր գործերը, ոչ թե սքանավորել ենք, այլ թվայնացրել ենք դրանք, և դրանք ևս բաց ու հասանելի են բոլորի համար: Հիմա գնումների ոլորտում են թվայնացում անում ֆինանսների նախարարության և Պետական եկամուտների կոմիտեի գործընկերները, որ գնումներում հակամրցակցային համաձայնության ազդակներն ավտոմատ կգան, որովհետև էնտեղ շատ-շատ է ծավալը, էդքան ձեռքով նայելը հնարավոր չէ: Տեխնիկական պահանջը պատրաստ է, կարծում եմ՝ գնումների ընթացքում է գտնվում: Չկա ոլորտ, որը չի ընկնում հանձնաժողովի տիրույթ: Կան ոլորտներ, օրինակ՝ ինչպիսին է կրիպտոարժույթը, որը Հայաստանում հլը դեռևս վերջնական կարգավորման չի ենթարկվել, այդ առումով կան մի փոքր բարդություններ, բայց չկան տիրույթներ։ Մեկ օրինակ ասեմ, թե ինչին ենք ուշադրություն դարձնում հենց հիմա: Անցյալ տարի մենք ուսումնասիրել էինք տաքսի հարթակների ոլորտը, և հասկացանք մի խնդիր, որ պարզվում է, որ մեր վերաբերյալ տեղեկատվությունն իրենք կարող են շատ ազատ տնօրինել, ընդհուպ՝ վաճառել, առևտրային նպատակներով օգտագործել, և պարզվում է, որ մեր քաղաքացիները, բոլորս, ուղղակի, դրան համաձայնություն ենք տալիս: Հենց էս հարթակների ամենամեծ խնդիրը, որ, կարծում եմ՝ պետք է կարգավորենք, դա մեր վերաբերյալ տեղեկատվության, անձնական տվյալների օգտագործման կարգավորումն է և էդտեղ սահմանափակումները, որովհետև ակնհայտ է, չէ՞, որ ոչ մի սպառող 50 էջ կանոն չի կարդալու, որ համաձայնություն տա, ինչպես ամբողջ աշխարհում: Եվ հենց մեր պես մարմինն էդ ստանդարտներով երբ սպառողների շահերն է պաշտպանում, հենց դրան է ուղղված լինում՝ խնդիրների լուծմանը։ Այստեղ պետք է շատ զգույշ լինենք, և, կարծում եմ՝ էս տարի էդ վարույթների արդյունքում կունենանք վերջնական կարգավորված դաշտ:

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Արձագանք:

 Լ.ՄԻՆԱՍՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Իրականում անձնական տվյալների պաշտպանության տեսանկյունից, և, ընդհանրապես, սպառողների հետ կապված տեղեկատվությունն օնլայն հարթակների կողմից օգտագործելու մասով պետք է առանձին օրենսդրական փաթեթ բերվի: Եվ ես տեղյակ եմ, որ թվայնացման գործակալությունը դրանով այժմ զբաղվում է, և մենք իրար հետ փորձում ենք մեկ փաթեթ բերել: Ասացիք, որ չեք կարող ասել, թե ձեր պաշտոնավարումից առաջ արդյո՞ք եղել են արհեստական մոնոպոլիաներ, թե՞ ոչ, բայց երբ ստանձնել եք պաշտոնը կամ նախկին 1 տարվա, 2 տարվա շուկան եք ուսումնասիրել, չե՞ք տեսել այդ մոնոպոլիաներն արհեստական, շեշտում եմ: Եվ ինչ վերաբերվում է թվայնացման հետագա զարգացմանը, արդյո՞ք կան այլ գերատեսչությունների հետ կապված ոլորտներ, որոնց հետ դուք առնչություն ունեք և կցանկանաք, որ օրինակ՝ չգիտեմ, Պետական եկամուտների կոմիտեից սկսած, վերջացրած ֆինանսների նախարարությամբ, ունենան ավելի թվայնացված բազա, որից դուք կարող եք օգտվել։ Շնորհակալություն:

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Անկեղծ ասած, կարծում եմ՝ այդ արհեստական մոնոպոլիաներն ավելի շատ կապված են քաղաքականություն իրականացնող մարմինների ցանկության հետ, և ես երբեք չեմ ասել, որ երկրում արհեստական մոնոպոլիա չլինելը մեծապես կախված է եղել ինձանից: Կարծում եմ՝ մեծապես կախված է էն քաղաքականությունից, որը երկրում վարվում է, և ես 2019 թվականին պաշտոնավարում ստանձնելիս հենց այդպես էլ ասել եմ: Մենք, իհարկե, դրանք կհետևենք, բայց շատ պրոցեսներ կախված են իմ մյուս գործընկերներից, իրենց հայտարարություններից: Եվ ես էլի եմ արձանագրում, որ ես հայտարարում եմ, որ մեր ժամանակահատվածում նման խնդիր չկա, բայց նաև որպեսզի պահեմ էթիկան ու ինձանից առաջ գնահատականներ չտամ, դրա համար ես հենց ներառում եմ 2019-2023 թվականների հաշվետվություն, որտեղ ես եղել եմ: Կարծում եմ՝ իմ կողմից ամենալավ բանը չէ գնահատելը, իսկ մնացած թվայնացումը շատ առողջ ու շատ լավ համագործակցություն է Պետական եկամուտների կոմիտեի հետ: Եթե. պարոն Արշակյան, թույլ տաք՝ 2 բառ ասել, աննախադեպ ծավալով տեղեկատվություն Պետական եկամուտների կոմիտեն իր կամքով թվայնացված եղանակով ինտեգրել է մեր համակարգն իր մոտ: Էդ մարմինների միջև համագործակցության արդյունք է:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարցերն ավարտվեցին, կարող եք զբաղեցնել ձեր տեղը: Մտքերի փոխանակության համար պատգամավորները կարող են գրանցվել: Մտքերի փոխանակություն, գրանցում։ Գառնիկ Դանիելյան, համեցեք:

 Գ.ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ

-Քանի որ խնդիրները շատ են էս ոլորտում, ես ինձ փորձեմ ընձեռված հնարավորություններից օգտվել և նշել էն խնդիրները, որոնք այսօրվա դրությամբ առկա են: Պարոն Գևորգյան, դուք, ըստ էության, իմ հարցին չպատասխանեցիք: Շատ պարզ հարց էր: Հարցս հետևյալն էր. բենզինի շուկայում արդյո՞ք կան տնտեսավարողներ, որոնք թերլիցքավորում են կատարում, արդյո՞ք կան տնտեսավարողներ, որոնք բենզինի պրեմիում, ռեգուլյար և սուպեր տեսակները խառնում են, մոլորության մեջ են գցում մեր հայրենակիցներին և մտնում են քաղաքացու գրպանը: Ովքե՞ր են, քանի՞ վարույթ կա հարուցած, ի՞նչ պատիժներ են սահմանվել էդ տնտեսավարողների նկատմամբ, ի՞նչ գործիքակազմ եք օգտագործել: 600-700 հազար մեր հայրենակիցներ, որոնք ամեն օր բախվում են, էդ խնդրին, այսօր այս նիստը նայում են: Ես ասեմ ձեզ, որ էդ հազարավոր, հարյուր հազարավոր քաղաքացիներին պետք է սպառիչ պատասխաններ տրվեն։ Դուք եկել եք այստեղ, որպեսզի նաև էդ հարցերի պատասխանները տաք և՛ մեզ, և՛ հանրությանը:

Հաջորդը. նույն խնդրին նաև բախվում են հեղուկ գազի շուկայում, նաև մյուս գազալցակայաններում, որտեղ այդ տեսակի նաև ծառայություններ են մատուցվում: Հարցս շատ պարզ էր: Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում կան 2 տիպի գազալցակայաններ: Մի տեսակի գազալցակայանները «Տրանսգազ»-ից օգտվող գազալցակայաններն են, որոնք էժան գնով գազ են ստանում և հակամրցակցային պայմաններ են ապահովում մնացածի հանդեպ: Դա պարզ, ակնհայտ իրողություն է, ի՞նչ է, չգիտե՞ք էդ մասին: Գիտեք, բայց սպառիչ պատասխաններ էստեղ չեն հնչում:

Սուպերմարկետների հետ կապված. բազմաթիվ տնտեսավարողներ սուպերմարկետների տերերի կողմից ենթարկվում են ճնշումների գնի հարցով, թե՝ էս գնով կտաք ապրանքը, գովազդի փող կտաք, cashback կտաք: Սուպերմարկետներ որտեղ ասես դնում են: Ես դեմ չեմ սուպերմարկետներին, քավ լիցի, թող սուպերմարկետներ լինեն, բայց էն սուպերմարկետը, որ բացվում է, կողքի 60 խանութներ փակվում են, և ընտանեկան բիզնես է, մարդիկ վարկ են վերցնել, բակային խանութով իրենց հանապազօրյա հացն են վաստակում: Անբարեխիղճ մրցակցային պայմաններ են ստեղծվում էդ մարդկանց համար: Էժան գին են դնում, խանութները փակվում են, տնտեսավարողները չեն կարողանում իրենց գործառույթները պատշաճ իրականացնել, և ստեղծում են, իհարկե, հակամրցակցային պայմաններ: Պարզ, հասարակ իրողություններ են, որոնց էստեղ նստած բոլոր մեր պատգամավորները բախվում են: Հարևաններ ունեք, բակային խանութներ ունեք, չե՞ք հարցրել՝ ի՞նչ կա, ո՞նց եք, էս ի՞նչ է կատարվում: Ու լավ չէ, որ էդ ուղղությամբ աշխատանքներ կամ չեն արվում, կամ տեմպերը շատ դանդաղ են: Էդ տեմպերին ե՞րբ պետք է հասնել, էդ տեմպերի արագացում ե՞րբ պետք է լինի: Եվրոպական երկրներում փորձն ուսումնասիրելով՝ հստակ հասկանում ես, որ կա որոշակի ժամանակահատված, որ էս ժամային սահմանափակումները կան, և մարդկանց, նաև փոքր ու միջին բիզնեսին հնարավորություն է տրվում նաև, որ իրենք նաև իրենց բիզնեսը զարգացնեն: Հայաստանում չկա, թե երբ կլինի՝ պարզ չէ: Էս հարցերին պետք է հստակ, պարզ պատասխանել, որը, ցավոք սրտի, մեզ չի տրվում:

Խնդիրների քանակն ու ծավալը շատ մեծ է: Սա շատ կարևոր ոլորտ է մեզ համար: Եթե մենք պատշաճ ուշադրություն չդարձնենք, և Ազգային ժողովն իր գործիքակազմերը չկիրառի և նաև համապատասխան որոշումներով էս առումով օր առաջ որոշումներ կայացնելով չնպաստի, իհարկե, մոնոպոլ դաշտը շատ ավելի մեծ կլինի, ու գնալով էդ մոնոպոլիան կավելանա:

Էստեղ նաև պարզ հարց հնչեց. եթե նախկինում մոնոպոլիաներ են եղել, հիմա չկան, ինչո՞ւ չեն տրվում էդ անունները, ինչո՞ւ էս ամբիոնից չեք ասում՝ ինձանից առաջ եղել են մոնոպոլ դիրքում կազմակերպություններ: Էդ գնահատականներն էլ պիտի էստեղ հնչեն: Ամեն անգամ դատավորը գա, նախկինին գնահատական չկա, դուք գաք, չասեք: Չէ, ասեք, թե ովքեր են, ինչ են, ինչու են, ոնց է եղել: Ժողովուրդը ցանկանում է էդ լսել: Կամ հիմա չկա՞ էդ գերակա դիրքը և առիթից օգտվող օլիգարխիան: Իհարկե, կա: Կա, էդ մենաշնորհը կա: Ինչքան էլ էստեղ ասեք՝ չկա, լուրջ չի լինի: Եվ ի՞նչ գործիքակազմեր ենք մենք կիրառում, որ մեր քաղաքացիները տեսանելի տեսնեն էդ փոփոխությունները, ոչ թե մակերեսային ինչ-որ որոշումներ կայացնենք, այսպես ասած, ժողովրդական լեզվով ասած, աչքին թոզ փչենք: Չէ, մենք բոլորս էստեղ պետք է պաշտպանենք մեր քաղաքացիների շահերը, մեր հայրենակիցների շահերը, իրենց արդար պահանջները: Մեր քաղաքացիներն իրավունք ունեն, որ մենք բոլորս մեր ուժի ներածին չափով նաև էդ կանխարգելիչ դեր կատարենք՝ էդ ամեն ինչի հետ կապված: Սա է մեր իրական անելիքը: Էս ամեն ինչը պետք է լինի մեր ամենօրյա աշխատանքի արդյունքում: Ամեն օր էս ուղղությամբ մենք պետք է աշխատանքներ կատարենք, ոչ թե թողնենք ապագային, ասենք՝ դե, կգան լավ ժամանակներ և այլն: Ասում եք՝ Ղրղըզստանը Ղազախստանին սահմանակից է, իսկ մենք Պարսկաստանին սահմանակից չե՞նք: Էդ, որ ասում եք՝ Ղազախստանում էժան է Ղրղըզստանից գազը, կներեք, բենզինը, դրա համար էժան է, բա, Պարսկաստանը մեզ հետ սահման չունի՞: Էդ որ Պարսկաստանում, 11 դրամ է, ինչո՞ւ էստեղ հարմար գին չէ, այսպես ասած: Ո՞րն է խնդիրը: Մեր քաղաքացին ուզում է իմանալ, եթե Պարսկաստանում 11 դրամ է, Պարսկաստանն էլ մեր հարևանն է, ի՞նչն է խնդիրը: Կամ ԵԱՏՄ շուկայի մեջ ենք, Վրաստանում ավելի էժան է բենզինը, քան Հայաստանում: Վրաստանը ԵԱՏՄ անդա՞մ է: Ոչ, ԵԱՏՄ անդամ չէ, բայց Վրաստանում միշտ էլ ավելի էժան է բենզինն էլ, դիզվառելիքն էլ: Միշտ է տենց եղել: Ո՞րն է խնդիրը, որ էդ հարկերը, տուրքերը չեն մուծվում, որպես ԵԱՏՄ անդամ երկիր՝ մեր երկիրը մի բան էլ առավելություններ ունի:

Փորձեմ ամփոփել: Խնդիրները բազմաթիվ են, խնդիրները շատ կարևոր են: Կարևոր են, որ էդ ուղղությամբ օր առաջ ճիշտ որոշումներ կայացվեն, և դրանից է կախված վաղվա մեր տնտեսության զարգացումը: Եթե էդ անբարեխիղճ մրցակցային դաշտը լինի, պարզ է, որ տնտեսավարողը չի կարողանալու էդ մրցակցային պայմաններում ճիշտ գործընթաց ծավալել:

Եվ, օգտվելով առիթից, քանի որ իմ ժամանակն սպառվում է, բայց որոշակի ժամաքանակ ունեմ, նաև բազմաթիվ քաղաքացիներ ինձ ահազանգել են, նաև խոզաբույծներ, որ նորից էլի անբարեխիղճ մրցակցության զոհ են դառնում էդ մարդիկ: Էս ոլորտը նույնպես էսօր անբարեխիղճ մրցակցային պայմանների զոհ է դառնում, և վերջերս նաև իրենք իրենց բողոքի ձայնն են բարձրացրել էկոնոմիկայի նախարարության մոտ: Էդտեղ խնդիրները բազմաթիվ են՝ սկսած ներմուծվող խոզի գնագոյացումից և այլն: Շատ ժամանակ չկա՝ դրա մասին խոսելու, բայց, օգտագործելով էս ամբիոնը, նշեմ՝ եթե էս ուղղությամբ էլ աշխատանքներ չկատարեք, վաղը գալու ենք հերթական ոլորտի, այսպես ասած, ողորմաթասը խմելու: Մեկ անգամ ևս կոչ եմ անում բոլորին, որ էն խնդիրները, որոնց մասին այստեղ խոսվեց, իրականում շատ կարևոր են, մեր քաղաքացիներին հուզող հարցեր են, և մեր քաղաքացուն հուզող էդ հարցերին պարտավոր են այստեղ սպառիչ պատասխաններ տրվել: Շնորհակալ եմ:

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Սերգեյ Բագրատյան, համեցեք:

 Ս.ԲԱԳՐԱՏՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Հարգելի գործընկերներ, նախ կուզենայի 2 խոսքով իմ գործընկերոջ հարցին պատասխանել: Պարոն Դանիելյան, որ նշում եք, թե ինչո՞ւ Պարսկաստանից չեն ներկրում, եթե սահման ունենք: Ասեմ՝ դա հենց … Եվ նաև նշեցիք՝ նախորդ ժամանակահատվածում արատավոր ինչ երևույթներ կային, որոնց մասին ինչու չեք բարձրաձայնում: Ես հիմա բարձրաձայնեմ ձեզ այդ երևույթի մասին: Նախկինում ստեղծվել էր այնպիսի համակարգ, որ պայմանագրի արդյունքում համաձայնություն էր, որ Հայաստանի Հանրապետությունում վառելիքով զբաղվող ընկերությունները պետք է միայն Ռուսաստանից ներկրում կատարեին: Կնքվել էր մի պայմանագիր, որը պարտադրում էր 2 կողմերին՝ համաձայնություն պահելու, որը խաթարել է մրցակցությունը երկրում: Ճիշտ է, հետագայում այդ ընկերությունը ձևականորեն համաձայնություն է կնքել 2, 3 այլ ընկերությունների հետ, իբրև թե մենաշնորհ չէ: Իրականում մենաշնորհ է եղել, և հիմա էլ անունը գերիշխող դիրք է, բայց ես համարում եմ, որ հակամրցակցային պայմանավորվածություններ կան, և հնարավոր չէ դեռ Պարսկաստանի հետ այդ համաձայնությունը կնքել, քանի չի ավարտվել Ռուսաստանի Դաշնության հետ պայմանագրի ժամկետը: Այս պահին այս վիճակն է, և, բացի այդ, Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը սահմանից հետո միայն միջազգային գներով է վաճառում վառելիքը, դա էլ իմացեք, այսինքն՝ իր ներքին գները որևէ ձևով մեզ չեն օգնելու, բայց, առնվազն, լոգիստիկայով մենք կշահենք էդտեղ: Էդ իմաստով վստահ եղեք: Սա էս հարցի պատասխանն է: Ուղղակի, ես տիրապետում եմ, դրա համար պատասխանեցի:

Ինչ վերաբերում է ապրանքային մնացորդի հետ կապված հարցին, ես նշեցի, որ դա ճնշման միջոց է, երբ մատակարարներից ապրանքներ չեն վերցնում՝ պատճառաբանելով, որ իրենք ապրանքային մնացորդ ունեն։ Բայց սա խոշոր տնտեսավարողների կողմից ծուղակ է, որ իրենք ապրանքային մնացորդ են թողնում հատուկ, որի համար գումար չեն պահանջում և կախման մեջ են դնում տնտեսավարողներին, մանրածախ առևտրի կետերին կախման մեջ պահելով՝ թույլ չեն տալիս, որ նրանք այլ մատակարարից ապրանք ընդունեն: Սրա դեմը մենք կարող ենք օրենքով փակել: Ինչպե՞ս փակել. այ, հենց էն մեր ընդունած հունվարի 17-ի օրենքի համաձայն՝ մենք կարող ենք պահանջել, որ իրենք 30 օրվա վճարումները ցույց տան, այլապես կհամարվի, որ դա ծուղակի գործողություն է: Այսինքն՝ պահանջել օրենքի այդ կետը կատարել և դրա համապատասխան ապացույցներ ներկայացնել, որ վճարումը կատարվել է, փոխանցումը կատարվել է, պայմանական ասած, 30 օրվա ընթացքում: Վստահ եմ, որ խանութների մեծ մասը չեն կարող ունենալ վճարման այդ հնարավորությունը, և էստեղ արդեն կապացուցվի այն, ինչ մենք ուզում ենք, որ վերացվի և արդար մրցակցություն հաստատվի:

Մյուսի համար՝ մատակարարման վճարումների հետ կապված. էստեղ նույնպես մենք, ճիշտ է, օրենքն ընդունել ենք, և կարծում եմ, որ կիրառման ընթացքում մենք էդ խնդիրներն ավելի կկարգավորենք: Ինձ համար կարևոր է նաև, որ էստեղ կարողանանք մտցնել նաև, որ պարտադիր լինեն անկանխիկ վճարումները, որ տեսանելի լինի: Այսինքն՝ իրենք կարող են նորից համաձայնության արդյունքում ասել՝ ես ձեր ապրանքը չեմ վերցնելու, որովհետև 30 օրում չեմ կարող վճարել, հետևաբար՝ գրավոր գրեք, որ դուք խնդիր չունեք, այսինքն՝ վճարումը կատարվել է: Հետևաբար՝ պահանջել, որ, անպայման, անկանխիկ եղանակով ցանցերը վճարումները կատարված լինեն, որ ապացույց լինի, որ վճարումները, իսկապես, կատարվել են:

Մյուս մասը. բնական մենաշնորհների մասին խոսեցինք, բայց դուք ասում եք՝ արհեստական մենաշնորհ չկա, հայտարարում եք: Ես չեմ ուզում հիմա դրա մասին ասել, բայց էդ մասին քննարկում կունենանք, անպայման:

Տուգանքը՝ 0-10 տոկոսի սահմաններում. արդարության համար դուք ասում եք՝ ճիշտ է, որ այդ տուգանքը 0-10 տոկոս սահմաններում կա, առկա է, փաստացի, այդ իրավունքը դուք ունեք: Բայց ինչո՞ւ 0-10 տոկոս, եթե ոչ, օրինակ՝ ֆիքսված 5 տոկոս կամ 10 տոկոս: Արդյո՞ք դա ինչ-որ տեղ ողջամիտ կասկածներ չի առաջացնի տնտեսավարողի մոտ, որ ինչո՞ւ են 0-10 տոկոս կիրառում, մեկին 2 տոկոս են կիրառում, օրինակ՝ ինձ 10 տոկոս են կիրառում: Ինչո՞ւ է այդպես: Սա նույնպես խնդրում եմ՝ հիմնավորեք ելույթում: Եվ գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսավարողների հակամրցակցային պայմանավորվածությունների դեմ պայքարելու մեթոդները, որոնք շատ քիչ են, և էդ գործիքակազմը չունենք, պիտի խնդրեմ, որ և՛ դուք, և՛ մենք դրա մասին մտածենք, առաջիկայում օրենսդրական նախաձեռնություն բերենք, կարողանանք դա ճեղքել, որովհետև երկար տարիներ հնարավոր չի լինում, ուղղակի, դրա դեմ պայքարել, որովհետև դրա տեսանելիությունը շատ բարդ է, և դժվար ենք կարողանում այս խնդիրը հաղթահարել։ Բացի դրանից, կցանկանայի, պարոն Գևորգյան, որ դուք նաև բյուջետային ծախսերի արդյունավետության մասին խոսեք, այսինքն՝ բյուջեով Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովին հատկացված միջոցների արդյունավետ ծախսման մասին 2023 թվականի վերաբերյալ որոշակի, ոչ ամբողջ ծավալով, ինչքան որ հնարավոր է, ներկայացնեք որոշակի հաշվետվություն: Դրանց հետ միասին նաև պետք է ողջունեմ, որ ամանորյա գների հետ կապված ճիշտ քաղաքականության արդյունքում մենք չունեցանք գնային էն տատանումները, որ տարիներ շարունակ չէինք կարողանում հաղթահարել: Իսկապես, կայուն մնացին գները, և դա ողջունելի է: Եվ քաղաքացիները, կարծում եմ՝ շնորհակալ են, և տեսանելի էր, որ այն աժիոտաժը, որը կար, և գների այն բարձրացումը, որը կար, 2023 թվականի դեկտեմբերին, կարծես թե, հաղթահարվեց: Պետք է, անպայման, դրա համար շնորհակալություն հայտնենք նաև ձեր կառույցին, որ կարողացաք այդ աշխատանքը ճիշտ կազմակերպել:

Եվ պետական գնումների մասին. պետական գնումները մեզ համար խոցելի են: Քաղաքացիներից շատերը, տնտեսավարողների մեծ մասը բողոքում է, որ մեկ անձից գնման դեպքերը շատացել են, մեր օպոնենտները նույնպես բողոքում են, և սա, իսկապես, վտանգավոր տենդենց է: Մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որ կարողանանք պետական գնումներում մեկ անձից գնումները հնարավորինս նվազեցնել: Էստեղ մեր անելիքը նույնպես կա, ձեր՝ կառույցի անելիքը նույնպես կա, որ համալիր քննարկենք, գտնենք այն հնարավորությունները, որ մեկ անձից գնումները հնարավորինս նվազեցվեն: Դեմ չեմ, որ կլինեն դեպքեր, երբ խիստ հրատապ կլինի պետության կարիքների համար: Դրանք բոլորին հասկանալի գնումներ են, բայց տարեսկզբին տարվա վերջի կարևոր գնումները կարելի է արդեն պլանավորել, որպեսզի մենք էդ խնդիրը չունենանք։ Կարելի է մրցույթը հայտարարել, պայմանական, հունիսին՝ հունվարի համար, կամ հաճախ են բողոքում, որ տոնածառի ծախսեր, համերգներ և այլն, մեկ անձից են լինում, կարելի է, կարծում եմ, ճիշտ պլանավորել և ժամանակին ունենալով՝ այս բողոքների ծավալը նվազեցնել: Եվ այս հարցերի հետ կապված՝ խնդրում եմ ձեր եզրափակիչ ելույթում անդրադառնալ։ Շնորհակալություն։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ալխաս Ղազարյան՝ հաջորդ ելույթի համար։

 Ա.ՂԱԶԱՐՅԱՆ

-Շնորհակալ եմ: Պարոն Գևորգյան, ձեր խոսքի վերջում դուք անդրադարձաք նաև տաքսիներին, ես իրականում այդտեղից հարց ունեցա ձեզ: Հարցս վերաբերում է օնլայն տաքսի ծառայություններին: Կոնկրետ այս պահին շուկայում գերիշխող դեր ունեն դրանցից 2-ը, և օրվա ընթացքում անընդհատ նկատվում են այդ տաքսի ծառայություններում ծառայության գների տատանումներ: Ցանկանում եմ, որ ձեր եզրափակիչ ելույթում դուք նշեք, թե արդյո՞ք ուսումնասիրել եք, թե այդ գնային տատանումները համաչա՞փ են, թե՞ ոչ, և այս 2 տաքսի ծառայություններն արդյո՞ք ունեն մենաշնորհային դիրք այլ տաքսի ծառայությունների նկատմամբ։

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, տիկին Ղազարյան: Հուսով եմ, որ բանախոսն ամփոփիչ ելույթի ժամանակ ձեր հարցին կանդրադառնա: Հաջորդ ելույթի համար՝ Բաբկեն Թունյան: Համեցեք:

 Բ.ԹՈՒՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, կրկին շատ կարևոր հարց ենք քննարկում: Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի դերը մեր տնտեսության մեջ իրականում շատ դժվար է գերագնահատել։ Ես հիշում եմ, որ երբ 2019 թվականին մենք Ազգային ժողովում կրկին պարոն Գևորգյանի թեկնածությունն էինք քննարկում, մեր առջև բավականին շատ խնդիրներ ու նպատակներ էինք դրել: Թե ինչքանով ենք հասել դրանց էս ընթացքում, կասեմ, բայց, էլի, հղում անելով Սահմանադրությունը, ընդամենը, հիշեցնեմ, որ, ըստ Սահմանադրության՝ Հայաստանի Հանրապետությունում պիտի լինի ազատ մրցակցային տնտեսություն։ Ըստ Սահմանադրության՝ մրցակցության սահմանափակումը կարող է լինել միայն օրենքով: Մոնոպոլ դիրքի չարաշահումը, գերիշխող դիրքի չարաշահումն օրենքով արգելվում է, անբարեխիղճ մրցակցությունն օրենքով արգելվում է: Այսինքն՝ մրցակցությունն է էն հիմքը, որի վրա մենք կարող ենք ակնկալել, որ կարող ենք ունենալ նորմալ տնտեսություն: Եվ էդ աշխատանքի մեջ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի դերը շատ կարևոր է, այսինքն՝ առաջնահերթ է: Նախկինում, ես էդ ռակուրսից չեմ ասում, որ հիմա էլի ասենք՝ նախկինները, զուտ խոսում եմ ինստիտուտի մասին, քանի որ ես ինքս էլ ժամանակին շատ հետաքրքրվել եմ էդ կառույցի գործունեությամբ: Էլի եղել է Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողով, կատարել է որոշակի ֆունկցիաներ, տուգանել է որոշ ընկերությունների, բայց մենք ունեցել ենք փաստացի մոնոպոլիաներ: Ասենք՝ ֆորմալ առումով որևէ ոլորտում աշխատել են մի քանի ընկերություններ, բայց իմացել ենք, թե էս ոլորտում ով է եղանակ թելադրողը, էն մյուս ոլորտում՝ ով: Եվ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը, ըստ էության, եղել է մի կառույց, որը երբեմն տուգանքներ է գրել և որոշ դեպքերում օգտագործվել է նաև որպես մահակ մրցակիցներին պատժելու կամ դաշտից դուրս թողնելու համար: Եվ հիմա եթե հետահայաց նայում ենք, էս 5 տարվա կտրվածքով կարող ենք ասել, որ իրականում Հայաստանում մրցակցային միջավայրում էական տեղաշարժ ունենք, այսինքն՝ էստեղ, իրոք, իրավիճակ է փոխվել։ Եվ ամենակարևոր չափանիշը՝ Հայաստանի Հանրապետությունում որևէ մեկը չի կարող որևէ այլ մարդու կա՛մ տնտեսավարողի, կա՛մ ընկերության խոչընդոտել, երբ նա ցանկանում է որևէ գործողություն իրականացնել կամ բիզնեսի որևէ տեսակով զբաղվել, այսինքն՝ բացառվում է, որ մուտքի արհեստական խոչընդոտներ լինեն: Եթե կլինեն նման փորձեր, դրանք, հաստատ, համապատասխան արձագանք են ստանալու ու լուծում են գտնելու։

Էստեղ, երբ մենք խոսում ենք մրցակցության վրա ազդեցության կամ նման բացասական երևույթների մասին, երբ, օրինակ՝ մեկին ասում են՝ դու իրավունք չունես՝ էսինչ ապրանքը բերելու Հայաստան, կամ, երբ անբարեխիղճ մրցակցության դեպքեր են տեղի ունենում, դեմպինգ է տեղի ունենում, սրանք հասկանալի են, էս ամեն ինչով զբաղվում են, բայց մի շատ կարևոր հանգամանք էլ կա, որ շատ հաճախ մրցակցությունը ոչ թե պետք է պաշտպանել, այլ պետք է էդ հակամրցակցային միջավայրի ձևավորումը կանխարգելել, ու էդտեղ շատ կարևոր է, թե մենք ի սկզբանե ինչ օրենքներ կամ ինչ որոշումներ ենք ընդունում: Մենք ունեցել ենք օրենքներ, որոնք էսպես հետահայաց նայում ենք, պարզվում է, որ էդ օրենքը կամ Կառավարության որոշումը կարված է եղել կոնկրետ ընկերության կամ ընկերությունների խմբի համար: Այսինքն՝ չափանիշ է դրված եղել, ենթադրենք՝ չգիտեմ, մաքսային ինչ-որ պահեստ է, որը պիտի լինի էս չափանիշներին համապատասխանող, սահմանից էսքան հեռավորության վրա, որ նայում ես, քիչ է մնում, որ կոնկրետ մարդու անունն էդտեղ գրված լինի: Ու դրա համար շատ կարևոր է պարոն Գևորգյանի նշած մի կարևոր դրույթ, որ այժմ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը եզրակացություն է տալիս ցանկացած օրենքի նախագծի կամ Կառավարության որոշման հետ կապված, թե ինչպիսի ազդեցություն դա կարող է ունենալ մրցակցային միջավայրի վրա: Դա անում է անվճար, էդ հնարավորությունից մենք բազում անգամներ օգտվել ենք, և երբ երբեմն ընդդիմության կողմից, օրինակ՝ քննադատություն է լինում, որ որևէ օրենքի նախագիծ շուկան տանելու է կենտրոնացման կամ մոնոպոլացման, օրինակ՝ «Զբոսաշրջության և զբոսաշրջային գործունեության մասին» օրենքը կքննարկենք, թե մեկ այլ օրենք, մենք իրենց խորհուրդ ենք տվել և հիմա էլ շարունակում ենք խորհուրդ տալ, որպեսզի նման դեպքերում իրենք դիմեն Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովին և ստանան էդ եզրակացությունը։ Ավելին ասեմ՝ մենք պարոն Գևորգյանի հետ նախնական էդպիսի քննարկում ունեցել ենք, ու էդ առաջարկը նաև մասնավոր ոլորտի կամ փորձագիտական հանրության կողմից էլ է եկել, որ երբ օրենքի նախագծեր են գալիս Ազգային ժողով, ոչ թե հատուկ մեզ դիմելու ժամանակ, այլ սեփական նախաձեռնությամբ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովն առավել կարևոր օրենքների նախագծերի վերաբերյալ եզրակացություն ներկայացնի, թե ինչպես է դա ազդելու մրցակցային միջավայրի վրա, կամ ինչպես է ազդելու փոքր ու միջին բիզնեսի վրա: Կարծում եմ՝ մենք կարող ենք քննարկել էդ հնարավորությունը և ըստ հնարավորությունների օգտագործել: Ու էս դրույթը՝ մրցակցային միջավայրի վրա ազդեցության եզրակացությունը, բազմաթիվ դրույթներից մեկն էր, որոնք ներառված էին «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» փաստացի նոր օրենքում, որտեղ բավականին մեծ փոփոխություններ ենք արել, լուրջ ու բուռն քննարկումներ ենք ունեցել և, ըստ էության, Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի գործիքակազմն էապես ավելացրել ենք: Ու, կարծում եմ՝ սա բավականին մեծ քայլ էր առաջ էս ուղղությամբ:

Վերջին փոփոխությունը, որ արել ենք, էդ մասին էլ խոսվեց, «Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում կատարված փոփոխությունն էր, որտեղ, էսպես ասենք, ավելի նպաստավոր դիրք ունեցող կամ ավելի ուժեղ դիրք ունեցող տնտեսավարողներից պաշտպանում ենք ավելի փոքրերին: Այսինքն՝ եթե մատակարարն ապրանք է մատակարարում սուպերմարկետներին, դրել ենք էդտեղ որոշակի ժամկետ, որպեսզի սուպերմարկետները կամ ավելի ուժեղ գնորդներն էդ մարդկանց փողն ամիսներով չպտտեն: Ու էս օրենքը, կարող եմ ասել՝ արդեն իսկ իր դրական արդյունքը տալիս է: Իմ կարծիքով, ամփոփելու համար դեռ շուտ է, բայց էդ նշաններն արդեն կան: Բայց կան շատ դեպքեր, երբ սուպերմարկետների հետ փոքր ու մեծ տնտեսավարողների միջև հարաբերությունները չեն ստացվում: Ոչ բոլոր դեպքերում է, որ դա կապված է «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» օրենքի կամ «Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքի կամ այլ դրսևորումների հետ: Էդտեղ պատճառները կարող են լրիվ ուրիշ լինել, օրինակ՝ հարկային ռեժիմը, որով էդ ընկերություններն աշխատում են: Ասենք՝ ավելացված արժեքի հարկով աշխատող ընկերություններն ու շրջհարկով աշխատող ընկերություններն իրար հետ աշխատելու առումով խնդիրներ ունեն: Սա էլ այլ միջավայրի խնդիր է, որը նույնպես պետք է լուծվի:

Բանկային ոլորտի հետ կապված. էս հարցը, իրոք, կարևոր է, ու առաջիկայում երևի, պարոն Գևորգյան, ձեզ ու Կենտրոնական բանկին կհրավիրենք, քննարկում կունենանք էս հարցը հստակեցնելու համար։

Իրականում Կենտրոնական բանկի փաստարկը հասկանում եմ ֆինանսական կայունության առումով, բայց եկեք համաձայնենք, որ եթե նման ցանկություն լինի, ֆինանսական կայունության տակ կարելի է ամեն ինչ տեղավորել և ցանկացած բան վերապահել որևէ կառույցի, որովհետև ամեն ինչը կարող է ֆինանսական կայունության վրա ազդել, անգամ՝ փոքր տնտեսավարողի կողմից որևէ գործողություն։

Եվ, որպես ամփոփում, ասեմ, որ, ևս մեկ անգամ փաստելով, որ մենք էս առումով էական տեղաշարժ ունենք, նաև շատ բաներ ունենք անելու, անելիքներ ունենք կարգավորումների բարելավման առումով, էստեղ լիքը բան կա անելու, բյուջետային վերահսկողության առումով աշխատանք ունենք անելու, ինչի մասին պարբերաբար խոսում ենք արդյունքային ցուցանիշների հստակեցման հետ կապված, որ հասկանանք, թե ինչ թիրախներ են դրվել ու ինչքանով են կատարվել, նաև կարողությունների զարգացման հետ կապված, որովհետև ինչքան մեր ակնկալիքները Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովից մեծանում են, էնքան էս մարդկանց ռեսուրսները պիտի դրանց համապատասխանեն: Չեն կարող սահմանափակ ռեսուրսներով, չեմ ասում՝ իդեալական, բայց լավ մրցակցային պայմաններ ապահովել:

Եվ ամենավերջում ուզում եմ մեր ընդդիմադիր գործընկերների որոշ արտահայտությունների անդրադառնալ էս համատեքստում: Օրինակ՝ մենք մի քիչ առաջ քվեարկում էինք օրինագիծը, որով մեր զինվորականների աշխատավարձերը բարձրանում են, և պարոն Մանուկյանը նշեց, որ իրենք, որպես բացառություն, այսինքն՝ հատուկենտ դեպքերում են կողմ քվեարկում: Կողմ են քվեարկել, որովհետև էս նախագիծը բարելավում է զինվորականների վիճակը, և ընդհանրապես, պաշտպանության ոլորտին ուղղված ցանկացած նման բարելավման ընդդիմությանը կողմ է: Շատ հասկանալի է, բայց նաև ուզում եմ ասել, որ էդ միջոցներն օդից չեն ընկնում, էդ միջոցները գոյանում են հարկերից, հարկերն էլ գոյանում են տնտեսությունից: Այսինքն՝ Հարկային օրենսգրքի փոփոխություն կլինի, թե «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» օրենքի փոփոխություն կլինի, թե մեկ այլ օրենք կլինի, որը նպաստում է մեր տնտեսության աճին, դա նպաստում է նաև մեր պաշտպանունակության ավելացմանը: Եվ նման փոփոխություններին դեմ քվեարկելով՝ նաև դուք կարող է՝ խոչընդոտում եք մեր պաշտպանունակության ավելացմանը: Այսինքն՝ էս հարցերը բոլորն իրար հետ փոխկապակցված են: Ու խնդրում եմ, եթե հաջորդ անգամ օրենքի նախագծեր կլինեն, որոնք ակնհայտ դրական ազդեցություն ունեն, միայն էն պատճառով, որ էդ նախագծերը ներկայացրել է Կառավարությունը կամ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունը, պետք չէ դրանց դեմ քվեարկել։ Շնորհակալություն։

  Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Վլադիմիր Վարդանյան՝ հաջորդ ելույթը:

 Վ.ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, ես հայցում եմ ձեր ներողամտությունը, սակայն ստիպված եմ շեղվել օրակարգից, բայց ես առաջինը չեմ, որ օրակարգից նման շեղում է այսօր թույլ տալիս՝ հաշվի առնելով այն, որ, ըստ էության, և մեղադրանքներ հնչեցին, թե՛ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության նկատմամբ, թե՛ ինստիտուցիոնալ անարգանքի նկատմամբ, թե՛ իմ նկատմամբ՝ անուղղակիորեն: Ես ստիպված պետք է անդրադառնամ որոշ հարցադրումների: Նախ՝ չգիտես որտեղից երկար տարիներ հետո կրկին մեր ընդդիմադիր գործընկերները հիշեցին սահմանադրական մարմինների միջև ինստիտուցիոնալ հարգանքի սկզբունքը: Լավ սկզբունք է, գնահատելի սկզբունք է: Այո, մշտապես պետք է գնահատվի, բայց էստեղ մի հատ մեծ բայց կա: Այդ բայցը նշանակում է հետևյալը. յուրաքանչյուր սահմանադրական մարմին պետք է մնա իր սահմանադրական լիազորությունների մեջ, և այն, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորի թեկնածուների առաջադրումը վերապահված է սահմանադրական 3 մարմինների՝ Հանրապետության Նախագահին, Կառավարությանը և դատավորների ընդհանուր ժողովին, սա վերջիններիս անվիճելի, անքննադատելի սահմանադրական իրավունքն է, որը պետք է հարգվի: Բայց, կներեք, Ազգային ժողովի սահմանադրական լիազորությունը՝ ընտրելու Սահմանադրական դատարանի դատավորներ կամ չընտրելու Սահմանադրական դատարանի դատավորներ, արդյո՞ք չի տեղավորվում սահմանադրական մարմինների միջև ինստիտուցիոնալ հարգանքի սկզբունքի մեջ: Էլ չեմ ասում՝ բա, սահմանադրական մարմինների միջև հարգանքի սկզբունքի մեջ գաղտնի քվեարկության էլեմենտը ո՞նց է տեղավորվում: Ի վերջո, բոլոր նշանակումները, բոլոր ընտրություններն անձանց վերաբերյալ ընթանում են գաղտնի քվեարկության միջոցով, երբ, ըստ էության, մեզանից որևիցե մեկը չի էլ կարող բացահայտել իր քվեարկությունը, որովհետև դա գաղտնի է։ Սա ժողովրդավարական գործընթացի առանձնահատկություններից մեկն է: Բայց հիմա՝ մի հետաքրքիր հարց: Այսօր իմ կողմից շատ հարգված պարոն Մինասյանի ելույթը լսելիս մի փոքր դեժավյու ապրեցի: Կարծես թե, վերջինս փորձում էր կրկնել որոշ բաներ, որոնք էս 2-3 տարի է՝ մենք ասում ենք: Օրինակ՝ ժողովուրդ ջան, եկեք մասնակցեք պետական մարմինների ընտրություններին, եկեք ձևավորենք դատական իշխանությունը միասին, եկեք մասնակցեք քվեարկություններին: Բարձրագույն դատական խորհրդի գիտնական անդամներ՝ զրո մասնակցություն ընդդիմության կողմից: Վճռաբեկ դատարանի դատավորներ՝ զրո մասնակցություն ընդդիմության կողմից, զրո, չկա: Եթե էդքան կարևոր եք համարում էդ ինստիտուցիոնալ հարգանքը, Դատավորների ընդհանուր ժողովի հետ միասին կան նաև այլ սահմանադրական ինստիտուտներ, օրինակ՝ Կառավարությունը, օրինակ՝ Հանրապետության Նախագահը: Այ, կտեսնեմ, թե, օրինակ՝ սահմանադրական մարմինների միջև փոխադարձ հարգանքի այդ սկզբունքը պահպանելո՞ւ եք այսօր, թե՞ չէ: 2 քվեարկություն ունենք: Տեսնենք՝ ընդդիմությունը մասնակցելո՞ւ է այս քվեարկություններին, թե՞ ոչ:

Ժողովուրդ ջան, փորձում եմ հասկանալ, թե ինչ է տեղի ունեցել երեկ: Մամուլում մեծ աժիոտաժ է առաջացրել իմ կողմից օգտագործված անգլիալեզու, և, այստեղ, ես հայցում եմ ձեր ներողությունը, «message» բառը, որը հայերեն կարելի է թարգմանել որպես ուղերձ՝ այս կոնտեքստում, և վերահաստատում եմ այդ ուղերձը: Ես ասել եմ, որ մենք պետք է ուղերձ տանք դատական իշխանությանը, որ մեզ պետք են Սահմանադրական դատարանում ծայրահեղ պրոֆեսիոնալ, ծայրահեղ ապաքաղաքականացված և ծայրահեղ բարեվարք դատավորներ։ Հիմա ասեք, թե էս ձևակերպումներից որի՞ հետ մեր ընդդիմադիր գործընկերները համաձայն չեն: Վերահաստատում եմ, սա չափազանց կարևոր է, ես վերահաստատում եմ: Անդրադառնանք մյուս հարցերին։ Ի դեպ, Սեդա Սաֆարյանի անունը հիշեցրիք, բայց ինչո՞ւ չմասնակցեցիք, օրինակ՝ էդ քվեարկությանը: Գայիք մասնակցեիք, ձեր դիրքորոշումն արտահայտեիք, ասեիք:

Հիմա, հաջորդիվ անդրադառնամ քննարկման թեմային, և առաջինը, երևի թե, պրոֆեսիոնալիզմն է։ Կներեք, էլի: Հիմա, ես փորձում էի պարզապես վերհանել որոշ հարցեր, որոնք կարելի էր քննարկել ելույթի ժամանակ, երբ դու Ազգային ժողովում փորձ ես կատարում՝ ներկայացնելու քո թեկնածությունը: Օրինակ՝ ի՞նչ է սահմանադրական արդարադատությունը, ի՞նչ է Սահմանադրական դատարանը, ինչի՞ համար է ստեղծվել, ո՞րն է դրա նշանակությունը, ի՞նչ արմատներ ունի, ի՞նչ խնդիրներ ունի, սահմանադրական արդարադատության զարգացման ի՞նչ միտումներ ենք տեսնում աշխարհում, կամ ո՞րը պետք է լինի Սահմանադրական դատարանի կամ սահմանադրական արդարադատության զարգացման իմ տեսլականը, թվային հասարակությունում սահմանադրական արդարադատության իրականացման առանձնահատկությունները, պանդեմիաների ազդեցությունը մարդու իրավունքների սահմանափակման ընկալման վրա: Սրանք, պարզապես, զուտ թեթև դատողություններ են: Սահմանադրական դատարանի որոշումների վերլուծությունը, օրինակ: Հա, ի դեպ, պարոն Մինասյանը պարբերաբար ինձ հետ քննարկում է հետևյալ հարցը, Սահմանադրական դատարանը մեր դիմումն էս պարագայում ոչ հիմնավոր է մերժել: Օրինակ՝ էդ հարցը կարելի՞ էր երեկ թեկնածուին տալ. ինչպե՞ս եք դուք պատկերացնում վերացական վերահսկողության շրջանակներում ներկայացված դիմումների մերժման ընթացակարգը: Հարց էլ չեք տվել: Կամ, օրինակ՝ էսքան խոսում եք խաղաղության պայմանագրից: Խաղաղության պայմանագիրն իրենից ներկայացնում է Սահմանադրական դատարանի տեսանկյունից նախնական սահմանադրական վերահսկողության օբյեկտ: Ինչո՞ւ, օրինակ՝ էդ տեսանկյունից նախնական սահմանադրական վերահսկողության օբյեկտների հետ կապված տեսլականի վերաբերյալ հարց չհնչեց: Կամ արդյո՞ք մենք պետք է նույն մոտեցումն ունենանք անհատական դիմումների վերաբերյալ Սահմանադրական դատարանում կամ վերացական վերահսկողության շրջանակներում ներկայացված դիմումների հետ կապված։ Հիմա ի՞նչ եմ ուզում ասել: Իհարկե, կարելի է շատ երկար խոսել, բայց գուցե թեկնածուն ասել է, ես չեմ լսել իմ նշածներից որևիցե բան կամ գոնե ինչ-որ մաս, ինչ-որ նյուանս, բայց, արեք ընդունենք, որ Սահմանադրական դատարանի դատավորը պետք է օժտված լինի որոշակի կարևորագույն որակներով։ Քավ լիցի, որևիցե մեկը կասկածի տակ չի դնում Դավիթ Բալայան թեկնածուի մասնագիտական գիտելիքները, նրա կայացած դատավոր լինելը, քրեական արդարադատության ոլորտում հաջողությունները, նրա կողմից մի քանի անգամ մատնանշված արդարացումները., չնայած, ոչ ես չեմ կարող հասկանալ, թե դատավորն ինչո՞ւ է մատնանշում արդարացումները կամ մեղադրական եզրակացությունը: Նա իրականացնում է արդարադատություն: Կարող է արդարացման տոկոսն էլ ցածր լինել կամ բարձր լինել: Դա կապված է կոնկրետ հանգամանքներից և կոնկրետ անձի համոզումից։ Մեր ընդդիմադիր գործընկերների էս մոտեցումը Սահմանադրական դատարանի վերաբերյալ, գիտեք, ամեն օր փոփոխվում է, փոփոխական է, մեկ գալիս եք, ասում եք՝ ձեր կողմից ձևավորված ոչ լեգիտիմ Սահմանադրական դատարան է, հետո էլ ասում եք՝ էդ Սահմանադրական դատարանն էսքան կարևոր մարմին է, դուք էլ բոյկոտում եք Սահմանադրական դատարանի դատավորների ընտրությունը։ Մեկ ասում եք՝ Սահմանադրական դատարան, ձեզ Սահմանադրական դատարանն էս որոշումը կայացրեց, դրա համար սա մնաց, մյուս կողմից էլ ասում եք՝ այ, Սահմանադրական դատարանի որոշում կա, չեք կատարում: Հիմա մի հատ արեք կողմնորոշվեք, էլի: Եթե մենք համարում ենք Սահմանադրական դատարանը ոչ լեգիտիմ, ուրեմն, ճիշտ կլինի ընդհանրապես, որևիցե առումով չանդրադառնալ ո՛չ դրա գործունեությանը, ո՛չ դրա գոյությանը, օրինակ՝ եթե ես համարում եմ էդ կառույցը ոչ լեգիտիմ: Բայց չի կարելի ամեն օր, չեմ ասի՝ անձնական, չեմ ասի՝ ընկերական, չեմ ասի՝ քաղաքական շարժառիթներով փոխել դիրքորոշումը: Մեզ համար էլ է դժվար, էլի, հասկանալ, թե, ի վերջո, ձեր դիրքորոշումն էդ մարմնի նկատմամբ ինչպիսին է։

Այո, ես գիտեմ, որ իմ նկատմամբ բավականին երկար մեղադրանքներ են հնչում՝ կապված Սահմանադրական դատարանի հետ, բայց ես համարում եմ Սահմանադրական դատարանը Հայաստանի Հանրապետության իրավակարգի գոյության կարևորագույն հենասյուներից մեկը, որը պետք է պաշտպանվի, փայփայվի, և այդ մարմինը պետք է հնարավորություն ունենա՝ իրականացնել սահմանադրական արդարադատություն, որը համահունչ է միջազգային, շեմն ավելի բարձրացնեմ, եվրոպական չափորոշիչներին։ Այո, Սահմանադրական դատարանի որոշումներն ուղեցուցային պետք է լինեն ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության համար, այլ նաև երկրից դուրս։ Այո, Սահմանադրական դատարանում մեզ պետք են բարձր պրոֆեսիոնալներ, որոնք սահմանադրական արդարադատության բնույթ և բովանդակություն են հասկանում։ Այո, այդ թվում՝ անհրաժեշտ է պահպանել սահմանադրական մարմինների միջև փոխադարձ հարգանքի սկզբունքը: Սա կարևորագույն էլեմենտներից մեկն է: Եվ ես հույս ունեմ, որ գալիք 2 քվեարկությունների պարագայում մեր ընդդիմադիր գործընկերները կհարգեն մեր և Կառավարության միջև առկա փոխադարձ հարգանքի սկզբունքը և, առնվազն, կմասնակցեն քվեարկություններին: Ժամանակակից պետությունը սոսկ ժողովրդավարական լինել չի կարող: Որպեսզի այն լինի, իրոք, ժողովրդավարական, այն պետք է ապահովի ևս 2 կարևորագույն հենասյուների պաշտպանությունը: Այն պետք է պաշտպանի մարդու իրավունքները, և այդ ամենը պետք է իրականացնի իրավունքի գերակայության սկզբունքի հիման վրա: Եվ այս ամենի համար է ստեղծված Սահմանադրական դատարանը, և այս ամենը պաշտպանելու համար պետք է Սահմանադրական դատարանն օժտված լինի այնպիսի անդամներով, այնպիսի դատավորներով, որոնք հնարավորություն կունենան՝ սահմանադրական արժեքաբանությունը ժողովրդավարական տանելու առաջ։ Շնորհակալություն:

   Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Ձեզ ևս շնորհակալ եմ: Գեղամ Մանուկյանը դահլիճում չէ: Պարոն Արսենյան, ձեր ելույթը, ենթադրում եմ՝ 10 րոպե է տևելու: Հարգելի գործընկերներ, առաջարկում եմ վերադառնալ ընդմիջումից հետո, որպեսզի ելույթները կիսատ չթողենք և չգերազանցենք ժամանակը։


Ժամը 14:30

ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱԼԵՆ ՍԻՄՈՆՅԱՆԸ ԵՎ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼ ՀԱԿՈԲ ԱՐՇԱԿՅԱՆԸ

 

Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Արման Եղոյան, հաջորդ ելույթի համար համեցեք կենտրոնական ամբիոնի մոտ։ Հանո՞ւմ եք ելույթը, պարոն Եղոյան։ Համեցեք, պարոն Արսենյան, դուք էլ եք հանո՞ւմ ելույթը, հրաշալի, Վահագն Ալեքսանյանը դահլիճում չէ, Ագնեսա Խամոյանը դահլիճում չէ, Գեղամ Նազարյանը դահլիճում չէ, Վաղարշակ Հակոբյանը դահլիճում չէ։ Ելույթներն ավարտվեցին։

Հարգելի գործընկերներ, այժմ եզրափակիչ ելույթների ժամանակն է։ Պարոն Գևորգյան, եզրափակիչ ելույթի կարիք տեսնո՞ւմ եք: Համեցեք։

 Գ.ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

-Նախ` շնորհակալություն հետաքրքիր հարցերի և ելույթների համար, փորձեմ անդրադառնալ Ազգային ժողովի պատգամավորների հնչեցրած հարցերին։ Իհարկե, լավ կլիներ, որ հարց տվող իմ գործընկերները լինեին, որպեսզի ես կարողանայի ուղիղ անդրադառնալ։

Սկսեմ պարոն Գառնիկ Դանիելյանից։ Պարոն Դանիելյանն ասում է՝ 600-700 հազար քաղաքացիներ նայում են մեզ, և մենք ձեզանից սպառիչ պատասխան չստացանք: Ճիշտ է, որովհետև ես փորձեցի էթիկայի կանոնների շրջանակում ասել, որ էդ հարցը, որն ուղղում է պարոն Դանիելյանը, որևէ կապ չունի Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի հետ։

Պարոն Դանիելյանն ինձ ասում է՝ ինչո՞ւ չեք գնահատում 2018 թվականից առաջ տեղի ունեցած պրոցեսները։ Երբ այդ հարցն ինձ տալիս են իշխող խմբակցության ներկայացուցիչները, ես այստեղ տրամաբանություն տեսնում եմ։ Լինելով թեկնածու և հասկանալով, որ մեծապես իմ ընտրությունը կախված է իշխող ուժից, ես չեմ պատասխանում այդ հարցին և ասում եմ՝ ճիշտ կլինի, որ ես չգնահատեմ։ Իմ համար, առնվազն, անհասկանալի է դառնում պարոն Դանիելյանի կողմից այդ հարցը տալը։ Մենք միշտ փորձել ենք պահել այդ քաղաքական զսպվածությունը, որովհետև այդ գնահատականները մեր գործընկերներն Ազգային ժողովում, Կառավարությունում անընդհատ հնչեցնում են։ Այսինքն` ի՞նչը պարզ չէ այդտեղ, ի՞նչ գնահատական ենք ուզում լսել, լսել, թե 2018-ից առաջ քանի շուկայում քանի սահմանափակո՞ւմ է եղել, լսել, թե 2018-ից առաջ քանի տնտեսավարող քանի տոկո՞ս է զբաղեցրել շուկայում։ Մենք չենք ցանկանում նման գնահատականներ տալ, և կարծում եմ` մեզանից ակնկալիքը եղել է քաղաքական զսպվածությունը։ Դրանից է բխում նաև այն, որ բազմաթիվ տնտեսավարողներ, որոնք զբաղեցրել են գերիշխող դիրք նախկինում, հիմա էլ աշխատում են այդ շուկայում։ Մեր առջև մենք երբեք տնտեսության վերաբաշխման խնդիր չենք տեսել։ Իհարկե, խնդիրներ եղել են։ Վերցրեք պարզ վիճակագրությունը, վերցրեք հարկային ներմուծումների տվյալները, տեսեք, թե քանի տնտեսավարող սուբյեկտ է զբաղվել իքս գործունեությամբ և հիմա քանիսն է զբաղվում, դրանցից քանիսն են օրգանիկ տնտեսավարող սուբյեկտներ։

Հաջորդ պնդումը, որ անընդհատ խոսում են բազում խնդիրների մասին։ Ես, անկեղծ ասած, այդպես էլ չհասկացա, թե որտեղ է խնդիրը, որովհետև անդադար հնչում են բազում-բազում խնդիրներ, ես չհասկացա, թե այդ խնդիրները որոնք են, որ կարողանամ պատասխանել։ Տպավորություն է ստեղծվում … Բերեք օրինակներ, որ հասկանամ, թե ինչին պատասխանեմ։

Վերջում հնչում է խոզաբուծությունից հարց, պարոն Դանիելյան, անկեղծ ասած, ես լավ չեմ կարողանում գտնել Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի և խոզաբուծության ոլորտի կապը, եթե դուք կոնկրետ ասեիք, թե ինչի մասին է, միգուցե փորձեի տրամաբանական շղթայի մեջ գտնել դրա պատասխանը։

Ասում եք՝ մեր բազմաթիվ քաղաքացիներ … Իսկ, պարոն Դանիելյան, դուք հիմա առաջարկում եք, որ արգելենք Հայաստանի Հանրապետություն ապրանքների ներմուծումը, արտադրությունը մեր ցանկությա՞ն համար: Դա, կարծում եմ` մի փոքր այլ շուկայական տնտեսության, ոչ շուկայական տնտեսության մասին է խոսքը գնում։ Ես հորդորում եմ իմ շատ սիրելի գործընկերներին, հայտարարությունների ժամանակ խնդրում եմ փաստել, մենք մասնագիտացված կառույց ենք և ուզում ենք … Եթե դուք ասում եք, որ խոզաբուծության ոլորտում մենաշնորհ է, առնվազն, պարզ նայելով կարող ենք տեսնել, որ դա իրականության հետ որևէ աղերս չունի։

Ասում եք` բազմաթիվ քաղաքացիների հետաքրքիր է, թե ինչու է Վրաստանում բենզինն էժան Հայաստանից: Բայց դա սովորական աշխարհագրություն է. Փոթիից Վրաստան, Թիֆլիս քաղաք շատ ավելի մոտիկ է, քան Երևանը։ Ես մենակ մի օրինակ բերեցի, մեր երկաթուղին մենակ լիտրի վրա ավելացնում է 10-13 դրամ։ Ես մի քանի անգամ հորդորել եմ իմ գործընկերներին, որ եթե ինչ-որ մեկն ունի մասնագիտական հարց, բաց ենք, տվյալները դնենք և իրար հետ նայենք։

Ես ներողություն եմ խնդրում, պարոն Նազարյանից, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների բենզինի գին էր ինքը ճշտել, բայց միևնույն ժամանակ ես պարոն Նազարյանին ցույց տվեցի, որ Ամերիկայում հենց էդ ձեր բերած գինը փոխվել է, որովհետև հարկային քաղաքականությունն է փոխվել, հարկեր են դուրս եկել, սուբսիդավորվել է։ Անընդհատ խոսելով խնդիրների մասին, որոնք կապ չունեն մարմնի հետ և նորից, անընդհատ ասելով բազում խնդիրներ՝ առանց նշելու այդ խնդիրները, մենք չենք նպաստում մարմնի որակի բարձրացմանը, որովհետև որակի բարձրացումը, կարծում եմ՝ առաջին հերթին բխում է ավելի կառուցողական քննադատությունից։

Պարոն Բագրատյանի հարցին անդրադառնամ, 0-10 տոկոսի առումով։ Ամբողջ աշխարհում նման կարգավորում է սահմանված, ինքը կախված է հենց նրանից, որ մրցակցային մարմինները ոլորտի ամեն ուսումնասիրության ժամանակ գալիս են եզրահանգման, բայց նորից մեր սուբյեկտիվիզմը կրճատելու համար հստակ մեթոդաբանություն է մշակված մեր իսկ նախաձեռնությամբ։

Մատակարարների հետ կապված վճարումները լիովին անկանխիկ են, դա այսօր էլ արդեն ֆիքսել ենք, որ բոլոր փոխանցումներն անկանխիկ են լինելու և չեն կարողանալու հրաժարվել դրանից։

Պետական գնումների մասով ուսումնասիրությունները շարունակվում են, այնտեղ, որտեղ տեսնում ենք, որ խնդիր կա, դրան արձագանքում ենք, բայց մասնագիտական առումով պետք է կարողանան գնահատել, թե մեկ անձից գնումներն ինչ շեմի մեջ են տեղավորվում, և արդյո՞ք պետությունն ավելի շատ ռեսուրս չի ծախսում, օրինակ` մրցութային պրոցեսի վրա, քան հենց էդ մեկ անձից։ Այստեղ լուծումն աշխարհում դա է։

Տաքսիների ծառայության առումով. տիկին Ղազարյան, 2023-ին ավարտել ենք ոլորտի ուսումնասիրությունը, երկու ընկերություններ, որոնք ունեն հարաբերական ավելի մեծ դիրք, Յանդեքս և Ջիջի ծառայություններն են։ Էստեղ կարծում ենք, որ իրենց հետ պրոցեսներ ենք հիմա գեներացնելու, որովհետև մենք խնդրել ենք նաև, որ մեր համար բացահայտեն, թե ալգորիթմները ոնց են գոյանում։ Մասամբ բացահայտվել են ալգորիթմները, կարծում եմ` մենք մոտ ժամանակներս կտեսնենք դրա հետ կապված գործընթացներ և նույնիսկ այդ բացահայտված ալգորիթմների պարագայում մենք որոշակի անհամապատասխանություններ ենք նկատել։ Մեկ տարի մենք ուսումնասիրում ենք այդ ոլորտը։ Այդ ոլորտում էական աշխատանք կա կատարելու թե՛ օրենսդրական ոլորտում, թե՛ հենց վերահսկողական ոլորտում։

Պարոն Թունյանի խոսքը չափազանց կարևոր էր ինձ համար, որովհետև կար նաև այդ ընկալումը, որ ֆունկցիաների ավելացումը պետք է բերի նաև կարողությունների ավելացմանը, դրանից բխեցնելով նաև պարոն Բագրատյանի հարցը, թե արդյո՞ք մեր ֆինանսական միջոցները ծախսվում են արդյունավետ, թե՞ ոչ։ Մենք երկրում ամենափոքր բյուջե ունեցող հիմնարկներից, կառույցներից մեկն ենք, եթե ոչ ամենափոքրը, ապա, հաստատ, դրանցից, մեկն ենք, և մեր ծախսերի մեծ մասն աշխատավարձի ֆոնդն է, ընդամենը։ Մեր գնումներն ամբողջությամբ պատվիրակված են, այսինքն՝ մեր մարմինն ինքը գնումներ չի անում։ Մեր ներքին աուդիտը ևս պատվիրակված է, մենք ունենք շատ սահմանափակ բյուջե, որը, իհարկե, բավականացնում է, մենք չենք դժգոհում դրանից, բայց մեր ռեսուրսը միայն աշխատակիցներն են, մենք ներդրումներ չենք կատարում, բայց կարծում եմ, որ այդ սպառողների բլոկի ավելացմանը զուգընթաց՝ պետք է տեղի ունենա նաև կարողությունների ավելացում։ 2019 թվականից հաստիքներն ավելացան 10 հոգով, ֆունկցիաների հետ։ Ուզում եմ ասել, որ մեր գործընկերների այդ ընկալումը կա, և շատ կարևոր է։

Անկախ ամեն ինչից, շնորհակալ եմ հնչեցված բոլոր մտքերի, առաջարկների համար, մենք կփորձենք վերլուծել դրանք։ Եվ վերջում խնդրում եմ ձեզանից յուրաքանչյուրի քվեն` որպես Մրցակցության պաշտպանության նախագահի թեկնածու։ Շնորհակալ եմ։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն ձեզ, նույնպես, պարոն Գևորգյան։ Հարգելի գործընկերներ, այժմ, քանի որ Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի ընտրությունը փակ գաղտնի քվեարկությամբ է իրագործվում, ձայնը տալիս եմ հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Նարեկ Բաբայանին, որպեսզի քվեարկության տեղը, ժամը և կարգը ներկայացնի։ Համեցեք, պարոն Բաբայան։

  Ն.ԲԱԲԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն։ Ազգային ժողովի հարգարժան փոխխոսնակ, հարգելի գործընկերներ, արդեն լսեցինք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի թեկնածուին և Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահի թեկնածուին։ Քվեարկությունները կանցկացվեն համատեղ, քվեարկությունները կանցկացվեն ժամը 15։00-15։30 ընկած ժամանակահատվածում, մշտական վայրում՝ դահլիճին կից գտնվող նախասրահում։ Քվեաթերթիկները նորից ունեն մշտական տեսքը, թեկնածուների անուն-ազգանունը, «Կողմ եմ», «Դեմ եմ», համապատասխան նշումներով վանդակներով։ Կրկնում եմ` քվեարկությունները կանցկացվեն համատեղ, ժամը 15։00-15:30 ընկած ժամանակահատվածում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Շնորհակալություն, պարոն Բաբայան։ Հարգելի գործընկերներ, այժմ մենք ունենք քննարկված նախագծերի քվեարկություն։ Խնդրում եմ ուշադիր լինել, պահպանել լռություն, զբաղեցնել տեղերը, պարոն Սարգսյան։

Այսպիսով, քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Բժշկության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 59

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 29

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Մարդուն օրգաններ և (կամ) հյուսվածքներ փոխպատվաստելու մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 59

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 30

Որոշումն ընդունված է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված …

Վարման կարգով` Հայկ Կոնջորյան։

 Հ.ԿՈՆՋՈՐՅԱՆ

-«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունն առաջարկում է 20 րոպե ընդմիջում։

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-20 րոպե ընդմիջում, հարգելի գործընկերներ։

 ԸՆԴՄԻՋՈՒՄ

 Հ.ԱՐՇԱԿՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, խնդրում եմ զբաղեցնել տեղերը, որպեսզի շարունակենք քվեարկությունները։

Այսպիսով, քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Պետական (մունիցիպալ) գնումների իրականացման ժամանակ բանկային երաշխիքների փոխադարձ ճանաչման մասին» համաձայնագիրը վավերացնելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 85

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 7

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, հաջորդ երկու օրինագծերը սահմանադրական օրենքներ են, ուստի` պետք է ընդունենք պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն 3/5-րդով։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Սահմանադրական դատարանի մասին» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Նաև տեղեկացնում եմ, որ երկու բացակա պատգամավորներ՝ Ռուբեն Ռուբինյանը և Ռուստամ Բաքոյանը, կողմ քվեարկություններ են թողել։

Կողմ` 67

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 30

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ «Կատարողական վարույթի մասին» և կից ներկայացրած ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթն առաջին ընթերցմամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Օրենքի այս նախագծի վերաբերյալ նույնպես կողմ քվեաթերթիկներ են թողել Ռուբեն Ռուբինյանը և Ռուստամ Բաքոյանը։

Կողմ` 67

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 31

Որոշումն ընդունել է։

Քվեարկության է դրվում Ազգային ժողովի պատգամավոր Ալխաս Ղազարյանի կողմից ներկայացված՝ «Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասի» և ««Պաշտպանության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 65

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 31

Որոշումն ընդունվել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Հարկային ծառայության մասին» օրենքում լրացումներ և փոփոխություն կատարելու մասին» և կից ներկայացված ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 65

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 31

Որոշումն ընդունել է։

Քվեարկության է դրվում Կառավարության կողմից ներկայացված՝ ««Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» և ««Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքների նախագծերի փաթեթը երկրորդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ ընդունելու մասին հարցը։

Քվեարկություն։

Կողմ` 91

Դեմ` 0

Ձեռնպահ` 5

Որոշումն ընդունվել է։

Հարգելի գործընկերներ, հիշեցնում եմ, որ ժամը 3-ին մեկնարկել է փակ գաղտնի քվեարկությունը։ Քվեարկության արդյունքների ամփոփումից հետո կհանդիպենք դահլիճում, խնդրում եմ հետևել կոչնակին։

ԸՆԴՄԻՋՈՒՄ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՂ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ԵՎ ՄՐՑԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ԸՆՏՐՈՒԹՅԱՆ ՔՎԵԱՐԿՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Հարգելի գործընկերներ, այժմ ձայնը տրվում է հաշվիչ հանձնախմբի նախագահ Նարեկ Բաբայանին` քվեարկության արդյունքները ներկայացնելու համար։ Համեցեք, պրն Բաբայան։

 Ն.ԲԱԲԱՅԱՆ

-Շնորհակալություն: Ազգային ժողովի մեծարգո նախագահ, հարգելի գործընկերներ, Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում առաջադրել էր Գարեգին Բաղրամյանի թեկնածությունը։ Ազգային ժողովի 107 պատգամավորներից քվեարկությանը մասնակցել են 67-ը։ Քվեատուփում առկա էր 67 քվեաթերթիկ, անվավեր քվեաթերթիկներ չեն եղել։ Ձայները բաշխվել են հետևյալ կերպ. Գարեգին Բաղրամյան. կողմ` 67, դեմ` 0։

 ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

  Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհավորում եմ, որոշումն ընդունված է։

 Ն.ԲԱԲԱՅԱՆ

-Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում առաջադրել էր Գեղամ Գևորգյանի թեկնածությունը։ Ազգային ժողովի 107 պատգամավորներից քվեարկել են 67-ը։ Քվեատուփում առկա էր 67 քվեաթերթիկ, անվավեր քվեաթերթիկներ չեն եղել։ Ձայները բաշխվել են հետևյալ կերպ. Գեղամ Գևորգյան. կողմ` 67, դեմ` 0։

ԾԱՓԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

 Ա.ՍԻՄՈՆՅԱՆ

-Շնորհավորում եմ, որոշումն ընդունված է: Օրակարգն սպառված է, նիստն ավարտվեց։




ԱԺ Նախագահ  |  Պատգամավորներ|  ԱԺ խորհուրդ  |  Հանձնաժողովներ  |  Խմբակցություններ  |  Աշխատակազմ
Օրենսդրություն  |   Նախագծեր  |  Նիստեր  |   Լուրեր  |  Արտաքին հարաբերություններ   |  Գրադարան  |  Ընտրողների հետ կապեր  |  Հղումներ  |  RSS
|   azdararir.am